TVP Historia Piątek, 06.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 6 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1912 - odkrycie popiersia Nefretete; 1917 - deklaracja niepodległości Finlandii przyjęta przez tamtejszy parlament; 1971 - pierwszy w Polsce kolorowy program telewizyjny; 1980 - ukazał się "Niby - dziennik" Zygmunta Mycielskiego; 07:25 QUO VADIS? - ODC. 5/6 Serial kostiumowy, 47 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni Chciwy i mściwy Chilon zdradza i wydaje wszystkich chrześcijan. Donosi Neronowi, że Winicjusz jest chrześcijaninem, a być może jest nim także Petroniusz. Neron nie chce w to wierzyć, Tygelinus natomiast próbuje wykorzystać tę okazję, by rozprawić się z Petroniuszem. Neron odkłada to na później. Winicjusz dowiaduje się, że Ligia została uwięziona. Petroniusz nie jest w stanie mu pomóc. Przegrał starcie z Tygelinusem i czuje, że jego życie wisi na włosku. Chrześcijanie mrą w więzieniach. Winicjusz idzie do Piotra, który naucza jeszcze nie pojmanych, błogosławiąc ich na mękę i śmierć. Zrozpaczony młodzieniec błaga Piotra, by wstawił się do Chrystusa o ocalenie Ligii. Jest załamany, zwłaszcza że dostaje wiadomość, że ukochana jest chora. Neron rozpoczyna okrutne prześladowania chrześcijan. Ku uciesze ludu zebranego w amfiteatrze, część z nich każe rzucić na pożarcie lwom, część - ukrzyżować. Ligii na razie nie ma wśród skazanych na śmierć. 08:50 HISTORIA POLSKI - 8 MM PAMIĘCI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jan Sosiński, Katarzyna Nazarewicz, Maciej Wiśniowski Scenariusz: Katarzyna Nazarewicz, Jan Sosiński Zdjęcia: Marek Januszewicz Film dokumentalny o pokoleniu studentów, którzy brali udział w strajkach studenckich 1981 roku. Wspomnienia tamtych wydarzeń, ich stosunek do ówczesnej rzeczywistości, konfrontacja młodzieńczych idei z dzisiejszą sytuacją w Polsce. Próba odpowiedzi na pytanie: czy jest to pokolenie sukcesu, czy "pokolenie stracone"? 09:55 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 10:50 KOŁO HISTORII - ŚLADAMI BIESZCZADZKICH WAMPIRÓW Reportaż, 29 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Film opowiadający o tradycjach pochówków wampirycznych na terenie Bieszczad, o odkryciach archeologicznych związanych z tymi obrzędami oraz o mitach i legendach, których były efektem. W wieku XIX i XX na terenie Karpat gwałtownie wzrosła liczba doniesień o wierzeniach na temat upiorów oraz związanych z nimi praktyk antywampirycznych. Oskar Kolberg ujął to w stwierdzeniu, że "w upiory lud górski wierzy mocno" i że "w Sanockiem od upiorów - tak mężczyzn, jak i kobiet, żadne sioło nie jest wolne". Twórcy filmu przybliżają tajemnice Bieszczad, gór stanowiących część olbrzymiego łańcucha Karpat ciągnącego się aż do Rumunii. To tu mieszały się wpływy kultury zachodniej i wschodniego bizantynizmu, to tu wciąż można jeszcze znaleźć ślady pogańskich zabobonów od stuleci okupujących wyobraźnię i świadomość ludzi. Zamieszkujące te okolice grupy etnograficzne, jak Bojkowie czy Łemkowie przez stulecia przechowali swe pogańskie wierzenia i rytuały. Także te dotyczące umierania i śmierci. Autorzy filmu starają się je przybliżyć. 12:05 KRÓLOWA BONA - ODC. 12 Serial historyczny, 47 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Irena Karel, Jerzy Fedorowicz, Andrzej Balcerzak, Stanisław Igar, Jan Ciecierski, Maciej Grzybowski, Jan Pyjar, Stefan Paska, Tomasz Biernawski Wbrew woli syna i Rady Królewskiej Bona wywozi z Polski skarbiec. Próby zatrzymania taboru nie udają się wskutek tchórzostwa nadgranicznej szlachty. Bona przebywa w Bari, ale czuje się tam obco. Powodowana tęsknotą i chęcią działania snuje plany powrotu na Mazowsze, może nawet na Wawel. Do realizacji tych zamierzeń nie chcą dopuścić Habsburgowie. Ograbiona ze wszystkiego królowa zostaje otruta przez swego doradcę Pappacodę, tajnego agenta Habsburgów. 14:15 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 1/6. PARK NARODOWY FIORDLAND (ODC. 1/6) Film dokumentalny, 43 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce, przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku, stała się ewolucyjnym "laboratorium". W jego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy - od szczytów Mt Aoraki Mt Cook, najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 15:10 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 3/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus), była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 16:45 HISTORIA POLSKI - LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Scenariusz: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 18:55 QUO VADIS? - ODC. 6/6 Serial kostiumowy, 47 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni W pałacowych ogrodach płoną żywcem chrześcijanie. Chilon spostrzega wśród nich Glaukusa. Załamuje się. Krzyczy, że są niewinni, a podpalaczem Rzymu jest Neron. Wzburzony tłum zwraca się przeciw cezarowi. Tygelinus biciem nakłania Chilona, by publicznie odwołał oskarżenie. Grek, nawrócony i ochrzczony przez Pawła z Tarsu, odmawia. Neron ma zamiar wyjechać z Rzymu. Petroniusz godzi się wyjechać z nim, ale chce wyprawić wesele Winicjusza i Ligii, na które cezar zezwolił. Neron każe wypuścić dziewczynę z więzienia, lecz w kolejnym dniu igrzysk na arenie pojawia się Ursus, a potem wpada na nią byk z Ligią przywiązaną do grzbietu. Ursus wychodzi zwycięsko ze starcia ze zwierzęciem. Tłum domaga się łaski dla niego i dziewczyny. Neron ulega. Petroniusz każe siostrzeńcowi zabrać Ligię na Sycylię. Winicjusz błaga Piotra, by jechał wraz z nimi. Winicjusz pisze do wuja z Sycylii o swoim szczęściu. Tymczasem Petroniusz dowiaduje się, że Neron, za namową Tygelina, przyśle mu wyrok śmierci. Urządza ucztę, podczas której wraz z Eunice popełnia samobójstwo. Część legionów buntuje się przeciw cezarowi. Neron szaleje. Tygelinus nakłania go, by wyjechał z Rzymu. Przerażony Neron popełnia samobójstwo. Opuszczający Rzym Piotr widzi Chrystusa. Wraca do miasta. 20:00 POLSKIE 100 LAT - SPORY O KSZTAŁT USTROJU II RP Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Jednym z elementów życia społecznego, których nie trzeba było budować w Polsce od podstaw, stanowił system partyjny. Na stosunki między poszczególnymi partiami wpływały nie tylko różnice ideowe i programowe, ale również odmienna ocena działalności na rzecz niepodległości Polski w czasie I wojny światowej. Odrębną pozycję zajmowali komuniści, którzy zwalczali demokrację i dążyli do wprowadzenia w Polsce systemu rządów totalitarnych na wzór bolszewicki. Jedną z najistotniejszych prac pierwszego Sejmu Rzeczypospolitej było uchwalenie jednogłośnie 17 marca 1921 roku Konstytucji, nazwanej później marcową. Konstytucja mówiła o Polsce jako państwie demokratycznym, w którym wprowadzono trójpodział władz. Władzę wykonawczą sprawował prezydent i rząd; władzę ustawodawczą parlament złożony z dwóch izb: Sejmu i Senatu, wybieranych co pięć lat według ordynacji pięcioprzymiotnikowej; władzę sądowniczą - niezawisłe sądy. W konstytucji zawarto obszerny katalog praw i wolności obywatelskich, między innymi wolności słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń, gwarantowanych niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, wyznania i narodowości, a także prawa socjalne pracowników. Prezydent, wybierany na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe, czyli połączone izby parlamentu, miał bardzo ograniczone kompetencje. Jesienią 1922 roku odbyły się wybory do I kadencji Sejmu i Senatu. Do pierwszego zadania Zgromadzenia Narodowego należał wybór prezydenta. Został nim Gabriel Narutowicz. Józef Piłsudski nie kandydował. Prawica narodowa i centrum rozpętały agresywną kampanię przeciw Narutowiczowi, który tydzień później został zamordowany. Kolejnym prezydentem został wybrany Stanisław Wojciechowski. On także nie dokończył swojej 7 - letniej kadencji i w czasie przewrotu majowego w 1926 roku podał się do dymisji. Utworzenie rządów opartych na stabilnej większości, przy rozdrobnieniu Sejmu, okazało się niemożliwe. Regułą stały się różne formy gabinetów mniejszościowych bądź pozaparlamentarnych, popieranych przez często odległe od siebie kluby polityczne. W rezultacie prestiż parlamentu, początkowo bardzo wysoki, szybko zaczął maleć. Rosła natomiast irytacja opinii publicznej, która postrzegała te rozgrywki jako stratę czasu, zajęcie jałowe, niepozwalające na konstruktywną pracę. 20:30 EKSPERTYZA - BADANIE SZCZĄTKÓW GENERAŁA SIKORSKIEGO Reportaż, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Ponowna ekshumacja szczątków generała Władysława Sikorskiego w listopadzie 2008 roku miała dać odpowiedź na szereg nasuwających się od lat wątpliwości. Czy generał został otruty lub zastrzelony przed znalezieniem się na pokładzie liberatora? Czy też jego śmierć nastąpiła w wyniku katastrofy lotniczej? Krakowski Instytut Ekspertyz Sądowych wspólnie z m.in. Zakładem Medycyny Sądowej CM UJ przeprowadził szereg badań kryminalistycznych, w tym: toksykologicznych i genetycznych. Przebadano szczątki generała, ustalono nawet gatunek drewna, którego elementy znaleziono wbite w czaszkę Sikorskiego. Stworzono też jego tzw. portret przyżyciowy. Zamierzano ustalić wygląd generała tuż przed śmiercią. Antropolog z IES zweryfikował w ten sposób metodę stosowaną przez sobie podczas wcześniejszych badań. Czy o śmierci generała Sikorskiego wiemy już wszystko? 22:35 CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY GUSTAW HERLING - GRUDZIŃSKI - WOBEC ZŁA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Zdjęcia: Maciej Zdziech, Tomasz Sokołowski W związku z ustanowieniem przez Sejm RP roku 2019 Rokiem Gustawa Herlinga - Grudzińskiego, zostanie stworzone pięć odcinków projektu edukacyjnego, którego celem będzie przybliżenie osoby i twórczości jednego z najważniejszych współczesnych polskich pisarzy. Jego drogi losu oraz doświadczenia życiowe są emblematyczne dla pokolenia Polaków urodzonych po odzyskaniu niepodległości. Zostanie pokazane, w jaki sposób wpłynęły one na dokonywane wybory moralne, ideowe i polityczne. Będziemy poszukiwać odpowiedzi pozwalających współczesnym czytelnikom lepiej zrozumieć jego twórczość oraz dylematy XXI wieku. 23:10 MIASTA Z POPIOŁÓW Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2016 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Film opowiada o miastach tzw. Ziem Odzyskanych, które zmagają się ze swoją niemiecką przeszłością. Kilka z nich odbudowało swoje starówki, inne dodatkowo postawiły pomniki zasłużonym Niemcom. Pojawiły się jednak problemy z "powrotem do historii", bo jego niektóre elementy nie pasują do polskiej narracji historycznej. 00:10 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ŚCIEŻKACH POLSKIEGO LOSU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Uroczysko Kuropaty znajduje się na północ od centrum miasta i bezpośrednio przylega do obwodnicy Mińska. Najpierw w ciągu nowoczesnej zabudowy wzrok wyławia gęsty sosnowy las porastający łagodne wzgórze, a potem obserwator zostaje zaskoczony niecodziennym widokiem wyłaniających się spomiędzy pni krzyży. Dawniej było to niewielkie uroczysko pod Mińskiem. W latach 30. ubiegłego wieku teren ten wydzielono na potrzeby NKWD. Postawiono czterometrowy drewniany płot pieczołowicie chroniony przez funkcjonariuszy z psami. To tutaj grzebano ciała osób zabitych w piwnicach siedziby NKWD w Mińsku lub rozstrzeliwanych na miejscu. Zaczęliśmy podróż w Mińsku i Kuropatach. Dalej podróżujemy wzdłuż granic II RP, zwiedzając dawne województwo wileńskie, obecnie znajdujące się po białoruskiej stronie granicy. Podczas tej patriotycznej pielgrzymki na przemian wczytujemy się w dwa rozdziały naszej narodowej historii: 17 września 1939 r. i lato roku 1920. W miejscowości Pasieki znajdują się pozostałości po strażnicy Korpusu Ochrony Pogranicza oraz mogiła polskich żołnierzy, którzy zginęli w obronie ojczyzny 17 września 1939 r. W Łuszkach odwiedzamy polską kwaterę wojenną na cmentarzu katolickim. Spoczywają tu żołnierze polegli w czerwcu 1920 r. Następnie kolejne fundamenty strażnicy KOP leżące obecnie pośrodku kołchozowego pola. Tu - zgodnie z tabliczką umieszczoną na postawionym w polu krzyżu - zginęli 17 września 1939 r. i spoczywają dowódca strażnicy Pohost, plutonowy Komar i kilku nieznanych żołnierzy. W miejscowości Podświle, gdzie znajdowała się jedna z większych strażnic KOP, odwiedzamy miejscowy cmentarz, gdzie oprócz żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1920 r. znajdują się groby polskiej ludności cywilnej pomordowanej przez partyzantkę sowiecką w latach 1942 - 43. Jest to jedna z najbardziej zdewastowanych nekropolii w tym rejonie. Będziemy też w okolicach miejscowości Królewszczyzna, gdzie w roku 1920 trwały zażarte walki o pobliski węzeł kolejowy. Pozostałością po tych czasach jest cmentarz o wyjątkowej historii. Całkowicie zniszczony w czasach sowieckich jest obecnie odnawiany przez miejscową ludność pod okiem księdza o polskich korzeniach. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DESANT Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Jerzy Dłużkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Rola wojsk desantowych podczas walk w II wojnie światowej. Program ilustrowany fragmentami filmów archiwalnych z frontów II wojny światowej.