TVP Kultura Piątek, 13.12.2019 08:10 ŚPIEWNIK PRAW CZŁOWIEKA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2018 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Leszek Staroń Zdjęcia: Jan Ingarden, Maciej Mroziewski Bohaterem filmu jest Adam Macedoński, artysta plastyk, twórca Międzynarodowego Studia Folksongu, działacz opozycyjny w okresie PRL. 08:45 ŚMIERĆ JAK KROMKA CHLEBA Dramat społeczno - polityczny, 116 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Janusz Gajos, Jerzy Trela, Mariusz Benoit, Roman Jasiński, Roman Garncarczyk, Andrzej Grabowski, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Szymon Kuśmider, Jan Peszek, Anna Dymna, Przemysław Branny, Małgorzata Majewska i inni Filmowy zapis pacyfikacji kopalni "Wujek" - najtragiczniejszego epizodu stanu wojennego. Kazimierz Kutz z wielką dbałością o szczegóły zrealizował patetyczny fresk o tamtych dramatycznych wydarzeniach. Jego film, o niekwestionowanej wartości artystycznej, jest też swoistym hołdem dla odwagi i determinacji górników, którzy nie zawahali się oddać życia za ideały Sierpnia. Katowice, noc z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Jednostki wojskowe zajmują strategiczne punkty miasta. Niebawem generał Jaruzelski ogłosi w telewizji wprowadzenie stanu wojennego. Grupa zomowców, rozbijając związkową ochronę, wyciąga z mieszkania przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w kopalni "Wujek". Wieść o tym szybko przedostaje się do górników. Początkowo zaskoczeni, wkrótce reagują spontanicznym protestem. 14 grudnia w zakładzie wybucha strajk. Robotnicy domagają się zniesienia stanu wojennego i uwolnienia przewodniczącego. Negocjacje z władzami kończą się fiaskiem. Wojsko, ZOMO i milicja przygotowują szturm na kopalnię. Mimo że bohaterem filmu Kutza jest zbiorowość, reżyser nie miał problemu z namówieniem do współpracy renomowanych aktorów. Wielu z nich, choć pojawia się tylko w mniejszych lub większych epizodach, zagrało na najwyższym poziomie. W pamięci pozostają zwłaszcza: wewnętrznie skupiona kreacja Janusza Gajosa jako inżyniera Miodka, Jerzy Radziwiłowicz w kluczowej roli proboszcza oraz pełen dramatyzmu i ekspresji występ Teresy Budzisz - Krzyżanowskiej odtwarzającej postać lekarki pomagającej rannym górnikom. Utrzymany w paradokumentalnej stylistyce utwór Kutza wzbudził zachwyt krytyków, przeważnie rekrutujących się z ludzi, którzy podobnie jak reżyser silnie przeżyli wprowadzenie stanu wojennego. "Śmierć jak kromka chleba" wciąż pozostaje jednym z najważniejszych filmów o stanie wojennym. Przenikliwie odtwarza świadomość strajkujących, którzy ze zwykłych ludzi stają się współtwórcami mitu. Dzięki elegijnej muzyce Wojciecha Kilara, łączącej elementy śląskich melodii z kościelnym chorałem, oraz uniwersalizacji męczeństwa strajkujących, film Kutza przypomina widowisko pasyjne. Jego mottem stają się słowa z górniczej szatni: "Nie pal, zachowaj czystość". W interpretacji proboszcza nabierają one symbolicznego znaczenia: nie dopuść do siebie nienawiści, pielęgnuj wewnętrzną potrzebę wolności. Złote Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w 1994 roku. Honorowe Wyróżnienie Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1994 roku. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 4 Serial historyczny, 57 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Piotr Garlicki, Lidia Korsakówna, Zdzisław Wardejn, Piotr Fronczewski, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Edmund Fetting, Józef Duriasz, Jan Tesarz, Wiktor Nanowski, Wiktor Sadecki, Józef Para Podczas polowania w Puszczy Niepołomickiej Bona spada z konia. W piątym miesiącu ciąży wskutek wypadku przedwcześnie rodzi się i wkrótce umiera drugi syn królewski, Olbracht. Zrozpaczona królowa dowiaduje się, że już nigdy nie będzie mogła mieć dziecka. Teraz wszystkie nadzieje na utrzymanie dynastii Jagiellonów wiążą się z jej jedynym synem, Augustem. Bona postanawia złamać prawo Rzeczypospolitej i doprowadzić do elekcji syna jeszcze za życia Zygmunta Starego. Aby zrealizować ten projekt, zmusza Sejm Litewski do uznania królewicza Wielkim Księciem Litwy. Cztery miesiące później, 20 lutego 1530 roku, 10 - letni Zygmunt zostaje koronowany na króla Polski. Teraz Bona przystępuje do uporządkowania skarbca królewskiego. 12:05 DETEKTYWI NA WAKACJACH - ODC 4/5 WIELKIE ODKRYCIE Serial przygodowy, 31 min, 5 odc. , Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Leokadia Migielska Zdjęcia: Czesław Swirta Aktorzy: Barbara Wrzesińska, Zbigniew Józefowicz, Jacek Staszewski, Anna Ossowska, Marek Ulański Dzieci poszukują złodzieja, który okradł zabytkową kapliczkę. Jedyny ślad jakim dysponują, to latarka zgubiona przez niego wewnątrz kaplicy. Przy okazji mali detektywi dokonują interesującego odkrycia. Pod deskami podłogi znajdują schowany tam stary obraz. 13:20 BBC PROMS: WEDO AND DANIEL BARENBOIM (BBC PROMS: WEDO AND BARENBOIM) Koncert, 115 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Antoine Carlier Wykonawcy: Daniel Barenboim, Martha Argerich, West Eastern Divan Orchestra, The Xx "BBC Proms nigdy nie miały bardziej gwiazdorskiej obsady!" - tak o tym wyjątkowym koncercie pisali dziennikarze The Independent. Wybitny dyrygent Daniel Barenboim kieruje West Eastern Divan Orchestra, a towarzyszy im Martha Argerich. W repertuarze można usłyszeć kompozycje m.in. Liszta, Wagnera, Schuberta. 15:30 CHLEB, MIŁOŚĆ I ZAZDROŚĆ (PANE, AMORE E GELOSIA) Komedia romantyczna, 93 min, Włochy, 1954 Reżyseria: Luigi Comencini Scenariusz: Luigi Comencini Zdjęcia: Carlo Montuori Muzyka: Alessandro Cicognini Aktorzy: Gina Lollobrigida, Mario Meniconi, Tina Pica, Vittorio De Sica, Roberto Risso Antonio Carotenuto, wysokiej rangi oficer, zostaje oddelegowały z Sorento do małej wioski Sagliena, aby poślubić piękną Annarellę, choć w głębi serca kocha Marię, zaręczoną z niejakim Pietro Stelluti. W wyniku wielu zbiegów okoliczności i pomyłek, Antonio zostaje narażony na plotki całego miasteczka i zazdrość narzeczonego, który wraca z wojny. 17:10 RYKOSZETY Dramat, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jakub Radej Scenariusz: Jakub Radej, Michał Wawrzecki Zdjęcia: Marcin Lesisz Muzyka: Adam Domurat Aktorzy: Linowski Stanisław, Zuzanna Zielińska, Tomasz Schuchardt, Marta Ścisłowicz Polska, 1982. Dwaj bracia - górnicy prezentują dwie postawy wobec komunistycznej opresji. Podczas gdy Janek wybiera aktywne zaangażowanie w demokratycznym podziemiu, Tadek stawia na neutralność. Ich rozbieżne postawy doprowadzają do konfliktu, w którym dokładne wyważenie moralnych racji staje się niemożliwe. (Filmpolski.pl) Film prezentowany na FFP w Gdyni w 2019 roku w konkursie filmów krótkometrażowych. 18:00 ODYSEJA FILMOWA - LATA 90.: POCZĄTEK EPOKI CYFROWEJ (THE 1990S: THE FIRST DAYS OF DIGITAL - REALITY LOSING ITS REALNESS IN AMERICA NAD AUSTRALIA) Film dokumentalny, 62 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Mark Cousins Scenariusz: Mark Cousins Zdjęcia: Mark Cousins Wykonawcy: Mark Cousins 15 - godzinna opowieść o historii światowego kina. To historia o błyskotliwych, pełnych pasji filmach realizowanych przez anglojęzycznych twórców w latach 90. Przyglądamy się, co nowego dały kinu dialogi Tarantino i produkcje braci Coen. Z kolei scenarzysta "Żołnierzy kosmosu" i "Robocopa" wyjaśnia ironiczny aspekt tych filmów. W Australii Baz Luhrmann opowiada o Romeo i Julii i Moulin Rouge, a potem zanurzamy się w cyfrowy świat, który odmienił kino na zawsze. (opis dystrybutora) 19:20 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - JERZY BEREŚ Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Agata Małodobry Jerzy Bereś - rzeźbiarz, performer zaangażowany w sprawy kulturowe i polityczne. Tworzył symboliczne rzeźby, które charakteryzowała prostota formy i funkcjonalna konstrukcja. Używał naturalnych surowców: drewna, sznurów konopnych, płótna workowego. Wózek romantyczny był kluczowym rekwizytem Manifestacji romantycznej, która miała być dialogiem z polskim romantyzmem. Pomysł przeprowadzenia akcji powstał roku 1975, lecz ze względów politycznych nie doszedł do skutku. Manifestacja odbyła się na Rynku Głównym w Krakowie dopiero w 1981 roku. Dokumentacja tego działania prezentowana jest razem z drewnianą rzeźbą w Muzeum Narodowym w Krakowie. 19:30 KOŁO PIÓRA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Tomasz Majewski "Koło pióra" to autorski program literacki Mariusza Cieślika, który opowiada o najważniejszych wydarzeniach ze świata literatury. Tym razem jego gościem a scenie współczesnej jest poetka, Justyna Bargielska ze swoim nowym tomem wierszy "Dziecko z darów". Na scenie klasycznej prezes Stowarzyszenia Wolnego Słowa, Wojciech Borowik wspomina czasy wydawnictw tzw "drugiego obiegu". 20:30 TEATR TELEWIZJI - NOTATKI STANU WOJENNEGO Teatr, 50 min, Polska, 1996 Autor: Jan Purzycki, Marek Nowakowski Reżyseria: Ireneusz Engler Scenariusz: Jan Purzycki Aktorzy: Janusz R. Nowicki, Maciej Maciejewski, Artur Barciś, Małgorzata Kożuchowska, Ryszard Barycz, Agnieszka Paszkowska, Marek Barbasiewicz Widowisko telewizyjne, adaptacja czterech opowiadań Marka Nowakowskiego z tomu "Raport o stanie wojennym". Jest to zapis literacki wydarzeń stanu wojennego z perspektywy ludzi do tej pory nieuwikłanych w politykę. Widowisko składa się z czterech nowel: "1072 dni", "Judasz", "Weryfikacja", "Emisariuszka szefa". 21:40 WIECZÓR KINOMANA - CHINATOWN (CHINATOWN) Dramat kryminalny, 130 min, USA 1974 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Robert Towne Zdjęcia: John A. Alonso Muzyka: Jerry Goldsmith Występują: Jack Nicholson, Faye Dunaway, John Huston, Perry Lopez, John Hillerman, Darrell Zwerling, Diane Ladd, Roy Jenson, Roman Polański, Dick Bakalyan, Bruce Glover i inni Dzieło Romana Polańskiego, jedno z najgłośniejszych wydarzeń artystycznych 1974 roku, otrzymało aż dziesięć nominacji do Oscara, m.in. w kategoriach najlepszy film, reżyseria, muzyka oraz najlepszy aktor (Jack Nicholson), aktorka (Faye Dunaway). Złotą statuetkę Akademia Filmowa wręczyła Robertowi Towne za scenariusz. Branżowy magazyn "Sight and Sound" oznaczył "Chinatown" czterema gwiazdkami, najwyższą klasyfikacją, którą tenże miesięcznik przyznawał zaledwie kilku filmom w roku. Najlepszy obraz Romana Polańskiego od czasów "Noża w wodzie" - pisali recenzenci amerykańskiej prasy fachowej. Uwagę krytyki zwróciła również znakomicie oddająca atmosferę lat 30. muzyka Jerry'ego Goldsmitha, amerykańskiego kompozytora, zdobywcy kilkunastu nominacji do Oscara. Goldsmith jest autorem popularnych kompozycji do seriali telewizyjnych oraz filmów, m.in. "Freud" "Planeta małp", "Patton", "Star Trek", a także "Omen", za który otrzymał złotą statuetkę. "Chinatown" był pierwszym filmem polskiego reżysera, do którego on sam nie napisał scenariusza. Jednak, jak powiedział w jednym z wywiadów, spędził dwa miesiące, przerabiając tekst z Bobem Towne. Główną rolę Polański powierzył Jackowi Nicholsonowi, jednemu z najwybitniejszych współczesnych artystów amerykańskich. Detektyw J. J. Gittes z "Chinatown" w wykonaniu Jacka Nicholsona jest jakby wyjęty żywcem z "czarnych" klasycznych powieści Dashiella Hammeta i Raymonda Chandlera, przypomina osławionych prywatnych detektywów Sama Spade'a czy Philipa Marlowe'a. Miliardera Noaha Crossa zagrał z kolei 68 - letni wówczas John Huston, słynny reżyser "czarnej serii", twórca m.in. "Sokoła maltańskiego" (1942). W jednego z gangsterów będących na usługach Crossa wcielił się sam Roman Polański. Akcja "Chinatown" rozgrywa się w latach 30. w Los Angeles. Do biura prywatnego detektywa J. J. Gittesa, specjalizującego się w sprawach matrymonialnych, zgłasza się pewna kobieta. Podając się za żonę Hollisa Mulwraya, kierującego przedsiębiorstwem zaopatrzenia w wodę i energię całego okręgu miejskiego, prosi go o zdobycie dowodów zdrady swego męża. Gittes dostarcza jej zdjęcia Hollisa z dziewczyną, które zostają opublikowane w gazecie, sprawa nabiera posmaku skandalu. Wkrótce potem nadchodzi wiadomość o tragicznej śmierci Mulwraya, którego ciało wyłowiono ze zbiornika z wodą w pobliżu miasta. Śledzący sprawę detektyw Gittes odkrywa, że zmarły był przeciwny budowie tamy wodnej. Dowiaduje się też, że żoną Mulwraya jest Evelyn, córka Noaha Crossa, jego byłego wspólnika, a nie kobieta, która się za nią podawała. Cross był autorem projektu nowej tamy, który wywołał spore zamieszanie. Sprawa staje się coraz bardziej skomplikowana, ale Gittes nie daje za wygraną. Postanawia za wszelką cenę rozwikłać tę tajemniczą zagadkę. Nieustraszony stróż prawa nie zraża się nawet wówczas, gdy kilku gangsterów dobiera mu się do skóry. Wkrótce zamordowana zostaje Ida Sessions, która udawała żonę Mulwraya. Z Gittesem współpracuje piękna Evelyn, z którą detektyw nawiązuje romans. Jego zdumienie jest ogromne, kiedy pewnego razu odkrywa w domu kochanki dziewczynę, z którą romansował jej zamordowany mąż. 24:00 MAGAZYN ROLLING STONE, REPORTAŻE ZNAD KRAWĘDZI 6 (ROLLING STONE: STORIES FROM THE EDGE) Film dokumentalny, 40 min, USA, 2017 Reżyseria: Alex Gibney, Blair Foster, Alex Gibney, Blair Foster ODCINEK 6 Szokujące expose w magazynie Rolling Stone niszczy jednego z najpotężniejszych generałów USA z wojny w Afganistanie. Czasopismo cierpi z powodu skandalu dziennikarskiego. Pisarze polityczni Janet Reitman i Matt Taibbi śledzą losy amerykańskiej demokracji. 01:40 TERAZ ANIMACJE! - MANIFESTACJA GENIUSZU W CZTERECH AKTACH (BRILJANTSUSE DEMONSTRATSIOON NELJAS VAATUSES / A DEMONSTRATION OF BRILLIANCE IN FOUR ACTS) Film animowany, 14 min, Estonia/Chorwacja, 2018 Reżyseria: Morten Tsinakov, Lucija Mrzljak Scenariusz: Morten Tsinakov Krótki film animowany nagrodzony Grand Prix podczas 25. MFF Etiuda and Anima w Krakowie. Ludzie czekają na kogoś wyjątkowego. Ktoś taki się rodzi dorosły mężczyzna w garniturze. Podążają za nim i wiwatują na cześć jego teatralnych, lecz całkowicie bezcelowych przedstawień. W połowie jednego z wystąpień mężczyzna popełnia błąd i ludzie, którzy dotąd go uwielbiali, odchodzą. Opuszczony, spotyka kobietę stworzoną dla niego. Teatralne przedstawienia trwają. (opis festiwalowy) 02:10 LEGENDA Koncert, 54 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Tomasz Budzyński, Michał Jacaszek W 1991 r. zespół Armia wydał "Legendę" - jedną z najbardziej tajemniczych i nieszablonowych płyt w muzyce punkowej, gdzie mroczne kompozycje zostały uzupełnione sekcją dętą. Po 25 latach od jej debiutu, producent dźwiękowy Michał Jacaszek wpadł na pomysł, aby dokonać reinterpretacji utwórów z tego albumu. Podzielił się tym pomysłem z liderem Armii - Tomaszem Budzyńskim, a efektem ich współpracy jest nowa odsłona "Legendy". 17 grudnia 2017 roku nowy materiał został po raz pierwszy zaprezentowany na żywo. W Teatrze WARSawy wystąpiło tych dwóch uznanych artystów, dając niezapomniany koncert.