TVP Historia Wtorek, 10.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1896 - zmarł Alfred Nobel; 1912 - urodził się Jerzy Turowicz; 1919 - Keith i Ross Smith jako pierwsi przelecieli z Anglii do Australii; 1980 - pod skrzydłami Solidarności powstał Komitet Obrony Więzionych za Przekonania. 07:20 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 1/4 Serial historyczno - przygodowy, 49 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłana Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz i inni Premierę serialu "Ogniem i mieczem" poprzedziło znakomite przyjęcie kinowej wersji dzieła Jerzego Hoffmana. Obejrzało je ponad siedem milionów widzów, nie wspominając już o nagrodach i wyróżnieniach dla twórców filmu. Geneza powstania oraz wieloletnie kłopoty związane z realizacją "Ogniem i mieczem" obrosły legendą. Film Hoffmana przeszedł też do historii jako w pełni udana superprodukcja, która sprostała ogromnym oczekiwaniom zarówno widzów, jak i krytyki. Reżyserowi udało się pozyskać nie tylko rekordowe - jak na polską kinematografię - środki na realizację, lecz także znakomitych aktorów, których kreacje zapadają głęboko w pamięć. Krzysztof Kowalewski, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski z powodzeniem nadali indywidualny rys postaciom Zagłoby, Wołodyjowskiego i Podbipięty, nie wchodząc przy tym w kolizję z duchem powieściowego pierwowzoru. Dla Michała Żebrowskiego rola Skrzetuskiego stała się trampoliną do kariery, której widomym znakiem były tytułowe kreacje w "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Wiedźminie" wg prozy Andrzeja Sapkowskiego. Prawdziwym objawieniem był jednak Aleksander Domogarow, rosyjski aktor, odtwarzający postać Bohuna. W opinii wielu to właśnie on stworzył najbardziej przejmującą kreację filmu. Na uwagę zasługuje też niezwykła skrupulatność w odtworzeniu realiów epoki, plastyczne, "epickie" zdjęcia oraz przekonująco zainscenizowane sceny batalistyczne. Telewizyjna, 4 - odcinkowa wersja epopei Hoffmana łącznie trwa około dwudziestu minut dłużej od filmu kinowego. Różnice między obiema wersjami są w zasadzie niedostrzegalne. Ze względu na specyfikę serialu materiał został nieco inaczej zmontowany, a fabuła zyskała trochę inny rytm. Jan Skrzetuski, poseł księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, wracając z Krymu ratuje życie pułkownikowi kozackiemu Bohdanowi Chmielnickiemu. Podczas postoju w karczmie, zaatakowany przez podstarostę Czaplińskiego, daje popis szlacheckiej krzepy, wyrzucając napastnika na bruk. Czyn ten wzbudza uznanie u dwu innych gości: Onufrego Zagłoby i Longina Podbipięty. Obaj rycerze szybko zaprzyjaźniają się ze Skrzetuskim i wspólnie ruszają w dalszą drogę. Wkrótce natrafiają na rozbitą kolaskę i wybawiają z opresji kniahinię Kurcewiczową oraz piękną bratanicę jej nieboszczyka męża, Helenę. Jan zakochuje się w dziewczynie od pierwszego wejrzenia. Helena odwzajemnia afekt, lecz na drodze do jego rozwoju staje poważny problem. Młoda Kurcewiczówna została bowiem przyrzeczona innemu - podpułkownikowi kozackiemu Jurko Bohunowi. Skrzetuskiemu udaje się nakłonić kniahinię do zmiany decyzji. Wkrótce książę Wiśniowiecki wysyła Jana z nową misją na Sicz. Skrzetuski dowiaduje się o planowanym przez Chmielnickiego powstaniu i wysyła swego totumfackiego Rzędziana do kniahini, by ostrzegł ją przed niebezpieczeństwem. Sam niebawem dostaje się do niewoli tatarskiej. 08:40 HISTORIA POLSKI - NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BANKOWOŚĆ ODC. 3 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni, czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Trzeci odcinek z serii przedstawia kształtowanie się waluty na ziemiach polskich. Jak doszło do przemiany marki polskiej w polskiego złotego? Jakie kryzysy przetoczyły się w latach dwudziestych i trzydziestych przez nasze ziemie? Jaki był ich wpływ na rodzimą gospodarkę? Na czym polegała reforma Grabskiego? Odcinek ten opowiada też sensacyjną historię wywiezienia z naszego kraju, we wrześniu 1939 roku, przeszło 70 ton złota i ukryciu go na Saharze przed nazistami. 09:15 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BUDOWA GDYNI ODC. 4 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek Czwarty odcinek z serii opowiada o wyczynie, jakim było zbudowanie portu i miasta w Gdyni. Budowa ta wymuszona została koniecznością, gdyż w wyniku traktatu wersalskiego w 1920 roku Gdańsk stał się Wolnym Miastem, zaś odradzająca się Rzeczpospolita otrzymała jedynie niewielki kawałek Wybrzeża Bałtyckiego, pozbawiony większego portu. Gdynia stała się w okresie międzywojennym naszym oknem na świat; nowoczesnym, modernistycznym miastem, które, gdyby nie wojna, byłoby najszybciej rozbudowującym się miastem świata. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 10:45 SPÓR O HISTORIĘ - BITWA NIEMEŃSKA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Zwycięska Bitwa Warszawska, stoczona w sierpniu 1920 roku, nie zakończyła wojny Rzeczypospolitej z Rosją Sowiecką. Sowieci szykowali się do nowej ofensywy. Na początku września 1920 roku resztki rozbitych dywizji Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego obsadziły linię Niemna i twierdzę w Grodnie. Na front przybywały posiłki. Tym razem Tuchaczewski nie chciał powtórzyć błędu, jaki popełnił kilka tygodni temu i nie zamierzał atakować Warszawy od wschodu. Planował uderzyćna Lublin, wyjść na tyły wojsk polskich, zaangażowanych w potyczki w Galicji, przerwać linie komunikacyjne, rozproszyć oddziały polskie, a następnie wspólnie z siłami Frontu Południowo - Zachodniego ruszyć na Warszawę. 19 września 1920 roku Józef Piłsudski wydał rozkaz do bitwy nad Niemnem. Początek bitwy wyznaczono na 20 września 1920 roku. Główne uderzenie wojsk polskich rozpoczęło się 23 września pod Grodnem i Wołkowyskiem. 25 września polska grupa skrzydłowa wyszła na północ od Lidy, na głębokie tyły wojsk sowieckich. Bitwa niemeńska zakończyła się z końcem września, a do połowy października 1920 roku prowadzono pościg w kierunku Dyneburga, Mińska i Słucka. 18 października wstrzymane zostały działania na froncie. Trwający od lutego 1918 roku sowiecki marsz na zachód został powstrzymany na blisko dwadzieścia lat. 11:25 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WOLNA EUROPA W WARSZAWIE Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Wolna Europa w Warszawie. W 1989 roku w Europie Środkowej i Wschodniej nastała Jesień Ludów. I wtedy zdarzały się tutaj rzeczy do niedawna niewyobrażalne. 3 maja 1990 roku na Zamku Królewskim, w obecności Jana Nowaka Jeziorańskiego witano w kraju rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. A w kolejnych latach program RWE powstawał równocześnie w Monachium i w biurze przy ulicy Ursynowskiej w Warszawie. Gościem Andrzeja Mietkowskiego, drugiego szefa Biura RWE w latach 1991 - 1996, jest Maciej Wierzyński, pierwszy szef Biura RWE w Warszawie, od 1992 roku dyrektor Sekcji Polskiej Głosu Ameryki, autor magazynu Horyzont TVN24. Opowiada o początkach Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa i pierwszych audycjach. O tym, jakie znaczenie miała decyzja szefostwa RWE, aby otworzyć biuro w Warszawie, jak na ten pomysł zareagowali dziennikarze i współpracownicy, kto był za, a kto przeciw. Maciej Wierzyński wspomina, jak dostał ofertę pracy w warszawskim biurze RWE, jak wyobrażał sobie działalność biura, z jakimi ludźmi współpracował. Opowiada o atmosferze w RWE w ówczesnym czasie, z jakimi opiniami, reakcjami się spotykali pracownicy radia, jak stopniowo zmieniała się rola warszawskiego biura i jego znaczenie. Wspomina, którzy prezydenci Stanów Zjednoczonych byli entuzjastami tego projektu, a którzy wręcz przeciwnie. Zastanawia się, czy to radio w latach 90. powinno być zamknięte. W programie cytowane są także archiwalne wypowiedzi Krzysztofa Bobińskiego, A. Rossa Johnsona, Marzeny Duchnowicz, Jana Tomczaka, Wojciecha Stockingera, Piotra Mroczyka, Jarosława J. Szczepańskiego, Aleksandra Łukaszuka, Kenana Aliyeva, Beaty Janosz, Akbara Ayazi, dr Jolanty Hajdasz, Jana Nowaka - Jeziorańskiego. Opowiadają oni o swoich doświadczeniach z RWE. O tym, że było to miejsce, w którym było dużo wolności, a wszyscy do swojej pracy podchodzili bardzo profesjonalnie. Wszystkie relacje były aktualne, pełne od A do Z, przygotowane zgodnie z zasadami rzetelnego dziennikarstwa i pokazujące pełne spektrum danego problemu. 12:10 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 2/7 MIĘDZY NIENAWIŚCIĄ A MIŁOŚCIĄ Serial obyczajowy, 79 min, Polska 1978 Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Reżyseria: Jan Rybkowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Stanisław Połaniecki odwiedza austriackie miasteczko Reichenhall, gdzie przebywa jego znajoma z Warszawy, pani Emilia Chwastowska, z ciężko chorą na serce córeczką Litką. Stach czeka na ostateczne załatwienie sprawy długu hipotecznego, który odsprzedał, by odzyskać pieniądze pożyczone przed laty panu Pławickiemu. Krzemień zostaje wystawiony na licytację, Pławicki z córką muszą przenieść się do Warszawy. Zlicytowany majątek kupuje zapobiegliwy adwokat Maszko, znajomy Połanieckiego, pragnąc ofiarować go Maryni jako prezent ślubny. Panna Pławicka odmawia jednak swojej ręki adwokatowi. Litka coraz bardziej zapada na zdrowiu. Stach i Marynia odwiedzają swoją małą przyjaciółkę. Spotykają się w mieszkaniu pani Emilii, jednak w ich wzajemnych kontaktach wyraźnie wyczuwalne jest napięcie. Oboje nie potrafią przełamać niechęci, jaka zrodziła się pomiędzy nimi w związku ze sprawą Krzemienia. 13:35 TAJEMNICE, ZAMKI I PODZIEMIA - ZAGADKA PLEBANII ŚW. MACIEJA Reportaż, 20 min, Polska, 2005 Program historyczny. Tym razem staramy się rozwiązać zagadkę znalezionych pod plebanią św. Macieja we Wrocławiu dwóch szkieletów. Narrator stara się znaleźć odpowiedź na pytanie: dlaczego, kiedy, kto? 14:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND (ARCHDUKE FRANZ FERDINAND OF AUSTRIA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku: życie i działalność arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, bratanka cesarza Franciszka Józefa, następcy cesarskiego tronu. Franciszek Ferdynand był światowcem, podróżnikiem, oddanym rodzinie mężem i ojcem. Zginął 24 czerwca 1914 roku z rąk serbskiego zamachowca, który nie tylko śmiertelnie go zranił, ale także zabił w tym samym czasie, żonę arcyksięcia, Zofię. To wydarzenie stało się zaczynem wybuchu I wojny światowej, co w konsekwencji spowodowało rozpad dotychczasowego porządku politycznego Europy. Film nie tylko podejmuje temat jego śmierci, ale cofa nas do czasów miedzy innymi jego dzieciństwa, ukazując relacje panujące na dworze cesarskim. Podejmuje też temat ożenku z Zofią, która nie pochodziła z książęcego rodu, a to do końca życia rzucało cień na relacje Ferdynanda ze stryjem, cesarzem Austro - Węgier. Dzięki realizatorom filmu zaglądamy do wnętrz najpiękniejszych pałaców Wiednia, Pragi oraz zamku w Konopiszte, w którym znajduje się imponująca kolekcja broni. 16:05 MARZYCIELE - PREMIER PIĘCIU RZĄDÓW Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kazimierz Bartel - matematyk, rektor Politechniki Lwowskiej, minister Kolei Żelaznych, obrońca Lwowa 1918 - 19, premier rządu po zamachu majowym w 1926 roku. W 1930 roku wrócił na Politechnikę Lwowską, we wrześniu 1939 stanął na czele Komitetu Obywatelskiego w obronie Lwowa. Zamordowany przez Niemców w lipcu 1941 roku. Jego marzeniem był sprawny rząd fachowców, poszanowanie przeciwników, współpraca z przedstawicielami mniejszości narodowych. 16:40 HISTORIA POLSKI - GRUDZIEŃ 70. INTERESY WŁADZY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Scenariusz: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Zdjęcia: Tomasz Samosionek Film Sławomira Koehlera i Mieczysława B. Vogta "Grudzień 70. Interesy władzy" pokazuje, co działo się na szczytach władzy w czasie wydarzeń na Wybrzeżu. Autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytania stawiane od 40 lat, obalając tym samym liczne mity. Czy społeczny bunt przeciwko podwyżkom cen był spontaniczny, czy został sprowokowany i był manipulowany przez służby specjalne? Czy walka frakcyjna wewnątrz aparatu partyjno państwowego miała na to wpływ? Czy obalenie Władysława Gomułki było efektem spisku i czy mieliśmy wtedy do czynienia z elementami zamachu stanu? Dlaczego Moskwa była zainteresowana zmianą na stanowisku I sekretarza? Dlaczego doszło do rozlewu krwi i kto jest za to odpowiedzialny? W filmie wypowiadają się m. in.: syn Władysława Gomułki, Ryszard Strzelecki - Gomułka, gen. Wojciech Jaruzelski, gen. Czesław Kiszczak, Stanisław Kania, Stanisław Kociołek, Józef Tejchma, Jan Ptasiński, Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, ponadto profesorowie: Antoni Dudek, Jerzy Eisler, Andrzej Friszke, Jadwiga Staniszkis, a także uczestnicy tamtych wydarzeń i rodziny ofiar. 17:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KROK PO KROKU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. Krok po kroku Gdyby przyszło nam typować najbardziej zaskakujące odkrycie roku 2015 to bez wahania wskażemy na odkrycie u wybrzeży Helu wraku polskiego hydroplanu Lublin R - 8. Racjonalnych argumentów za takim wyborem jest sporo, ale dla nas największe znaczenie mają argumenty emocjonalne. Dramat lotników morskiego dywizjonu z Pucka nagle przestał funkcjonować tylko w sferze fragmentarycznych relacji i kilku małych fotografii. Powrócił z całą mocą. Z punktu widzenia naszego lotnictwa Lublin R - 8 to samolot ważny. Oznaczał zdecydowane odejście od budowy maszyn licencyjnych na rzecz własnych projektów. Do gry wchodziło genialne pokolenie młodych konstruktorów, których nazwiska rozsławiły Polskę. Wyjście jednostki z portu w Kuźnicy nie jest wydarzeniem. W sezonie ciągle ktoś stąd wyrusza. Ale w środku zimy to co innego. Sprzęt na pokładzie też nie odpowiada postronnemu obserwatorowi na pytanie: kto i po co płynie. Otóż po zlokalizowaniu wraku Lublina u wybrzeży Helu zgodę na jego wydobycie otrzymało Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka. Dzisiejsza wyprawa ma za zadanie zbadanie zasięgu zalegania szczątków samolotu i stworzenie przesłanek do podjęcia decyzji jak poprowadzić eksplorację. Prywatne Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia Z Wybrzeża przeniesiemy się daleko na południe, do Krosna. Ostatnio byliśmy tu przy okazji wydobywania Junkersa Ju - 87 na obrzeżach lotniska w Krośnie. Powiedziano nam wówczas, że wydobyte szczątki maszyny spoczną w krośnieńskim Muzeum Pól Bitewnych. Dziś będziemy mieli okazję obejrzeć zgromadzone tu eksponaty. Namawiamy, jeżeli będzie komuś po drodze, warto zajrzeć do tego miejsca, gdzie naturalną częścią ekspozycji są niesamowite opowieści o losach z pozoru zwyczajnych tylko śladów wojny. 19:00 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 2/4 Serial historyczno - przygodowy, 49 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłana Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz, Dymitr Mirogrodskij, Jerzy Bończak i inni Ranny Skrzetuski, uwolniony dzięki listowi żelaznemu, rusza na poszukiwanie Jeremiego Wiśniowieckiego i wojsk polskich. Tymczasem Bohun przechwytuje pismo, które przewoził Rzędzian i odkrywa, że kniahini złamała dane mu słowo. Żądny zemsty przybywa do Rozłogów, morduje Kurcewiczową i jej synów. Na szczęście, Helenie udaje się ciec. Dzięki Zagłobie znajduje schronienie w Barze. Książę Wiśniowiecki uroczyście zobowiązuje się stłumić powstanie na Ukrainie. Skrzetuski, pełen niepokoju o ukochaną, przybywa do Rozłogów, lecz jego oczom ukazują się jedynie zgliszcza. Pewne pocieszenie stanowi fakt, że spotyka wreszcie wojska Wiśniowieckiego, a wraz z nimi swoich przyjaciół. 21:05 DEMJANJUK PRZED SĄDEM Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Zdjęcia: Paweł Peroński Kłopoty Demjanjuka rozpoczęły się w 1983 roku, kiedy został rozpoznany jako jeden z ludzi z Sonderkommando Treblinka. Oskarżony o udział w zagładzie Demjanjuk stawał w USA przed sądami trzech instancji i kolejno przegrywał procesy. Decyzją amerykańskich władz sądowych został w trybie ekstradycji przekazany w lutym 1986 roku do dyspozycji prokuratury i sądu Izraela. I tutaj do akcji wkracza pierwszy bohater filmu "Demjanjuk przed sądem" Jacek Wilczur. Śledztwa prowadzone przez dwa zespoły - przez prokuraturę izraelską w Jerozolimie i przez zespół śledczy Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce pod kierownictwem Wilczura, w ramach polskiej pomocy prawnej Izraelowi, a więc prowadzone na dwóch odległych obszarach przez ludzi stosujących odmienne zasady i techniki pracy śledczej potwierdziły słuszność zarzutów postawionych Demjanjukowi. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Jerozolimie z dnia 25 kwietnia 1988 roku domniemany Iwan Groźny został skazany na śmierć za udział w ludobójstwie narodu żydowskiego. Od tego wyroku za pośrednictwem swoich adwokatów odwołał się do izraelskiego Sądu Najwyższego, w którym sprawa wlokła się przez pięć lat. Między wyrokiem śmierci wydanym w 1988 roku a werdyktem Sądu Najwyższego w 1993, powstała na gruzach ZSRR niepodległa Ukraina. Zmieniła się sytuacja w skali globalnej. Werdykt izraelskiego Sądu Najwyższego z 29 lipca 1993 uchylił wyrok śmierci wydany przez Sąd Okręgowy w Jerozolimie, uzasadniając to przyczynami natury formalnej, obarczając winą za to prokuraturę izraelską. Jacek Wilczur opowiada historię swojego udziału w tym wieloletnim procesie. Na tym werdykcie historia Johna Demjanjuka się nie kończy Do sprawy Iwana Groźnego wracamy w listopadzie 2009 roku, kiedy to przed sądem Republiki Federalnej Niemiec w Monachium Demjanjuk odpowiadać będzie za udział w zbrodni ludobójstwa, a akt oskarżenia niemieckiej prokuratury zarzuca mu tym razem współudział w morderstwie ok. 28 tysięcy ludzi w ośrodku zagłady Sonderkommando Sobibór. W tym momencie w filmie pojawia się jego drugi bohater Marek Bem. Od lat pracownik i kierownik Muzeum Miejsca Pamięci w Sobiborze. Sam jest bezpośrednio zaangażowany w proces w Monachium, do którego napisał ekspertyzę historyczną. Czy tym razem uda się skazać domniemanego Iwana Groźnego? Marek Bem jest przekonany, że tak! Wyrok wydany w 2011 roku brzmiał: pięć lat więzienia! Obaj historycy występujący w filmie twierdzą, że to kpina z wymiaru sprawiedliwości oraz cios w żyjących jeszcze świadków zagłady. Iwan Demjanjuk umiera rok później, czekając na odwołanie od wyroku. Czy jego śmierć kończy sprawę Iwana Groźnego? Czy w ogóle udało się wyjaśnić tajemnicę tego zwykłego szeregowego uczestnika zagłady? Jacek Wilczur i Marek Bem przyznają, że ta sprawa przerosła wymiar sprawiedliwości. Pod koniec filmu Marek Bem gorzko stwierdza, że za takie zbrodnie nie da się osądzić ani przeprosić. 22:00 PO PRLU - POWÓDŹ TYSIĄCLECIA ORAZ JEJ SKUTKI SPOŁECZNE I POLITYCZNE Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzącay) Powódź tysiąclecia oraz jej skutki społeczne i polityczne. Program analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi, dziennikarką i świadkiem wydarzeń Marią Wiernikowską oraz prof. Henrykiem Domańskim, socjologiem z Polskiej Akademii Nauk, rozmawia o powodzi, która w lipcu 1997 roku nawiedziła Polskę. Określono ją powodzią tysiąclecia i jednym z jej skutków miała być przegrana SLD w wyborach parlamentarnych na jesieni tego samego roku. W trakcie powodzi zginęło ponad 50 osób. Spowodowała wielkie straty materialne, ale i też obudziła w ludziach ogromną solidarność społeczną. 22:35 PRAWDZIWE MĘSTWO (TRUE GRIT) Western, 105 min, USA 2010 Reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen Aktorzy: Jeff Bridges, Hailee Steinfeld, Matt Damon, Josh Brolin, Barry Pepper Remake filmu Henry’ego Hathawaya pod tym samym tytułem z 1969 roku. 10 nominacji do nagrody Oscara, w tym m.in.: dla najlepszego filmu, a także za reżyserię, scenariusz, kostiumy, zdjęcia oraz za kreacje aktorskie dla Jeffa Bridgesa i 14 - letniej wówczas Hailee Steinfeld. Czternastoletnia córka zamordowanego Franka Rossa, Mattie Ross (Hailee Steinfeld), zrobi wszystko, aby pomścić swego ojca. Postanawia dopaść zabójcę i postawić go przed sądem. Dziewczyna zatrudnia człowieka o prawdziwie mocnym charakterze - Reubena J. "Roostera" Cogburna (Jeff Bridges), który ma jej pomóc w schwytaniu Toma Chaneya. Ubija z nim interes, choć wszyscy przestrzegają ją przed tym pijaczyną i awanturnikiem. Ale Mattie wierzy w powodzenie misji. Postanawia też towarzyszyć mu w polowaniu na mordercę. Mimo początkowego sprzeciwu "Koguta", udaje się jej go przekonać i wyrusza z nim w pełną niebezpieczeństw wyprawę. Mattie zyskuje także drugiego sojusznika, młodego rewolwerowca La Boeufa, który liczy na wysoką nagrodę. Obieżyświat z Teksasu jest przekonany, że uda mu się wykorzystać Cogburna do własnych interesów. Ponadto chce zaimponować pewnej majętnej pannie i doprowadzić do skazania Chaneya. Ślad wiedzie w sam środek ziem Indian, gdzie niezwykła trójka tropicieli przeżyje wiele przygód i napotka liczne niespodzianki. Bohaterowie przejdą najcięższe próby charakteru i wytrwałości, wykazując przy tym tytułowe prawdziwe męstwo. 00:35 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KROK PO KROKU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. Krok po kroku Gdyby przyszło nam typować najbardziej zaskakujące odkrycie roku 2015 to bez wahania wskażemy na odkrycie u wybrzeży Helu wraku polskiego hydroplanu Lublin R - 8. Racjonalnych argumentów za takim wyborem jest sporo, ale dla nas największe znaczenie mają argumenty emocjonalne. Dramat lotników morskiego dywizjonu z Pucka nagle przestał funkcjonować tylko w sferze fragmentarycznych relacji i kilku małych fotografii. Powrócił z całą mocą. Z punktu widzenia naszego lotnictwa Lublin R - 8 to samolot ważny. Oznaczał zdecydowane odejście od budowy maszyn licencyjnych na rzecz własnych projektów. Do gry wchodziło genialne pokolenie młodych konstruktorów, których nazwiska rozsławiły Polskę. Wyjście jednostki z portu w Kuźnicy nie jest wydarzeniem. W sezonie ciągle ktoś stąd wyrusza. Ale w środku zimy to co innego. Sprzęt na pokładzie też nie odpowiada postronnemu obserwatorowi na pytanie: kto i po co płynie. Otóż po zlokalizowaniu wraku Lublina u wybrzeży Helu zgodę na jego wydobycie otrzymało Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka. Dzisiejsza wyprawa ma za zadanie zbadanie zasięgu zalegania szczątków samolotu i stworzenie przesłanek do podjęcia decyzji jak poprowadzić eksplorację. Prywatne Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia Z Wybrzeża przeniesiemy się daleko na południe, do Krosna. Ostatnio byliśmy tu przy okazji wydobywania Junkersa Ju - 87 na obrzeżach lotniska w Krośnie. Powiedziano nam wówczas, że wydobyte szczątki maszyny spoczną w krośnieńskim Muzeum Pól Bitewnych. Dziś będziemy mieli okazję obejrzeć zgromadzone tu eksponaty. Namawiamy, jeżeli będzie komuś po drodze, warto zajrzeć do tego miejsca, gdzie naturalną częścią ekspozycji są niesamowite opowieści o losach z pozoru zwyczajnych tylko śladów wojny. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SKAZANI CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego obronie Leningradu.