TVP Historia Piątek, 13.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1867 - zmarł Artur Grottger; 1980 - w Teatrze im Juliusza Słowackiego w Krakowie odbyła się premiera dramatu Karola Wojtyły "Brat naszego Boga"; 1981 - pierwszy dzień stanu wojennego; 2002 - w Kopenhadzie zakończyły się negocjacje z Unią Europejską w sprawie akcesji Polski i dziewięciu innych krajów do UE; 07:20 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 4/4 Serial historyczno - przygodowy, 51 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Marek Kondrat, Rusłana Pysanka, Wojciech Malajkat, Ewa Wiśniewska, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz, Jerzy Bończak i inni Rzędzian, Wołodyjowski i Zagłoba przybywają do Czarciego Jaru, gdzie po zabiciu Horpyny i Czeremisa uwalniają Helenę. W drodze powrotnej zostają jednak napadnięci przez Tatarów. Rzędzian ucieka z Heleną, a Wołodyjowski z Zagłobą starają się powstrzymać napastników. Na szczęście w porę przychodzi im z pomocą wojsko polskie, z którym docierają do Zbaraża. Wkrótce dochodzi do oblężenia twierdzy. Polacy pod wodzą księcia Jeremiego toczą zażarty bój z połączonymi siłami Chmielnickiego i chana. Podbipięta wypełnia wreszcie swój ślub, ścinając za jednym razem trzy pogańskie głowy. Wkrótce ginie. Skrzetuski przedziera się spod Zbaraża do króla Jana Kazimierza, który natychmiast wyrusza z odsieczą Wiśniowieckiemu. 08:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 09:50 HAKERZY SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Scenariusz: Grzegorz Linkowski Zdjęcia: Jacek Piotr Tarasiuk, Hanna Linkowska Muzyka: Mariusz Ostański Film przedstawia żywą historię powstania i działalności pierwszego w Polsce podziemnego radia Solidarność emitującego programy i audycje radiowe na fonii telewizji publicznej, będącej w PRL tubą propagandową władzy. Metoda ta stała się znaczącym elementem przełamania monopolu partyjnej informacji, a pomysł narodził się w Świdniku i Lublinie. Radio pracowało od 30 kwietnia 1983 r. przez pięć lat i nadało w tym czasie 43 audycje - na ścieżce fonii TVP w programach pierwszym i drugim, również w czasie emisji "Dziennika TVP". 11:20 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 5/7 SPEŁNIENIE Serial obyczajowy, 80 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Irena Malkiewicz, Andrzej Szalawski i inni Wiosna roku 1894. Odbywa się ślub Maryni i Stanisława. Miodowy miesiąc młodzi spędzają w Wenecji, spotykają tam malarza Bukackiego. Tymczasem w Warszawie Maszko popada w coraz większe kłopoty finansowe; majątek żony okazał się bowiem mitem tworzonym po to, by znaleźć męża. Połanieccy po powrocie z Wenecji często bywają na letnisku u Bigiela, wspólnika Stacha, gdzie spotykają się z licznymi znajomymi. 13:50 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 2/6. PARKI NARODOWE ABEL TASMAN I NELSON LAKES (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce. Przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku stała się ewolucyjnym "laboratorium". W jego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy - od szczytów Mt Aoraki Mt Cook, najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 15:40 PIOSENKĄ W KOMUNĘ Reportaż, 33 min, Polska, 2004 Autor: Andrzej Iłowski, Barbara Hrut, Dorota Petrus W sierpniu 1981 roku w ramach obchodów pierwszej rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych w 1980 roku odbył się ogólnopolski Pierwszy Przegląd Piosenki Prawdziwej "Zakazane piosenki" w gdańskiej hali "Olivia", która była wypełniona po brzegi. W przeglądzie wzięli udział m.in.: Daniel Olbrychski, który prowadził konferansjerkę, oraz Jan Stanisławski (śpiewał jeden z przebojów festiwalu "Z pistoletem w sklepie mięsnym"), Maciej Zembaty, Jacek Fedorowicz, Przemysław Gintrowski, Jan Pietrzak, Andrzej Rosiewicz, Andrzej Strzelecki. W programie niektórzy z nich wspominają po latach ten festiwal, a także stan wojenny, mówią o znaczeniu opozycyjnych piosenek, które krytykowały i ośmieszały ówczesne władze. 16:20 HISTORIA POLSKI - WOLNA RZECZPOSPOLITA ŁUPKOWSKA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski 13 grudnia 1981 roku na terenie Zakładu Karnego w Łupkowie (Bieszczady) został wyodrębniony tzw. Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych. Osadzeni w nim zostali działacze solidarności i peerelowscy opozycjoniści. Po 26 latach w czasie prac remontowych w ZK Łupków na ścianie jednej z cel odnaleziono napis "SOLIDARNOŚĆ" wykonany charakterystycznym krojem, tzw. solidarycą, jak się potem okazało przez jednego z osadzonych. Wydarzenia te stały się pretekstem do powstania filmu dokumentalnego pt. "Wolna Rzeczpospolita Łupkowska". Historia ratowania napisu, jego wykucie wraz z kawałkiem ściany i umieszczenie w gablocie jak zabytkowego fresku, staje się przyczynkiem do wielu wspomnień i refleksji, czym był stan wojenny wtedy, czym jest po latach. Film Arkadiusza Gołębiewskiego wraz z odkuwaniem kolejnych warstw tynku i farby pokrywającej napis pokazuje opresyjność poprzedniego systemu, jego brutalność, nie przez czołgi na ulicach czy działania SB, ale przez postrzeganie, czym to było dla rodzin osadzonych. Wyjątkowością filmu jest nieobecny w przestrzeni publicznej dotyczącej tamtych dni wątek żon i dzieci internowanych, które aby odwiedzić swych mężów, ojców musiały pokonywać setki kilometrów, niedogodności klimatu, ograniczenia stanu wojennego itp. Dla 5 - letniej wówczas Oli i 12 - letniej Agaty stało się to przyczynkiem do trwającej do dziś rzyjaźni. Co z tych wspomnień zostało, czym był, czym jest dziś stan wojenny? Film przez losy jego bohaterów jest próbą świeżego spojrzenia na tamte czasy. Dlaczego 70 proc. osadzonych wtedy w Łupkowie działaczy związku i opozycji demokratycznej zostało zmuszonych do emigracji? Szukanie wartości pierwszej Solidarności przez ratowanie napisu staje się czymś metafizycznym, nie tylko jak się dziś mówi muralem, ale ikoną wolności! Internowani w Łupkowie stworzyli tam podziemną przestrzeń wolności, wydawali gazetki, wykonywali własnoręcznie koperty i inne ciekawe przedmioty, które przetrwały do dziś i do których w przenośni nawiązuje tytuł filmu. Jak nauczał Jan Paweł II: "Niech jeden będzie obok drugiego, a nie jeden przeciw drugiemu", nasi bohaterowie filmu udowodnili, że przeciwstawić się złu można tylko wzajemnie się wspierając, tworząc wspólnie dobro, tak powstała nieformalna Wolna Rzeczpospolita Łupkowska. 17:20 SPÓR O HISTORIĘ - STAN WOJENNY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią" - informował Polaków w niedzielny ranek 13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski, zapowiadając wprowadzenie stanu wojennego. Co według władzy upoważniało do podjęcia takich kroków? Kiedy w niedzielę rano 13 grudnia 1981 roku gen. Wojciech Jaruzelski informował Polaków o wprowadzeniu stanu wojennego, od kilku godzin na ulicach polskich miast stały już czołgi. Ulice patrolowały wojsko i milicja. O północy żołnierze i funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej, w tym Służby Bezpieczeństwa, rozpoczęli operację Jodła. Opanowane zostały ośrodki radia i telewizji. Już pierwszego dnia stanu wojennego do więzień trafiło blisko 3, 5 tysiąca działaczy Solidarności i innych opozycjonistów. W sumie przez obozy internowania przeszło około 10 tysięcy osób. Przez niemal miesiąc nie działały telefony miejskie. Wprowadzono godzinę milicyjną. Początkowo obowiązywała od godziny 22 do 6 rano. Dopiero w marcu 1982 roku przywrócono połączenia międzymiastowe. Jednak w słuchawkach słychać było komunikat, że rozmowa jest kontrolowana. Kilkaset kluczowych zakładów pracy, między innymi kopalnie, huty, kolej, radio, telewizja, porty i szpitale zostało zmilitaryzowanych. Stan wojenny na wiele lat odsunął zmiany systemowe w Polsce i w całym bloku wschodnim. Kosztował życie dziesiątek osób i to nie tylko ofiar milicyjnych kul, ale też ludzi, do których na przykład wskutek wyłączenia telefonów nie mogła dojechać pomoc lekarska. Okoliczności wprowadzenia stanu wojennego i jego przebieg nadal budzą gorące dyskusje i spory. Kwestie do poruszenia w dyskusji: stan wojenny, czyli co? Definicja. Czy działania gen. Jaruzelskiego można nazwać "wojskowym zamachem stanu"? Jaki był status wojska w ówczesnej Polsce? Czy była nad nim "partyjna czapka"? Jakie były podobieństwa i różnice relacji między wojskiem i partią w Polsce a w ZSRR i innych krajach totalitarnych? Co zyskiwał gen. Jaruzelski, wprowadzając stan wojenny? Jaka była rola PZPR we wprowadzeniu stanu wojennego? Jak "przewodnia siła narodu" odnalazła się w nowej sytuacji? Co by mogło nastąpić, gdyby "Solidarność" była uprzedzona o planach władz i gotowa do oporu? Czy nikt z władz "Solidarności" nie wiedział o groźbie wprowadzenia stanu wojennego? Jakie były możliwe inne scenariusze rozwoju wydarzeń w grudniu 1981 roku? Wielu ludzi "Solidarności" było zdania, że władza nie uderzy. Czy strategia otwartej walki [jak w kopalni "Wujek"] miała szanse powodzenia? Czy nie należało od razu postawić na bierny opór i konspirację? 18:35 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 1/13 - BRAT JERZY Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Mieczysław Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Joanna Jędryka, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Andrzej Łapicki, Aleksander Fogiel, Wojciech Zagórski i inni Wioząc na ślub Anusię Borzobohatą, Michał Wołodyjowski zostaje napadnięty przez bandytów. Rozprawia się z nimi, ale chora Anusia umiera. Pan Michał w rozpaczy po utracie narzeczonej wstępuje do klasztoru. Podczas konwokacji Zagłoba spotyka dwu dawnych przyjaciół Wołodyjowskiego - Ketlinga i Nowowiejskiego. Od nich dowiaduje się o perypetiach pana Michała. Postanawia podstępem wyciągnąć go z klasztoru. Zagłoba dostaje się za mury zakonne. Argumenty patriotyczne nie działają na małego rycerza. Zagłoba mówi mu więc, że umierający Ketling chciałby zobaczyć go przed śmiercią. Wołodyjowski godzi się odwiedzić druha. W domu Ketlinga okazuje się, że to mistyfikacja. Wołodyjowski jest w pierwszej chwili oburzony, ale sam hetman Sobieski przekonuje go, by został wśród rycerzy. 19:05 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 2/13 - HETMAŃSKI ORDONANS Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Andrzej Łapicki, Mieczysław Pawlikowski, Magdalena Zawadzka, Barbara Brylska, Barbara Krafftówna, Andrzej Szalawski, Czesław Wołłejko, Marek Nowowiejski, Mariusz Dmochowski, Cezary Julski, Ludwik Benoit, Włodzimierz Skoczylas i inni Podczas przyjęcia hetman Sobieski wysyła Ketlinga do Kamieńca. Zaś od Mikołaja Potockiego dowiaduje się, że ten zamknął w lochu jego dragonów, którzy nieodpowiednio zachowywali się na ziemiach Potockiego. Sobieski wysyła więc pana Wołodyjowskiego, by uwolnił żołnierzy. Strażnikiem więźniów okazuje się dawny żołnierz Wołodyjowskiego. Otumaniony przez Zagłobę wpuszcza ich obu do uwięzionych. I oni - a zwłaszcza wachmistrz Luśnia - okazują się starymi znajomymi pana Michała. Wołodyjowski uwalnia wszystkich. Przypadkowo na leśnej drodze Wołodyjowski i Zagłoba spotykają siostrę pana Michała, stolnikową Makowiecką, i jej dwie podopieczne - panny Krzysię Drohojowską i Basię Jeziorkowską. Wołodyjowski zabiera trzy panie do domu, który Ketling przed wyjazdem powierzył jego opiece. 20:00 POLSKIE 100 LAT - SPOŁECZEŃSTWO II RZECZPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Polska Rzeczpospolita była państwem odbudowywanym po stu dwudziestu trzech latach nieistnienia. Było to niewątpliwie nowe państwo, które miało nowe granice i społeczeństwo ukształtowane w trzech zaborach. Każdy z nich miał inny system prawny, gospodarczy, a także inne doświadczenia historyczne, inny system wartości, inną mentalność. Polska liczyła w 1921 roku ponad 27 milionów mieszkańców, co stawiało nas na szóstym miejscu w Europie. Mniejszości narodowe stanowiły jedną trzecią ludności. Polska była krajem rolniczym. Ziemiaństwo traciło dominującą pozycję w kulturze narodowej, choć jego styl życia zachował ogromną siłę przyciągania. Poza przemysłem, który dopiero się rozwijał, najwięcej robotników zatrudnionych było w rzemiośle. Inteligencja była grupą, która przewodziła w walce o niepodległość, a w niepodległym państwie otworzyły się przed nią nowe drogi awansu. Władze państwowe uznawały szczególną rolę Kościoła katolickiego. 20:30 EKSPERTYZA - W JAKI SPOSÓB ZGINĘLI LUDZIE "BARTKA"? Reportaż, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka We wrześniu 1946 roku doszło do kilku zbiorowych mordów na żołnierzach Narodowych Sił Zbrojnych. Ich sprawcami byli funkcjonariusze komunistycznego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Ta tajna operacja specjalna nosiła kryptonim: Lawina, a jej celem była fizyczna likwidacja zgrupowania NSZ z terenu Podbeskidzia pod dowództwem Henryka Flamego ps. Bartek". Z dotychczasowych ustaleń śledztwa IPN wynika, że ubecy dokonali zabójstwa 69 żołnierzy tej formacji poprzez oddanie strzału z broni palnej w potylicę; zabójstwa 30 - 40 osób poprzez wysadzenie ich w powietrze w zaminowanym drewnianym baraku na terenie poniemieckiego lotniska w Starym Grodkowie, a także wysadzenie w powietrze co najmniej kilkudziesięciu żołnierzy w zaminowanej murowanej oborze na terenie miejscowości Barut. Biegli z krakowskiego Instytutu Ekspertyz Sądowych od lat zajmują się w swojej praktyce orzeczniczej skomplikowanymi badaniami genetycznymi. Takie właśnie ekspertyzy wykonali na potrzeby prowadzonego przez katowicki pion śledzcy IPN śledztwa. Jego wyniki okazały się zaskakujące. 21:05 TOWARZYSZ GENERAŁ IDZIE NA WOJNĘ Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2011 Reżyseria: Robert Kaczmarek, Grzegorz Braun Scenariusz: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek 30 lat po ogłoszeniu stanu wojennego dwóch reżyserów Robert Kaczmarek i Grzegorz Braun stara się dotrzeć do prawdy o jego przyczynach i skutkach. Po 1989 roku zaczęto budować mit, jakoby stan wojenny był koniecznością ze względu na realną groźbę interwencji sowietów. Powszechna jest również opinia, wybielająca Wojciecha Jaruzelskiego, mówiąca, iż stanął on przed trudnym wyborem i mógł wybrać jedynie mniejsze zło. Towarzysz generał miał w ten sposób uchronić przed wejściem do Polski wojsk naszych przyjaciół. Grzegorz Braun i Robert Kaczmarek w filmie "Towarzysz generał idzie na wojnę" ujawniają szokujące fakty, które miały miejsce jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego! Chcąc odkryć jak najwięcej nieznanych faktów, dotyczących tego najdramatyczniejszego wydarzenia w powojennej historii Polski, rozmawiają z historykami i ekspertami wojskowymi. Ujawniają dokumenty i materiały archiwalne, które rzucają nowe światło na wydarzenia z 13 grudnia 1981 roku. 23:05 CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY GUSTAW HERLING - GRUDZIŃSKI - DEKALOG Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Zdjęcia: Maciej Zdziech, Tomasz Sokołowski W związku z ustanowieniem przez Sejm RP roku 2019 Rokiem Gustawa Herlinga - Grudzińskiego, zostanie stworzone pięć odcinków projektu edukacyjnego, którego celem będzie przybliżenie osoby i twórczości jednego z najważniejszych współczesnych polskich pisarzy. Jego drogi losu oraz doświadczenia życiowe są emblematyczne dla pokolenia Polaków urodzonych po odzyskaniu niepodległości. Zostanie pokazane, w jaki sposób wpłynęły one na dokonywane wybory moralne, ideowe i polityczne. Będziemy poszukiwać odpowiedzi pozwalających współczesnym czytelnikom lepiej zrozumieć jego twórczość oraz dylematy XXI wieku. 23:35 SPACER Z DZIENNIKIEM Film dokumentalny, Polska 2006 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Zdjęcia: Jacek Knopp W nocy z soboty na niedzielę 13 grudnia 1981 r. wprowadzono w Polsce stan wojenny. W niedzielny poranek zamiast "Teleranka" pojawił się na ekranie generał Wojciech Jaruzelski, który wygłosił słynne oświadczenie: "Rada Państwa w zgodzie z postanowieniami Konstytucji wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju". Wyłączono telefony, faksy, przestały nadawać stacje radiowe i telewizyjne, rozpoczęły się masowe aresztowania działaczy opozycyjnych, brutalnie tłamszono każdy przejaw oporu ze strony społeczeństwa. Autorzy filmu przywołują wspomnienia tamtych dramatycznych dni, pokazują ludzi, którzy przeciwstawiali się bezprawnym działaniom władzy, oskarżanej o dokonanie zamachu stanu i prowadzącej wojnę psychologiczną, mającą na celu złamanie jedności narodu i woli walki. Jednym ze sposobów na znienawidzony rząd w stanie wojennym były spontaniczne akcje biernego oporu. Od 4 lutego 1982 roku mieszkańcy Świdnika i Lublina, a potem także innych miast Polski, aż do lata manifestowali swoje niezadowolenie i niechęć, wychodząc całymi rodzinami na spacery w czasie nadawania "Dziennika Telewizyjnego" od godz. 19.30 do 20.00. Półgodzinne spacery były niezwykle wymowną formą protestu wobec kłamstw partyjnej propagandy reżimu wojskowego, a dla bohaterów tej prywatnej, ulicznej wojny okazją do pokazania władzy swojej niezależności i zamanifestowania społecznej solidarności. Henryk Gontarz, były pracownik WSK Świdnik, przywołuje w pamięci wydarzenie, które odbiło się szerokim echem w kraju i wzbudziło wiele emocji. To także dzięki niemu świdnickie Radio Solidarność zapisało się w historii Polski jako "radio w wersji telewizyjnej". Pierwsza emisja telewizyjna nastąpiła 14 lutego 1984 r. podczas relacji z pogrzebu sekretarza KC KPZR, Jurija Andropowa, kiedy jego następca Konstantin Czernienko wygłaszał płomienne przemówienie. Wówczas to telewidzowie zamiast oryginalnej ścieżki dźwiękowej usłyszeli "wypowiedziany" ustami Czernienki ważny komunikat: o potępieniu działań SB, o wciąż walczącej "Solidarności", o internowanych, którzy zostali wymienieni z imienia i nazwiska. Ilustracją do filmu Grzegorza Linkowskiego są archiwalne materiały TVP S. A. oraz nagranie Radia Solidarność Świdnik w wersji telewizyjnej. O tamtych czasach mówią m.in. Henryk Gontarz, Mirosław Kaczan, Jan Kondrak, Cezary Listowski, Czesław Orzeł, Urszula Radek, Marek Rej, Andrzej Sokołowski, Janusz Sprawka, Krzysztof Goś. Balladę "Pożegnanie z Marią. Świdnickie spacery" śpiewa Jan Kondrak. 00:10 SIEROTY SPOD ZNAKU WRONY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Anna Plaszczyk Scenariusz: Jędrzej Lipski Zdjęcia: Witold Kornaś Film poświęcony dzieciom, których rodzice 13 grudnia 1981 roku zostali aresztowani, uwięzieni, skazani czy też internowani w wyniku decyzji władz wprowadzających w Polsce stan wojenny. Inspiracją do realizacji tego przedsięwzięcia dokumentalnego jest piosenka napisana przez Jacka Kaczmarskiego "Kołysanka" o dzieciach, które na początku stanu wojennego trafiły z przyczyn "politycznych" do domów dziecka. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 01:15 OPOWIEŚCI GOŁDAPSKIEGO LASU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2008 Reżyseria: Tomasz Orlicz Scenariusz: Tomasz Orlicz, Tomasz Piotrowski Od 6 stycznia do 16 lipca 1982 roku w byłym ośrodku Radiokomitetu przetrzymywano 750 kobiet: działaczek związkowych, dziennikarek, aktorek, pracownic struktur Solidarności i wiele przypadkowych osób. Ośrodka pilnowało 60 żołnierzy WP, 12 klawiszy i 8 pracowników SB. Przez kilka miesięcy kobiety nie opuszczały pawilonów. Utrudniano im kontakty z rodzinami; a prasa reżimowa donosiła o luksusowych warunkach, w jakich izolowano żeńską ekstremę Solidarności. Opowieści i zwierzenia kilkunastu z tych kobiet oraz księdza stanowią trzon dokumentalnego zapisu. 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PANCERNYCH KOLOSÓW NARODZINY POWTÓRNE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Panzer III to skrócona nazwa niemieckiego średniego czołgu Panzerkampfwagen III, zbudowanego przez wytwórnię Daimler Benz w 1936 r. W sumie wyprodukowano 700 sztuk tych pojazdów, ale już pod koniec 1943 r. , nie mogąc konkurować z konstrukcjami aliantów, zniknęły z pola walki. Dziś Panzer III to muzealny rarytas. Kolejny eksponat w odwiedzanym przez nas Muzeum Wojska Polskiego w Poznaniu to amerykański niszczyciel czołgów M 10 Achilles. Jego amerykańska nieoficjalna nazwa to Wolverine, czyli Rosomak. To niesamowity obrót historii, że w rękach tych samych pasjonatów powracają do mechanicznego zdrowia pod jednym dachem dwaj dawni wrogowie z pola walki. W ten sposób, dzień po dniu, dojrzewają obok siebie dwa ogromne, pancerne kolosy, które już niebawem mamy nadzieję pokazać widzom jeżdżące. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PETAIN Magazyn, 18 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek przedstawia sylwetkę marszałka Philippe'a Petaina - bohatera I wojny światowej, który, gdy stanął na czele rządu Vichy, stał się symbolem kolaboracji z okupantem niemieckim. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.