TVP Historia Piątek, 24.01.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1848 - odkrycie złóż złota w Kalifornii przez Johna Suttera zapoczątkowało gorączkę złota; 1965 - śmierć Winstona Churchilla; 1971 - w Stoczni Gdańskiej Edward Gierek zwrócił się do robotników: "Pomożecie?"; 1986 - sonda Voyager 2 odkryła 10 nowych księżyców Urana; 07:25 CZAS HONORU - ODC. 14 "KRZYŻ WALECZNYCH" S. II Serial wojenny, 48 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk Ranny, chory na tyfus Władek zostaje ukryty w klasztorze. Rappke szuka winnych strzelaniny w szpitalu. Znajduje zwłoki Czesława w miejskiej kostnicy. Na rozkaz standartenfuhrera Gerda Kellera organizuje zasadzkę w czasie pogrzebu. Bronek z Wandą przenoszą się nowego mieszkania. Ich szczęście nie trwa jednak długo, bo Wanda zostaje zadenuncjowana przez sąsiada. W tym czasie w mieszkaniu Heleny, matki Wandy, Niemcy zastawiają pułapkę. Doktor Maria Konarska przedstawia rannemu Kellerowi swoją diagnozę - będzie sparaliżowany. Bronek, Michał i Janek poznają swojego nowego dowódcę, Doktora. Maria już wie, że jej mąż, Czesław, zginął w akcji. Tymczasem Lena Sajkowska, ukochana Janka, zauważa, że jest śledzona przez tajemniczego mężczyznę. 08:50 HISTORIA POLSKI - POLACY NA SYBERII - ODDECH TAJGI Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Autor: Jadwiga Nowakowska Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura Wykonawcy: Beatrycze Łukaszewska Polacy na Syberię docierali nie tylko w zesłańczych kibitkach i deportacyjnych transportach. Niektórzy chłopi i robotnicy emigrowali tam dobrowolnie. Kolejny odcinek cyklu opowiada o tych, którzy wyruszyli z Dolnego Śląska, radomskiego, lubelskiego, siedleckiego w połowie XIX wieku na Syberię w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Mieszkańcy Biełostoku, Serofanowki czy Połozowa to potomkowie tych, którzy marzyli o lepszym świecie. Opowiadają oni, jak ich rodziny rozpoczynały życie na syberyjskich pustkowiach. Niezrażeni mrozami, obecnością dzikich zwierząt, budowali solidne domy i zagrody. Do dzisiaj prowadzą założone przez pradziadków gospodarstwa, modlą się w katolickich kościołach. 09:30 WOJNA I JA - CALUM, ODC. 4 (.) Dokument fabularyzowany, 25 min, Niemcy/Czechy/Francja, 2018 Reżyseria: Matthias Zirzow Szkocja 1941. CALUM (12 lat) mieszka z matką, podczas gdy jego ojciec walczy na froncie jako pilot. Nie interesują go ćwiczenia organizowane w kółko w szkole na wypadek nalotu, więc chętnie ucieka ze szkoły, by bawić się z kolegą. Gdy jednak pewnego dnia dochodzi do prawdziwego nalotu, musi stanąć na wysokości zadania. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 11:05 ULMOWIE. ŚWIADECTWO SPRAWIEDLIWYCH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2004 Reżyseria: Dariusz Walusiak Scenariusz: Dariusz Walusiak Zdjęcia: Michał Brożek Rodzina Ulmów ze wsi Markowa na Rzeszowszczyźnie była jedna z wielu polskich rodzin, które w czasie niemieckiej okupacji hitlerowskiej ukrywały prześladowanych Żydów. Za ten prosty, ale i heroiczny odruch chrześcijańskiej miłości bliźniego Ulmowie (Józef i Wiktoria wraz z siedmiorgiem dzieci) zapłacili własnym życiem. Obecnie trwa ich proces beatyfikacyjny. Poruszający film opowiada tę tragiczną historię. Wśród postaci, które w nim się wypowiadają jest brat Józefa Ulmy. Film zrealizowano w 2004 roku, a w 2013 zmodyfikowano. Uaktualnienie wprowadzono dzięki badaniom historyka IPN dr. Mateusza Szpytmy. 12:10 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 17/24 Serial historyczno - sensacyjny, 54 min, 24 odc. , Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Pociąg relacji Berlin - Prusy Wschodnie jedzie tranzytem przez Polskę na odcinku Chojnice - Tczew. Wywiad polski obmyśla trudną akcję "Wózek". Chodzi o zapoznawanie się z treścią niemieckiej poczty specjalnej wożonej w ambulansie pocztowym. Czarek i jego koledzy przeprowadzają pełne fantazji i żmudnych wysiłków przygotowania. Tworzą zespoły specjalistów: jedni otwierają zalakowane paczki i koperty, po czym pakują je w identyczny sposób. Inni robią fotokopie zawartości przesyłek. Czarek znajduje - koniecznych do realizacji pomysłu - mistrzowskiego kierowcę, kolejowego złodziejaszka skaczącego po dachach pociągów w pełnym biegu, wreszcie najsprawniejszego kasiarza. Ekipy specjalistów pracują nad otwarciem, skopiowaniem i przywróceniem przesyłkom poprzedniego wyglądu w odpowiednio przygotowanym autobusie. Akcja "Wózek" udaje się wspaniale. W Niemczech jest to "noc długich noży". 13:20 GENIALNE WYNALAZKI - ODC. 1/4 (THE GENIUS OF INVENTION) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Victoria Bell, Louise Bourner Seria dokumentalna ukazująca 12 wynalazków, które zmieniły nasze życie. Serię rozpoczyna opowieść o trzech najbardziej rewolucyjnych wynalazkach wszech czasów; silniku parowym, generatorze elektrycznym i turbinie parowej. 14:20 ZŁOTO JUKONU - ODC. 2/3 (ODC. 2/3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Ben Crichton Scenariusz: Ben Crichton Wykonawcy: Piotr Banasz, Dan Snow (prowadzący) W tej epickiej przygodzie zespół odkrywców próbuje zdobyć złoto na zamarzniętej północy Kanady. Idąc tą samą drogą co pierwotni poszukiwacze złota, wyruszają w niebezpieczną i ekscytującą podróż. Muszą pokonać zdradziecką przełęcz, poruszać się po rozległych, lodowych jeziorach i walczyć z potężną rzeką Jukon w drewnianej łodzi. 15:30 WOJNA GENERAŁÓW - ODC. 1/6 SINGAPUR (THE BATTLE OF SINGAPORE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Simon Mayall Wykonawcy: Jan Wilkans "Wojna generałów" to seria dokumentalna przedstawiająca nowe spojrzenie na wielkie bitwy II wojny światowej. Pokazuje je z punktu widzenia dowódców obydwu stron konfliktu, ich decyzji, dylematów czy porażek. Filmy analizują podjęte przez nich taktyczne ruchy, które miały wprowadzić w błąd przeciwnika i doprowadzić do jego przegranej. W serii omówione zostaną bitwy o: Singapur, El Alamein, Kursk, Stalingrad, Midway i ofensywa w Ardenach. Były one punktami zwrotnymi drugiej wojny światowej. A wśród generałów znaleźli się niektórzy z najbardziej charyzmatycznych przywódców wojskowych wszech czasów: Rommel, Model, Montgomery, Czujkow, Yamashita i Von Manstein. W tym konkursie wojskowej taktyki stawką były losy tysięcy ludzi oraz reputacja dowódców oraz ich szefów - politycznych przywódców. 16:25 ROK 1920. KALENDARIUM - ODC. 3 Felieton, 5 min, Polska, 2019 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Agnieszka Krótka - Żmijewska Wykonawcy: Grzegorz Szponder Celem cyklu jest opowiedzenie dramatycznej historii roku 1920. Niespełna dwa lata po odzyskaniu nieodległości, młode państwo borykające się z szeregiem problemów wewnętrznych, zostaje zagrożone. Wschodnia granica, która nie została ustalona w traktacie wersalskim zaczyna się palić. Na wschodzie Rzeczpospolitej, po obaleniu caratu i wojnie domowej rośnie nowy wróg. To komunistyczna, sowiecka Rosja. Chce rozniecić światową rewolucji, na kształt tej, którą sama przeżyła. Jej celem są Niemcy, ale po drodze ma odrodzoną, niepodległą Polskę. Wybucha konflikt, którego finał znamy. Wygranie wojny z Sowietami zapewniło Polsce i Europie 19 lat pokoju. Jak przebiegał ten dramatyczny rok? Kim byli jego uczestnicy? Jak zmieniały się linie frontu? Co działo się w Polsce w tym czasie? Każdy odcinek kalendarium będzie zawierał cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń politycznych i militarnych w Polsce i zagranicą. Ponadto: biogramy postaci, przegląd prasy, ciekawostki z życia politycznego, społecznego i kulturalnego ówczesnej Polski. Kalendarium będzie ilustrowane archiwaliami ze zbiorów Archiwum Akt Nowych i TVP. 17:40 HISTORIA POLSKI - PORTRECISTA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Irek Dobrowolski Scenariusz: Irek Dobrowolski Zdjęcia: Jacek Taszakowski Muzyka: Agata Steczkowska Film opowiada historię Wilhelma Brasse - przedwojennego fotografa - portrecisty, uczestnika i świadka najtragiczniejszych rozdziałów historii XX wieku. "Portrecista" to historia fotografa, którego praca stała się w okresie wojny przekleństwem i wybawieniem jednocześnie. Fotografia była życiową pasją Wilhelma Brasse, a jej tajniki techniczne i artystyczne poznał on już przed wojną. Pracował w dużym atelier przy głównej ulicy Katowic, gdzie słynął z pięknych portretów. Wtedy nawet nie przypuszczał, że niebawem będzie robił po kilka tysięcy portretów miesięcznie. Brasse trafił do specjalnego komando rozpoznawczego Wydziału Politycznego, zwanego obozowym gestapo. Tu pod okiem SS prowadził fotograficzną dokumentację obozu od jego powstania do ewakuacji. Fotografował to, co mu kazano: pracę więźniów, prywatne spotkania oficerów SS z ich rodzinami, doświadczenia medyczne, a przede wszystkim robił policyjne portrety więźniów do kartotek. Wilhelm Brasse jest autorem wielu zdjęć znanych z podręczników historii na całym świecie. W filmie bohater opowiada o kilku, wybranych zdjęciach i opisuje związane z nimi historie. Mówi o oprawcach, którzy wsławili się bestialstwem i o zwykłych ludziach, z którymi zetknął się w pracowni fotograficznej w ich drodze na śmierć. Młody Brasse, utalentowany fotograf, nie przypuszczał przed wojną, że cokolwiek zmusi go do zerwania z jego pasją. Doświadczenia obozowe wyryły jednak w jego pamięci obrazy, których nigdy potem nie potrafił zapomnieć. Najbardziej pamięta oczy. Setki tysięcy oczu wyrażających niedowierzanie w to, czego są świadkami, strach, przerażenie i beznadzieję. Do dziś widzi je wszędzie, nawet we śnie. Nigdy po wojnie nie był w stanie wziąć aparatu do ręki. W warstwie formalnej na film składają się wypowiedzi bohatera, uzupełnione materiałami ikonograficznymi i archiwalnymi. Sekwencje fotografii archiwalnych pokazane są przy wykorzystaniu najnowszych technik animacji komputerowej. 18:55 CZAS HONORU - ODC. 15 "NA SERBII" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Aresztowana Wanda trafia do siedziby gestapo w alei Szucha. W czasie przesłuchania rozpoznaje ją Rappke. Dziewczyna zostaje przeniesiona na Pawiak. Na Karola zapada wyrok śmierci, ma go wykonać Bronek. Doktor przydziela Michała do komórki kontrwywiadowczej. Niemcy poszukują Władka. Trafiają do klasztoru, w którym się ukrywa. Halbe odwiedza Kellera w szpitalu. Prosi go o akta Ryszkowskiego. Bronek i Długi wpadają w ulicznej łapance. Tymczasem Michał poznaje Celinę, dawną znajomą Hani. Dziewczyna wywiera na nim duże wrażenie. Bronek wprowadza się do nowego lokalu konspiracyjnego - domu Sowińskich. Helena prosi strażniczkę z Pawiaka, Grażynę, o pomoc w sprawie Wandy. W celi Wanda poznaje Ninę. Rappke dostaje rozkaz wyjazdu na front wschodni. Halbe obiecuje mu zmianę rozkazu w zamian za przysługę: Rappke ma wykraść akta Karola z gabinetu Kellera. 20:00 POLSKIE 100 LAT - WOJNA POLSKA 1939 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Zdjęcia: Krzysztof Tchórzewski, Wiktor Skrzynecki, Jacek Knopp Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor 23 sierpnia 1939 roku Niemcy i Związek Radziecki podpisały pakt o nieagresji, zwany paktem Ribbentrop - Mołotow. Tego dnia zdecydowano, że Hitler i Stalin, wspólnie uderzając na Rzeczpospolitą, faktycznie dokonają czwartego rozbioru Polski. 1 września 1939 roku Niemcy zaatakowały Polskę bez wypowiedzenia wojny. 3 września Francja i Wielka Brytania wypowiedziały Niemcom wojnę. Niestety parę dni później premierzy obu państw postanowili, że nie podejmą żadnych istotnych działań militarnych przeciwko III Rzeszy. Pomimo zaciętej, heroicznej obrony wojsk polskich, postępy Wehrmachtu były porażające. Niemcy prowadziły wojnę bezwzględną, totalną, mającą na celu sterroryzowanie ludności cywilnej tak, aby złamać wszelką wolę oporu. Kiedy klęska Polski była już przesądzona, 17 września zdradziecko zaatakował ją Związek Sowiecki, łamiąc tym samym pakt o nieagresji. 20:50 MISTRZ Teatr, 76 min, Polska, 1966 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Zdzisław Skowroński Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Johann Sebastian Bach Aktorzy: Janusz Warnecki, Ignacy Gogolewski, Ryszarda Hanin, Andrzej Łapicki, Henryk Borowski, Igor Śmiałowski, Zbigniew Cybulski "Mistrz" wystawiony w Teatrze TV przyniósł twórcom m.in. nagrodę państwową I stopnia. Film Jerzego Antczaka według tejże sztuki zdobył Prix Italia. Jury festiwalu, uznawanego za najpoważniejszą imprezę radiowo - telewizyjną w świecie, nagrodziło scenariusz i reżyserię. Recenzenci byli jednak zgodni, że "Mistrz" w ogromnym stopniu zawdzięcza międzynarodowe laury Januszowi Warneckiemu. Z myślą o nim napisał sztukę Zdzisław Skowroński. Jerzy Antczak namówił przeszło 70 - letniego artystę, heroicznie znoszącego swoje kalectwo, do zagrania roli, która przeszła do historii naszej telewizji. Notabene, właśnie w telewizji, we współpracy z Antczakiem, ten wybitny aktor stworzył u schyłku życia trzy wielkie kreacje ("Milczenie morza" Vercorsa, "Głos" i "Mistrz" Skowrońskiego). "Mistrza" oglądało się ze ściśniętym gardłem. A przecież aktor nie próbował wyciskać łez. Był skupiony, surowy w wyrazie. W pewnym sensie grał siebie - aktora tułającego się w młodości po prowincjonalnych teatrach, człowieka, który przeżył Pawiak, okupację, poniżenie i wielkie cierpienie. W sztuce Zdzisława Skowrońskiego postać "mistrza" powraca we wspomnieniach młodego aktora. Przygotowuje się on właśnie do roli Makbeta. Słynny monolog ze sztyletem mówi tak, jakby "kogoś widział przed sobą". Rzeczywiście, ma przed oczami scenę z czasów okupacji. W podwarszawskim dworku schronili się uciekinierzy z miasta. Wśród nich - stary aktor, pochłonięty przygotowaniami do wymarzonej roli Makbeta, święcie przekonany, że zagra ją po wojnie. W domu zjawia się gestapo. Szuka partyzantów, którzy wysadzili pociąg. Spośród zebranych wybiera zakładników. Stary buchalter, jak zapisano w kenkarcie, nie interesuje gestapowców. Wskazują na młodego aktora. "Mistrz" chce przekonać wszystkich, że on też jest artystą, choć nigdy w życiu nie zagrał żadnej wielkiej roli. Tej ostatniej szansy nie może stracić. I nie traci. 22:50 SKRZYNIA Z KATYNIA Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2016 Reżyseria: Janusz Sozański Scenariusz: Janusz Sozański Zdjęcia: Robert Sitek, Paweł Mróz "Skrzynia z Katynia" odsłania tajemnice Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu. Dokument opowiada o ludziach, którym zbrodnia katyńska nie jest obojętna. Autorzy filmu starają się dowiedzieć, co stało się, że skrzyniami przysłanymi przez niemieckiego naukowca prof. Gerharda Buhtza do Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu w 1944 r. W skrzyniach z Katynia były bowiem szczątki polskich żołnierzy zamordowanych przez NKWD, liczne dokumenty, mundury i wiele innych przedmiotów należących do Polaków. Film opowiada o próbach wyjaśnienia tajemnicy czaszek katyńskich, jakich podjęli się genetycy, patolodzy, antropolodzy. Oraz o nowatorskiej metodzie wrocławskich uczonych zidentyfikowania ofiar mordu katyńskiego nieniszczącą metodą uzyskania DNA tj. bez uszkodzenia kości czaszki. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WYZWANIE RZUCONE PTAKOM Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wyzwanie rzucone ptakom Na początku każdego ludzkiego dzieła najpierw pojawia się marzenie. A niewiele było marzeń człowieczych tak silnych, jak to, by po opanowaniu ziemi i wody zmierzyć się z najtrudniejszym żywiołem powietrzem. Na przełomie XIX i XX w. czas jednak dojrzał i pierwsi śmiałkowie na cudacznych aparatach wzbili się w powietrze. Czas nadal płynął i marzenia stawały się codziennością, a wizerunki dawnych zdobywców przestworzy spowiła mgła. Odwiedzamy cmentarz w Puszczy Mariańskiej. Czesław Tański to nazwisko, które znajdziemy w każdym leksykonie polskiego lotnictwa. Tu odwiedzamy jego skromną mogiłę i spotykamy się z miejscowymi społecznikami, którzy pragną odnowić pomnik tego prekursora światowego szybownictwa i lotnictwa. Wielka historia małych miasteczek Rudnik nad Sanem Z wielkim upodobaniem przedstawiamy wielką historię małych miejscowości, bo najczęściej bywa ona zapomniana, ale pojawiają się nowe generacje, które usilnie próbują tę historię odzyskać, sprawdzić, ile jest prawdy w dawnych przekazach. W okresie I wojny światowej Rudnik nad Sanem nękany ogniem ciężkiej artylerii niemalże zniknął z powierzchni ziemi, a zbiorowe mogiły pokryły niemal każdy wolny od gruzów skrawek rynku. Chcemy wraz z tutejszymi regionalistami zbadać ten teren. Poszukamy także śladów zamku rudnickiego z XVII wieku, który został zniszczony w czasie potopu szwedzkiego. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OPERACJA WESERUBUNG Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiej inwazji na Norwegię. (Obraz tworzą w całości czarno - białe archiwalne materiały filmowe.)