TVP Historia Czwartek, 09.01.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1797 - gen. Jan Henryk Dąbrowski podpisał z rządem Lombardii umowę o powołaniu Legionów Polskich; 1839 - Louis Jacques Mand Daguerre, francuski malarz, zaprezentował technikę utrwalania obrazów - dagerotyp; 1966 - opublikowano komunikat o odmowie wydania paszportu prymasowi Stefonowi Wyszyńskiemu; 1992 - "Nature" donosi: Aleksander Wolszczan jako pierwszy odkrył planety poza naszym układem słonecznym; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 3 PRZYDZIAŁ Serial wojenny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Anna Romantowska, Agnieszka Więdłocha, Krzysztof Globisz, Michał Krzysztof Kowalczyk Major Halbe z Abwehry proponuje Karolowi współpracę, szantażując go groźbą uśmiercenia siostry więzionej w Oświęcimiu. Karol ma podawać się za specjalnego wysłannika władz londyńskich przysłanego do Warszawy jako swego rodzaju kontroler. Członkowie oddziału dywersantów zostają rozmieszczeni w różnych kwaterach. Nie wolno im kontaktować się z rodziną i znajomymi. Ten rozkaz nie będzie jednak ściśle przestrzegany. Antek zaprzyjaźnia się z Wandą. Michał widzi ich oboje przez okno, ma wrażenie, że tych dwoje coś łączy. Mówi Bronkowi, że Wanda chyba kogoś ma. Helena odwiedza Marię. Nie chce, aby w jej mieszkaniu ukrywał się ranny człowiek, obawia się, że to zbyt ryzykowne. W takiej sytuacji Maria postanawia przenieść Antka w inne miejsce. Janek odwiedza mieszkanie swojej narzeczonej, Leny Sajkowskiej. Mieszkają tam już Niemcy. Chłopak dowiaduje się, że Lena wraz z rodziną została przesiedlona do getta. Niemcy dogrzebali się w papierach, że Sajkowscy mają żydowskie pochodzenie. Władek, mimo wyraźnych rozkazów, odwiedza matkę w szpitalu. Po wyjściu zostaje aresztowany w ulicznej łapance. Trafia do siedziby gestapo w alei Szucha. Karol po zwolnieniu odwiedza swoją byłą żonę Wandę. Mówi, że jest poszukiwany przez gestapo. Wanda postanawia przez jakiś czas ukryć go u siebie. Karol przedstawia jej swoją sfabrykowaną legendę i wciąga Wandę do konspiracji. Janek zostaje przydzielony do komórki, która zajmuje się produkcją fałszywych dokumentów. Bronek spotyka Helenę. Na prośbę kobiety postanawiają, że lepiej będzie nie mówić Wandzie, że jest on znów w Warszawie, bo dziewczyna już się pogodziła z jego śmiercią. Bronek ma przejąć dowództwo nad oddziałem, który dokonuje egzekucji na zdrajcach. Władek trafia na przesłuchanie do Rappkego. Jest torturowany. 08:45 HISTORIA POLSKI - KISIEL Film dokumentalny, 43 min, Polska, 1994 Reżyseria: Marian Terlecki Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Wykonawcy: Stefan Kisielewski, Adam Michnik Historia powojennej Polski przez pryzmat doświadczeń życiowych Stefana Kisielewskiego, wieloletniego współpracownika krakowskiego "Tygodnika Powszechnego", publicysty, pisarza, kompozytora, polityka o poglądach konserwatywnych. Film powstał w niezależnej wytwórni Video Studio Gdańsk w 1987 r. Dla potrzeb emisji telewizyjnej został przemontowany, wprowadzono napisy przybliżające widzowi miejsca i okoliczności wydarzeń. Bohater opowiada o swoim życiu i twórczości, spotyka się z przyjaciółmi, ocenia wydarzenia sprzed lat i komentuje rzeczywistość połowy lat 80 - tych. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 10:40 SOPOCIANIE. CZAS NADZIEI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2013 Reżyseria: Justyna Mazur Scenariusz: Justyna Mazur, Karolina Babicz Film dokumentalny, zrealizowany w ramach projektu "Sopocianie 1945 - 1948" ma być kameralnym, skupionym na sprawach codziennych "zbiorowym" portretem mieszkańców kurortu. Jego celem jest przywołanie zapomnianego i rzadko wspominanego okresu w historii miasta. Przedwojenna społeczność miasta przestała istnieć, część mieszkańców wyjechała, część nie żyła, pozostali, razem z przybyszami ze wszystkich niemal regionów Polski uczyli się żyć w powojennym świecie. Pierwsze lato po wojnie to tworzenie się nowej społeczności kurortu, budowanie relacji międzyludzkich, oswajanie się z nową przestrzenią, stopniowe wracanie do codzienności. Film składa się z wypowiedzi sopocian, fragmentów Polskiej Kroniki Filmowej oraz materiałów archiwalnych TVP. Uzupełnieniem są liczne fotografie z tego okresu, fragmenty z gazet lokalnych i wywiadów radiowych. 11:30 Z WIDOKIEM NA WAWEL - ZIMOWY PUCZ Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) W styczniu 1919 roku doszło do nieudanej próby zamachu stanu, wokół której wciąż jest sporo niejasności. Próby przewrotów wypełniają całą historię, od starożytności, ale czy zakorzeniły się w polskiej tradycji politycznej? Goście: dr Maciej Zakrzewski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie i prof. dr hab. Janusz Mierzwa, Uniwersytet Jagielloński. 12:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 6/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Miłogost Reczek, Dariusz Siatkowski, Janusz Sadowski, Tadeusz Somogi, Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Jacek Domański Współpracownik polskiego wywiadu w gdańskiej policji niemieckiej, Hubert, ujawnia Czarkowi istnienie przecieku w sztabie WP. Radca Wetter, jego zastępca Voraczek i wysłannik berlińskiej centrali, porucznik Relke, w komórce Abwehry w Gdańsku czekają na tajny dokument ze sztabu WP. Jego cenę ustalono z polskim oficerem na 10 tys. dolarów. Dowodem prawdomówności Huberta jest kopia jednego z dawnych dokumentów sztabu WP, rozesłanych do jednostek. W którejś z nich zaginął? Tropy wiodą do jednostki w Chełmnie. Dowodzi nią por. Sarna, wśród oficerów jest por. Konrad. Czarek i Sarna zastawiają pułapkę. Aresztowany Konrad usiłuje popełnić samobójstwo. Jego nieświadomym wspólnikiem okazuje się porucznik Rubanek. Zdezorientowana niestawieniem się Konrada na spotkanie Abwehra szuka przecieku w komórce gdańskiej. 13:15 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 2/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 15:15 ZAGINIONA FLOTA KOLUMBA (COLUMBUS' LOST FLEET) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2010 W 1494 roku Krzysztof Kolumb odbył drugą podróż do Ameryki. Tym razem z większą liczbą statków, większą liczbą ludzi i większą misją. Popłynął z 17 okrętami i prawie 1400 osobami, żeby zbudować pierwszą europejską kolonię w Nowym Świecie. Ale w ciągu zaledwie kilku lat osada znika - jedna piąta jej mieszkańców umiera, a co najmniej sześć statków tonie w zatoce. To, co wydarzyło się w tej osadzie, pozostaje tajemnicą nawet 500 lat później. Teraz dwa zespoły archeologów, jeden na morzu a drugi na lądzie, podróżują, aby odkryć nowe dowody, dlaczego pierwsze europejskie miasto Ameryki, La Isabela, upadło. La Isabela, znajdująca się na terenie dzisiejszej Republiki Dominikańskiej, była największym marzeniem Kolumba i jego szansą na stworzenie imperium i zdobycie bogactwa. Było to także pierwsze stałe miejsce kontaktu między Nowym i Starym Światem, pierwsze miejsce, w którym rodzima amerykańska cywilizacja spotkała się i zderzyła z europejskimi kolonizatorami. Jednak marzenia Kolumba o bogactwie, władzy i gubernatorstwie nad Nowym Światem nigdy się nie ziściły. Setki jego ludzi i tysiące rdzennych Indian Taino z Hispanioli zginęło. Huragany, wówczas nieznane Hiszpanom, zatopiły ich statki, a kolonia ostatecznie upadła w ciągu zaledwie czterech krótkich lat. Niewiarygodne, że nikt dokładnie nie wie, dlaczego i jak kolonia obróciła się w ruinę. Wskazówek, co do przyczyn jej upadku, szukają w XV - wiecznych statkach oraz kościach osadników i miejscowych dwie grupy badaczy. Charlie Beeker, dyrektor katedry nauk podwodnych na Uniwersytecie Indiana, stoi przed najważniejszym wyzwaniem w życiu: chce odnaleźć, nieodkryty do tej pory, statek Krzysztofa Kolumba. Zaś zespół archeologów przeprowadzi badania archeologiczne, aby ustalić, kim byli ci pierwsi koloniści i co ich zabiło w tak krótkim czasie. 17:00 EKSPERTYZA - DOWODY ZBRODNI NA KSIĘDZU JERZYM POPIEŁUSZCE Reportaż, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Po zakończeniu procesu toruńskiego w 1985 r. dowody związane z uprowadzeniem i męczeńską śmiercią ks. Popiełuszki trafiły do sądowego archiwum w Toruniu. Po kilku latach rodzina zamordowanego kapłana zaczęła czynić starania o odzyskanie bezcennych przedmiotów osobistych należących do księdza. Była to m.in. sutanna, dokumenty i rzeczy, które ks. Popiełuszko miał przy sobie w chwili uprowadzenia i śmierci. Dzięki interwencji Aleksandra Głazka (dyrektora IES, zmarłego w marcu 2009 r.) przedmioty te zostały przewiezione z Torunia do Krakowa, obfotografowane oraz przebadane przez biegłych z IES. Później część z nich trafiła do Muzeum Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki w podziemiach kościoła św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu. I są tam do dziś. 17:35 HISTORIA POLSKI - POLACY NA SYBERII - BAJKALSKI SZLAK Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Autor: Jadwiga Nowakowska Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura Wykonawcy: Beatrycze Łukaszewska Cykl filmów dokumentalnych poświęconych Polakom na Syberii. To właśnie Polacy byli pionierami w poznawaniu rozległych zauralskich obszarów, brali udział w ekspedycjach naukowych, badali otaczającą odmienność kulturową tamtejszych ludów. Niejeden polski inżynier, kupiec, lekarz, wojskowy żył dostatnio i był otoczony szacunkiem. Wiele polskich fortun ma swoje korzenie na syberyjskiej ziemi. Kolejne odcinki będą miały charakter problemowy, a poszczególne wątki zostaną pokazane przez pryzmat losów konkretnych ludzi. Przesłaniem cyklu jest przełamanie mitu odwiecznej wrogości i cywilizacyjnej separacji Polaków i Rosjan. "Bajkalski szlak" jest poświęcony tysiącom Polaków zesłanych po klęsce narodowych powstań, którym przyszło żyć nad Bajkałem. Wśród zesłańców nie brakowało wybitnych naukowców i badaczy. Wielu z nich całkowicie wrosło w tę ziemię i poświęciło się pracy na tych ziemiach. Benedykt Dybowski, Jan Czerski, Aleksander Czekanowski, Wiktor Godlewski, św. Rafał Kalinowski - to o nich miejscowi mówią dzisiaj z najwyższym uznaniem. Wybitnych Polaków wspomina wnuczka Benedykta Dybowskiego, Władysława Dybowska. Mówią o nich również ci, dla których ich prace są podstawą obecnych badań. Podróżując koleją transsyberyjską, poznajemy miejsca, gdzie Polacy żyli i pracowali, między innymi Irkuck, Bajkalsk, Listwiankę, Usole Sybirskie. Polacy mają też swój niebagatelny wkład w budowie kolei transsyberyjskiej. Ważnym elementem filmu są losy potomków polskich zesłańców podróżujących pociągiem. Towarzyszy im ekipa Telewizji Polskiej. 18:10 WOJNA I JA - FRITJOF, ODC. 2 (.) Dokument fabularyzowany, 25 min, Niemcy/Czechy/Francja, 2018 Reżyseria: Matthias Zirzow Norwegia 1940. FRITJOF (12 lat) mieszka w wiosce, która jest okupowana przez niemiecką armię. Podczas gdy jego ojciec jest na froncie, chłopiec musi dbać o przetrwanie rodziny. Początkowo Fritjof współpracuje z niemieckim okupantem, jednak wiadomość o zaginięciu ojca wszystko zmienia. Młody człowiek nie ma zamiaru dłużej akceptować sytuacji, w której żyje. 18:50 CZAS HONORU - ODC. 4 PRZYSIĘGA Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Łukasz Konopka, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska Janek mieszka u stolarza Maciejewskiego. Jego 16 - letnia wnuczka Jadzia podkochuje się w Janku. Z kolei Bronek mieszka u kolejarza Edwarda, którego żona Wisia próbuje uwieść przystojnego dywersanta. Czesław i Michał mieszkają w dworku Dobrzańskich. Mają zorganizować komórkę kontrwywiadu. Bronek spotyka się ze swoimi ludźmi, którzy przeprowadzili ostatnio nieudaną akcję i chcą wbrew rozkazom naprawić swój błąd - zlikwidować zdrajcę. Władek podejmuje nieudaną próbę ucieczki. Jest przesłuchiwany i torturowany. Leon Sajkowski próbuje bezskutecznie wydostać się razem z rodziną z getta. Składa podania do władz, twierdzi, że on i jego bliscy nie są żydowskiego pochodzenia. Karol zaprzysięga Wandę i swojego dawnego podwładnego Woźniaka. Wykorzystuje w tym celu zaprzyjaźnionego księdza. 19:50 BOMBA - CZ. 2/2 Film dokumentalny, 60 min, USA, 2015 Reżyseria: Rushmore Denooyer, Kirk Wolfinger Scenariusz: Rushmore Denooyer Film opowiada historię bomby atomowej, jednego z najpotężniejszych i najbardziej destrukcyjnych wynalazków w historii. Pokazuje, jak ludzie poskromili jej niesamowitą moc i jakie wyzwania stawia to przed nimi, począwszy od 1945 roku. Odrestaurowane materiały filmowe, z których część dopiero niedawno ujawniono, pokazują kulisy pracy nad wynalezieniem pierwszej bomby atomowej i to jak zmieniła świat, zapoczątkowując nową erę. Rzadkie nagrania testów jądrowych z lat 50. i 60. ujawniają moc i zaskakująco pociągające piękno nuklearnych eksplozji. W filmie wystąpili: historyk specjalizujący się w badaniach nad bronią nuklearną Richard Rhodes, były sekretarz obrony William Perry, były sekretarz stanu George Shultz, a także liczni naukowcy, projektanci broni, piloci oraz zwykli ludzie, którzy mieli styczność z bombą atomową. Dzięki temu każdy może zweryfikować swój pogląd o trafności decyzji społeczeństw, by żyć obok wynalazku, który w każdej chwili może zniszczyć Ziemię. 21:05 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 6/6 NAZISTOWSKI MESJASZ (ODC. 6/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Odc. 6 Lato 1941 roku. Niemcy przygotowują się do "Operacji Barbarossa" - inwazji na ZSRR. Jeżeli zniszczą potęgę radziecką, Hitler uzyska dominację w Europie. Jak zaczęła się przemiana Adolfa Hitlera w nazistowskiego przywódcę, człowieka odpowiedzialnego za najbardziej wyniszczający konflikt w historii świata? Cofamy się do roku 1923, gdy przebywał w więzieniu. Wtedy napisał swój manifest "Mein Kampf" i rozmyślał o tym, jak przekonać cały kraj do swoich zbrodniczych planów. Pewny tego, że jest zbawcą i wybrańcem narodu. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: WOJNY BOLESŁAWA III KRZYWOUSTEGO Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "Bolesławie, Bolesławie, ty przesławny książę panie! Ziemi swojej umiesz bronić wprost niezmordowanie! Taki książę słusznie rządy nad krajem sprawuje, który z garstką swych olbrzymie wojsko tak wojuje! Cóż by było, gdybyś wszystkie swe zgromadził, nigdy by ci cesarz z polu, bronią nie poradził." Tę pieśń o Bolesławie Krzywoustym notował Gall Anonim w swojej "Kronice polskiej". Co wiemy o wojnach prowadzonych przez Krzywoustego? Jakim był wodzem? Gdzie odniósł największe zwycięstwo? W jakich okolicznościach Bolesław Krzywousty przejął władzę? [pokonanie i wygnanie z kraju Zbigniewa w 1108 r.] Znaczenie wyprawy zbrojnej do Czech. Krzywousty realizował w ten sposób warunki przymierza z Węgrami. Zaatakowanie Czech było wsparciem Węgier, które w tym czasie zostały najechane przez wojska czeskie i niemieckie. Najazd Henryka V na Polskę. Wcześniej Henryk zażądał, aby Bolesław oddał Zbigniewowi połowę państwa i płacił Niemcom roczną daninę, tzw. trybut. Najazd nastąpił w 1109 r. Po wojnie Bolesław pozwolił Zbigniewowi na powrót do kraju; Zbigniew został oskarżony o spisek i w 1111 oślepiony z rozkazu brata; wkrótce zmarł. Bitwa na Psim Polu. Była czy nie? Bitwa pod Głogowem. Jaką politykę wobec Pomorza prowadził Bolesław Krzywousty? Wyprawy na Pomorze i chrystianizacja zajętych ziem. Jednak w 1135 r. hołd lenny w Merseburgu, ale też i obrona niezależności polskiego Kościoła przed roszczeniami arcybiskupa Merseburga, Norberta. Największe zwycięstwa Krzywoustego? Dlaczego Krzywousty podzielił kraj pomiędzy swoich synów? 22:40 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. BAJKAŁ Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Pasjonująca wyprawa nad Bajkał. To najgłębsze, najstarsze, najczystsze i najbardziej tajemnicze jezioro świata. Jego otchłań budzi lęk, bo ma ponad 1600 metrów głębokości. I lodowatą wodę. Tak przezroczystą, że widać głębię. Bohaterem reportażu jest rybak, myśliwy i leśniczy z syberyjskiej tajgi nad Bajkałem. Kamera towarzyszy mu m. in. podczas kłusowniczego połowu ryb, spotkań z szamanem (rdzenni mieszkańcy okolic Bajkału - Buriaci do tej pory wyznają szamanizm), na polowaniu w tajdze, i w domu, gdzie trzyma prawdziwego niedźwiedzia. Życie nad Bajkałem jest równie fascynujące, jak samo jezioro. Reportaż z Bajkału uzmysłowi widzowi różnorodność i ogrom Rosji, która jest postrzegana często jedynie przez pryzmat Moskwy. 23:20 WYJĘCI SPOD PRAWA - ODC. 1/4. NED KELLY (NED KELLY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Davie Scenariusz: Daniela Ortega, Margaret Parker Seria filmów dokumentalnych przedstawiających zbrodnie, które zapisały się w historii kolonialnej Australii. To opowieści zarówno o tych, którzy złamali prawo, jak i o tych, którzy go bronili. Od narodzin legendy Neda Kelly'ego do brutalnej śmierci Bena Halla. Wydarzenia te spowite są tajemnicą oraz zostały zniekształcone przez ludowe przekazy. Mike Munro, popularny australijski prezenter telewizyjny, wraz z zespołem ekspertów, postarają się oddzielić fakty od fikcji. W tym celu wykorzystają zdobycze współczesnej nauki, badania archeologiczne oraz najnowsze metody medycyny sądowej. Dzięki temu odkryją nowe dowody i często głęboko ukrytą, ale i niewygodną, prawdę. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PONIEC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Miejscem naszego kolejnego wypadu jest Poniec, gdzie w 1704 r. rozegrała się bitwa pomiędzy Szwecją a Rosją, po stronie której opowiedział się wówczas władca Saksonii i jednocześnie król Polski August II Mocny, wciągając Rzeczpospolitą w wojnę. Korzystając z pozwolenia konserwatora zabytków wraz z miejscowymi poszukiwaczami oraz Lubuską Grupą Eksploracyjną Nadodrze, chcielibyśmy przeczesać prawdopodobny teren bitwy. Miejscowe legendy wskazują na pobliski pagórek, gdzie mieli zostać pochowani polegli żołnierze. Istnieje też legenda o trzech porzuconych przez Sasów armatach, które bardzo chcielibyśmy zlokalizować. Ewentualne pamiątki, które uda nam się znaleźć - kartacze, guziki, monety - znajdą odpowiednie miejsce ekspozycji w Muzeum w Gostyniu. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt.