TVP Kultura Wtorek, 10.12.2019 08:35 SKRZYDŁA Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2001 Reżyseria: Maria Sadowska "Ruda marzy o lataniu. W szopie na podwórku buduje skrzydła i rozpoczyna pierwsze nieudane próby lotów. W międzyczasie spotyka przyjezdnego geodetę i rodzi się pierwsza miłość. Aby zaimponować swemu ukochanemu, Ruda skacze z wysokiego komina, co kończy się niebezpiecznym upadkiem. Dziewczyna porzuca swoje marzenia o lataniu i zamienia je na miłość." Akcja szkolnej etiudy Marii Sadowskiej toczy się w blasku pełni lata. Świeci słońce, na polach kołysze się dojrzałe zboże. Ruda snuje swe marzenia w sielskiej przestrzeni spokojnej wsi - krainie dzieciństwa. Film otwierają ujęcia dziewczyny, która wykonuje lot próbny. Wieje silny wiatr, Ruda kilkakrotnie opada na ziemię. Nie śledzimy jednak jej upadku, po prostu znika z kadru. Już po chwili budzi się w swoim zaimprowizowanym w szopie warsztacie. Śni o lataniu. Kolejnym testom niechętnym okiem przygląda się ojciec, z ciekawością młodsza siostra, ze zrozumieniem i smutkiem zapowiadającym rozczarowanie stara kobieta. Gdy w okolicy pojawia się młody geodeta, dziewczyna nie porzuca swych marzeń, przeciwnie - jego obecność motywuje ją do zwiększenia wysiłków. Ale i tym razem skrzydła nie unoszą jej w przestrzeń, choć przez moment śledzimy niemożliwy lot oczyma jej wyobraźni. Po bolesnym upadku wrzuca konstrukcje w płomienie i wyjeżdża z ukochanym. W domu rodzinnym zostaje jednak następczyni - młodsza siostra. Pogoń za marzeniami będzie trwała. Sadowska opowiada nie tylko o pragnieniach, ale i o dorastaniu. Ruda opuszcza dom rodzinny. Rozpoczyna nowy etap w życiu. Jest silna, potrafi wyznaczać sobie cele i walczyć o ich realizację. Być może wyjazd to dla niej szansa na rozwinięcie skrzydeł do lotu, tym bardziej że uskrzydla ją miłość. Gdy jedzie samochodem z chłopakiem, wychyla się i rozpościera ręce. Temat dojrzewania i porzucania rodzinnego gniazda podkreślony zostaje przez motywy symboliczne: gołębia w klatce w warsztacie Rudej oraz czerwonych jabłek, które leżą na stole w szopie, którymi częstuje chłopaka. W tradycji judeochrześcijańskiej jabłko jest nie tylko zapowiedzią grzechu, lecz także znakiem wiedzy i miłości. Oblubienica w "Pieśni nad pieśniami" wyznaje: "Jak jabłoń wśród drzew leśnych, /tak ukochany mój wśród młodzieńców. /W upragnionym jego cieniu usiadłam, a owoc jego słodki memu podniebieniu." (2, 3) W kolejnych swych filmach autorka również opowiada o silnych kobietach, które walczą o realizację swych marzeń, z mozołem pokonując przeszkody i szukając miłości. Takie są bohaterki następnej etiudy Marii Sadowskiej "Pokochaj mnie trochę" (2002) - matki samotnie wychowujące dzieci. Taka jest Halina w debiutanckim "Dniu kobiet" (2012) i Michalina Wisłocka w "Sztuce kochania" (2017). W wywiadzie udzielonym po premierze ostatniego z tych filmów reżyserka deklarowała: "Robiłam filmy o kobietach i dalej będę je robić, bo uważam, że kino musi zwrócić kobiecym bohaterkom honor." ("Polityka" 2017, nr 4). Skrzydła stanowiły zatem pierwszy krok... [Katarzyna Mąka - Malatyńska} 08:55 POZNAŃ 56 Dramat, 106 min, Polska 1996 Reżyseria: Filip Bajon Scenariusz: Filip Bajon i Andrzej Górny Zdjęcia: Łukasz Kośmicki Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Tadeusz Karolak Aktorzy: Daniel Olbrychski, Jerzy Radziwiłowicz, Piotr Prońko, Marta Stanisławska, Mariusz Puchlowski, Bogdan Kupisiewicz, Jan Nowicki, Maciej Talaga, Stefan Sendecki, Robert Siwak, Piotr Nadolski, Tadeusz Szymkow, Michał Żebrowski, Mateusz Hornung, Arkadiusz Walkowiak Najżywiej komentowany film podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1996 roku. Kontrowersje i spory wokół "Poznania '56" dotyczyły niemal wszystkiego: perspektywy narracyjnej, zgodności z faktami, montażu, a nawet stylu uprawiania manifestacji politycznych. Filip Bajon zaproponował bowiem nowy sposób opowiadania o dramatach najnowszej historii. Doniosłe i tragiczne dzieje poznańskiego powstania ukazał w sposób, jak sam mówił, "antyrocznicowy, antykombatancki, antymartyrologiczny, antypolityczny i antyrozrachunkowy". Tego nie było ani w "Człowieku z żelaza", ani w "Dreszczach", ani w żadnej innej produkcji z rodzimego kanonu. Gdy w Poznaniu wybuchły rozruchy, Filip Bajon miał dziewięć lat. "To wszystko działo się w mojej dzielnicy. Nagle na ulicach i podwórkach, na których bawiliśmy się w wojnę, zaczęła się wojna naprawdę. Pojawił się czołg, na dachu stał karabin maszynowy, wokół pełno łusek..." - mówił o tym fragmencie swej biografii reżyser. Jego pamięć stanowi jedyną kanwę scenariusza. Wpłynęła też na wybór czarno - białej taśmy, na której nakręcono film. "Tak we wspomnieniach widzę ówczesną rzeczywistość" - dowodził Bajon w jednym z wywiadów. Głównymi bohaterami "Poznania'56" są dwaj chłopcy w wieku 10 - 12 lat. To z ich perspektywy widz śledzi rozwój wydarzeń. Dzieci w tym wieku mają naturalną skłonność "pchania się tam, gdzie dzieje się coś ciekawego". Posiadają jednak także instynkt samozachowawczy. Dlatego kamera ukazuje rozruchy uliczne z głębi ciemnych bram, poprzez sztachety płotów, zagracone podwórka. W filmie Bajona nie ma akcji w klasycznym rozumieniu tego słowa. Panuje chaos, dezorientacja. Rewolucyjny mechanizm napędza się niejako sam, unosi kolejnych ludzi, zaskoczonych tym, co sami sprowokowali. Poszczególne sceny nie tworzą przyczynowo - skutkowego ciągu, lecz coś w rodzaju "powstańczej magmy". Zdaniem reżysera, ta reportażowa technika dobrze oddaje spontaniczność poznańskiego zrywu, gwarantuje jego wiarygodny obraz. Oprócz dwójki uczniów, trochę bezładnie "oprowadzających" widza po powstańczym teatrum, w filmie Bajona można odnaleźć jeszcze kilka innych wątków. Najważniejsze z nich to perypetie Zenka - młodego robotnika, który, uniesiony emocjonalnym porywem staje się mimowolnym przywódcą protestu oraz losy pięciu profesorów, którzy zdążając na sympozjum naukowe do Szczecina, trafiają w sam środek rozruchów. Ich wagon zostaje przez władze odłączony od reszty składu, zaryglowany i pozostawiony na bocznym torze. Z tej perspektywy obserwują i komentują rozgrywające się wokół wydarzenia. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 1 Serial historyczny, 53 min, Polska 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Andrzej Szczepkowski, Eugenia Herman, Olgierd Łukaszewicz, Henryk Bista, Włodzimierz Boruński, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Fireman - Kryńska, Józef Duriasz, Anna Dymna, Jerzy Trela, Marek Kondrat i inni "Królowa Bona" to rozpisany na odcinki wielki fresk historyczny, przedstawiający dzieje I Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVI wieku. Był to czas dynamicznego wzrostu znaczenia i potęgi Polski na arenie międzynarodowej. Siła polityczna, gospodarcza i militarna państwa Jagiellonów szła w parze z rozwojem kulturalnym. Wiek XVI to przecież szczyt polskiego renesansu, określanego częstokroć mianem "złotego wieku". Tworzą wtedy Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp - Szarzyński, Łukasz Górnicki, Andrzej Frycz - Modrzewski, Mikołaj Kopernik, ks. Piotr Skarga. Ojczyzną ówczesnych mód kulturalnych i obyczajowych są Włochy - kolebka renesansu, kraj uznawany za spadkobiercę tradycji greckiego i rzymskiego antyku. Bona Sforza d'Aragona (1494 - 1557) wywodziła się z jednego ze znamienitszych rodów włoskich. Jako córka tytularnego księcia Mediolanu i Bari wyrosła w atmosferze wielkiej polityki, rywalizacji rodów o poszczególne księstwa, przemyślnych forteli i intryg dworskich. Odebrała niezwykle staranne wykształcenie. Biegle władała hiszpańskim i klasyczną łaciną, której znajomość wywołała ponoć podziw profesorów Akademii Krakowskiej. Królową Polski została w 1518 roku. Szybko zyskała duży wpływ na swojego męża Zygmunta Starego. Była postacią kontrowersyjną. Miała zagorzałych zwolenników i zaciekłych wrogów. Pierwsi cenili ją za mądrość, przenikliwość i dalekowzroczność w sprawach politycznych. Drudzy zarzucali jej zuchwałość, despotyzm, żądzę władzy i mieszanie się do polityki. Serial Janusza Majewskiego ukazuje ją jako kobietę twardą, rozsądną władczynię, która wszakże nie zdołała osiągnąć zamierzonych celów. Akcja zaczyna się w chwili, gdy Bona przybywa do Polski. Już kilka tygodni po koronacji okazuje się, że nie będzie "malowaną" królową. Pełna werwy, południowego temperamentu i inicjatywy stara się wywierać wpływ na życie polityczne swej nowej ojczyzny. Naczelnym celem jej działań jest walka z Habsburgami - odwiecznymi wrogami Sforzów, a przy tym głównymi konkurentami Jagiellonów w Europie. Nowa królowa pragnie też dać mężowi następcę tronu, który umocniłby ciągłość dynastii. Pierwszym dzieckiem jest jednak dziewczynka. Otrzymuje imię babki Izabelli. Gdy kilka miesięcy później Zygmunt Stary wyrusza na wojnę z Krzyżakami, młoda królowa oczekuje już kolejnego dziecka. Bona ma nadzieję, że tym razem będzie to upragniony dziedzic polskiej korony. 12:00 DETEKTYWI NA WAKACJACH - ODC 1/5 PIERWSZY DZIEŃ WAKACJI Serial przygodowy, 31 min, Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Leokadia Migielska Zdjęcia: Czesław Swirta Aktorzy: Barbara Wrzesińska, Zbigniew Józefowicz, Jacek Staszewski, Anna Ossowska, Marek Ulański Młodzi bohaterowie serialu spędzają wakacje na wsi w okolicach Sandomierza. Niewiele się tu dzieje, więc dzieci bawią się w detektywów. Szczęście im dopisuje, wpadają na trop od dawna poszukiwanego, szczególnego "kolekcjonera" dzieł sztuki ludowej. Gdy Dominika, Anka i Jacek przyjeżdżają do wynajętego domku letniskowego, są tam już Marek i Piotrek. Dzieci zaprzyjaźniają się, razem poznają najbliższą okolicę. Ich uwagę zwraca stara kapliczka, zamknięta na skobel. Któregoś dnia Jacek zauważa wchodzącego do środka mężczyznę. Podąża jego śladem, drzwi kapliczki się zatrzaskują. 14:15 SZLAKIEM KOLBERGA - RENI JUSIS Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Michał Pietrusiewicz Razem z mającą rodzinne litewskie korzenie piosenkarką Reni Jusis wybraliśmy się na Suwalszczyznę do Puńska. Puńsk i okoliczne wsie to litewska enklawa w Polsce. Litewska społeczność ma tu swoje szkoły, dom kultury, gazety. Działają zespoły muzyczne kultywujące litewskie tradycje muzyczne. Spotkamy Aldonę Wojciechowską - miejscową propagatorkę i pasjonatkę kultury tradycyjnej i Angele Bapkauskiene - śpiewaczkę, liderkę zespołu Gimtine. Poznamy piękne wielogłosowe litewskie pieśni. Poznamy lokalną społeczność i zwyczaje. 14:45 OGŁOSZENIE MATRYMONIALNE Film komediowy, 52 min, Polska 1972 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Zbigniew Chmielewski, Henryk Czarnecki Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tadeusz Borowski, Joanna Bolewska, Hanna Giza, Ilona Kuśmierska, Marta Lipińska, Teresa Lipowska, Anna Milewska, Maria Wróblewska, Jolanta Zykun "Ogłoszenie matrymonialne" to komedia liryczna o kameralnym nastroju, z ciekawymi wątkami obyczajowymi. Bohaterem filmu jest młody inżynier, któremu coraz bardziej doskwiera samotność. Aby znaleźć odpowiednią kandydatkę na żonę, zamieszcza w gazecie ogłoszenie matrymonialne. Zaczynają napływać oferty, a on za wszelką cenę stara się wybrać towarzyszkę życia spośród kobiet, które odpowiedziały na jego anons. Kolejne kandydatki, z którymi inżynier spotyka się, okazują się jednak pod wieloma względami niedoskonałe. Tymczasem niepozorna listonoszka, która przynosi inżynierowi oferty, patrzy na niego tęsknym wzrokiem. Zbigniew Chmielewski (1926 - 2009), reżyser filmowy i scenarzysta, zasłynął przede wszystkim filmami obyczajowymi i serialami telewizyjnymi podejmującymi problematykę przemian społecznych i kulturowych oraz konfliktów lat 70. Znane są jego filmy: "Piękny był pogrzeb, ludzie płakali", "Tabliczka marzenia", "Twarz anioła", "Profesor na drodze" "Operacja Himmler", a także seriale: "Dyrektorzy", "Daleko od szosy", "Ślad na ziemi", "Blisko, coraz bliżej", "Rodzina Kanderów". 15:55 HANDLARZ CUDÓW (.) Dramat obyczajowo - psychologiczny, 99 min, Polska/Szwecja 2009 Reżyseria: Jarosław Szoda, Bolesław Pawica Scenariusz: Mitko Panov Zdjęcia: Jarosław Szoda Muzyka: Adam Norden, Iris Kjaernested Aktorzy: Borys Szyc, Sonia Mietielica, Roman Golczuk, Joanna Szczepkowska, Mariusz Benoit, Ali Ibraguimov, Piotr Borowski, Franciszek Trzeciak, Witold Wietliński i inni Stefan, od lat walczący z alkoholizmem, wyjeżdża na pielgrzymkę do Lourdes, gdzie spodziewa się całkowitego wyleczenia. Niespodziewanie los stawia mu na drodze dwoje dagestańskich półsierot, pragnących odnaleźć ojca przebywającego we Francji. "Handlarz cudów" to udany reżyserski debiut kinowy Jarosława Szody i Bolesława Pawicy. Szoda wcześniej parał się głównie profesją operatora (zdjęcia w "Handlarzu" są jego autorstwa). Pawica dał się poznać przede wszystkim jako twórca filmów dokumentalnych i reżyser ważnych imprez estradowych. Obaj zresztą często pracowali w duecie, tyle że kręcąc...teledyski. "Handlarzem cudów" udowodnili, że w pełnometrażowej fabule czują się znakomicie. Potwierdzają to liczne nagrody (m.in. na festiwalach w Gdyni, Koninie i Chicago) oraz uznanie krytyków. Na pierwszy rzut oka dzieło Szody i Pawicy powiela stereotypy. Wszak niełatwe współistnienie dziecka z dorosłym, wpisane w konwencję kina drogi, było już tematem wielu filmów. Polskim twórcom udało się jednak pokazać je w sposób zaskakująco świeży, frapujący, dojrzały i trzymający w napięciu do samego końca, głównie za sprawą aktorstwa (przede wszystkim Borysa Szyca, a także dwójki dziecięcych aktorów Soni Mietielicy i Romana Golczuka) oraz świetnie przemyślanego, bogatego w interpretacyjne tropy, scenariusza. Fabuła jest tak skonstruowana, że można ją odczytywać na wiele sposobów: jako piękną opowieść o tolerancji, jako poruszającą historię drogi grzesznika do Boga, jako wolną od taniej moralistyki i sentymentalnego melodramatyzmu rzecz o poszukiwaniu sensu życia, czy wreszcie jako zapadający w pamięć film o nadziei, której miłosierny ognik może niespodziewanie rozbłysnąć nawet na dnie ludzkiego upadku. Owo bogactwo odczytań rzuca się w oczy również dzięki prostocie formy, która od uznanych autorów teledysków wymagała odejścia od wcześniejszych przyzwyczajeń i narzucenia sobie twardej dyscypliny artystycznej. Humanistyczne przesłanie filmu nie zostaje przesłonięte realizatorskimi fajerwerkami, lecz dociera do widza najkrótszą drogą, angażując jego serce i umysł. Stefan, trzydziestokilkuletni zaleczony alkoholik, objeżdża szpitale i domy opieki społecznej, w których wygłasza prelekcje na temat swego nawrócenia i jego roli w skutecznej walce z nałogiem. Zbiera przy okazji pieniądze na pielgrzymkę do słynącego cudami sanktuarium w Lourdes. Tam bowiem spodziewa się otrzymać specjalną łaskę, dzięki której ostatecznie pokona swą chorobę. Przekonujące wystąpienia Stefana zjednują mu licznych słuchaczy. Wielu z nich oprócz pieniędzy wręcza mu kartki z intencjami do przedstawienia Matce Bożej w Lourdes. Fragment jednej z prelekcji słyszy również dwoje dagestańskich dzieci, którym grozi deportacja. Przebywają w domu opieki czekając na wyrok sądu, lecz cały czas marzą o ucieczce i odnalezieniu ojca, który wiele lat temu wyemigrował do Francji. A ponieważ Stefan tam jedzie, więc Niewiele myśląc Urika i Hasim uciekają z ośrodka i ukrywają w bagażowej części należącego do "Polaka" zdezelowanego minivana. Kiedy Stefan odkrywa pasażerów na gapę, stara się ich pozbyć, lecz okazuje się to trudniejsze niż przypuszczał. Okradziony z pieniędzy, w chwili słabości znów sięga po butelkę.W ośrodku, skąd uciekły dzieci, zaczynają go podejrzewać o oszustwo. A poza tym początkowo nieznośna obecność Uriki i Hasima staje się dlań coraz mniej dolegliwa, gdy w obojgu zaczyna dostrzegać jeszcze bardziej przestraszonych i zagubionych życiowych rozbitków niż on sam. 17:45 DOKUMENT.PL - CZESŁAW MIŁOSZ W BERKELEY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1996 Scenariusz: Tomasz Kamiński Film dokumentalny, 53 min, OTV Kraków 1996 Autor: Tomasz Kamiński W niedużym, biało tynkowanym domu nad Zatoką San Francisco mieszkał od 1962 roku, trzydzieści kilka lat. "Przeżyłem tutaj dużo momentów pięknych i dużo bardzo trudnych, wypiłem bardzo dużo whisky, pijąc często samotnie, do lustra. Ludzie w Polsce wyobrażają sobie Amerykę inną niż jest ona naprawdę. Nie uzmysławiają sobie towarzyszącej życiu ogromnej samotności, która jest nie tylko plagą przyjezdnych, ale i tu urodzonych Amerykanów". W dwójnasób dokuczać musi emigrantowi, człowiekowi wykształconemu i wrażliwemu, poecie, polskiemu poecie. "Polakowi z Wilna - dodaje Czesław Miłosz. Moja rodzina mówiła po polsku co najmniej od XVI wieku. Ale odrębność wobec "koroniarzy" mieszkańców Wielkiego Księstwa trwała tu bardzo długo, do czasów mojej młodości. Gdyby historia potoczyła się inaczej, odmiennie przebiegały wzajemne stosunki polsko - litewskie to może określałbym się piszącym po polsku Litwinem..." Czesław Miłosz (30 czerwca 1996 r. kończył 85 lat) opowiada o swojej młodości, pierwszych próbach poetyckich, debiucie w "Żagarach" dodatku do wileńskiego "Słowa", studiach - porzucił polonistyczne, bo urażało jego męską dumę niemal wyłącznie niewieście towarzystwo i ukończył piekielnie nudne prawo z litewską determinacją, by nie wracać do dam - o pierwszej pracy w wileńskiej, a następnie w warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia. Pracy także niezbyt satysfakcjonującej, bo urzędniczej. To wówczas właśnie Gałczyński napisał liście: "Przyszedł do mnie urzędnik Miłosz i czegoś ode mnie żądał". Chodziło o niedostarczoną audycję - wyjaśnia po latach poeta. Następne lata były jednak jeszcze trudniejsze - wojna, okupacja, powojenna decyzja podjęcia pracy w "ludowej" dyplomacji, ostracyzm części środowiska, wreszcie - dramatyczny punkt zwrotny ucieczka z ambasady w Paryżu i pozostanie na Zachodzie. Ów okres, nader burzliwy, wspominają także wieloletni przyjaciele i znajomi poety, Jerzy Turowicz, Jerzy Giedroyc i Zofia Hertz. Dla polskich środowisk emigracyjnych był napiętnowanym kolaboracją lewicowcem, zaś zachodnioeuropejskim intelektualistom autor "Zniewolonego umysłu" jawił się jako znieważający Kraj Rad faszysta. Dlatego chętnie skorzystał z zaproszenia Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley na wykłady i został już tu na stałe jako profesor języków i literatur słowiańskich. Czujemy się tak, jakby to Iwan Karamazow nam wykładał - żartowali na początku studenci, kwitując jego twardy, słowiański akcent. Interesująco i ze swadą Miłosz rozważa też ogólne zagadnienia literatury. "Dlaczego ludzie piszą powieści, po angielsku"fiction"? Dlatego, że chcieliby coś opowiedzieć o sobie, o własnym życiu, ale nie mają odwagi. Bo autobiografia to część biografii, którą można opowiadać bez rumieńców na twarzy..." 18:50 WISŁAWA SZYMBORSKA W SZTOKHOLMIE Reportaż, 26 min, Polska, 1996 Scenariusz: Krzysztof Glondys Zdjęcia: Jeremi Grzywa Muzyka: Bogdan Chmura Reportaż z pobytu Wisławy Szymborskiej w Sztokholmie podczas uroczystości związanych z wręczeniem poetce Nagrody Nobla. W programie m.in. reporterski zapis z konferencji prasowej na lotnisku Arlanda z wypowiedziami Szymborskiej nt.wydarzeń tygodnia noblowskiego: fragment wykładu w Akademii Szwedzkiej, w którym autorka charakteryzuje swoją postawę twórczą i poznawczą wobec świata; spotkanie laureatki z przyjacielem, Thomasem Transtromerem, wybitnym szwedzkim poetą; wypowiedzi tłumacza Andersa Bodegarda i dziennikarza Piotra Zaremby nt. wydań poezji Szymborskiej i jej popularności w Szwecji; migawki reporterskie z ulic Sztokholmu, przed filharmonią i ratuszem, poprzedzające przyjazd gości; spotkanie na Uniwersytecie, gorące powitanie, wiersz czytany przez poetkę oraz jej wyjaśnienia dotyczące źródeł inspiracji twórczej; życzenia i pieśń o św. Łucji wykonana w pokoju Szymborskiej przez chór dziewcząt i chłopców. 19:25 KOŁO PIÓRA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Dominika Kluźniak Wydanie specjalne z okazji wręczenia Nagrody Nobla polskiej pisarce Oldze Tokarczuk. W programie rozmowy o przekładach na języki obce książek Olgi Tokarczuk. Gośćmi Mariusza Cieślika są: Jan Henrik Swah - tłumacz "Biegunów" na język szwedzki i Miriam Borenstein - tłumaczka "Ksiąg Jakubowych" na język hebrajski. 20:30 AHAT ILI - SIOSTRA BOGÓW Artystyczne/estradowe (widowisko), 90 min, Polska, 2018 Reżyseria: Pia Portum Muzyka: Aleksander Nowak Wykonawcy: Marek Moś, Chór Polskiego Radia W Krakowie, Aukso Orkiestra Kameralna Miasta Tychy "Ahat Ili. Siostra bogów" - opera w trzech aktach autorstwa Aleksandra Nowaka, której polska prapremiera miała miejsce 16 września 2018 roku w Krakowie w ramach Festiwalu Sacrum Profanum. Autorką libretta napisanego w języku angielskim w oparciu o własne opowiadanie "Anna In w grobowcach świata" jest Olga Tokarczuk. Pisarka sięgnęła do jednego z najstarszych mitów ludzkości. Jego bohaterką jest sumeryjska bogini miłości i wojny Inanna. W operze wyreżyserowanej przez Pię Partum akcent został jednak przesunięty na jej służącą Ahat Ili. Wśród solistów znaleźli się: Joanna Freszel, Ewa Biegas, Urszula Kryger, Jakub Monowid, Łukasz Konieczny, Sebastian Szumski, Bartłomiej Misiuda, którzy wykonają partie z towarzyszeniem AUKSO i Chóru Polskiego Radia. 22:05 OPERACJA OPERA - ALEKSANDER NOWAK Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Kosowski Zdjęcia: Piotr Koper Filmowy podgląd introwertycznej postaci, sprawiającej na pierwszy rzut oka wrażenie osoby smutnej, a tak naprawdę tryskającej pomysłami twórczymi i obdarzonej niezwykłym poczuciem humoru. 22:45 TEATR TELEWIZJI - E. E. Teatr, 81 min, Polska, 1998 Autor: Olga Tokarczuk Reżyseria: Maria Zmarz Koczanowicz Scenariusz: Maria Zmarz Koczanowicz Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Aktorzy: Agata Buzek, Joanna Żólkowska, Jan Peszek, Władysław Kowalski, Anna Ciepielewska, Artur Żmijewski, Maria Ciunelis, Krzysztof Gosztyła, Beata Gołębiewska, Rozanna Misiurowicz, Weronika Misiurowicz, Jarosław Kłos Spektakl oparty na powieści Olgi Tokarczuk. Dziwna historia 15 - letniej Erny, najstarszej córki zacnej, mieszczańskiej rodziny Eltznerów, rozgrywa się w początkach XX wieku we Wrocławiu. Delikatna, krucha psychicznie i fizycznie, skora do omdleń nastolatka w przededniu swej przemiany w kobietę, nieoczekiwanie objawia zdolności parapsychologiczne. Dziewczyna widzi ducha swego zmarłego dziadka, słyszy głosy, umie "patrzeć do środka" i widzieć, co było, jest i będzie. Cudowne zdolności Erny budzą w jej otoczeniu niezwykłe emocje. Matka organizuje seanse spirytystyczne z udziałem córki, jako medium. Ich głównym uczestnikiem jest Walter Frommer, okultysta i znawca zjawisk niezwykłych, duchowny opiekun Erny i strażnik daru, który w sobie odkryła. Przypadkiem dziewczyny balansującej na granicy dwóch światów zajmuje się też - najpierw z ciekawości potem naukowo - student medycyny Artur Schatzmann, badacz fizjologii mózgu, oraz doktor Löwe, sceptycznie nastawiony do psychoanalizy. Stary lekarz, który pielęgnuje w pamięci anegdotę o przygodzie małego Freuda na wrocławskim dworcu, ma jednak świadomość tego, że "tu i teraz jesteśmy ślepi i nigdy nie wiemy, co jest naprawdę ważne". Mężczyźni specjalizujący się w badaniu ludzkich ciał, umysłów i dusz toczą ponad głową Erny uczone spory o duchu i materii. Matka organizuje kolejne seanse spirytystyczne, zaprasza wciąż nowych gości. Próbuje nawet zmobilizować swego cichego adoratora, Waltera Fromma, aby nakłonił Ernę do "rozszerzenia repertuaru". Z czasem staje się coraz bardziej oczywiste, że wszyscy, nie wyłączając najbliższych, traktują dziewczynę czysto instrumentalnie. 00:15 ONE. KOBIETY KULTURY - MIKA URBANIAK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Andrzej Warchił Wykonawcy: Łukasz Orbitowski (prowadzący) "One. Kobiety kultury" to program Łukasza Orbitowskieg, o w którym do rozmowy zapraszane są najważniejsze kobiety polskiej kultury. Rozmowa ma charakter wyjątkowego, intymnego spotkania. Tym razem gościem Łukasza Orbitowskiego jest wokalistka i kompozytorka, Mika Urbaniak. 00:45 MŁODA POLSKA - CZARNOWIDZKA Etiuda filmowa, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Satanowska Scenariusz: Joanna Satanowska Zdjęcia: Przemysław Jękosz Muzyka: Joanna Satanowska Aktorzy: Gabriela Muskała, Bartosz Sak, Janusz Chabior, Agata Góral, Marek Wywioł, Krzysztof Materna, Barbara Chabior, Rafał Suś Dorota jest jasnowidzką. Na co dzień pracuje w Instytucie Fizyki, a wieczorami chodzi na spotkania Anonimowych Jasnowidzów, gdzie próbuje zapanować nad swoim darem. Sprawy komplikują się, gdy na jej drodze staje Szprot - młody, osiedlowy przestępca. (filmpolski.pl) 01:20 ARCYDZIEŁA BEZ TAJEMNIC: JAN VAN EYCK ODC. 3 (MASTERPIECES UNVEILED: JAN VAN EYCK EP. 3) Film dokumentalny, 21 min, Włochy, 2013 Reżyseria: Piero Messina Seria dokumentalna poświęcona wybitnym dziełom sztuki. W każdym odcinku poznajemy inny obraz, okoliczności jego powstania i wpływ na rozwój kultury. W tym odcinku poznamy tajemnice obrazu "Portret małżonków Arnolfinich" Jana van Eycka. Obraz został namalowany w 1434 roku. 01:45 ARCYDZIEŁA BEZ TAJEMNIC: TYCJAN ODC. 4 (MASTERPIECES UNVEILED: TIZIANO EP. 4) Film dokumentalny, 23 min, Włochy, 2013 Reżyseria: Piero Messina Seria dokumentalna poświęcona wybitnym dziełom sztuki. W każdym odcinku poznajemy inny obraz, okoliczności jego powstania i wpływ na rozwój kultury. W tym odcinku poznamy tajemnice obrazu Tycjana "Miłość niebiańska i miłość ziemska". 02:15 KOŁO PIÓRA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Dominika Kluźniak Wydanie specjalne z okazji wręczenia Nagrody Nobla polskiej pisarce Oldze Tokarczuk. W programie rozmowy o przekładach na języki obce książek Olgi Tokarczuk. Gośćmi Mariusza Cieślika są: Jan Henrik Swah - tłumacz "Biegunów" na język szwedzki i Miriam Borenstein - tłumaczka "Ksiąg Jakubowych" na język hebrajski. 03:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ŻUREK Film obyczajowy, 70 min, Polska 2003 Scenariusz na motywach opowiadania Olgi Tokarczuk i reżyseria: Ryszard Brylski Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Występują: Katarzyna Figura, Natalia Rybicka, Zbigniew Zamachowski, Marek Kasprzyk, Hanna Polk, Andrzej Szopa, Andrzej Niemirski, Rafał Szałajko i inni "Żurek" był jednym z najciekawszych filmów festiwalu w Gdyni w 2003 r. , potwierdzającym, jak wspaniałą i wszechstronną aktorką jest Katarzyna Figura. Tym razem zrobiona na brzydką i starą kobietę jest niemal nie do poznania. Odziana w zgrzebne, zimowe ubrania, ale prawdziwa i wzruszająca od pierwszej do ostatniej sceny. Partneruje jej bardzo udanie debiutująca na ekranie Natalia Rybicka jako jej córka Iwonka. Po kiepskim debiucie reżyserskim 8 lat wcześniej filmem "Deborah" nie dawano wielkich szans Ryszardowi Brylskiemu na to, że stworzy ciekawy obraz. "Żurek", oparty na króciutkim opowiadaniu Olgi Tokarczuk, według scenariusza reżysera okazał się rewelacją. Brylski umiejętnie rozbudował literacki pierwowzór, nasycił ją konkretami, zachowując przy tym poetycką aurę charakterystyczną dla prozy autorki. Powstał w ten sposób film piękny i mądry, przejmująca opowieść o trudnej miłości i prawdzie, poszukiwaniu dobra w brutalnym świecie, potrzebie godności mimo biedy, samotności, doznanych krzywd. W małym przygranicznym miasteczku, gdzie czas się zatrzymał i które zostało odcięte od świata z chwilą, gdy przestała tam docierać kolej, mieszka Halina, niestara, ale zmęczona życiem wdowa z 15 - letnią córką Iwonką. Mąż Haliny, Witek, wzorowy ojciec i mąż, kilka miesięcy wcześniej popełnił samobójstwo. Rzucił się pod pociąg w akcie sprzeciwu przeciwko likwidacji połączenia kolejowego, co jego i jego kolegów pozbawiło pracy. Dla Haliny jest bohaterem, kobieta nie chce wnikać, czy była to jedyna przyczyna tak desperackiego kroku. Kiedy Iwonka, dziewczyna nieco opóźniona w rozwoju, cierpiąca na padaczkę, rodzi synka, Halina obiecuje Witusowi na grobie, że do Bożego Narodzenia odnajdzie ojca dziecka i ochrzci je, nadając mu imię biologicznego ojca. Nie jest to jednak proste, gdyż Iwonka uparcie odmawia wskazania, kto jej "to zrobił", a przymuszana przez matkę, zaczyna w końcu wskazywać rozmaitych kandydatów. Raz jest to sąsiad i dawny, niedoszły mąż Haliny, a teraz jej kochanek Władek - właścicielsmażalni ryb dorabiający przemytem, kiedy indziej nauczyciel plastyki zwany Pędzelkiem, wreszcie jeden z żołnierzy ze stacjonującej niedaleko miasteczka jednostki. Wszyscy oni zdecydowanie odrzucają pomówienie o ojcostwo, Iwonka sama zresztą wycofuje się z wcześniejszych oskarżeń. Matka, która pragnie dotrzymać danej mężowi obietnicy i zdjąć z rodziny odium hańby, uparcie jednak wędruje z córką i wnukiem od miejsca do miejsca w nadziei, że wreszcie trafi na właściwą osobę. Dąży do prawdy jak ćma do światła, nie myśląc, że może się poparzyć. Przy okazji tych poszukiwań znajdzie bowiem odpowiedź na zupełnie inne pytanie i w jednej chwili zawali się jej dotychczasowy świat. 04:40 ARIA DIVA Dramat, 35 min, Polska 2007 Reżyseria: Agnieszka Smoczyńska Scenariusz: Agnieszka Smoczyńska, Robert Bolesto Zdjęcia: Przemysław Kamiński Aktorzy: Katarzyna Figura, Gabriela Muskała, Sławomir Grzymkowski, Alan Kozłowski, Olivier Kozłowski, Zdzisław Wardejn, Izabela Kłosińska Film powstał w ramach Programu "30 minut", realizowanego przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy, TVP Kultura oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wraz z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej. Za podstawę scenariusza "Arii Divy" posłużyło opowiadanie "Ariadna na Naksos" Olgi Tokarczuk. Basia (Gabriela Muskała) ma na pozór udane życie. Osiągnęła przecież to, o czym marzy niejedna kobieta: ma wspaniałą rodzinę, dwóch kilkuletnich synów, Bartka i Piotrka, oraz kochającego męża, który dba o żonę i dzieci. Marek (Sławomir Grzymkowski) jest lekarzem, wkrótce otwiera własną praktykę, wynajął już nawet stosowny lokal. Basia zajmuje się domem i wychowywaniem synów, a rola "kury domowej" najwyraźniej zadowala jej życiowe i zawodowe ambicje. Skończyła germanistykę, a także stosunki międzynarodowe i miała szansę na błyskotliwą karierę, ale zamiast doktoratu wybrała - świadomie - gotowanie obiadów, pranie, sprzątanie. I czuje się spełniona. Od pewnego czasu w tym samym domu, piętro wyżej, mieszka diva operowa (Katarzyna Figura). Basia jest pod ogromnym wrażeniem śpiewaczki obdarzonej wyjątkowym głosem. Poznają się przypadkowo na klatce schodowej i nie mal od razu nawiązuje się między nimi nić sympatii. Asia, bo tak przedstawia się słynna śpiewaczka, zaprasza sąsiadkę na kawę, a wkrótce proponuje jej wieczorny wypad do nocnego lokalu. Z czasem rodzi się głębsze uczucie i fascynacja. Basia podziwia Asię za jej światowy styl, wspaniały głos, niezależność. Ta znajomość wyzwala w niej - być może drzemiące od dawna - marzenia i pożądanie. Zaczyna ją nużyć ustabilizowane życie rodzinne, rutyna, szara egzystencja. Choć w milczeniu i z pokorą znosi swój los, skrycie tęskni za innym światem. Asia jest również zauroczona swoją sąsiadką, ją urzekła jej naiwność, skromność, naturalność i spokój. I kiedy operowa diva będzie musiała znowu zmienić miejsce zamieszaknia, zaproponuje Basi, by wyjechała z nią. W scenie na lodowisku, dokąd Basia zabiera Asię, słychać w tle piosenkę "Tango dla Kowalskiej", którą wykonuje zmarła w 2011 r. Violetta Villas. Odtwarzającej divę Katarzynie Figurze głosu użyczyła słynna polska śpiewaczka operowa - Ewa Podleś.