TVP Kultura Środa, 08.01.2020 08:40 LAWA Dramat, 129 min, Polska 1989 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Zygmunt Konieczny Wyk. Gustaw Holoubek, Henryk Bista, Andrzej Łapicki, Jolanta Piętek - Górecka, Artur Żmijewski, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Edward Lubaszenko, Maja Komorowska, Gustaw Lutkiewicz, Jan Nowicki, Piotr Fronczewski, Arunas Smailys i inni Po "Dziady" sięgali najwybitniejsi polscy twórcy. Powstawały przedstawienia, o których głośno było w Polsce, a nawet poza jej granicami. Nigdy jednak nie pokuszono się o przeniesienie Mickiewiczowskiego dramatu na ekran. Jako pierwszy swoją wizję "Dziadów" w wersji filmowej postanowił przedstawić znany polski pisarz i reżyser Tadeusz Konwicki, związany swoją twórczością z Wilnem i Wileńszczyzną. "Tadeusz Konwicki wpadł na pomysł niesłychany. Fascynujący, a zarazem zwariowany, karkołomny" - donosił w marcu 1988 roku Tygodnik Kulturalny. Mmało kto wówczas wierzył w powodzenie tak ryzykownego przedsięwzięcia, uważano je za czyste szaleństwo. "Lawa", której premiera odbyła się 6 listopada 1989 roku, stała się wydarzeniem w świecie artystycznym. Jeszcze w tym samym roku na moskiewskim festiwalu film został wyróżniony Nagrodą Międzynarodowej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Rok później na XV Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych Tadeusz Konwicki odbierał specjalną nagrodę jury za twórczą interpretację "Dziadów". W swoim dramacie reżyser ukazał także czasy współczesne, świat XX wieku, obraz Warszawy z Pałacem Kultury i Nauki, tłumy podczas spotkania z papieżem, a także okrutne wspomnienia II wojny światowej (getto, Katyń). Konrada przedstawił w dwóch postaciach, jako młodzieńca (tę rolę zagrał debiutant Artur Żmijewski) oraz człowieka dojrzałego, obarczonego doświadczeniami tego wszystkiego, co zdarzy się później, człowieka, który zna przeznaczenie swego narodu. W roli Konrada w starszym wieku wystąpił Gustaw Holoubek. Jego monolog - jak pisali krytycy - to najwyższy poziom gry aktorskiej. Obok wielu gwiazd polskiego kina i teatru pojawił się również litewski aktor Arunas Smailys. W 1982 roku ukończył Wydział Aktorski Konserwatorium Wileńskiego. Od lat związany jest z Teatrem Akademickim w Wilnie. Zadebiutował tytułową rolą w filmie telewizyjnym zrealizowanym według opery "Faust". Po projekcji "Lawy" w Moskwie otrzymał sporo pochwał. 11:00 RZEKA KŁAMSTWA - ODC. 2 Serial historyczno - obyczajowy, 90 min, Polska, 1987 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jan Łomnicki Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Jowita Miondlikowska, Marzena Trybuła, Grzegorz Wons, Hanna Skarżanka, Waldemar Kownacki, Jacek Kawalec Wincenta wychodzi za mąż za Firmantego. Młyn coraz bardziej podupada, bo właściciel ciągle przesiaduje w karczmie, przepijając majątek żony. Wincenta oddaje Joasię na wychowanie do jej wuja Ksawerego. Wuj przyjmuje dziewczynkę życzliwie, jednak jego żona traktuje ją jak intruza. Jest zazdrosna o romans męża ze służącą Maryną, a w Joasi widzi rywalkę swego zmarłego syna. Maryna jest w ciąży z Ksawerym. Dziedziczka wyrzuca ją z domu, ale Ksawery nie godzi się na przyjęcie innej służącej i większość domowych obowiązków spada na Joannę. Widząc jej ciężki los, Aleksander chce zabrać ją do siebie, gdzie miałaby pomagać jego żonie w wychowaniu mającego przyjść na świat dziecka. Joanna nie zgadza się. Pewnego dnia w drodze do kościoła spotyka Wincentę, która została żebraczką. Tymczasem do domu Ksawerego wraca Maryna z dzieckiem. Wuj przyjmuje ją z otwartymi ramionami. W czasie wielkiego prania wujenka chce wrzucić dziecko do gorącej wody, na co nie pozwala Joanna. Na jej krzyk zbiegają się domownicy. Pobitą i skrępowaną wujenkę zamykają w komórce. Następnego dnia zakonnice zabierają ją do szpitala. 12:45 NON - STOP KOLOR Film obyczajowy, 35 min, Polska, 2007 Reżyseria: Maria Sadowska Scenariusz: Maria Sadowska Zdjęcia: Jeremiasz Prokopowicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Anita Jancia-Prokopowicz Główna bohaterka, 30 - letnia dziewczyna o przezwisku Muza, budzi się rano pod pomnikiem Chopina w Łazienkach. Nie pamięta, skąd się tam wzięła, nie może znaleźć także swojego samochodu, więc jedzie porannym tramwajem do domu na Ursynowie. Pod drzwiami okazuje się, że zgubiła również klucze od mieszkania. Muza rozpoczyna więc długą wędrówkę po Warszawie w ich poszukiwaniu. Film przedstawia środowisko warszawskiego clubbingu - pokolenie kochające muzykę i nieustającą zabawę. 13:40 IKONY MUZYKI - DAVID BOWIE (DISCOVERING MUSIC - DAVID BOWIE) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony różnym artystom muzyki rockowej i popularnej. Bohaterem tego odcinka jest David Bowie, angielski piosenkarz, pisarz i aktor. Przez sześć dekad tworzył historię muzyki rozrywkowej nieustannie zmieniając swój styl, eksperymentując i wprowadzając innowacje. Intelektualna wartość jego twórczości i wysublimowany wokal inspirował niezliczoną liczbę artystów. 14:45 KOŁO PIÓRA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Marcel Sabat "Koło pióra" to autorski program Mariusza Cieślika, prezentujący najważniejsze zjawiska i wydarzenia ze świata literatury. Tym razem na scenie współczesnej jego gościem jest Anna Bolecka ze swoją powieścią "Medalion z ametystem", której akcja dzieje się w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku. Na scenie klasycznej Wojciech Lada opowie o twórczości słynnego przedwojennego pisarza i podróżnika Ferdynanda Ossendowskiego. 15:25 DZIEWCZYNA I GOŁĘBIE Film obyczajowy, 46 min, Polska, 1973 Reżyseria: Barbara Sass - Zdort Scenariusz: Barbara Sass - Zdort Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Stanisław Radwan Aktorzy: Leszek Herdegen, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Andrzej Seweryn, Karol Gruza, Andrzej Mellin "Dziewczyna i gołębie" to jeden z pierwszych filmów zrealizowanych przez Barbarę Sass - Zdort. Za kanwę scenariusza posłużyło opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza. Motorem fabuły jest rosnący konflikt pomiędzy młodym chłopakiem i jego ojcem. Edek stoi na progu dorosłości. Od pewnego czasu wychowywany tylko przez ojca coraz częściej podświadomie tęskni za kobiecym towarzystwem. Inżynier S. stara się wyperswadować synowi tzw. uczucia erotyczne. Według niego to one bowiem sprawiły, że stracił żonę i dwie córki, które za swoje miłosne uniesienia zapłaciły najwyższą cenę. Nie dostrzega, że tak naprawdę dzieci zabrała mu niedawno zakończona wojna. Tymczasem w Edku budzi się uczucie do mieszkającej po sąsiedzku atrakcyjnej Basi. Zaniepokojony ojciec, chcąc zająć czymś syna podczas nadchodzących wakacji, kupuje mu parę gołębi. Chłopak początkowo daje się złapać na tę przynętę. Jednak już wkrótce uczucie okazuje się silniejsze. Edek, obcesowo dopingowany przez starszego i bardziej "doświadczonego" kolegę, podejmuje nieśmiałe próby zbliżenia się do Basi. Dziewczyna z pewnym wahaniem odwzajemnia jego zaloty. Niebawem jednak wyjeżdża na wieś. Osamotniony Edek tęskni za ukochaną. Widząc to ojciec stara się wyperswadować mu romantyczne uniesienia. Telewizyjna adapatacja opowiadania Iwaszkiewicza nie odbiega zanadto od literackiego oryginału. Taka zresztą była od początku intencja reżyserki. W jednym z wywiadów mówiła: "Moje ekranowe odczytanie noweli to nie tylko w miarę wierne przeniesienie idei i zawartych tu wątków, nie tylko odzwierciedlenie pewnego klimatu, wyrażającego się w sferze niedomówień, gestów, spojrzeń, ale także umiejscowienie fabuły w konkretnym okresie, w jakim umieścił je autor". 16:20 TRAGARZ PUCHU Dramat, 86 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stefan Szlachtycz Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Henryk Janas Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Elżbieta Kijowska, Krzysztof Gosztyła, Ewa Sałacka - Krauze Jest to film o solidarności i pomocy ludzkiej: w tym wypadku mniej prześladowanej Polki bardziej prześladowanemu Żydowi. Bohaterami filmu są młoda kobieta Jadwiga, zarabiająca na życie karmieniem wszy w Instytucie, oraz zbiegły z getta Dalek, a później jego rzekoma siostra, a właściwie żona Fryda, którym Jadwiga udzieliła schronienia u siebie w mieszkaniu. Trójka bohaterów walczy o życie, o przetrwanie i w dodatku nie tylko o swoje, lecz również nienarodzonego dziecka Frydy. Nie uda im się to jednak, następuje splot tragicznych wydarzeń. Fryda wiedząc, że jej mąż Dalek nie wyjawi zakochanej w nim Jadwidze prawdy o nich, czyni to sama i bez pożegnania odchodzi do walczącego getta. Jej mąż podąża za nią. 18:00 JA WAM TO ZAGRAM (WANDA WIŁKOMIRSKA) (JA WAM TO ZAGRAM) Film dokumentalny, 56 min, Polska/Niemcy, 2008 Reżyseria: Christine Jezior, Maciej Białobrzeski Scenariusz: Christine Jezior Cała jest muzyką, drogowskazem, jedną z najwybitniejszych skrzypaczek. Gra genialnie. To fascynująca, barwna osobowość i szczery przyjaciel. Postać legendarna. Prawdziwe żywe srebro, porywający temperament. Coś promiennego. Wielki człowiek - tak o Wandzie Wiłkomirskiej mówią jej przyjaciele i znajomi, rodzina i studenci, polscy i zagraniczni artyści. Wśród wypowiadających się jest aktor Daniel Olbrychski, reżyser Krzysztof Zanussi i kompozytor Krzysztof Penderecki. Wiłkomirską chwalą dyrygenci, między innymi Kazimierz Kord i Tadeusz Strugała oraz Kurt Masur; pochwał nie szczędzą jej muzycy, skrzypkowie Nigel Kennedy i Konstanty Andrzej Kulka, skrzypaczki Maria Sławek i Olga Winkowska, pianista i zarazem wieloletni przyjaciel Andrzej Ratusiński. Przed kamerą na temat artystki wypowiadają się również: syn, wnuki, były mąż, premier Mieczysław Rakowski. Dokument w reżyserii Kristine Jezior przedstawiający sylwetkę wybitnej polskiej skrzypaczki został zbudowany według schematu koncertu smyczkowego Johannesa Brahmsa. Pierwszy etap opowieści, Allegro, ukazuje błyskotliwą i błyskawiczną karierę Wiłkomirskiej, począwszy od występu w nowojorskim Carnegie Hall w 1961 roku, gdy przebojem zdobyła serca słuchaczy i wprawiła w zachwyt krytyków. Część druga, Adaggio, przybliża dzieciństwo urodzonej 11 stycznia 1929 roku skrzypaczki, życie rodzinne i małżeńskie u boku Mieczysława Rakowskiego. Przed kamerą Wiłkomirska opowiada o swoim stosunku do ideologii komunistycznej, sprzeciwie wobec sytuacji w Polsce, wreszcie o rozstaniu z mężem i wyjeździe na Zachód po wprowadzeniu stanu wojennego. Ostatnia, trzecia część dokumentu, Vivace, poświęcona jest pasji nauczania młodych muzyków, którą realizuje w Konserwatorium Muzycznym w Sydney w Australii. W dokumencie wykorzystano liczne materiały archiwalne, zdjęcia, filmy i nagrania, a także wycinki prasowe. Ekipa telewizyjna towarzyszyła bohaterce przez cały rok, na trzech kontynentach. Z blisko 44 - godzinnego nagrania powstał półtoragodzinny film. 19:30 VIDEOFAN - PORTRETY: AGNIESZKA POLSKA Felieton, 14 min, Polska, 2017 Wywiad z artystką wideo Agnieszką Polską - w przestrzeni jej warszawskiego mieszkania (artystka na co dzień mieszka w Berlinie). Rozmowa wokół ostatnich realizacji artystki w tym "Hura! Wciąż Żyjemy" - filmu realizowanego w ramach konkursu PISFu i MSN w Warszawie. 19:45 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ALEKSANDRA CZERNIAWSKA Magazyn, 5 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wesele Aleksandry Czerniawskiej jest bliskie strukturze obrazu symultanicznego. Płótno podzielone zostało na dwa plany: pierwszy zajmuje portret nowożeńców w otoczeniu najbliższych osób; na drugim rozgrywają się poszczególne epizody wesela, od ceremonii zaślubin w cerkwi, poprzez powitanie młodej pary chlebem, po tańczących gości, orkiestrę i weselny stół. Artystka tworzy autonomiczną czasoprzestrzeń obrazu, którego realia osadzone w zamierzchłej przeszłości docierają do nas nie jako konsekwentna narracja, a jako pojedyncze sceny wydobyte z pamięci. Całość spowita jest stłumionym różem, odpowiadającym pożółkłej barwie fotografii bądź werniksu, która odsuwa oglądany obiekt w jeszcze głębszą przeszłość. Czerniawska sięga do różnych tradycji obrazowania. W jej pracach pobrzmiewa estetyka sztuki naiwnej, a pierwszoplanowe postaci ukazane zostały w konwencji znanej z produkcji przedwojennych ateliers fotograficznych. Krytycy wskazują na bliskość właściwego artystce sposobu obrazowania do języka Andrzeja Wróblewskiego i Marca Chagalla, a w linearnym potraktowaniu domów dopatrzyć można się także elementów malarstwa Edwarda Dwurnika. Eklektyzm, składający się na autonomiczną manierę budowania świata przedstawionego, mówi o czymś więcej. Mariaż różnorodnych środków wyrazu pokazuje niemożność uporania się z podjętymi wątkami, nieprzedstawialność problemów, z którymi zmaga się artystka. Wiele z prac Czerniawskiej to obrazowa wersja historii mówionej, malarstwo, w którym materializują się zasłyszane opowieści i wydarte pamięci szczegóły. Materiał do swych prac artystka czerpie z retrospektywnych rozmów z bliskimi. W jej obrazach plan doświadczeń prywatnych przeplata się z dramatem historii. Epizody Wesela to reminiscencje tradycji zaburzonej wydarzeniami kolejnych wojen, po których nic nie było już takie same. Artystka zbiera ślady tego, co pozostało, i nadaje im magiczny wymiar. Stąd też Wesele Czerniawska usytuowała na scenie, którą podpatrujemy nieco z góry, a uchwycone na jej płótnie postaci trwają w zmitologizowanej przeszłości, zawieszone między namacalnym życiem w pamięci a dojmującą nieobecnością na co dzień. 22:00 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - TWARZE, PLAŻE (FACES PLACES) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2017 Reżyseria: J R, Agnes Varda Muzyka: Matthieu Chedid Agnes Varda, francuska fotografka i reżyserka filmowa, przedstawicielka francuskiej Nowej Fali, laureatka honorowego Oscara za całokształt twórczości oraz honorowego Cezara, oraz znany francuski fotograf, uliczny artysta, graficiarz ukrywający się pod inicjałami JR. Ona ma prawie 90 lat, on 33. Ona pracowała z Jean - Lukiem Godardem, on tworzy gigantyczne murale w różnych miejscach na całym świecie. Łączy ich zamiłowanie do obrazów, a zwłaszcza kwestionowanie sposobu, w jaki są pokazywane. Varda wybrała kino, JR tworzenie fotograficznych galerii na wolnym powietrzu. Poznali się w 2015 roku i od razu postanowili nakręcić film we Francji, z dala od wielkich miast. Udali się w podróż starą, przerobioną na gigantyczny jeżdżący aparat fotograficzny furgonetką, w środku której znajdowała się fotobudka, a także sprzęt pozwalający wywołać zrobione zdjęcia i wydrukować je w wielkim formacie. W ten sposób powstał dokumentalny film drogi - portret zanikających powoli francuskich peryferii, z dala od miejskiego zgiełku, które w wyniku rozwoju technologicznego stały się głęboką prowincją. Dziś we Francji węgiel nie jest już nikomu potrzebny, ale blisko kopalni nadal mieszkają ludzie i spotkać tam można postindustrialną architekturę. Varda i JR odwiedzają małe społeczności, wioski i farmy od Aubin po Bonnieux i Pirou - Plage, odkrywając, że każdy człowiek ma inną, ale równie ciekawą, historię do opowiedzenia. Rejestrują m.in. opowieści ostatniego mieszkańca z szeregów chat górniczych, które mają zostać zniszczone, samotnego rolnika czy listonosza, który jest nierozerwalnie związany z lokalną społecznością. Każde spotkanie staje się inspiracją do stworzenia wielkoformatowej fotografii lokalnej społeczności i pojedynczego człowieka. Zdjęcia, które powstają na oczach widzów filmu, są wypadkową miejsca, czasu i czyjejś indywidualnej historii. Obrazy, które wyłaniają się w wyniku tego arcyciekawego filmowego eksperymentu, bywają piękne, wzruszające, zabawne, ale i budzące niepokój. I choć nie ma w tym filmie żadnej wzmianki o polityce, to przesłanie filmu jest głęboko polityczne. Ta filmowa celebracja życia i przyjemności płynącej ze spotkania z drugim człowiekiem jest również dokumentacją wzajemnej przyjaźni dwojga bliskich sobie artystycznie i mentalnie osobowości, które dzielą co prawda pokolenia, ale łączą podobne poglądy i postawy wobec życia. Ten film to także radosne świętowanie czystej potrzeby tworzenia sztuki. 23:40 JAZZ JAMBOREE 96 - LESZEK MOŻDŻER SEXTET Koncert, 57 min, Polska, 1997 Autor: Dariusz Goczał Wykonawcy: Leszek Możer Sextet Koncert zespołu Leszka Możdżera zarejestrowany podczas Festiwalu Jazz Jamboree w 1997 roku. 00:50 LEKKIE OBYCZAJE - ANGELE I TONY (ANGÈLE ET TONY) Dramat, 79 min, Francja, 2010 Reżyseria: Alix Delaporte Aktorzy: Clotilde Hesme, Gregory Gadebois, Evelyne Didi, Lola Duenas Normandia, mały port rybacki. Angele to kobieta po przejściach. Właśnie wyszła z więzienia obarczona odpowiedzialnością za spowodowanie wypadku samochodowego, w którym zginął jej mąż. Sąd zabrał jej również prawo do opieki nad synem. Tony, jak przystało na rybaka z małej wioski, jest szorstki i pełen dystansu. Kocha morze, lecz z chęcią pokochałby coś jeszcze. Mieszka z matką, jego ojciec zaginął w czasie połowów. Angele desperacko chce stworzyć rodzinę, aby odzyskać syna. Tony szuka ucieczki z emocjonalnego wygnania, w którym się znalazł. Choć pełni obaw, oboje pragną prawdziwej miłości. 04:30 TAŚMY KULTURY - OPTYMISTYCZNIE BARDZO Artystyczne/estradowe (widowisko), 13 min, Polska, 2018 Kiedy wszystko idzie źle, należy zachować optymizm. Kiedy idzie bardzo źle, potrzeba jeszcze więcej optymizmu. Czyli nawet jak jest najgorzej, to nie znaczy, że nie może być optymistycznie. Nawet bardzo.