TVP Kultura Czwartek, 19.12.2019 08:50 PERŁA W KORONIE Dramat, 116 min, Polska 1972 Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Olgierd Łukaszewicz, Łucja Kowolik, Franciszek Pieczka, Jan Englert, Bernard Krawczyk, Marian Opania, Jerzy Cnota, Wojciech Alaborski, Emir Buczacki, Leonard Pietraszak, Edward Kusztal, Jan Bogdół i inni Kazimierz Kutz debiutował w roku 1959 filmem " Krzyż Walecznych". W latach następnych zrealizował m.in. "Nikt nie woła", "Ludzie z pociągu", "Milczenie", "Upał", "Skok", a także "Sól ziemi czarnej" - była to pierwsza część tryptyku poświęconego ludziom Śląska. Kolejne części to "Perła w koronie" i "Paciorki jednego różańca". Większość scen kręcono w katowickiej kopalni "Wieczorek", plenery zaś w Michałkowicach, Chropaczowie, Bytomiu. W scenach zbiorowych wzięło udział blisko 4 tysiące osób, pod ziemią przebywało 250. Główną rolę kobiecą zagrała Łucja Kowolik, mieszkanka Śląska nie będąca zawodową aktorką. Akcja filmu rozgrywa się w latach trzydziestych na Śląsku. Głównym wątkiem jest walka górników o utrzymanie kopalni. Jej właściciel Niemiec postanowił ją zlikwidować i zalać wodą. Górnicy dowiadują się o tym na dwa tygodnie przez wyznaczona datą zamknięcia zakładu. Postanawiają rozpocząć strajk - nie podejmują pracy i nie opuszczają kopalni. Wysyłają swojego przedstawiciela do ministerstwa przemysłu w Warszawie. Ten jednak nie jest w stanie niczego załatwić. Zdeterminowani górnicy przystępują do strajku głodowego. Protestują nie tylko z tego powodu, że grozi im utrata pracy, ale również dlatego, że dla nich kopalnia jest czymś świętym. Związani są z nią od kilku pokoleń, żywiła ich ojców i dziadów. Obok bohatera zbiorowego, którym są pracownicy kopalni, Kazimierz Kutz przedstawia bliżej losy młodego, górniczego małżeństwa. Jaś do szaleństwa kocha swoją młodą żonę Wichtę. Przerażeniem napawa go myśl o rozstaniu z nią. Jednak rozumie, że protest jest potrzebny i zostaje wraz z innymi pod ziemią. Udział w strajku jest dla niego swoistą próbą dojrzałości. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 8 Serial historyczny, 57 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Anna Dymna, Bogusław Sochnacki, Marek Kondrat, Tadeusz Janczar, Bożena Adamek 15 lipca 1545 roku na zamku w Wilnie umiera Elżbieta, żona Zygmunta Augusta. Młody król już niemal jawnie odwiedza Barbarę w zamku Radziwiłłów. W czasie nocnego spotkania, zaskoczony przez braci Barbary, składa obietnicę małżeństwa. 1 kwietnia 1548 roku umiera Zygmunt Stary. Zygmunt August, niepodzielny już władca Rzeczypospolitej, przed wyruszeniem na uroczystości żałobne do Krakowa ogłasza na Litwie swoje zaślubiny z Barbarą Radziwiłłówną. 12:05 UCIECZKA - WYCIECZKA - ODC. 3/5 TYLE RÓŻNYCH SPRAW Serial przygodowy dla młodych widzów, 24 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jadwiga Kędzierzawska Scenariusz: Sławomir Grabski, Jadwiga Kędzierzawska Zdjęcia: Czesław Swirta Aktorzy: Piotr Sot, Waldemar Górski, Dorota Kędzierzawska, Krystyna Karkowska, Barbara Rachwalska, Aleksander Sewruk Letnicy nie mają pojęcia o prowadzeniu gospodarstwa. Z wieloma, zdawałoby się, prostymi sprawami zupełnie sobie nie radzą. Ta bezradność mieszczuchów śmieszy Słowika, wiejskiego chłopaka, któremu zajęcia gospodarskie wydają się naturalne i proste. Chłopiec przychodzi letnikom z pomocą. Pomaga im także miejscowy milicjant. 13:20 15 STRON ŚWIATA (15 STRON ŚWIATA) Film dokumentalny, 75 min, Polska/Niemcy, 2014 Reżyseria: Zuzanna Solakiewicz Scenariusz: Zuzanna Solakiewicz Zdjęcia: Zvika Gregory Portnoy Wykonawcy: Eugeniusz Rudnik Aktorzy: Romuald Krężel, Grzegorz Sowa, Anna Wojnarowska Eugeniusz Rudnik zrewolucjonizował pojęcie muzyki za pomocą pary nożyczek i taśmy magnetofonowej. Członek legendarnego Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia odkrył wartość kryjącą się w urwanych, odrzuconych dźwiękach na długo przed nastaniem epoki DJ - ów. W czasach, gdy muzykę elektroniczną tworzyło się na sprzęcie rodem z naukowego laboratorium, pokazał, jak za jej pomocą dotrzeć do drugiego człowieka i o nim opowiedzieć. "15 stron świata" stanowi próbę usłyszenia wzrokiem jego muzyki. Podążając za rytmem architektury, ruchem ludzkiego ciała, pulsującym tętnem przyrody, na nowo odkrywamy otaczającą nas rzeczywistość. Dotykamy dźwięk! Ruchome obrazy ukazują cud, który spełnił się w epoce magnetofonów i zniknął wraz z nadejściem komputerów. Wyrażają zachwyt nad wspaniałą erą analogową i potrzebą eksperymentu odkrywaniem nieznanych rejonów, badaniem granic, nieustannym szukaniem nowych środków wyrazu. Eugeniusz Rudnik to pierwszy w Polsce realizator muzyki elektroakustycznej. Od 1958 roku pracuje w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia. Związany także ze Studiem Muzyki Elektronicznej Westdeutscher Rundfunk w Kolonii. Komponuje utwory elektroniczne, poezję dadaistyczną, kolaże i miniatury. Współpracował z wybitnymi twórcami: Krzysztofem Pendereckim, Conradem Drzewieckim, Karlem Stockhausenem, Andrzejem Markowskim, Włodzimierzem Kotońskim, Bogusławem Schaefferem, Stanisławem Radwanem, Andrzejem Dobrowolskim, Arne Nordheimem. Jest laureatem wielu prestiżowych, międzynarodowych nagród. Kompozytor bądź realizator ponad 300 ilustracji muzycznych do filmów. Pod jego kierunkiem powstawała słynna "Ekecheiria", utwór zamówiony u Krzysztofa Pendereckiego na otwarcie Igrzysk Olimipijskich w Monachium w 1972 roku. Jego kompozycja "Homo ludens" prezentowana była na wystawie sztuki współczesnej Documenta w Kassel. W specjalnym zbiorze światowej sztuki audiowizualnej Francuskiej Biblioteki Narodowej znalazło się 30 prac jego autorstwa. W 2000 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Film zdobył główną nagrodę w sekcji Tydzień Krytyki Filmowej podczas 67. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Locarno. 14:50 EWA DEMARCZYK - KONCERT W POZNANIU Koncert, 51 min, Polska, 1980 Zdjęcia: Jerzy Gościk, Andrzej Żydaczewski, Ryszard Janowski Wykonawcy: Ewa Demarczyk, Andrzej Zarycki, Zbigniew Paleta, Janusz Kopytko, Jozef Modrzejewski, Adam Pukalak, Witold Swoboda, Roman Opuszyński Recital Ewy Demarczyk w Poznaniu z 1980 roku. 15:50 SPACER Z PSEM (DAME MIT HUND / WALK THE DOG) Film animowany, 2 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Sonja Rohleder Krótki film animowany. Kobieta spaceruje z psem po parku, gdy nagle wpada na znajomego, którego wolałaby nie spotkać. Pozornie prosta fabuła staje się wyzwaniem dla widza, który tworzy narrację filmu we własnym umyśle. Animacja jest żartobliwą grą z widzem. (źródło: cinemaforum.pl) 16:05 JAŃCIO WODNIK Dramat obyczajowy, 100 min, Polska 1993 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Franciszek Pieczka, Bogusław Linda, Grażyna Błęcka - Kolska, Olgierd Łukaszewicz, Katarzyna Aleksandrowicz, Henryk Niebudek, Lech Gwit, Joanna Jędrejek, Katarzyna Kurylońska Reżyser Jan Jakub Kolski (ur. 1956) jest wierny swojemu oryginalnemu stylowi i tematyce. W filmach dokumentalnych, które realizuje od 1982 roku, częstym tematem była kontemplacja porządku natury. W filmach fabularnych Kolski rozwija ten temat. Opowiada o wsi, ale nie czyni tego na sposób realistyczny. Są to przypowieści o życiu - często brutalnym - w bliskim kontakcie z naturą, a więc bliżej Boga. Kino Kolskiego, porównywane z latynoskim "realizmem magicznym", to refleksja na temat dobra i zła, pełna tęsknoty za duchowymi wartościami. W "Pogrzebie kartofla" (1990) Kolski odwołuje się do biblijnego mitu Hioba, kreśląc obraz gwałtownych przemian na polskiej wsi po II wojnie światowej. W "Pograbku" (1992) przedstawił historię niezwykłego uczucia ludzi z "dołów" wiejskiej hierarchii. W świecie filmów Kolskiego ciągle jest obecne pytanie o sens dobrych i złych uczynków, które zdają się determinować losy ich sprawców. W roli Jańcia wystąpił wybitny aktor teatralny i filmowy - Franciszek Pieczka (ur. 1928). Stworzył niezwykłą, barwną galerię bohaterów o ludowym rodowodzie, zagrał m.in. tytułową rolę w "Żywocie Mateusza" (1968) Witolda Leszczyńskiego, w "Perle w koronie" (1972) stworzył pełną godności postać powstańca śląskiego, był zbuntowanym przeciw komunistycznej władzy góralem Haratykiem w zatrzymanym kilka lat przez cenzurę filmie "Słońce wschodzi raz na dzień" (1972) i doskonałym Czepcem w "Weselu" (1973) Andrzeja Wajdy według dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Wielką popularność przyniosła mu rola Gustlika w serialu "Czterej pancerni i pies" (1968 - 70). Dużą zaletą jego aktorstwa jest naturalność i zróżnicowanie ról. Grając postaci często zbliżone charakterem, Pieczka potrafi uczynić z nich zawsze niepowtarzalne osobowości. "Jańcio Wodnik" zdobył Nagrodę Specjalną Jury "Złote Lwy Gdańskie" za najlepszą rolę męską dla Franciszka Pieczki i Nagrodę Dziennikarzy na XVIII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1993 roku w Gdyni. Jeden z chłopów wygnał ze stajni i skatował chorą klacz. Znajduje ją wędrowny dziad (Łukaszewicz), który, gdy klacz zdycha, rzuca klątwę na wieś. W tym samym czasie jeden z jej mieszkańców Jańcio (Pieczka) odkrywa w sobie niezwykłe zdolności. Jest mu posłuszna woda, może dokonywać i innych nadnaturalnych czynów. Jańcio opuszcza ciężarną młodą żonę Weronikę (Błęcka - Kolska). Chce nieść ludziom pociechę i pomoc. Na swej drodze spotyka sprytnego oszusta - stygmatyka (Linda). To spotkanie odmieni życie Jańcia. 18:00 DOKUMENT TYGODNIA - KINO KONTRA POTWORY (MONSTERS FROM THE ID) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2009 Reżyseria: David Gargani Scenariusz: David Gargani Muzyka: Brian Aumueller Lata 50. XX wieku w Stanach Zjednoczonych przyniosły falę nowego gatunku filmowego - science fiction. Dokument prezentuje historię i okoliczności powstania jednego z najciekawszych gatunków, które wpłynęły na rozwój światowej kinematografii. 23:25 SCENA KLASYCZNA - SCENA KLASYCZNA - ŁUKASZ KUROPACZEWSKI Koncert, 36 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Łukasz Kuropaczewski, Aleksander Dębicz Łukasz Kuropaczewski to wirtuoz gitary oraz autor wielu aranżacji na ten instrument. Stworzył m.in. opracowanie Arii i Cadenzy oraz Koncertu na altówkę Krzysztofa Pendereckiego. Namawia współczesnych kompozytorów do rozszerzania repertuaru gitarowego. Dwie miniatury Mikołaja Góreckiego na gitarę, Mesto I i Mesto II, powstały w 2018 roku specjalnie dla niego. Występował w Polsce, Niemczech, we Francji, w Hiszpanii, Anglii, Czechach, na Białorusi, Słowacji, Islandii, w Grecji, Bułgarii, Japonii, USA, Kanadzie, Meksyku i Panamie, zdobywając laury w licznych konkursach. Łukasz Kuropaczewski w Scenie Klasycznej wykona utwory Mikołaja Góreckiego, Isaaca Albeniza, Egberta Gismontiego, Alberta Gilardino, Aleksandra Dębicza i Krzysztofa Pendereckiego. 00:15 PORTRETY - WESTWOOD: PUNKÓWA, IKONA, AKTYWISTKA (WESTWOOD: PUNK, ICON, ACTIVIST) Film dokumentalny, 79 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lorna Tucker Wywarła wpływ na współczesną modę punk i nowej fali. Otrzymała od królowej Elżbiety II tytuł szlachecki za zasługi dla mody i Order Imperium Brytyjskiego za rozsławienie na świecie Wielkiej Brytanii. Posiada ponad 60 sklepów i projektuje kosztowne i wyszukane stroje haute couture. Angielska projektantka mody i biznesmenka Dame Vivienne Westwood od 40 lat na nowo definiuje brytyjską modę i jest odpowiedzialna za stworzenie wielu głośnych i wyrafinowanych stylizacji naszych czasów. Film jest portretem tej nietuzinkowej osobowości. To podróż od jej dzieciństwa w powojennym Derbyshire do kariery w Paryżu i Mediolanie. Poznajemy niezwykłą historię jej życia, mody, aktywizmu i znaczenia kulturowego, a także walki o utrzymanie integralności marki, jej zasad i dziedzictwa. Była niekwestionowaną punkową królową brytyjskiej mody i wymyśliła anarchistyczne stroje Sex Pistols w latach 70. XX wieku. Nigdy nie osiadła w miejscu i nie brakowało jej pomysłów. Ekscentryczna i oryginalna, ale jednocześnie uważna i dbająca o najdrobniejszy szczegół we wszystkim, co robi. Artystka awangardowa i bezkompromisowa, dla której ubrania są czymś więcej niż tylko stylem, a dzięki działaniom na rzecz eko - aktywizmu po 40 latach pozostaje nadal w czołówce modowej branży. Film przedstawia bogate materiały archiwalne i wywiady z jej współpracownikami i jest hołdem dla jednej z prawdziwie kulturowych ikon naszych czasów, która jest wulkanem kreatywnej energii. 01:50 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - W CZTERECH ŚCIANACH ŻYCIA (INSYRIATED) Dramat, 85 min, Liban/Belgia/Francja 2018 Scenariusz i reżyseria: Philippe Van Leeuw Aktorzy: Hiam Abbass, Diamond Bou Abboud, Juliette Navis, Mohsen Abbas, Moustapha Al Kar Na festiwalu w Berlinie w 2017 roku, film zdobył nagrodę publiczności. Pełen napięcia dramat rozgrywa się w czasie okrutnej wojny, siejącej na ulicach Damaszku spustoszenie i trwogę. Bohaterką filmu jest Oum Yazan, matka trojga dzieci, uwięziona wraz z rodziną w swoim domu. Na dachu budynku czai się snajper, w każdej chwili gotowy do strzału, gdy tylko ktoś spróbuje wyjść na zewnątrz. Zamknięci w swoich czterech ścianach, na małej powierzchni, są ściśnięci niczym w klatce i nie mogą opuścić mieszkania nawet pod osłoną nocy. Przez cały czas towarzyszy im potworny strach, ryzykują życie również wówczas, gdy spróbują zbliżyć do okien lub zaczną głośno rozmawiać. Wydaje się, że nie ma wyjścia z tej pułapki, zaczyna brakować żywności i wody, grozi im śmierć głodowa. Matka zadaje sobie wciąż te same pytania: Skąd wziąć jedzenie? Czy uda się jej i dzieciom przeżyć kolejną dobę? Ta beznadziejna sytuacja, w jakiej znaleźli się bohaterowie, to nie filmowa fikcja, a po prostu wojenna codzienność, z którą przyszło się zmierzyć setkom takich zwykłych syryjskich rodzin. Sił dodaje im jedynie miłość i ogromna wola życia. 03:45 KINO NOCNE - AUTOPORTRET Z KOCHANKĄ Film obyczajowy, 83 min, Polska 1996 Scenariusz i reżyseria: Radosław Piwowarski Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Waldemar Błaszczyk, Katarzyna Figura, Marcelina Zjawińska, Jerzy Trela, Halina Wyrodek, Mirosław Baka, Marek Kondrat, Tomasz Bednarek, Edward Krasiński, Konrad Imiela, Stanisław Jaskułka, Małgorzata Potocka, Wojciech Skibiński i inni "Autoportret z kochanką" przypomina nieco "Yesterday" - kinowy debiut Radosława Piwowarskiego. Reżyser ponownie snuje opowieść o młodzieńczym buncie, który kończy się całkowitym "ustatecznieniem", rozmyciem w banale prozy życia. Piwowarskiego interesuje jednak to, co wydarzyło się przed pogodzeniem bohatera ze światem dorosłych: młodzieńcze fascynacje, zwłaszcza muzyką; odkrywanie miłości i erotyki; walka o własne "ja" z pokoleniem rodziców i opiekunów; poszukiwanie odmiennego sposobu na życie. O tym wszystkim twórca "Kolejności uczuć" opowiada ze swadą, zręcznie przechodząc od śmiechu do wzruszenia, od liryzmu do farsy. Podobnie stara się czynić w "Autoportrecie...". W ciągu retrospekcji głównego bohatera widz poznaje historię dziewiętnastoletniego Kuby, półsieroty o dwukolorowych włosach, skłóconego z ojcem i ciotką. Przełomem w jego niewesołej egzystencji staje się spotkanie z Dianą, starszą, lecz wciąż powabną kobietą "po przejściach". Diana, tak jak jej mityczna imienniczka, jest osobą odczuwającą niezwykłą więź z naturą. Ekscentryczna i nadwrażliwa, nie może znaleźć porozumienia z otaczającym ją światem. Związek z Kubą szybko przekształca się w romans zwieńczony "hipisowskim" ślubem. Ojciec chłopaka nie zamierza jednak patrzeć na to spokojnie. Nasyła na syna żandarmów, którzy zabierają go do wojska. W roli Diany wystąpiła Katarzyna Figura. Debiut partnerującego jej Waldemara Błaszczyka (ekranowy Kuba) doceniło jury Przeglądu Filmowego "Prowincjonalia" w Słupcy k. Konina. Wyróżniono go tam nagrodą aktorską przyznawaną przez publiczność. Wielką siłą "Autoportretu..." jest drugi plan. W pamięci zapadają role zwłaszcza Mirosława Baki jako kaprala Kosa, Marceliny Zjawińskiej jako córki Kuby oraz Jerzego Treli, odtwarzającego postać ojca bohatera. Dwoje ostatnich uhonorowano nagrodami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1996 roku.