TVP Historia Środa, 01.01.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1857 - urodził się Wojciech Kossak; 1946 - ruszył pierwszy komputer ENIAC; 1971 - podsumowanie sytuacji w Dziennikach Kisiela; 1988 - zakończono zagłuszanie RWE; 07:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ARMENIA - KRAINA NOEGO (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Armenia, położona między morzami Czarnym, Kaspijskim i Śródziemnym, jest krajem nieznanym, choć pięknym. Graniczy z Gruzją, Azerbejdżanem, Iranem i Turcją. W ciągu tysiącleci niezwykła siła duchowa Ormian i ich umiejętność przystosowywania się do zmieniających się warunków ukształtowały niezłomną chrześcijańską cywilizację uznawaną dziś za jedną z najstarszych na świecie. W roku 1991 ten mały kraj, o powierzchni około 30 tysięcy kilometrów, uzyskał niepodległość od ZSRR. Szybko stał się krajem nowoczesnym, zaspokajającym potrzeby najbardziej wymagających turystów. W Armenii cofamy się do najczystszych korzeni ludzkiej tradycji i odkrywamy fascynujące europejskie enklawy. 09:20 JUŻ NIE ZAPOMNISZ MNIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis Zdjęcia: Michał Sadowski, Piotr Cwyl Wykonawcy: Ewa Hewelke, Małgorzata Hendrykowska, Zofia Wilczyńska, Katarzyna Łaniewska, Dariusz Michalski Mało kto dziś pamięta o Aleksandrze Żabczyńskim, wybitnym aktorze okresu międzywojennego. Choć w 2008 roku minęło 50 lat od jego śmierci, ta wspaniała postać nie doczekała się jeszcze filmowego dokumentu. A przecież nie tylko za dokonania aktorskie zasługuje Żabczyński na "filmową biografię". Urodził się w Warszawie w 1900 roku. Początkowo postanowił iść w ślady swego ojca, zawodowego oficera. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych służył w Wojsku Polskim do 1921 roku. Po demobilizacji zaczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Przerwał je, gdyż odkrył swą nową pasję - teatr i aktorstwo. Występował najpierw w teatrze "Reduta", później na scenach Poznania, Lwowa i Łodzi. W 1926 r trafił do filmu. Był jednym z najpopularniejszych aktorów polskiego kina międzywojennego. Do wybuchu wojny zagrał w 27 filmach. Śpiewane przez niego piosenki stawały się od razu szlagierami; niektóre są do dziś popularne. W 1939 r rozpoczął się nowy, mało dziś znany okres w życiu Aleksandra Żabczyńskiego. Zmobilizowany do wojska, jako porucznik artylerii wziął udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce, przez Rumunię i Węgry przedostał się do Francji. Znów w Wojsku Polskim walczył z Niemcami w maju i czerwcu 1940 r. Po kapitulacji Francji ewakuuje się do Anglii.. W randze kapitana odbył drogę bojową II korpusu - Irak, Palestyna, Egipt, kampania włoska. Za walki pod Monte Cassino, gdzie został ranny, otrzymał Krzyż Walecznych. Po demobilizacji wojsk polskich w Anglii powrócił w 1947 r. do kraju. Ale tu trudno było znaleźć miejsce dla przedwojennego ulubieńca publiczności, na dodatek walczącego w czasie wojny pod niewłaściwym sztandarem. Co prawda udało mu się zatrudnić w kilku warszawskich teatrach, ale była to już tylko aktorska wegetacja. Aleksander Żabczyński umarł w 1958 r. Jego zapomniany przez wielu grób znajduje się na cmentarzu powązkowskim. 10:20 KUŹNIA NOBLISTÓW Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Śląsk od zawsze miał szczęście do wybitnych jednostek. Ze świecą szukać drugiego takiego regionu w Europie, który wydałby na świat tak wielu laureatów Nagrody Nobla. Film "Kuźnia noblistów" to opowieść o jedenastu ludziach, których łączą dwie rzeczy: wybitny umysł i to, że urodzili się na Śląsku. 11:15 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 1/3 (OCEAN GIANTS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Serial dokumentalny wprowadzający widza w oceaniczne głębiny i przybliżający życie ich zadziwiających mieszkańców. Przez miliony lat olbrzymie walenie i spokrewnione z nimi delfiny dominowały w tym podwodnym świecie. Obserwowany płetwal błękitny to największe zwierzę naszej planety, największe jakie kiedykolwiek zamieszkiwało Ziemię. Ma 30 metrów długości i waży blisko 200 ton. Wieloryby to rzeczywiście prawdziwe olbrzymy. Pokaźnymi rozmiarami mogą się poszczycić nawet ich młode, już w chwili przyjścia na świat noworodek wieloryba waży ponad tonę. W czasie wędrówek po oceanach świata w kolejnych odcinkach poznajemy zwyczaje i życie najbardziej wyjątkowych stworzeń. W odkrywaniu ich tajemnic pomagają naukowcy, którzy całe swoje zawodowe życie poświęcili badaniom wielorybów i delfinów. Autorami niezwykłych podwodnych zdjęć są doświadczeni filmowcy: Doug Allan oraz Didier Noiret, który współpracował z nieżyjącym już dziś słynnym Francuzem, kapitanem Cousteau, badaczem mórz, podróżnikiem, filmowcem i pisarzem. W pierwszym odcinku dokumentu Doug i Didier stają m.in. oko w oko z walczącymi humbakami u wybrzeży Hawajów, na tropikalnych morzach w rejonie wyspy Maui. 12:20 PAN WOŁODYJOWSKI CZ. I Film historyczno - przygodowy, 75 min, Polska 1968 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Jerzy Lutowski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Magdalena Zawadzka, Tadeusz Łomnicki, Mieczysław Pawlikowski, Hanka Bielicka, Barbara Brylska, Irena Karel, Jan Nowicki, Daniel Olbrychski, Marek Perepeczko, Mariusz Dmochowski, Władysław Hańcza, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Schmidt, Andrzej Szczepkowski, Leonard Andrzejewski Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza zrealizowana z wielkim rozmachem i olbrzymim nakładem środków finansowych. Koszt produkcji osiągnął zawrotną, jak na owe czasy, sumę 40 milionów złotych. Na potrzeby filmu wzniesiono kilka ogromnych dekoracji plenerowych. W ruinach zamku w Chęcinach została zrekonstruowana twierdza kamieniecka, wybudowano miasteczko Raszków oraz fortyfikację chreptiowską. Zdjęcia były kręcone m. in. w Bieszczadach, w okolicach Białego Boru w województwie koszalińskim, a także w Związku Radzieckim w ruinach XVI - wiecznego grodu tatarskiego oraz w halach łódzkiej wytwórni filmowej. W niektórych scenach brało udział po kilka tysięcy statystów, ubranych w kostiumy zaprojektowane z ogromną dbałością o szczegóły. W tytułowego bohatera filmu znakomicie wcielił się Tadeusz Łomnicki. Aby solidnie przygotować się do roli "małego rycerza", aktor poświęcił pół roku na naukę jazdy konno, ponadto przez rok zgłębiał tajniki szermierki. Niezapomnianą kreację stworzyła również Magdalena Zawadzka, odtwórczyni Baśki, wiernej towarzyszki życia pana Michała. Jak pisali recenzenci, wszystkie role w filmie zagrane były po mistrzowsku, nawet epizodyczne urosły do rangi pierwszoplanowych. Cała prasa w nieskończoność chwaliła Mieczysława Pawlikowskiego jako dobrodusznego, pełnego humoru Zagłobę, Barbarę Brylską jako romantyczną Krzysię, a także zakochanego w niej do nieprzytomności Ketlinga, czyli Jana Nowickiego, czy wreszcie Hankę Bielicką jako wspaniałą stolnikową i innych. Dużo się mówiło i pisało o młodym aktorze Danielu Olbrychskim, który na długo pozostał w pamięci widzów jako niezrównany, okrutny Azja Tuhajbejowicz. Uroczysta prapremiera "Pana Wołodyjowskiego" odbyła się 26 marca 1969 roku w Kielcach, a premiera - dwa dni później w Warszawie. Przygotowano 70 kopii filmu, co pozwoliło na szerokie rozpowszechnianie. "Pan Wołodyjowski" bił rekordy popularności i uznawany był podówczas za najbardziej kasową produkcję w historii kina polskiego. 13:45 PAN WOŁODYJOWSKI CZ. II Film historyczno - przygodowy, 77 min, Polska 1968 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Jerzy Lutowski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Barbara Brylska, Jan Nowicki, Tadeusz Schmidt, Daniel Olbrychski, Bogusz Bilewski, Mariusz Dmochowski, Andrzej Szczepkowski, Leonard Andrzejewski, Irena Karel, Władysław Hańcza, Marek Perepeczko, Witold Skaruch, Gustaw Lutkiewicz i inni Dalszy ciąg przygód pana Michała Wołodyjowskiego. Basię Wołodyjowską porywa zakochany w niej Tatar Azja, syn Tuhaj - Beja. Basia rani go i ucieka, udaje jej się wrócić do Chreptiowa. Wściekły Azja napada na Raszków, zabija dziedzica Nowowiejskiego, a jego córkę - swą dawną miłość - oddaje własnym żołnierzom. Młody Nowowiejski krwawo mści się za śmierć ojca i hańbę siostry. Kiedy Turcy ruszają na Kamieniec Podolski, Wołodyjowski i Ketling wysadzają twierdzę, aby nie oddać jej wrogom. 15:15 JOHN FORD, CZŁOWIEK KTÓRY WYMYŚLIŁ DZIKI ZACHÓD (JOHN FORD, THE MAN WHO INVENTED AMERICA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Christophe Klotz Dokument opowiadający o życiu znanego amerykańskiego reżysera, autora ponad 150 dzieł, twórcy, który zdobył więcej Oscarów niż jakikolwiek inny reżyser. Dokument rzuca światło na znaczenie jego najwybitniejszych filmów. 16:20 KONWÓJ PQ17 - KATASTROFALNY BILANS (PQ17 - AN ARCTIC CONVOY DISASTER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Scenariusz: Jeremy Clarkson Wykonawcy: Jeremy Clarkson (prowadzący) Jeremy Clarkson odkrywa niesamowitą historię konwojów arktycznych z czasów II wojny światowej. Ich misją było eskortowanie, przez arktyczne burze i wody najeżone zabójczymi u - bootami, statków dostarczających niezbędne zapasy do oblężonego ZSRS. Według słów Churchilla była to najgorsza podróż na świecie. Do końca wojny zatopiono 87 statków handlowych, a życie straciło tysiące brytyjskich i amerykańskich marynarzy. Ale bez odwagi tych ludzi los Związku Sowieckiego i wynik II wojny światowej mogły być zupełnie inne. Podróżując trasą tych jednostek i odwiedzając kluczowe dla wydarzeń miejsca w Wielkiej Brytanii, Arktyce i Rosji, Clarkson przypomina o odwadze i tragedii grupy mężczyzn, o których historia zapomniała. 17:25 KONIEC ŚWIATA Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2014 Reżyseria: Monika Pawluczuk Scenariusz: Monika Pawluczuk Zdjęcia: Małgorzata Szyłak, Szymon Lenkowski, Jakub Giza, Michał Dymek Dokument uhonorowany Grand Prix - Złotego Łucznika dla najlepszego filmu 9. Ogólnopolskich Spotkań Filmowych "Kameralne Lato", a także nagrodą festiwalu Hot Springs w USA. To kameralna opowieść o samotności. Kilka historii przeplata się w czasie jednej nocy. W tę jedną noc, podobną do wielu innych, ludzie w dużym mieście, osamotnieni, chcą z kimś porozmawiać. Niektórzy wzywają - często niepotrzebnie - pogotowie, jeszcze inni dzwonią do radia, gdzie prowadzący zadaje pytanie o koniec świata, co on znaczy dla każdego z nas z osobna. Opowiadają o sprawach tragicznych, bolesnych, a czasem drobnych, wręcz zabawnych. Zauważalna i poruszająca jest ich wielka potrzeba rozmowy, bycia wysłuchanym, potrzeba bycia z kimś obok. Radio jest motywem łączącym ten nocny świat: słyszymy je w karetce, w monitoringu miejskim, gdzie na dziesiątkach ekranów widać nocne życie miasta. Radio jest klamrą spinającą film oraz źródłem najważniejszych pytań. 18:35 KULIG Film muzyczny, 30 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Henryka Lankiewicz Zdjęcia: Wacław Florkowski, Zbigniew Karpowicz Muzyka: Andrzej Zieliński Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Wojciech Korda, Ada Rusowicz, zespół Alibabki, zespół Skaldowie, zespół Niebiesko-Czarni Aktorzy: Bogumił Kobiela Program rozrywkowy z udziałem Bogumiła Kobieli, Maryli Rodowicz i czołowych zespołów lat 60.: Alibabek, Skaldów i Niebiesko - Czarnych. Bogumił Kobiela gra tu roztargnionego turystę. Warto przypomnieć ten prawie 40 - letni program ze względu na gagi znakomitego komika, tatrzańskie plenery zimowe i niezapomniane przeboje. 21:50 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Występują: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Deląg, Artur Żmijewski,Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż zniecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 00:05 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - KRĄG ŻYCIA ODC. 1/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta oszałamiająca seria, przy użyciu nowych technik filmowania, stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia najbardziej niesamowite rytuały, praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te, czasami zaskakujące rytuały, przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 01:10 OCALIĆ TITANICA (SAVE THE TITANIC WITH BOB BALLAD) Film dokumentalny, 45 min, USA, 2012 Reżyseria: Bob Ballad Scenariusz: Bob Ballard Sto lat po tym, jak Titanica spotkał tragiczny koniec w lodowatych wodach Atlantyku, liniowiec napotyka nowe niebezpieczeństwo. Zagrożenie niosą setki poszukiwaczy skarbów i podwodnych turystów chcących zobaczyć jego wrak. Dlatego Robert Ballard, człowiek, który odkrył szczątki parowca wyrusza na nową misję mającą na celu ochronę ogromnego podwodnego cmentarza - miejsca spoczynku Titanica. Film pokazuje oryginalne plany jego budowy i początki statku, ukazując nieznane dotąd historie bohaterów Titanica i nienapisaną jeszcze historię jego przyszłości. 02:00 MAGIK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Jest to filmowa opowieść o najmłodszym kawalerze orderu Virtuti Militari, Jerzym Bartniku, pseudonim Magik. Wręczył mu go sam generał Bór - Komorowski, podczas trwającego jeszcze Powstania Warszawskiego. Czternastoletni kapral Jurek został nim udekorowany za bohaterski czyn: ryzykując życiem, pod ostrzałem, wyskoczył z kolegą zza barykady na placu Zamkowym i przeciął saperką kabel Goliata, małego, opancerzonego i załadowanego trotylem pojazdu na gąsienicach, zdalnie sterowanego za pomocą długiego kabla.