TVP Historia Czwartek, 16.01.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1921 - premiera "Brzdąca" Charliego Chaplina; 1941 - Niemcy nakazali usunięcie pomników w okupowanej Warszawie; 1961 - powrót skarbów wawelskich z wojennej tułaczki; 1969 - samospalenie Jana Palacha na Vaclavskim Namesti w Pradze; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 8 ODWET Serial wojenny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena dowiaduje się, że ksiądz Szonert, który przekazywał listy na aryjską stronę, został aresztowany. Karol dokonuje kolejnej prowokacji: Wanda ma ostrzec współpracującą z podziemiem strażniczkę Grażynę z Pawiaka, że został na nią wydany wyrok śmierci. Przerażona Grażyna ma teraz przekazywać grypsy Karolowi. Władek jest przesłuchiwany przez Kellera. Lena nawiązuje kontakt z panią Bittnerową, obywatelką amerykańską, która może przekazywać listy na aryjską stronę. Bronek z Jankiem jadą na wieś, bezskutecznie próbują wyjaśnić sprawę zaginionego złota. Lena dostaje list od Janka. Podwładni Bronka wbrew rozkazom organizują samodzielną akcję likwidacyjną. 08:00 PO PRLU - PREZYDENTURA LECHA KACZYŃSKIEGO Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Prezydentura Lecha Kaczyńskiego. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi, profesor Ewą Marią Marciniak, politologiem z Uniwersytetu Warszawskiego, oraz Piotrem Zarembą, historykiem, dziennikarzem, publicystą tygodnika "W sieci", rozmawia o prezydenturze Lecha Kaczyńskiego, który w 2005 roku wygrał wybory prezydenckie. W drugiej turze rywalizował z liderem Platformy Obywatelskiej Donaldem Tuskiem. Zwycięstwo zbiegło się z triumfem popierającego go ugrupowania Prawa i Sprawiedliwości w wyborach parlamentarnych. Po rozwiązaniu parlamentu i w wyborach w 2007 roku, wygranych przez PO, prezydent znalazł się w opozycji do rządowej większości. Kadencję prezydenta Kaczyńskiego przerwała 10 kwietnia 2010 roku katastrofa samolotu w Smoleńsku. W jej wyniku zginęli prezydent Lech Kaczyński, jego żona Maria oraz cała delegacja polska udająca się na obchody w Katyniu. 08:30 HISTORIA POLSKI - KSIĄŻĘ Film dokumentalny, 66 min, Polska, 2000 Scenariusz: Andrzej Baczyński, Tadeusz Szyma Zdjęcia: Marian Bobrowski Wykonawcy: Ojciec Święty Jan Paweł II, ks. Kard. Franciszek Macharski, ks. Kard. Andrzej Maria Deskur, ks. Abp Marian Jaworski, ks. Mieczysław Maliński Film dokumentalny poświęcony sylwetce Adama Stefana Sapiehy wywodzącego się ze znanego w historii Polski rodu arystokratycznego, w latach 1911-1951arcybiskupa krakowskiego, a w latach 1946-1951 kardynała, faktycznego przywódcy narodu i Kościoła w Polsce podczas II wojny światowej, uznawanego przez papieża Jana Pawła II za jego osobistego patrona. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 10:45 OCALENI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2013 Scenariusz: Joanna Król, Karolina Dzięciołowska Bohaterami filmu są ocaleni podczas Zagłady polscy Żydzi, dziś starsi ludzie mieszkający w Polsce i Izraelu, snujący dramatyczną opowieść o tym wszystkim, co kształtowało ich wojenne losy i było świadectwem zarówno wielkości człowieka, jego poświęcenia i ogromnej dobroci, jak i podłości i drzemiącego w nim zła. 11:50 Z WIDOKIEM NA WAWEL - SŁOWO NA MEDAL Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Gdy nie milkną dyskusje nad literacką nagrodą Nobla dla Polki Olgi Tokarczuk, w programie "Z widokiem na Wawel" proponujemy spojrzenie w historię tej nagrody i kontrowersje, które się z nią wiązały w przeszłości. Prześledzimy także, jak nagradzano literaturę w dziejach i co sprawiało, że niektóre pozycje stawały się bestsellerami. Goście: dr hab. Grzegorz Nieć - Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, dr hab. Leszek Zinkow - Akademia Ignatianum w Krakowie. 12:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 11/24 Serial wojenno - sensacyjny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Dariusz Jakubowski, Iwona Rulewicz, Jerzy Gudejko, Gustaw Lutkiewicz, Piotr Barszczak, Roch Siemianowski, Piotr Grabowski, Jerzy Nowacki, Włodzimierz Adamski, Ryszard Kotys, Jarosław Kopaczewski Chęć współpracy z polskim wywiadem zgłasza związany z Abwehrą kupiec z Gdańska August Mackett. Na poparcie swej wiarygodności dostarcza Czarkowi szkic nowej bomby, której tajemnicę zna tylko III Eskadra z Bydgoszczy i Berlin. Mackett wskazuje swego łącznika z Bydgoszczy. Jest nim Zygmunt Patchek, brat Trudy, narzeczonej kapitana Grządka, pilota III Eskadry. Podsuwając Patchkowi sfałszowane materiały Czarek z kolegami wpada na trop szpiega Abwehry "Hansa", którym jest porucznik Peltz, dowódca V strażnicy WP pod Bydgoszczą. Peltz w pułapce godzi się na podwójną współpracę. Truda z bratem opuszczają Polskę. 13:30 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 3/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 15:35 SZLAKIEM AMFOR. HISTORIA PODBOJU GALII (THE AMPHORAE ROAD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Nicolas Jouvin Scenariusz: Nicolas Jouvin Historia podboju obszaru Galii przez Rzym w pierwszym stuleciu przed naszą erą. 17:10 EKSPERTYZA - WSPOMNIENIA RUDOLFA HESSA Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Rudolfa Hoessa, komendanta obozu zagłady Auschwitz - Birkenau powieszono 16 kwietnia 1947 roku. Wyrok wykonano niedaleko bloku 11. , nazywanego blokiem śmierci, na specjalnie przygotowanej szubienicy. Nim Hoess został powieszony, jeszcze przed procesem przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie, spisał swoje wspomnienia dotyczące funkcjonowania obozu zagłady Auschwitz - Birkenau. Sędzia śledczy Jan Sehn (który przesłuchiwał Hoessa) zlecił podczas prowadzonego przez siebie dochodzenia wykonanie badań archeologicznych na terenie obozu. W Auschwitz - Birkenau przebadano wówczas m.in. ruiny wysadzonych przez Niemców komór gazowych i krematoriów. Ekspertyzy te potwierdziły m.in. , że Niemcy używali do gazowania ludzi Cyklonu B. 17:40 HISTORIA POLSKI - POLACY NA SYBERII - TAJEMNICE STEPU Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Autor: Jadwiga Nowakowska Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura Wykonawcy: Beatrycze Łukaszewska Cykl filmów dokumentalnych poświęconych Polakom, którzy budowali i cywilizowali Rosję. To właśnie Polacy byli pionierami w poznawaniu rozległych zauralskich obszarów, brali udział w ekspedycjach naukowych, badali odmienność kulturową tamtejszych ludów. Niejeden polski inżynier, kupiec, lekarz, wojskowy był dzięki temu otoczany szacunkiem przez miejscową ludność i żył dostatnio. Wiele polskich fortun tkwiło korzeniami w syberyjskiej ziemi. Kolejne odcinki cyklu ukazują te zagadnienia przez pryzmat losów róznych ludzi. Przesłaniem filmów jest przełamywanie mitu "odwiecznej wrogości" i "cywilizacyjnej separacji" Polaków i Rosjan. Zabajkale to obszar, po którym podróżując ciągle trafiamy na ślady działalności i obecności Polaków. Młoda lekarka, wnuczka polskich zesłańców, która od lat zajmuje się badaniem dokonań Polaków na tych ziemiach, opowiada o swoich odkryciach. Jest pod dużym wrażeniem działalności takich badaczy, jak Dybowski, Dubiecki czy Talko-Hryncewicz, a także przemysłowców, bankierów i wysokich urzędników. Zabajkalski step to w ogóle niezwykłe miejsce. Piękne krajobrazy, buddyjskie klasztory, wspaniali ludzie - Buriaci - koczowniczy lud mongolski, których interesuje historia ich ziemi, a także to, co robili tam Polacy. 18:15 WOJNA I JA - SANDRINE, ODC. 3 (.) Dokument fabularyzowany, 25 min, Niemcy/Czechy/Francja, 2018 Reżyseria: Matthias Zirzow Francja 1941. SANDRINE (10 lat) pomaga Żydom skazanym na śmierć uciec przed reżimem nazistowskim. Jej dom przypomina dworzec kolejowy, a teraz musi oddać jeszcze swój pokój rodzinie uchodźców. To już dla niej zbyt wiele. Sandrine buntuje się przeciwko ojcu i przyjmowaniu uchodźców. Nagle jednak ojciec zostaje aresztowany i sytuacja robi się niebezpieczna. Sandrine staje przed dylematem: czy powinna ryzykować życie dla żydowskich uchodźców? 19:05 CZAS HONORU - ODC. 9 W MATNI Film fabularny telewizyjny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Usiłując zdobyć fundusze na wydostanie się z getta, Sajkowscy sprzedają futro, potem obraz Kossaka. W transakcjach pośredniczy Mosler. Sabina podejrzewa jednak, że Mosler jest oszustem. Michał zostaje wysłany na wieś, żeby wyjaśnić sprawę zaginionych pieniędzy. Aktor Gerard Majer proponuje Wandzie występy w teatrze. Kobieta waha się, ale w końcu, pod wpływem matki, odmawia. Bronek bierze na siebie odpowiedzialność za akcję podwładnych. Może czekać go sąd. Korzystając ze sfałszowanej przepustki, Janek dostaje się do getta. Nie udaje mu się jednak spotkać z Leną. 20:00 HAWR POD BOMBAMI ALIANTÓW (1944 LE HAVRE SOUS LES BOMBES ALLIEES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Emmanuel Amara Scenariusz: Emmanuel Amara Rankiem 12 września 1944 roku Hawr obudził się oszołomiony. Centrum miasta zostało zasypane brytyjskimi bombami, a prawie 2000 cywilów straciło życie. Bombardowanie Hawru było najniebezpieczniejsze i najbardziej niszczycielskie, jakiego Francja kiedykolwiek doznała. Jest to również bardzo tajemnicze i niezrozumiałe, ponieważ odnosi się wrażenie, że nie niemieckie wojska były celem bomb. Co więcej, forteca, w której zostali okopani, została ostatecznie podbita "ziemskim" podbojem. Dlaczego więc "alianci" zbombardowali miasto, do którego przybyli, by je wyzwolić? Dlaczego cywile nie zostali ewakuowani? 21:10 OPOWIEŚĆ O CHINACH - PRZODKOWIE ODC. 1/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Michael Wood wyrusza w wielką historyczną podróż, analizuje historię, ludzi, przyrodę, które tworzyły szczególny charakter Chin i ich geniusz przez ponad cztery tysiące lat. 22:10 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: WOJNY ROZBICIA DZIELNICOWEGO Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Kiedy Bolesław Krzywousty przed śmiercią, w roku 1138, ogłaszał swój testament, nie myślał zapewne, że przyczyni się on do rozbicia państwa na niemal dwa wieki. Synowie Krzywoustego dość szybko zapomnieli o ostatniej, politycznej woli ojca. Rozpoczęła się walka o władzę. Seniorat i pryncypat nie gwarantował pokojowych rządów w Polsce. Po śmierci Leszka Białego - zamordowanego podczas zjazdu w Gąsawie w 1227 roku - zasada pryncypatu zanikła. Pogłębiło to konflikty wewnątrz kraju. Udzielni książęta walczyli ze sobą. A rozbita na dzielnice Polska musiała walczyć z zagrożeniem zewnętrznym. Stałe zagrożenie ze strony Prus i Jaćwingów oraz Rusi, wreszcie najazd mongolski i klęska pod Legnicą w 1241 roku pokazały, że tylko silne, zjednoczone państwo może skutecznie się bronić. Tematy do dyskusji: Jak Krzywousty podzielił państwo pomiędzy swoich synów? W jakim stanie zostawił państwo? Realizacja testamentu i walki między książętami. Główne konflikty, najważniejsze starcia zbrojne (bitwy). Walki pomiędzy książętami dzielnicowymi, bitwa nad bagnami Pilicy, oblężenie Poznania, bitwa nad Mozgawą i inne. Konflikty z wrogami zewnętrznymi rozbitej Polski: Prusowie i Jaćwingowie, Ruś, Brandeburgia i Cesarstwo Niemieckie. Wojna o księstwo Halickie, zwycięstwo Polski. Najazdy mongolskie 1241 (liczne bitwy, najważniejsza pod Legnicą), 1331 Bitwa pod Płowcami z Krzyżakami. Ważne: w tym samym czasie idący na pomoc Krzyżakom Jan Luksemburski nie zdołał zdobyć Niemczy, bronionej przez księcia świdnickiego Bolka II. Goście - prof. Jerzy Grabowski - Archiwum Główne Akt Dawnych, prof. Marek Kazimierz Barański. 22:50 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. DŻULIA Z DAGESTANU Reportaż, 23 min, Polska, 2011 Autor: Barbara Włodarczyk Dżulia miała 16 lat, kiedy rodzice wydali ją za mąż. Nikt jej nie pytał o zgodę. Męża poznała dopiero na ślubie. W Dagestanie na Kaukazie to norma. Jest to najbardziej przywiązana do tradycji republika w całej Rosji. A na dodatek najbiedniejsza i najbardziej niestabilna. W dagestańskich górach mają swoje obozy setki islamskich fundamentalistów i nie ma tygodnia bez zamachów czy strzelaniny. Dżulia ucieka od biedy i zagrożenia do pracy w bogatej Moskwie. Ale w rosyjskiej stolicy nie lubią przybyszów z Kaukazu. Jedni się ich boją, inni gnębią. Za odmienny wygląd, za pracę na czarno, za skojarzenia z terroryzmem. Moskwa i Dagestan to dwa różne światy. Dlatego Dżulia żartuje, że ma dwa życia. Tyle tylko, że w jednym jest zakładniczką biedy i tradycji, a w drugim - zakładniczką swojego kaukaskiego wyglądu. W reportażu - barwna opowieść o mało znanej Rosji i przepaści dzielącej Kaukaz od Moskwy. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONA ORKIESTRA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Włodzimierz Adamski, Andrzej Szczytko, Zbigniew Paterak, Krzysztof Stelmaszczyk, Jerzy Braszka, Robert Więckiewicz, Sławomir Orzechowski, Andrzej Pściuk, Leon Charewicz, Antoni Ostrouch, Dariusz Krzemiński, Rafał Kuliński, Renata Cichecka, Mariusz Samociuk, Andrzej Bogdański Czerwona Orkiestra to komunistyczna organizacja szpiegowska, która aktywnie zaczęła działać na terenach okupowanych przez Niemców, krótko po ataku Hitlera na Rosję. Twórcą Czerwonej Orkiestry był polski Żyd z Nowego Targu, Leopold Trepper. Siatka, którą Trepper budował od 1938 roku, była najlepiej działającą organizacją szpiegowską drugiej wojny światowej i ogromnym problemem niemieckiej Abwehry. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MERKUREGO MŁODOŚĆ DRUGA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W muzeach technicznych czas magicznej bariery dzielącej zwiedzających od eksponatów dawno przeminął. A już znakiem zupełnie nowego myślenia jest zasada, że jeżeli urządzenie kiedyś pracowało to i teraz pracować może. Dlatego w muzeach broni pancernej czołgi od czasu do czasu pokazują, co jeszcze potrafią, a w muzeach lotniczych, choć ze względów bezpieczeństwa o lataniu wiekowych maszyn raczej nie ma mowy, to przynajmniej posłuchać możemy serii z broni pokładowej i mocarnego dudnienia motorów. My odwiedzamy podlubelskie Płouszowice, gdzie podejrzeć możemy remontowany silnik Bristol - Merkury z samolotu P - 11. Temu silnikowi w metryczce zapisano 9 cylindrów, moc około 600 kM, sprężarkę i reduktor, przenoszący obroty z wału korbowego na śmigło. Jego zaś pojawianie się jako napędu polskich myśliwców P - 11 to osobista zasługa płk. Ludomira Rajskiego, szefa Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Obserwując rozwój konstrukcji czołowych wytwórni europejskich, uznał on Bristole za najbardziej obiecujące i rozwojowe. Fundacja Polskie Legendy Lotnictwa wciąż pracuje nad uruchomieniem seryjnej produkcji P - 11, choć na razie prace są na etapie dokumentacji. Prace trwają już trzeci rok i na razie są realizowane na zasadzie wolontariatu. "Ostatnie ślady" Następna nasza opowieść potoczy się w kierunku rozrachunków ze strasznym dziedzictwem ostatniej wojny. Upomnimy się o pamięć należną żołnierzom, którzy dziesiątki lat temu wyruszyli na front i już do domów nie wrócili. Miejsce akcji niegdyś nazywało się lotniskiem polowym Grójec. Dziś to po prostu anonimowy las. Miejscowi odnaleźli tu dwie wrześniowe mogiły. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 2 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony przygotowaniom Niemiec do inwazji na Francję w 1940 r.