TVP Historia Sobota, 14.12.2019 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1970 - komentarz Stefana Kisielewskiego do "regulacji cen"; 1911 - Norweg Roald Amundsen zdobywa biegun południowy; 1956 - w Szczecinie Milicja Obywatelska rozbiła demonstrację robotniczą, Gomułka polecił wówczas powołać ZOMO; 1962 - sonda Mariner 2 dotarła do Wenus; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - POLINEZJA - PERŁA PACYFIKU (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Słowo "Polinezja" brzmi jak zaproszenie do podróży. Od czasów pierwszych odkrywców ten zbiór małych wysepek na olbrzymim Pacyfiku fascynował urodą i kojarzył się z Rajem na Ziemi. Jednak za stereotypami kryją się ludzie, historia i kultura - prawdziwe powody, dla których warto pokochać Polinezję. Odwiedzając Tahiti, Tuamotu czy Markizy, trafiamy do odległego i niezwykle barwnego świata. 08:05 TWARZĄ W TWARZ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Zdjęcia: Dariusz Kuczera Wykonawcy: Tomasz Knapik Historyczny film popularnonaukowy Dagmary Spólniak "Twarzą w twarz" to edukacyjna propozycja dla młodzieży, która z przymrużeniem oka podejmuje temat tego, co odmienne i wspólne w relacjach polsko - czeskich od zarania dziejów. Od animozji czasów habsburskich i czasu wkroczenia do Czech wojsk Układu Warszawskiego po mentalność obu nacji, stosunek do siebie, historii czy narodowych bohaterów. Przekrój tematów, przybliżonych w filmie m.in. przez Leszka Mazana, prof. Marka Białokura (UO) czy prof. Piotra Majewskiego z UW obejmuje okres od wczesnego średniowiecza po dzień dzisiejszy, obecny rozwój czechofilii, fascynacji postaciami takimi jak wojak Szwejk w popkulturze obu narodów czy Jaromirem Nohavicą, który również jest jednym z bohaterów, opowiadającym o lekkości bytu, mającej odzwierciedlenie w czeskiej muzyce już od czasów Dvorzaka. Film przybliża m.in. postać sławnego czeskiego wodza Jana Zizki, jednookiego bohatera narodowego, z którego skóry zrobiono po śmierci bęben bojowy, czy bohaterskich czeskich pilotów w Dywizjonie 303, których historię można poznać w muzeum w Napoleonie. Prezentuje także genezę zmiany mentalności Czechów po klęsce militarnej w XVII wieku, specyfikę tego małego narodu, który przedkładał walkę śmiechem czy bierny opór domowy w czasach wojny od polskiego bojowego ducha, zaciekłości i unoszenia się szlacheckim honorem. Rozprawia się w ugruntowanymi przez lata stereotypami postrzegania Czechów jako biurokratów (od czasów monarchii), wojennych kapitulantów czy pacyfistów. Także kwestie kulinarno - kulturowe miały wpływ na odmienne zachowania przedstawiciele obydwu nacji w naszych wspólnych dziejach - od kultury picia piwa czy wódki po muzykę klasyczną, popularne legendy czy odmienność naszych hymnów - polskiego, pełnego patosu i postawy walecznych bohaterów i czeskiego, hołubiącego radość z życia codziennego. Historie obu narodów - od VII wieku po dzień dzisiejszy - są doskonałą kanwą do zaciekawienia młodzieży krajem i kulturą sąsiadów zza Odry oraz rozwijania dyskusji na lekcjach historii, w nawiązaniu do poruszonych wątków. 08:40 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 63 CZERSK I GÓRA KALWARIA Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie kolejnej wyprawy Tomasza Bednarka znajdą się dwie miejscowości. Pierwsza to Czersk - urokliwa, otoczona sadami wieś na wysokiej wiślanej skarpie. Ta dawna siedziba książąt mazowieckich jest niepozorna i skromna, ale to jedna z najstarszych miejscowości na Mazowszu. Najwcześniejsza wzmianka o Czersku pochodzi z 1142 roku. Dziś znany jest głównie z ruin średniowiecznego Zamku Książąt Mazowieckich, które są tu największą atrakcją turystyczną i zarazem jednym z najcenniejszych zabytków na Mazowszu. Jego trzy wieże górują nad okolicą, przypominając o dawnych rycerskich czasach. Wieś i zamek położone są na wiślanej skarpie, ale Wisły stąd nie widać, bo jest oddalona o kilkaset metrów. Niegdyś jednak tuż pod murami zamku znajdowała się jedna z jej odnóg. Łączyła ona Czersk z głównym szlakiem handlowym, jakim była Wisła. Niestety na początku XV wieku, w wyniku pogodowych anomalii, tę odnogę zasypał piach, a miasto zostało od Wisły odcięte, co doprowadziło do jego stopniowego upadku. Dosłownie kilka kilometrów od Czerska, na drodze do Warszawy, położona jest Góra Kalwaria. Jako miasto funkcjonuje dopiero od XVII wieku, jednak jako wieś rycerska o nazwie Góra istniała tu już czterysta lat wcześniej i choć była bardzo długo w cieniu Czerska, doczekała się wielkości i sławy. 09:10 RODZINA LEŚNIEWSKICH - ODC. 5/7 - UCIECZKA Serial przygodowy, 27 min, Polska, 1978 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Łęski, Krystyna Bogler Występują: Krystyna Sienkiewicz, Krzysztof Kowalewski, Barbara Krafftówna, Tadeusz Kwinta, Wanda Majer, Zygmunt Zintel, Bogusław Sochnacki, Józef Pieracki oraz dzieci: Agata Młynarska, Maciej Strojny, Magda Scholl, Tomasz Brzeziński Niesłusznie posądzony o wagarowanie Leszek po strasznej awanturze z ojcem ucieka z domu. Błąd łatwo jest popełnić, trudniej się z niego wycofać. Jednak szczególna atmosfera wieczoru wigilijnego sprawia, że wszyscy pragną jak najszybciej wyjaśnić rodzinne nieporozumienie. 09:45 RODZINA LEŚNIEWSKICH - ODC. 6/7 - SKOK Serial przygodowy, 29 min, 7 odc. , Polska 1978 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Łęski, Krystyna Bogler Występują: Krystyna Sienkiewicz, Krzysztof Kowalewski, Barbara Krafftówna, Tadeusz Kwinta, Wanda Majer, Zygmunt Zintel, Bogusław Sochnacki, Józef Pieracki oraz dzieci: Agata Młynarska, Maciej Strojny, Magda Scholl, Tomasz Brzeziński Piętą achillesową Agnieszki jest gimnastyka. Na lekcjach WF dziewczynka jest najgorsza w klasie, a szczególne kłopoty sprawiają jej skoki przez kozła. Przypadkowo z pomocą małej sąsiadce przychodzi pan Dziwny, z zawodu cyrkowiec. Pod jego kierunkiem Agnieszka zaczyna trenować. Wraz z pierwszymi, jeszcze niewielkimi sukcesami przełamuje własną niechęć do gimnastyki, brak odwagi i kompleksy. 10:20 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - PIĘKNIE ZALANE POTRAWY Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa, oprócz gotowania, opowie również o najważniejszym chyba meblu w każdym domu, czyli o stole. I to nie tylko dla kucharza. Stół to miejsce spotkań z rodziną, z bliskimi, z przyjaciółmi. To przy stole spożywamy posiłki codzienne i celebrujemy najważniejsze świąteczne okazje. Stół ma też wyjątkowe znaczenie symboliczne w naszej kulturze: od Ostatniej Wieczerzy poczynając, poprzez legendy takie jak choćby o królu Arturze i jego rycerzach przy okrągłym stole, a kończąc na określeniu negocjacji jako spotkania przy stole rokowań. Pretekstem do takiej opowieści będzie wizyta w warsztacie, w którym dwóch pasjonatów wytwarza niezwykłe stoły. Blaty do nich tworzą ze starannie dobranych, niepowtarzalnych kawałków drewna oraz różnych przedmiotów ważnych dla przyszłego posiadacza. Potem zalewają je specjalną żywicą i tak, podobnie jak bursztyny z zatopionymi w środku skamieniałościami, powstają unikatowe meble. Dla Karola przygotują specjalny blat z zalanym w środku nożem kucharskim. Karol Okrasa przygotuje trzy potrawy, które zaprezentuje na pięknym stole, oczywiście będą to częściowo zalane potrawy. 1/ Zalewajka, prosta chłopska zupa, wedle złamanego przez Karola przepisu; 2/ niezwykle elegancka polędwiczka wieprzowa zapieczona w cieście francuskim z farszem z grzybów i czekolady; 3/ zalane galaretą zimne nóżki, ale z dziczyzny. 12:45 BLIŻEJ NIEDŹWIEDZI - CZ. 1/2 (GREAT BEAR STAKEOUT) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Jeff Wilson, David Marks Dwuczęściowa opowieść o niedźwiedziach grizzly, które gromadzą się każdego roku w Ameryce Północnej, aby walczyć o partnerki, dominację i pożywienie. Filmowcy podpatrują sceny z życia kilku bohaterów w ich naturalnym środowisku. Dzięki zdjęciom z ukrytych kamer i nowoczesnemu sprzętowi widać te niebezpieczne zwierzęta z odległości kilku centymetrów. Grizzly zamieszkują głównie Amerykę Północną. Są dość duże, długość ich ciała dochodzi do ponad 3 m, a masa do 700 kg. Na szczęście ten niedźwiedź jest wszystkożerny, odżywia się głównie pokarmem roślinnym, padliną, drobnymi zwierzętami, poluje także na większe ssaki. Zazwyczaj ponad 100 tysięcy niedźwiedzi grizzly przemierzało zachodnią część Ameryki Północnej, od ubogich terenów Arktyki aż po góry i wyżyny centralnego Meksyku. Obecnie północnoamerykańskie niedźwiedzie grizzly spotkać można jedynie w Kolumbii Brytyjskiej oraz w rejonie Parku Narodowego Yellowstone i na Alasce. 13:50 POLSKIE 100 LAT - SPOŁECZEŃSTWO II RZECZPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Polska Rzeczpospolita była państwem odbudowywanym po stu dwudziestu trzech latach nieistnienia. Było to niewątpliwie nowe państwo, które miało nowe granice i społeczeństwo ukształtowane w trzech zaborach. Każdy z nich miał inny system prawny, gospodarczy, a także inne doświadczenia historyczne, inny system wartości, inną mentalność. Polska liczyła w 1921 roku ponad 27 milionów mieszkańców, co stawiało nas na szóstym miejscu w Europie. Mniejszości narodowe stanowiły jedną trzecią ludności. Polska była krajem rolniczym. Ziemiaństwo traciło dominującą pozycję w kulturze narodowej, choć jego styl życia zachował ogromną siłę przyciągania. Poza przemysłem, który dopiero się rozwijał, najwięcej robotników zatrudnionych było w rzemiośle. Inteligencja była grupą, która przewodziła w walce o niepodległość, a w niepodległym państwie otworzyły się przed nią nowe drogi awansu. Władze państwowe uznawały szczególną rolę Kościoła katolickiego. 14:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 32 DWIE TWARZE GALICJI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego ludzie w Małopolsce wciąż odczuwają sentyment do czasów zaboru austriackiego? Skąd w ich domach pojawiały się portrety cesarza Franciszka Józefa? Galicja to sztucznie wymyślona kraina, w której odnajdziemy mnóstwo sprzeczności. Radosław Kotarski wyrusza na południe Polski, aby przespacerować się po galicyjskich rynkach. Zagląda do warsztatów rzemieślniczych i usługowych, aby przyjrzeć się życiu w dawnej Małopolsce. Sprawdza też, dlaczego o krakusach mówi się centusie. 16:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: BOLESŁAW III KRZYWOUSTY Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Bolesław III Krzywousty, syn Władysława Hermana. Po śmierci ojca Bolesław Krzywousty i jego straszy przyrodni brat Zbigniew rozpoczęli walkę o przejęcie władzy nad Polską. Batalia zakończyła się zwycięstwem Bolesława, który w 1108 roku wygnał Zbigniewa z kraju. Rok później Bolesław obronił Polskę przed najazdem Henryka V. Podczas swego panowania Bolesław włączył do Polski Pomorze Wschodnie. Pomorze Zachodnie zostało uzależnione od Polski. Przed śmiercią w roku 1138, obawiając się walk o władzę między pięcioma synami, podzielił Polskę na dzielnice. Najstarszy z rodu Piastów otrzymał dzielnicę senioralną. Był także władcą zwierzchnim państwa. Testament Bolesława Krzywoustego, który miał ochronić państwowość, przyczynił się do rozbicia Polski na blisko dwa wieki. 17:30 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 17:50 MARZYCIELE - CHŁOPSKI MARSZAŁEK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Maciej Rataj urodził się w niezamożnej rodzinie chłopskiej pod Lwowem. Był absolwentem filologii klasycznej Uniwersytetu Lwowskiego oraz nauczycielem łaciny i greki, posłem do Sejmu Ustawodawczego (1919 - 22) z ramienia PSL Wyzwolenie, współtwórcą konstytucji marcowej (1921) oraz marszałkiem Sejmu pierwszej kadencji (1922 - 27). Podczas zamachu majowego ustępujący prezydent Wojciechowski przekazał mu uprawnienia Prezydenta RP. W latach 1936 - 39 pełnił funkcję Prezesa Stronnictwa Ludowego. Został zamordowany przez Niemców w Palmirach. 18:30 WIEDŹMIN - ODC. 8/13 ROZDROŻE Serial fantastyczno - przygodowy, 50 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Wiedźmin Geralt w swojej wędrówce po świecie trafia do Wyzimy. Mieszkańcy miasta żyja sparaliżowani strachem przed szalejącą nocami straszną strzygą. Król Foltest każe rozwieszać na rozstajach dróg monarsze obwieszczenia, szukając śmiałka, który usunie zagrożenie. Jak się ma okazać, trudność zadania polega na tym, iż władca życzy sobie by ze strzygi - dawniej córki króla, zły urok został zdjęty. Samemu potworowi nie może spaść włos z głowy. Geralt, po krwawym incydencie z zaczepiającymi go opryszkami, zostaje postawiony przed oblicze komesa Velerada. Tu dowiaduje się o intrydze możnych, spisku pałacowym zawiązanym w celu usunięcia Foltesta z tronu. Postanawia jednak spróbować uratować nieszczęsną królewską córkę. Działania wiedźmina utrudnia pewien możnowładca, którego klątwa przyniosła Wyzimie wiele ofiar. Sama zaś strzyga okazuje się niezwykle groźnym przeciwnikiem. Ciężko ranny Geralt jedzie leczyć się do świątyni Melitele. Po drodze znajduję chłopca - sierotę, i zabiera go ze sobą. Pod czujnym okiem i troskliwą opieką kapłanki Nenneke Geralt powoli wraca do zdrowia. Zastanawia się także nad sensem swojego powołania, nad swoim wiedźmiństwem. Wkrótce Geralt postanawia wrócić do Cintry, gdzie panuje żałoba po tragicznej śmierci Pavetty i Jeża. Oszalała z bólu i strachu o ich potomka królowa Calanthe błaga wiedźmina, by ten nie zabierał dziecka do Kaer Morhen. Geralt musi zadecydować, czy postępować zgodnie z Prawem Niespodzianki i przysięgi złożonej przed laty w Cintrze, czy też przeciwstawić się przeznaczeniu. 19:25 KOŁO HISTORII - GRUDZIEŃ 1970. POLSKI DRAMAT Reportaż, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Sieczkowski Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Adam Fręśko Wykonawcy: Ireneusz Machnicki, Agnieszka Bajasz Film opowiada o wydarzeniach Grudnia 1970 r. , jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach PRL. Po raz pierwszy na terenie całego kraju doszło do protestów, strajków i manifestacji robotniczych. Protesty te, które trwały jeszcze w lutym 1971 r. , zostały brutalnie zdławione przez władze PRL. Wobec bezbronnych ludzi użyto broni. Zginęło 45 osób, kilka tysięcy zostało rannych, a kilkanaście tysięcy było aresztowanych. Bez Grudnia 1970 nie byłoby zarówno Sierpnia 1980 r. jak i czerwca 1989. Autor filmu szuka odpowiedzi na pytania: Czym w istocie były wydarzenia grudniowe, gdy władze PRL konsekwentnie zmierzały do brutalnego stłumienia protestów? Jakie problemy społeczne ujawniły się w Grudniu 1970? Czy celem krwawego stłumienia strajków i demonstracji było zastraszenie społeczeństwa, czy raczej obawy, by bunt nie przybrał bardziej zorganizowanego charakteru? Czy też był to wynik walki o władzę wewnątrz PZPR i jej organów bezpieczeństwa? Film pokazuje również konsekwencje Grudnia 70, a więc zmiany we władzach komunistycznych i zmianę polityki (przy jednoczesnym ukrywaniu tego, co się wtedy stało, zwłaszcza informacji o represjach wobec uczestników protestów), a z drugiej wpływ tego buntu na społeczeństwo, robotników, samych uczestników buntu, na tworzenie się przyszłej opozycji. Na te pytania odpowiadają historycy, pracownicy naukowi Instytutu Pamięci Narodowej: prof. Jerzy Eisler, autor książki "Grudzień 1970", oraz dr Grzegorz Majchrzak. Wypowiedzi historyków, ekspertów, zostały uzupełnione głosem działaczy opozycji demokratycznej z lat osiemdziesiątych, którzy mówią o tym, jak ważne dla nich osobiście i dla ich dzialań w podziemiu było doświadczenie Grudnia 1970 roku. Na ten temat mówią: Adam Borowski i Tomasz Truskawa. W filmie cytowane są fragmenty książek: uczestnika strajków grudniowych Tadeusza Nowaka ("Zanim powstała Solidarność", Lublin 1990) i Wiesławy Kwiatkowskiej, autorki wielu publikacji na ten temat (pseud. Wiesława Kwaśniewska), "Grudzień 70 w Gdyni, Warszawa 1986). 21:05 DEKALOG - OSIEM Dramat psychologiczny, 54 min, Polska, 1988 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Piesiewicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Aktorzy: Maria Kościałkowska, Teresa Marczewska, Artur Barciś, Tadeusz Łomnicki, Marian Opania, Bronisław Pawlik, Wojciech Asiński, Marek Kępiński "Pod spokojną, wyważoną narracją tego filmu ukrywa się istny czarny wir namiętności, w który widz zostaje wciągnięty nawet wbrew swojej woli" - pisał po premierze "Dekalogu, osiem" jeden z krytyków. Film ten zyskał sobie opinię jednego z najważniejszych i najlepszych w całym cyklu. Poruszająca opowieść o profesorce etyki, która w czasie okupacji odmówiła pomocy żydowskiej dziewczynie, stała się dla Kieślowskiego pretekstem do ukazania destrukcyjnej siły kłamstwa i paradoksalności ludzkiego losu. Zofia - główna bohaterka filmu, nie pomogła młodej Żydówce, gdyż nie chciała skłamać. Jednak jej niezgoda na nieprawdę była w rzeczywistości... kłamstwem, fałszywym wybiegiem, mającym ukryć niemożliwy do ujawnienia szlachetny (?) zamiar ratowania kosztem jednego istnienia wielu innych. Na tym wszakże nie koniec - niebezpieczeństwo, które miało zagrażać owej zbiorowości, również okazało się fałszywe. Owo nagromadzenie nieprawd i półprawd wywarło przemożny wpływ na całą drogę życiową dwu bohaterek "Dekalogu, osiem", popisowo zagranych przez Teresę Marczewską i Marię Kościałkowską. Czy po latach uda im się dojść wszystkich przyczyn dawnej bezwzględnej decyzji Zofii? Czy istnieje "cała prawda" o motywach i okolicznościach jej bolesnego wyboru? "Dekalog, osiem" nie jest filmem łatwym w odbiorze. Więcej w nim dialogów i dłuższych monologów niż w pozostałych częściach cyklu. Więcej też problemów - oprócz narzuconej przez tytuł skomplikowanej dialektyki prawdy i kłamstwa, pojawiają się przecież niejako "w tle" kwestia relacji polsko - żydowskich; motyw "winy niezawinionej"; czy chrześcijańskiej pomocy bliźniemu w warunkach, które ją uniemożliwiają. Wszystko to sprawia, że "Dekalog, osiem" można bez ryzyka nadużycia określić mianem rozpisanego na obrazy traktatu religijno - filozoficznego. 22:10 BIG BANG. JAK POWSTAŁ KAPITALIZM BEZ KAPITAŁU Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Waldemar Kosiński Scenariusz: Waldemar Kosiński Stworzenie wielkich fortun pochłaniało zwykle życie paru pokoleń. Ale w roku 1989 nie było w Polsce na to czasu. Trzeba było budować kapitalizm bez kapitału. Nastąpił gospodarczy big bang: powstało coś z niczego. Film został pomyślany jako wprowadzenie do cyklu dokumentującego proces transformacji ustrojowej w jej aspekcie biznesowym: narodzin (i upadków) największych fortun finansowych III RP, którym - niestety - towarzyszyły często ordynarne przekręty. Na przykładzie karier pionierów polskiego wielkiego biznesu (Janusz Leksztoń, Lech Grobelny, Feliks Siemienas, Bogusław Bagsik, Aleksander Gawronik) film ukazuje mechanizmy powstawania prywatnych fortun na gruzach państwowych przedsiębiorstw, funkcjonowania pokrętnego prawodawstwa i działalności skorumpowanych polityków i urzędników. Proces ten komentują - z różnych pozycji światopoglądowych i naukowych - znani i cenieni interpretatorzy najnowszych dziejów Polski. Film został zrealizowany w nieco ironicznej konwencji komiksowej, co podkreśla odpowiednia oprawa graficzna i muzyczna oraz narracja z offu w wykonaniu Krzysztofa Kowalewskiego. 23:15 WIELKI GRÓB ZA CHIŃSKIM MUREM (CHINA'S MEGATOMB REVEALED) Film dokumentalny, 88 min, Wielka Brytania/USA, 2016 Reżyseria: Hugh Ballantyne Scenariusz: Nic Young Dzięki najnowszym wykopaliskom w Mauzoleum Pierwszego Cesarza Chin Albert Lin, badacz National Geographic, odkrywa nowe tajemnice grobowca pierwszego cesarza Chin. Ujawnia nieznane dotąd oblicze mitycznego władcy. Terakotowa Armia to zaledwie wierzchołek góry lodowej w Mauzoleum, które ma powierzchnię Manhattanu, i które w dużej mierze pozostało pod ziemią - aż do teraz. Milczące posągi wojowników strzegą zaskakującej i makabrycznej prawdy, której ujawnienie pisze nowe karty historii i maluje zupełnie odmienny od tego, jaki do tej pory znaliśmy obraz starożytnego świata. 01:00 SPACER Z DZIENNIKIEM Film dokumentalny, Polska 2006 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Zdjęcia: Jacek Knopp W nocy z soboty na niedzielę 13 grudnia 1981 r. wprowadzono w Polsce stan wojenny. W niedzielny poranek zamiast "Teleranka" pojawił się na ekranie generał Wojciech Jaruzelski, który wygłosił słynne oświadczenie: "Rada Państwa w zgodzie z postanowieniami Konstytucji wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju". Wyłączono telefony, faksy, przestały nadawać stacje radiowe i telewizyjne, rozpoczęły się masowe aresztowania działaczy opozycyjnych, brutalnie tłamszono każdy przejaw oporu ze strony społeczeństwa. Autorzy filmu przywołują wspomnienia tamtych dramatycznych dni, pokazują ludzi, którzy przeciwstawiali się bezprawnym działaniom władzy, oskarżanej o dokonanie zamachu stanu i prowadzącej wojnę psychologiczną, mającą na celu złamanie jedności narodu i woli walki. Jednym ze sposobów na znienawidzony rząd w stanie wojennym były spontaniczne akcje biernego oporu. Od 4 lutego 1982 roku mieszkańcy Świdnika i Lublina, a potem także innych miast Polski, aż do lata manifestowali swoje niezadowolenie i niechęć, wychodząc całymi rodzinami na spacery w czasie nadawania "Dziennika Telewizyjnego" od godz. 19.30 do 20.00. Półgodzinne spacery były niezwykle wymowną formą protestu wobec kłamstw partyjnej propagandy reżimu wojskowego, a dla bohaterów tej prywatnej, ulicznej wojny okazją do pokazania władzy swojej niezależności i zamanifestowania społecznej solidarności. Henryk Gontarz, były pracownik WSK Świdnik, przywołuje w pamięci wydarzenie, które odbiło się szerokim echem w kraju i wzbudziło wiele emocji. To także dzięki niemu świdnickie Radio Solidarność zapisało się w historii Polski jako "radio w wersji telewizyjnej". Pierwsza emisja telewizyjna nastąpiła 14 lutego 1984 r. podczas relacji z pogrzebu sekretarza KC KPZR, Jurija Andropowa, kiedy jego następca Konstantin Czernienko wygłaszał płomienne przemówienie. Wówczas to telewidzowie zamiast oryginalnej ścieżki dźwiękowej usłyszeli "wypowiedziany" ustami Czernienki ważny komunikat: o potępieniu działań SB, o wciąż walczącej "Solidarności", o internowanych, którzy zostali wymienieni z imienia i nazwiska. Ilustracją do filmu Grzegorza Linkowskiego są archiwalne materiały TVP S. A. oraz nagranie Radia Solidarność Świdnik w wersji telewizyjnej. O tamtych czasach mówią m.in. Henryk Gontarz, Mirosław Kaczan, Jan Kondrak, Cezary Listowski, Czesław Orzeł, Urszula Radek, Marek Rej, Andrzej Sokołowski, Janusz Sprawka, Krzysztof Goś. Balladę "Pożegnanie z Marią. Świdnickie spacery" śpiewa Jan Kondrak. 01:30 SIEROTY SPOD ZNAKU WRONY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Anna Plaszczyk Scenariusz: Jędrzej Lipski Zdjęcia: Witold Kornaś Film poświęcony dzieciom, których rodzice 13 grudnia 1981 roku zostali aresztowani, uwięzieni, skazani czy też internowani w wyniku decyzji władz wprowadzających w Polsce stan wojenny. Inspiracją do realizacji tego przedsięwzięcia dokumentalnego jest piosenka napisana przez Jacka Kaczmarskiego "Kołysanka" o dzieciach, które na początku stanu wojennego trafiły z przyczyn "politycznych" do domów dziecka. 02:05 ZŁOTA MASKA Melodramat, 77 min, Polska 1939 Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz Reżyseria: Jan Fethke Scenariusz: Jan Fethke, Napoleon Sądek Zdjęcia: Seweryn Steinwurzel Muzyka: Zygmmunt Wiehler Występują: Lidia Wysocka, Władysław Walter, Maria Buchwald, Aleksander Żabczyński, Mieczysława Ćwiklińska, Irena Wasiutyńska, Józef Orwid, Igo Sym, Andrzej Bogucki, Kazimierz Kobusz, Janina Krzymuska, Leszek Pośpiełowski, Feliks Żukowski, Zofia Wilczyńska, Henryk Małkowski, Stefan Hnydziński, Jadwiga Zaklicka, Aleksander Bogusiński i inni Scenariusz melodramatu Jana Fethkego powstał na kanwie dwóch powieści Tadeusza Dołęgi - Mostowicza: "Złota maska" i "Wysokie progi". Główną bohaterką filmu jest Magda Nieczajówna, córka rzeźnika, która wbrew woli ojca zostaje aktorką w teatrze "Złota Maska". Szybko zdobywa sławę, ale nawet to nie jest w stanie odmienić ojcowskiego serca. Wyrzucona z domu dziewczyna poznaje hrabiego Ksawerego Rudnickiego. Wkrótce wychodzi za niego. Niestety, małżeństwo nie przynosi jej szczęścia. Wszystko układa się dobrze tylko do momentu, kiedy Magda ratuje majątek męża przed licytacją. Później hrabia Rudnicki spokojny o swoje Wysokie Progi, coraz chętniej spogląda na inne kobiety. Szczególnym zainteresowaniem zaczyna darzyć Mirę, swą dawną miłość. Intrygi rodziny i środowiska Ksawerego, a także upokorzenie, związane ze zdradami męża, zmusza wreszcie Magdę do opuszczenia Wysokich Progów. Postanawia wrócić do ojca, lecz ten nie chce jej przyjąć. Zrozpaczona zaczyna myśleć o samobójstwie. "Złota Maska" na tle licznych przedwojennych melodramatów prezentuje się więcej niż dobrze. Głównie za przyczyną sprawnej realizacji i interesujących ról Lidii Wysockiej i Władysława Waltera. Film Jana Fethkego nie doczekał się premiery w wolnej Polsce. Pojawił się na ekranach dopiero 14 września 1940 roku w Krakowie.