TVP Historia Środa, 11.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1981 - początek Kongresu Kultury Polskiej; 1994 - najazd rosyjski na Czeczeni; coroczny "Dzień Tanga" w Buenos Aires; 07:20 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 2/4 Serial historyczno - przygodowy, 49 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłana Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz, Dymitr Mirogrodskij, Jerzy Bończak i inni Ranny Skrzetuski, uwolniony dzięki listowi żelaznemu, rusza na poszukiwanie Jeremiego Wiśniowieckiego i wojsk polskich. Tymczasem Bohun przechwytuje pismo, które przewoził Rzędzian i odkrywa, że kniahini złamała dane mu słowo. Żądny zemsty przybywa do Rozłogów, morduje Kurcewiczową i jej synów. Na szczęście, Helenie udaje się ciec. Dzięki Zagłobie znajduje schronienie w Barze. Książę Wiśniowiecki uroczyście zobowiązuje się stłumić powstanie na Ukrainie. Skrzetuski, pełen niepokoju o ukochaną, przybywa do Rozłogów, lecz jego oczom ukazują się jedynie zgliszcza. Pewne pocieszenie stanowi fakt, że spotyka wreszcie wojska Wiśniowieckiego, a wraz z nimi swoich przyjaciół. 08:50 HISTORIA POLSKI - GRUDZIEŃ 70. INTERESY WŁADZY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Scenariusz: Sławomir Koehler, Mieczysław Vogt Zdjęcia: Tomasz Samosionek Film Sławomira Koehlera i Mieczysława B. Vogta "Grudzień 70. Interesy władzy" pokazuje, co działo się na szczytach władzy w czasie wydarzeń na Wybrzeżu. Autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytania stawiane od 40 lat, obalając tym samym liczne mity. Czy społeczny bunt przeciwko podwyżkom cen był spontaniczny, czy został sprowokowany i był manipulowany przez służby specjalne? Czy walka frakcyjna wewnątrz aparatu partyjno państwowego miała na to wpływ? Czy obalenie Władysława Gomułki było efektem spisku i czy mieliśmy wtedy do czynienia z elementami zamachu stanu? Dlaczego Moskwa była zainteresowana zmianą na stanowisku I sekretarza? Dlaczego doszło do rozlewu krwi i kto jest za to odpowiedzialny? W filmie wypowiadają się m. in.: syn Władysława Gomułki, Ryszard Strzelecki - Gomułka, gen. Wojciech Jaruzelski, gen. Czesław Kiszczak, Stanisław Kania, Stanisław Kociołek, Józef Tejchma, Jan Ptasiński, Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, ponadto profesorowie: Antoni Dudek, Jerzy Eisler, Andrzej Friszke, Jadwiga Staniszkis, a także uczestnicy tamtych wydarzeń i rodziny ofiar. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - YPRES - POCZĄTEK KOSZMARU Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański prezentuje nowe fakty dotyczące pierwszego w historii przypadku użycia gazów bojowych; posłużono się nimi w 1915 roku, w Belgii, w pobliżu miejscowości Ypres. Nazwa tego miasteczka kojarzy się jednak większości z rokiem 1917, kiedy to Niemcy użyli nowego, strasznego gazu, jakim był iperyt. Mało kto natomiast wie, że już dwa lata wcześniej, właśnie w tym miejscu, wykonano atak falowy chlorem. Autor programu opowiada o skutkach i konsekwencjach tych wydarzeń, przechadzając się po polach bitewnych Belgii i Francji. 10:30 ORDONKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maria Kwiatkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Wykonawcy: Tadeusz Czerkawski, Wojciech Dzieduszycki, Stefania Grodzieńska, Jerzy Waldorff, Halina Zalewska, Edward Lubecki, Danuta Szaflarska, Jadwiga Truchanowicz, Wiesław Stypuła, Maria Chwalibóg Hanka Ordonówna, aktorka, gwiazda kabaretowa i legenda dwudziestolecia międzywojennego. Jej piosenki wciąż cieszą się popularnością, śpiewa je już czwarte pokolenie. Film przedstawia jej życie od czasów dzieciństwa, aż do momentu, kiedy przeistoczyła się w olśniewającą gwiazdę oraz okres wojenny do ostatnich dni życia artystki z dala od ojczyzny. Ilustracją są zdjęcia, materiały archiwalne, oryginalne nagrania Ordonki. Urodziła się 25 września 1902 roku jako jedyna córka państwaPietruszyńskich, mieszkających wówczas w Warszawie przy ulicy Żelaznej 68. W 1918 roku w stolicy rozpoczęły działalność liczne teatry oraz kabarety "Argus", "Czarny Kot", "Miraż", "Sfinks". Dyrektorem "Sfinksa" był Wacław Julicz, występowali tam Ludwik Sempoliński i "król tanga" Karol Hanusz. Wśród pięciu uczennic przyjętych do baletu była 16 - letnia Marysia Pietruszyńska. W jednym z programów śpiewała piosenkę "Szkoda słów". Następnego dnia w warszawskim dzienniku ukazała się notka "... jesteśmy zdania, że kotów i dzieci na scenie nie trzeba pokazywać". Hanka Ordonówna (na ten pseudonim artystyczny namówił Marysię Karol Hanusz) po nieudanym debiucie w "Sfinksie" wyjechała do Lublina, gdzie związała się z "Wesołym Ulem". Kiedy kabaret zawiesił działalność, wróciła do Warszawy. Tańczyła w "Mirażu", wzięła też udział w wielkiej imprezie artystycznej "Na gwiazdkę dla żołnierzy", która odbyła się w hotelu Bristol. W 1920 roku otrzymała angaż w słynnym "Qui pro Quo", gdzie występowali już "Lopek" Krukowski, Ludwik Lawiński, Mira Zimińska, Zula Pogorzelska i inni. Hanka Ordonówna zdobywała coraz większą popularność (pojawiły się karty pocztowe z jej podobizną, chętnie angażowano ją do reklam). Piosenki pisali dla niej Lechoń, Tuwim, Hemar. 26 marca 1931 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie odbył się jej ślub z Michałem hrabią Tyszkiewiczem. Ordonka nie zrezygnowała jednak z dalszej kariery. Występowała w rewiach, teatrach, zagrała też główną rolę w filmie "Szpieg w masce". Losy wojny rzuciły ją za granicę. W czasie choroby w Jerozolimie napisała: "Bezbrzeżna jest moja tęsknota I nic mnie tu nie uleczy Nie płuca moje są chore To serce za krajem krzyczy Och dajcie mi wrócić do Polski To jedno mnie tylko uleczy" Hanka Ordonówna zmarła 25 września 1950 roku, została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. Od 12 maja 1990 roku jej prochy spoczywają na warszawskich Powązkach. 11:55 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 3/7 POJEDNANIE Serial obyczajowy, kostiumowy, Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Marynia i Stach Połaniecki coraz częściej spotykają się w domu pani Emilii Chwastowskiej, przy łóżku chorej Litki. Umierająca dziewczynka życzy sobie, aby pogodzili się i pobrali. Ulegając żądaniu dziecka, wybaczają sobie dawne urazy. W Warszawie przebywa również sąsiad Pławickich z okolic Krzemienia, młody pan Gątowski, który skrycie marzy o Maryni. Między nim a Maszką dochodzi do awantury, którą może zakończyć jedynie pojedynek. Maszko prosi Połanieckiego, by został jego sekundantem. 14:25 STAN NIEWAŻKOŚCI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Kosmos poraził ich, widok Ziemi zaskoczył i zachwycił. Doznawali uniesień, choć wszystko było trudne: praca w stanie nieważkości i w ciasnym wnętrzu, problemy z fizjologią, przeróżne dolegliwości, pragnienie kobiety, tęsknota. Przeżyć tych jednak nie oddaliby za nic. Byli dumni. Dumny był cały naród radziecki, dowodząc politycznym przeciwnikom swej wyższości. Podbój kosmosu powszedniał. Aż runął mur dzielący świat na dwa wrogie obozy i zaczęły się kłopoty. Zabrakło pieniędzy na kontynuowanie programu kosmicznego. Na Bajkonurze sterczą w niebo rdzewiejące konstrukcje. Po stepie poniewierają się szczątki kapsuł. W takim właśnie momencie Maciej Drygas dotarł do sześciu radzieckich kosmonautów - Hermana Titowa, Gieorgija Greczki, Witalija Żebrowa, Władimira Sołowiowa, Aleksandra Ławiejkina i Walerija Polakowa. Rozmawiał z konstruktorem rakiet, prof. Konstantinem Feoktistowem, pionierem medycyny kosmicznej, prof. Olegiem Gazeko, prof. Anatolijem Grigoriewem i Wierą Pacajewą, wdową po kosmonaucie. Odnalazł uczestników eksperymentów medycznych Jewgienija Kiriuszyna i Michaiła Griszkowa. Udało mu się również uzyskać dźwiękowe fragmenty seansów łączności Ziemi ze stacją orbitalną i zarejestrowane na dyktafonie dzienniki kosmonauty Walerego Polakowa, nigdy wcześniej niepokazywane materiały z archiwów PO "Energia" w Kaliningradzie, moskiewskiego Instytutu Problemów Medyczno - Biologicznych, Rosyjskiego Państwowego Archiwum Dokumentacji Filmowej, Rosyjskiego Centrum Dokumentacji Kosmicznej, moskiewskiego "Videokosmosu" i Studia Filmowego "Newa" w Sankt Petersburgu. Z tego bogatego, a miejscami wręcz sensacyjnego materiału Drygas skonstruował fascynujący film. Po mistrzowsku buduje w nim nastrój zachwytu kosmosem i radości spełnionych marzeń, by złamać go, odsłaniając tajemnicę okrutnych eksperymentów medycznych, z całą bezwzględnością prowadzonych na ludziach i zwierzętach, a potem przyciemnić go jeszcze bardziej pokazując tragedię katastrof i śmierci i wreszcie zakończyć goryczą zawodu, bezsensu i pustki. Film Drygasa otrzymał m.in. I nagrodę na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych na Bornholmie, wyróżnienie jury na prestiżowym Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Radiowej i Telewizyjnej Prix Italia oraz Grand Prix na międzynarodowych festiwalach w Monte Carlo, Strasburgu i Egipcie. 15:40 DEMJANJUK PRZED SĄDEM Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Mielech Scenariusz: Piotr Mielech Zdjęcia: Paweł Peroński Kłopoty Demjanjuka rozpoczęły się w 1983 roku, kiedy został rozpoznany jako jeden z ludzi z Sonderkommando Treblinka. Oskarżony o udział w zagładzie Demjanjuk stawał w USA przed sądami trzech instancji i kolejno przegrywał procesy. Decyzją amerykańskich władz sądowych został w trybie ekstradycji przekazany w lutym 1986 roku do dyspozycji prokuratury i sądu Izraela. I tutaj do akcji wkracza pierwszy bohater filmu "Demjanjuk przed sądem" Jacek Wilczur. Śledztwa prowadzone przez dwa zespoły - przez prokuraturę izraelską w Jerozolimie i przez zespół śledczy Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce pod kierownictwem Wilczura, w ramach polskiej pomocy prawnej Izraelowi, a więc prowadzone na dwóch odległych obszarach przez ludzi stosujących odmienne zasady i techniki pracy śledczej potwierdziły słuszność zarzutów postawionych Demjanjukowi. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Jerozolimie z dnia 25 kwietnia 1988 roku domniemany Iwan Groźny został skazany na śmierć za udział w ludobójstwie narodu żydowskiego. Od tego wyroku za pośrednictwem swoich adwokatów odwołał się do izraelskiego Sądu Najwyższego, w którym sprawa wlokła się przez pięć lat. Między wyrokiem śmierci wydanym w 1988 roku a werdyktem Sądu Najwyższego w 1993, powstała na gruzach ZSRR niepodległa Ukraina. Zmieniła się sytuacja w skali globalnej. Werdykt izraelskiego Sądu Najwyższego z 29 lipca 1993 uchylił wyrok śmierci wydany przez Sąd Okręgowy w Jerozolimie, uzasadniając to przyczynami natury formalnej, obarczając winą za to prokuraturę izraelską. Jacek Wilczur opowiada historię swojego udziału w tym wieloletnim procesie. Na tym werdykcie historia Johna Demjanjuka się nie kończy Do sprawy Iwana Groźnego wracamy w listopadzie 2009 roku, kiedy to przed sądem Republiki Federalnej Niemiec w Monachium Demjanjuk odpowiadać będzie za udział w zbrodni ludobójstwa, a akt oskarżenia niemieckiej prokuratury zarzuca mu tym razem współudział w morderstwie ok. 28 tysięcy ludzi w ośrodku zagłady Sonderkommando Sobibór. W tym momencie w filmie pojawia się jego drugi bohater Marek Bem. Od lat pracownik i kierownik Muzeum Miejsca Pamięci w Sobiborze. Sam jest bezpośrednio zaangażowany w proces w Monachium, do którego napisał ekspertyzę historyczną. Czy tym razem uda się skazać domniemanego Iwana Groźnego? Marek Bem jest przekonany, że tak! Wyrok wydany w 2011 roku brzmiał: pięć lat więzienia! Obaj historycy występujący w filmie twierdzą, że to kpina z wymiaru sprawiedliwości oraz cios w żyjących jeszcze świadków zagłady. Iwan Demjanjuk umiera rok później, czekając na odwołanie od wyroku. Czy jego śmierć kończy sprawę Iwana Groźnego? Czy w ogóle udało się wyjaśnić tajemnicę tego zwykłego szeregowego uczestnika zagłady? Jacek Wilczur i Marek Bem przyznają, że ta sprawa przerosła wymiar sprawiedliwości. Pod koniec filmu Marek Bem gorzko stwierdza, że za takie zbrodnie nie da się osądzić ani przeprosić. 16:40 HISTORIA POLSKI - EMIGRANCI ' 81 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Reżyseria: Nina Makowiecka, Barbara Rogalska Scenariusz: Barbara Rogalska, Nina Makowiecka Zdjęcia: Mirosław Basaj, Mateusz Szlachtycz Film o emigracji politycznej lat 80. XX wieku. O ludziach, którzy po ogłoszeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. znaleźli się przypadkowo albo świadomie na emigracji. W PRL - u byli działaczami opozycji, nie mieli więc szans na wyjazd za granicę, dla nich ta możliwość pojawiła się w czasie 16 miesięcy legalnego istnienia Solidarności w latach 1980 - 1981. Niektórzy wyjechali na stypendium, inni skorzystali z szansy odwiedzenia rodziny lub przyjaciół, ktoś próbował coś załatwić dla związku. 13 grudnia 1981 roku zastał ich za granicą i pozostali tam na wiele lat. Wśród bohaterów filmu są też tacy, którzy po ogłoszeniu stanu wojennego świadomie zdecydowali się na emigrację, przeszli przez obozy dla uchodźców, walczyli o byt, często bez możliwości godnej pracy, bez znajomości języka. Na duchu podnosiło ich silne wsparcie ze strony różnych środowisk, przede wszystkim związkowych i intelektualnych, zarówno we Francji, Niemczech, jak i Wielkiej Brytanii czy USA. Zaczęły się manifestacje pod polskimi ambasadami, światowe agencje, radia, telewizja, pełne były protestów, strzępów informacji z kraju, plotek, czasami groźnych i krwawych. Szybko zaczęto organizować pomoc materialną, medyczną i żywnościową dla Polski. Stopniowo sytuacja się uspokajała, pierwszych internowanych w kraju zaczęto wypuszczać, częściowo uchylono granice. Wtedy zaczął się dylemat: wrócić, dać się zamknąć, próbować się ukrywać, jak wielu znajomych i przyjaciół, bez pracy i perspektyw na sensowną działalność, czy raczej zostać, poczekać, aż coś się wyklaruje, pomagać przyjaciołom w Polsce, działać na rzecz zdelegalizowanej Solidarności i opozycji. Emigracyjni działacze przede wszystkim zbierali pieniądze, organizowali transporty z pomocą, z maszynami, częściami do sitodruku, nawiązywali kontakty pomiędzy różnymi grupami, miastami, krajami, pisali, drukowali, pukali do różnych drzwi możnych zachodniego świata, a wszystko po to, żeby ratować Solidarność i wszystko dobre, co się zdążyło w Polsce wydarzyć w roku 1980 i 1981. Potem odbyły się obrady Okrągły Stołu i nadszedł czas wyborów 4 czerwca 1989 roku. To było hasło do powrotu, więc wrócili, jedni natychmiast, inni trochę później, i z całym entuzjazmem włączyli się w pracę dla kraju. Są bardzo różni, różnie potoczyły się ich losy w wolnej Polsce. Bohaterowie filmu mówią o tym, z jakiego powodu znaleźli się na emigracji, jak wyglądało ich życie i działalność, również polityczna. Ale przede wszystkim mowią o decyzji powrotu do kraju. Kiedy wrócili, co dało impuls do powrotu, czy zadowoleni są z takiego wyboru, co w kraju im się spodobało, a co rozczarowało, jak urządzili się w życiu zawodowym i osobistym. 17:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE STAREJ STRZELNICY Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tajemnice starej strzelnicy Nieskazitelna biel, jaskrawe słońce, mroźny wiatr, zima w swym najbardziej filmowym wariancie. Nie sposób nie zatrzymać się choć na chwilę na skraju Zalewu Zegrzyńskiego. Do Zegrza, jak zawsze, sprowadziło nas kolejne historyczne śledztwo. Jesteśmy na terenie wojskowego Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu. W tym właśnie miejscu, na terenie starej strzelnicy w 1944 r. został zamordowany przez Niemców porucznik Konstanty Radziwiłł. W latach 60. ubiegłego wieku, w czasie prac budowlanych odkryto szkielet porucznika. Wojsko chce zbadać ten teren i nadać temu miejscu znak pamięci. Teren, o którym mowa, mógł być miejscem egzekucji więcej niż jednego człowieka. Odwiedzając wojskowe centrum łączności, nie sposób pominąć miejscową salę tradycji, gdzie zgromadzono wiele przedmiotów i fotografii o walorze historycznym w tym m. in. radiostacje, nadajniki i maszyna szyfrująca Enigma. Mocne świadectwo historii Zmieniamy temat, ale w kręgu postaci niezwykłych pozostajemy. Wracamy nad Wiznę, gdzie dokonali swych dni kpt. Raginis i por. Brykalski. Dariusz Szymanowski - prezes Fundacji Honor, Ojczyzna im. kpt. Raginisa odnalazł element kopuły schronu Władysława Raginisa. 18:50 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 3/4 Serial historyczno - przygodowy, 51 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłąna Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński i inni Skrzetuski z Wołodyjowskim i Podbipiętą spotykają Zagłobę uciekającego w chłopskim przebraniu spod Baru. W zdobytym przez Kozaków zamku Bohun odnajduje Helenę. Ranną wywozi do Czarciego Jaru, gdzie mieszka zaprzyjaźniona z nim czarownica Horpyna. Sam zaś wyrusza na wojnę. Tymczasem Skrzetuski dzieli swój oddział na cztery podjazdy. Komendę nad jednym z nich obejmuje Zagłoba. Niestety, wkrótce dają o sobie znać przywary pana Onufrego. Świeżo upieczony dowódca upija się na chłopskim weselu i traci kontakt z rzeczywistością. Budzi się przywiązany "w kij" do własnej szabli i wrzucony przez Bohuna do chlewu. Fortuna wszakże mu sprzyja. Ponownie z odsieczą przychodzi Wołodyjowski. Dochodzi do pojedynku między "małym rycerzem" a Bohunem, podczas którego watażka zostaje ranny. Opiekujący się poszkodowanym Rzędzian uzyskuje informację o miejscu ukrycia Heleny. 19:55 TIAN ANMEN - ZAKAZANA PAMIĘĆ (TIAN ANMEN: THE FORBIDDEN MEMORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2009 Reżyseria: Charlie Buffet Zdjęcia: Francois Cauwel W czerwcu 1989 roku rzeź na placu Tiananmen położyła kres demokratycznym aspiracjom pekińskich studentów. Czy po 20 latach w zbiorowej pamięci Chińczyków są jakieś ślady tamtych wydarzeń? Dziennikarskie dochodzenie prowadzi Charlie Buffet. Dzang Dzielan miał 17 lat. Jego matka, była wykładowczyni filozofii na Uniwersytecie Pekińskim, nie chce mówić o okolicznościach jego śmierci. Ale nie zapomniała... "Tamtej wiosny syn spędzał dużo czasu na Placu Niebiańskiego Spokoju. Był w służbie porządkowej licealistów. Roznosił jedzenie i napoje. Wówczas miałam przekonania konserwatywne. Chciałam zatrzymać go w domu, ale wymykał się nocą, gdy już spałam..." Wszystko zaczęło się w połowie kwietnia, po śmierci byłego sekretarza ChPK, Hu Yaobanga. W 1987 roku poparł demokratyczne manifestacje i został usunięty ze stanowiska. Dziesięć tysięcy studentów zebrało się, by złożyć hołd jego pamięci. Żądali zlikwidowania korupcji i podjęcia reform. Do studentów dołączyli robotnicy i urzędnicy. Manifestanci pojawili się w wielu miastach kraju. 19 maja, Deng Xiaoping wprowadził stan wojenny. W nocy z 3 na 4 czerwca, wojsko otrzymało rozkaz usunięcia manifestantów z placu. "... Krew popłynie strumieniami... na Placu Niebiańskiego Spokoju... Pojawiły się czołgi - opowiada Lin Huan. Każda seria ścinała ludzi z nóg. Padaliśmy..." 22:05 Z WIDOKIEM NA WAWEL - MROKI 13 GRUDNIA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Mroki 13 grudnia. Czy władze komunistyczne PRL były w 1981 roku zakładnikami własnych planów stłamszenia opozycji? Czy wśród zachodnich służb specjalnych były rozbieżności w ocenie sytuacji w Polsce? Jak postrzega się dziś tę kwestię i co pozostanie w pamięci publicznej o stanie wojennym? 22:35 OPERACJA SAMUM Film sensacyjno - przygodowy, 88 min, Polska 1999 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Maciej Dutkiewicz, Robert Brutter Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Goran Bregovic Aktorzy: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Olaf Lubaszenko, Anna Korcz, Radosław Pazura, Turgul Cetiner, Tadeusz Huk, Gustaw Holoubek, Jerzy Skolimowski, Hakan Akin i inni "Operacja Samum" to filmowa wariacja Władysława Pasikowskiego na temat autentycznych, choć bardzo zagadkowych wydarzeń. Chodzi o ujawnioną przez "Washington Post" brawurową akcję polskiego wywiadu w Iraku, tuż przed wybuchem wojny w Zatoce Perskiej. CIA miała wówczas poprosić nasze służby specjalne o pomoc w wywiezieniu amerykańskich szpiegów, którzy namierzeni przez iracki wywiad znaleźli się w bardzo niebezpiecznym położeniu. Bezprecedensowa misja polskiego wywiadu zakończyła się sukcesem, lecz jej okoliczności i personalia uczestników utajniono. I gdyby nie wścibstwo amerykańskich żurnalistów, "Operacja Samum" zapewne nigdy by nie powstała. Tym bardziej że niechętnym okiem na zamiary filmowców patrzył też Gromosław Czempiński, szef polskiego wywiadu podczas irackiej akcji, który - jak sam powiedział - długo i skutecznie blokował przyznanie pieniędzy na projekt Pasikowskiego. Zmienił jednak zdanie pod wpływem narastającej w mediach krytyki służb specjalnych i w rezultacie został merytorycznym konsultantem filmu, co oczywiście nie znaczy, że doszło do jakiegokolwiek naruszenia tajemnicy państwowej. Główną rolę w "Operacji..." gra Marek Kondrat. On to nakłonił Władysława Pasikowskiego, by po raz pierwszy zrealizował film na podstawie cudzego scenariusza. Tekst Dutkiewicza i Bruttera tak bardzo przypadł aktorowi do gustu, że zdecydował się zostać współproducentem filmu. "Irackie" sceny plenerowe powstały w Turcji. Muzykę do "Operacji..." napisał sam Goran Bregovic. Wybucha wojna w Zatoce Perskiej. Józef Mayer, chory na serce były as polskiego wywiadu, na wieść o uwięzieniu syna, inżyniera, w Iraku, postanawia przypomnieć sobie dawne, dobre czasy i na własną rękę rusza chłopakowi z odsieczą. Doskonale wie, że może liczyć wyłącznie na siebie i stare, wielokrotnie sprawdzone metody. Samozwańczą misję Mayera po cichu wykorzystują dawni przełożeni, którzy chcą go użyć jako przynęty dla służb bezpieczeństwa Saddama Husajna. Były agent miałby odwrócić uwagę tamtejszej tajnej policji od równoległej, niezwykle ważnej akcji polskiego wywiadu, polegającej na wywiezieniu z Iraku amerykańskich szpiegów. Zadanie to zostaje powierzone agentom Brońskiemu i Kosińskiemu. Czy chcąc osiągnąć swój cel zdecydują się poświęcić życie Mayera? 00:20 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE STAREJ STRZELNICY Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tajemnice starej strzelnicy Nieskazitelna biel, jaskrawe słońce, mroźny wiatr, zima w swym najbardziej filmowym wariancie. Nie sposób nie zatrzymać się choć na chwilę na skraju Zalewu Zegrzyńskiego. Do Zegrza, jak zawsze, sprowadziło nas kolejne historyczne śledztwo. Jesteśmy na terenie wojskowego Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu. W tym właśnie miejscu, na terenie starej strzelnicy w 1944 r. został zamordowany przez Niemców porucznik Konstanty Radziwiłł. W latach 60. ubiegłego wieku, w czasie prac budowlanych odkryto szkielet porucznika. Wojsko chce zbadać ten teren i nadać temu miejscu znak pamięci. Teren, o którym mowa, mógł być miejscem egzekucji więcej niż jednego człowieka. Odwiedzając wojskowe centrum łączności, nie sposób pominąć miejscową salę tradycji, gdzie zgromadzono wiele przedmiotów i fotografii o walorze historycznym w tym m. in. radiostacje, nadajniki i maszyna szyfrująca Enigma. Mocne świadectwo historii Zmieniamy temat, ale w kręgu postaci niezwykłych pozostajemy. Wracamy nad Wiznę, gdzie dokonali swych dni kpt. Raginis i por. Brykalski. Dariusz Szymanowski - prezes Fundacji Honor, Ojczyzna im. kpt. Raginisa odnalazł element kopuły schronu Władysława Raginisa.