TVP Kultura Poniedziałek, 20.01.2020 08:15 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - STARY SĄCZ Reportaż, 7 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Wykonawcy: Krzysztof Grzybowski (prowadzący), Katarzyna Sanocka (prowadząca) W kolejnym odcinku cyklu odwiedzimy Stary Sącz. Stary Sącz jest miastem staropolskim o średniowiecznej geneziei skali, powiązanym integralnie z zespołem klasztornym sióstr klarysek ufundowanym przez księżnę Kingę, żonę księcia Bolesława Wstydliwego. Postać św. Kingi w sposób szczególny wiąże się ze Starym Sączem poprzez obecność zarówno w kulcie religijnym, jak i w żywej tradycji historycznej oraz legendach, sztuce i literaturze. Już w 1715 r. papież Benedykt XIII ogłosił bł. Kingę patronką Królestwa Polskiego i Litwy. W 1901 r. biskup Leon Wałęga obrał bł. Kingę patronką diecezji tarnowskiej. Powszechne znaczenie osoby i kultu tej świętej zostało potwierdzone dobitnie przez św. Jana Pawła II, który jako papież 16 czerwca 1999 r. kanonizował ją podczas pielgrzymki do Polski, w uroczystej mszy św. w Starym Sączu. 08:25 BŁĘKITNY POKÓJ Film obyczajowy, 29 min, Polska, 1965 Autor: Prosper Merimee Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Kurt Weber Aktorzy: Pola Raksa, Jerzy Nasierowski, Janusz Kłosiński, Artur Młodnicki, Jadwiga Skupnik, Witold Pyrkosz, Wojciech Skibiński, Andrzej Mrozek Janusz Majewski jest autorem filmow krótkometrażowych - m.in "Ronda", "Albumu Fleischera", "Pojedynku", "Avataru" oraz wielu filmów fabularnych, w tym "Zbrodniarza, który ukradł zbrodnię", "Zazdrości i medycyny", "Zaklętych rewirów", "Sprawy Gorgonowej", "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny", "C. K Dezerterów". Para kochanków wyjeżdża na prowincję, by mieć tam czas tylko dla siebie. Jednak intymny nastrój, który stworzyli, zostaje zakłócony i kochankowie rozstają się - chyba już na zawsze. 09:10 LEPIEJ BYĆ PIĘKNĄ I BOGATĄ (LEPIEJ BYĆ PIĘKNĄ I BOGATĄ) Komedia obyczajowa, 94 min, Polska/Niemcy/Ukraina/Francja 1993 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Adrianna Biedrzyńska, Daniel Olbrychski, Marek Kondrat, Anna Prucnal, Ryszard Pietruski, Aleksander Bielawski, Dorota Pomykała, Maria Chwalibóg, Cezary Pazura, Eugeniusz Priwieziencew, Bronisław Pawlik, Barbara Brylska i inni Kiedy na przełomie lat 80. i 90. zmieniła się całkowicie polska rzeczywistość, musiał zmienić się i polski film. Język politycznych aluzji, martyrologia i tematyka rozrachunkowa nie pasowały do nowych realiów. Wielu uznanych reżyserów musiało na nowo szukać porozumienia z widzem, nie zawsze z sukcesem. W wypadku Filipa Bajona dopiero "Lepiej być piękną i bogatą" jest utworem, w którym w pełni odbija się duch nowych, kapitalistyczno - demokratycznych czasów. Poprzednia, zrealizowana po 1989 roku komedia pt. "Sauna", tematycznie wyraźnie nawiązywała do epoki PRL - u, dość nieśmiało dotykając problemów teraźniejszości. Za inspirację dla "Lepiej być piękną i bogatą" posłużyła autentyczna opowieść biznesmenki, którą autor "Wahadełka" spotkał podczas rejsu na Bornholm. Już przy pisaniu scenariusza nie było wątpliwości, kto zagra najważniejszą postać. "Rolę Doroty pisałem od początku dla Biedrzyńskiej" - powie w jednym z późniejszych wywiadów reżyser. Intuicja nie myliła doświadczonego twórcy. Adrianna Biedrzyńska zebrała doskonałe recenzje, pozostawiając w cieniu takie aktorskie asy jak Daniel Olbrychski czy Marek Kondrat. "Lepiej być piękną i bogatą" jest filmem nieodparcie zabawnym, ale i niepozbawionym poważniejszej refleksji. Dowcip sytuacyjny i słowny częściej wywołuje tu uśmiech niż salwy beztroskiego śmiechu. Romansowo - biznesowe perypetie bohaterki zawierają bowiem wiele dość gorzkiej prawdy o sposobach robienia pieniędzy we współczesnej Polsce. Bajonowi udało się zgrabnie połączyć współczesną wersję bajki o Kopciuszku z satyrą na wynaturzenia rodzimego kapitalizmu. W łódzkiej przędzalni trwa strajk. Wśród protestujących wyróżnia się niejaka Dorota Waltz, wnuczka założyciela i właściciela fabryki. Wkrótce przyjeżdża z Francji mecenas, który na mocytestamentu czyni Dorotę wyłączną właścicielką przedsiębiorstwa i przylegających doń gruntów. Niepozorna tkaczka w ciągu jednego dnia przebywa drogę "z nędzy do pieniędzy". A że tupetu i sprytu jej nie brak, szybko odnajduje się w roli kobiety interesu. Postanawia za wszelką cenę uratować zakład przed bankructwem. Pomaga jej w tym mecenas, lecz niezupełnie bezinteresownie. Pragnie bowiem przejąć majątek dziewczyny i połączyć go z firmą odzieżową swej żony we Francji. Jednak rezolutną Dorotę nie tak łatwo przechytrzyć. 11:00 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 5/9 - W GNIEŹDZIE WROGA Serial kostiumowy, przygodowy, 55 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Ewa Biała, Maciej Kozłowski, Zbigniew Lesień, Henryk Machalica, Piotr Garlicki Korzystając z pobytu na dworze Witolda Baldwina von Helwensteina i Heinricha von Warmsdorfa Benko zgłasza się do nich jako Jawnuta z Niemierzy z prośbą o pomoc w pomszczeniu śmierci ojca. Po ucieczce z Krakowa Peter Vogelweder dociera do Malborka, ku wielkiemu niezadowoleniu komturów. Czarny i Jaksa jadą do Torunia, by odbić Unę. Dowiadują się, że przed dwoma dniami wywieziono ją z miasta. Muszą jechać do Gdańska i korzystać z pomocy herszta zbojów - Kosookiego. Wywieziony przez Krzyżaków z Litwy Benko dociera do Malborka. Otrzymuje zajęcie przy koniach. Zaprzyjaźnia się z pachołkami Sonnenberga i dowiaduje się, że Zyta żyje - jest jego nałożnicą. Brat Erazm uprzedza Czarnego, że Benko będzie chciał zabić Zytę i każe mu jechać do Malborka, by temu zapobiec... 12:10 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 6/9 - W CUDZEJ SKÓRZE Serial kostiumowy, przygodowy, 56 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Ewa Biała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Lesień, Andrzej Precigs, Jerzy Trela Czarny i Jaksa przyjeżdżają do Malborka. Czarny spotyka się z Benkiem i przekonuje go o niewinności Zyty. W tym czasie Jaksa dowiaduje się, że Sonnenberg ukrywa Zytę w pobliskich Barcianach. Benko zabija giermka Sonnenberga, po czym rani sam siebie i opowiada Sonnenbergowi, że napadł na nich... Benko z Rubieży. Sonnenberg przyjmuje go na miejsce zabitego sługi. Do Malborka przybywa poselstwo polskie. Arcybiskup Mikołaj z Gniezna żąda, by Krzyżacy zaniechali planowanego najazdu na Żmudź. Wielki Mistrz wypowiada wojnę Polsce, Litwie i Żmudzi. Podczas sfingowanego napadu Litwinów na poczet Sonnenberga Benko ratuje mu życie. Krzyżacy wysyłają Vogelwedera po Unę do Tczewa. W drodze odbijają ją Czarny i zbóje Kosookiego. 13:15 CZARY MARY MAMA Film fabularny kinowy, 16 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Pawluczuk Scenariusz: Anna Pawluczuk Zdjęcia: Piotr Żurawski Aktorzy: Agnieszka Skrzypczak, Krzysztof Wach, Jowita Budnik Maria i Paweł to młode małżeństwo, które od lat bezskutecznie stara się o dziecko. Kiedy medycyna zaczyna zawodzić, Maria znajduje znachorkę. Szybko okazuje się, że wiara w niekonwencjonalne metody leczenia może ich rozdzielić na zawsze. (filmpolski.pl) 13:40 GŁOŚNE, CIĘŻKIE I MAGICZNE - BRZMIENIE FINLANDII (LOUD, HARD, MAGICAL - THE SOUND OF FINLAND) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Ulrike Neubecker, Wilma Pradetto "Głośne, ciężkie i magiczne - brzmienie Finlandii" (Loud, Hard, Magical - The Sound of Finland) to film, który powstał, żeby uczcić setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Finlandię. Twórcy spotkali się z najbardziej utalentowanymi i oryginalnymi fińskimi artystami (Lauri Porra - prawnuk Jeana Sibeliusa, kwartet Apocaliptyca, zespół Stratovarius, Steve'n'Seagulls, Petri Sirvio, Dalia Stasevska). Wraz z nimi udajemy się w niezwykłą podróż po kraju, podczas której opowiadają o muzyce i przywiązaniu do własnej ojczyzny. 14:55 NIEDZIELA ZE... STANISŁAWEM RADWANEM Dysk./wywiad/debata, 39 min, Polska, 2018 Scenariusz: Aleksandra Czernecka Wykonawcy: Agnieszka Szydłowska (prowadząca) Gościem programu jest tym razem Stanisław Radwan, kompozytor, reżyser teatralny, dyrektor Starego Teatru w latach 1980 - 1990. 15:45 ZALICZENIE Dramat, 28 min, Polska, 1968 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Edward Żebrowski, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Maksymiuk Aktorzy: Daniel Olbrychski, Aleksander Bardini, Jadwiga Colonna-Walewska Telewizyjny film Krzysztofa Zanussiego, zrealizowany w dwa lata po dyplomie, po "Śmierci prowincjusza" i "Twarzą w twarz", nie zdobył takiego rozgłosu, jak późniejsza "Struktura kryształu" (1969; nagroda w Mar del Plata) czy "Życie rodzinne" (1971; nagrody w Chicago, Valladolid, Colombo). Scenariusz półgodzinnej noweli filmowej napisali wspólnie Krzysztof Zanussi i Edward Żebrowski (podobnie jak innych krótkich filmów z tego okresu - "Twarzą w twarz", "Góry o zmierzchu", "Za ścianą"). Dla początkujących reżyserów film telewizyjny był wówczas "przepustką" do debiutu fabularnego. Zgodnie z obowiązującymi ówcześnie kanonami tzw. specyfiki telewizyjnej, miał to być film kameralny, o zwartej akcji i czytelnym przesłaniu. "Zaliczenie" jest więc relacją ze spotkania dwóch postaci dramatu. Student Politechniki, traktujący dość lekko życie i studia, zjawia się w willi profesora, prosząc o przepytanie poza sesją. Przedstawia list polecający od przyjaciółki "z pensji" żony profesora. Nalega, błaga o litość. Wykładowca godzi się pod presją. W trakcie egzaminu udowadnia chłopakowi oszustwo. Jednak gra emocji i racji toczy się dalej. Dla studenta staje się ona poglądową lekcją stosunku do życia. 16:25 JEZIORO BODEŃSKIE Dramat, 82 min, Polska 1985 Scenariusz według prozy Stanisława Dygata i reżyseria: Janusz Zaorski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Małgorzata Pieczyńska, Joanna Szczepkowska, Maria Pakulnis, Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski, Henryk Borowski, Krzysztof Zaleski, Wojciech Wysocki, Krzysztof Kowalewski Jeszcze zanim wszedł na ekrany w Polsce, film Janusza Zaorskiego otrzymał Grand Prix - Złotego Lamparta na MFF w Locarno. Na festiwalu w Gdańsku Krzysztof Pieczyński zdobył nagrodę za główną rolę, a Maria Pakulnis - za drugoplanową. Scenariusz "Jeziora Bodeńskiego" powstał na kanwie dwóch utworów Stanisława Dygata: debiutanckiej powieści pod tym samym tytułem napisanej w latach 1942 - 1943, a wydanej w 1946 r. oraz opowiadania "Karnawał". Dzieło Janusza Zaorskiego stanowi udaną próbę zmierzenia się ze specyficznym, nostalgiczno - poetyckim klimatem Dygatowskiej prozy. Zachowując wierność duchowi jego autobiograficznej powieści, reżyser tworzy przede wszystkim portret psychologiczny młodego polskiego inteligenta, przeżywającego wojnę jako ogromny wstrząs duchowy, który zachwiał jego dotychczasowym sposobem myślenia. Filmem tym Zaorski włącza się także w dyskurs na temat naszych narodowych wad i zalet, specyficznego rozumienia polskości, stereotypów zachowania Polaka wobec cudzoziemców. "Jezioro Bodeńskie" nie obfituje w zaskakujące wydarzenia, a budowanie swoistej dramaturgii polega tu przede wszystkim na dokładnym rejestrowaniu gestów i reakcji bohaterów. Akcja filmu rozgrywa się w 1940 r. w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim, niedaleko granicy ze Szwajcarią, gdzie Niemcy założyli obóz dla internowanych. Przebywają w nim głównie Anglicy i Francuzi. Trafia tam także młody Polak legitymujący się francuskim paszportem. Obserwując swych współtowarzyszy niedoli, dokonuje rozrachunku z własnym życiem, polskimi korzeniami i tradycją. Chłopak nie chce oderwać się od swojej polskości, ale jednocześnie stara się nie roztkliwiać nad sobą i swoim pochodzeniem. Jego marzeniem jest dokonanie patriotycznego czynu, ale nie jest w stanie przekroczyć niedostępnej granicy między myślą o czynie a jego spełnieniem. W obozie poznaje piękną Francuzkę Suzanne oraz wesołą blondynkę z Warszawy, Jankę Birmin. Znajomość z Suzanne nabiera cech głębokiej przyjaźni. Rozmyślania o niej zapełniają wiele stron pamiętnika, jaki chłopak prowadzi od początku pobytu w Konstancji. 18:00 LEGENDY POLSKIEGO TEATRU - NIKT O NIM NIC NIE WIEDZIAŁ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tadeusz Pawłowicz Wykonawcy: Edward Dziewoński, Erwin Axer, Wiesław Gołas, Irena Kwiatkowska, Andrzej Łapicki, Wiesław Michnikowski, Jeremi Przybora Film o jednym z najbardziej popularnych i lubianych aktorów komediowych - Mieczysławie Czechowiczu. Wypowiedzi znanych ludzi teatru, filmu, telewizji i kabaretu tworzą filmowy portret zmarłego w 1991 roku artysty. Program ilustrowany jest fragmentami ról teatralnych i telewizyjnych aktora. 19:20 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - AI WEIWEI Magazyn, 4 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks O sztuce Ai Weiweia opowiada Monika Kozioł. Praca Oil spills została wykonana w technice ceramicznej, która nieodłącznie kojarzy się z kulturą chińską. Porcelanowe obiekty zostały wypalone w tradycyjnych piecach w Jingdezhen. Sześć elementów z kolekcji MOCAK - u, które symulują plamy ropy, pochodzi z instalacji składającej się z 25 części. Praca jest komentarzem do współczesnych uwarunkowań ekonomicznych. Jest to symboliczne zaplamienie świata przez ropę, która jako surowiec wpływa na politykę międzynarodową. 20:30 PANORAMA KINA POLSKIEGO - KONOPIELKA Komediodramat, 89 min, Polska 1981 Reżyseria: Witold Leszczyński Scenariusz według powieści Edwarda Redlińskiego: Witold Leszczyński Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Krzysztof Majchrzak, Anna Seniuk, Joanna Sienkiewicz, Jerzy Block, Marek Siudym, Tomasz Jarosiński, Franciszek Pieczka, Anna Milewska, Arkadiusz Bazak, Aleksander Fogiel, Jan Jurewicz, Jacek Kałucki, Marek Kępiński Adaptacja znanej i cenionej powieści Edwarda Redlińskiego. Jej autor, Witold Leszczyński, zasłynął przejmującym filmem pt. "Żywot Mateusza", ukazującym dramat człowieka podświadomie zmierzającego do samozagłady. W opinii wielu krytyków "Konopielka" jest filmem, który dorównuje klasą "Żywotowi...". Podobnie jak tamten przenosi widza w pejzaże odludnej wsi, lecz czyni to w nieco odmiennej tonacji emocjonalnej. Dużo więcej tu komizmu (głównie słownego), pojawia się też satyra na postęp, a z drugiej strony na fanatyczne i pełne przesądów zacofanie. Humorystyczne walory filmu oddają jednak często pola poważniejszej refleksji nad wymuszanym przez rozwój cywilizacji zrywaniem więzi człowieka z przyrodą, odrzucaniem tradycji, w której przecież nie wszystko jest złe i pozbawione znaczenia. Jak mówił autor powieści i scenariusza, Edward Redliński: "Konopielka to rzecz o przeszłości, o "kulturze statycznej", życiu tradycyjnym, a nie o tym, skąd przyszliśmy, co w nas jeszcze w środku, co przezwyciężyliśmy..." O powodzeniu filmu Leszczyńskiego zadecydowało przede wszystkim znakomite aktorstwo, zwłaszcza Anny Seniuk jako Handzi i Krzysztofa Majchrzaka w kluczowej roli Kaziuka. Ekranową "Konopielkę" docenili jurorzy festiwali w Gdańsku oraz Vevey i Havgesund, przyznając jej główne nagrody. Akcja filmu toczy się w zapadłej wsi Taplary, gdzieś na Białostocczyźnie. Młody chłop, Kaziuk, wyjeżdża rankiem do lasu po drzewo. Po powrocie zastaje w chałupie istną rewolucję: przedwcześnie ocielona (co wskazuje na siły nieczyste) krowa, wędrowny dziad, nauczycielka i prelegent z miasta, który w dodatku wytyka jego rodzinie brak higieny, zabobonność i zacofanie. Nawołuje też do organizowania szkoły i budowy linii elektrycznej. Kaziuk niewiele z tego rozumie, ale pozostaje pod wrażeniem. Zwłaszcza apetycznej nauczycielki, która w nocy śni mu się w stroju Ewy. Ku zdziwieniu chłopa sen materializuje się nazajutrz, gdy przybyszka zostaje jego lokatorką. Od tej pory w spokojnej chałupie Kaziuków nic już nie będzie tak jak dawniej. 22:05 POWIDOKI - ROTH Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Barbara Schabowska - Maszenda (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu prowadzący Barbara Schabowska - Maszenda i filozof prof. Piotr Nowak omawiają książkę Josepha Rotha "Żydzi na tułaczce" oraz "Rozejm" autorstwa Prima Leviego. Podejmują pytania, które Joseph Roth stawia w swojej książce pisanej pod koniec lat 20. Dlaczego Żydzi ze Wschodu nie widzą zalet swego położenia i przedkładają cudze nad własne? Dlaczego wybierają tułaczkę i opuszczają miejsca, które są również ich miejscami? Co za siła wypycha ich tam, gdzie Żydów nikt nie chce ani na nich nie czeka? 22:20 ANTYFONIE - MONOTYPE/SAAMLENG Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Jacek Staniszewski, Andrzej Załęski Wykonawcy: Jacek Staniszewski (prowadzący) "Antyfonie" - cykl ma w swoich założeniach tworzyć panoramę zjawisk i postaw twórczych związanych z rozwojem, ewoluowaniem i stanem bieżącym rodzimej sceny muzyki eksperymentalnej. Ten odcinek prezentuje środowisko twórców skupionych wokół warszawskiej wytwórni płytowej Monotype. Rozmawiamy z jej założycielem Jakubem Mikołajczykiem oraz z parą artystów reprezentujących barwy tej, nastawionej na wydawnictwa zawierające improwizowaną muzykę eksperymentalną, wytwórni: Aleksandrą Grünholz i Dominikiem Kowalczykiem. Podwarszawska pracownia/studio jest z kolei miejscem spotkania pary twórców i wydawców związanych blisko z Monotype i ukrywających się pod pseudonimami Mirt i Ter. 22:45 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - W IMIĘ HONORU (IN THE NAME OF HONOR) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2015 Reżyseria: Paweł Gula Zdjęcia: Paweł Gula Muzyka: Martin Tillman Film opowiada o morderstwach na tle honorowym, które mają miejsce m.in. w takich krajach jak Indie, Palestyna, Jordania. Jest to zbiór opowieści zarówno oprawców, którzy dopuścili się mordu na członkach swojej najbliższej rodziny, jak również osób, które cudem ocalały lub są zagrożone morderstwem na tle honorowym i ukrywają się przed lokalną społecznością, a w niektórych krajach przebywają nawet w więzieniu, by być chronionymi przed członkami swojej najbliższej rodziny. Reżyser filmu rozmawia z tymi osobami. 23:55 ŻELAZNA KLASYKA - M - MORDERCA (M - EINE STADT SUCHT EINEN MORDER) Dramat kryminalny, 105 min, Niemcy 1931 Reż. Fritz Lang Scenariusz na podstawie artykułu Egona Jacobsona: Thea von Harbou, Paul Falkenberg, Adolf Jang, Karl Vash Zdjęcia: Fritz Arno Wagner Muzyka: Edward Grieg Wyk. Peter Lorre, Otto Wernicke, Gustaf Grndgens, Theodor Loos, Inge Landgut, Ellen Widmann, Georg John, Theo Lingen, Friedrich Gnass i inni Klasyczne dzieło filmu kryminalnego, jedno z najlepszych tego gatunku i - zdaniem wielu krytyków - najwybitniejsze dokonanie Fritza Langa. Choć był to pierwszy dźwiękowy obraz tego twórcy, Lang, czołowy przedstawiciel ekspresjonizmu, udowodnił, że potrafi posługiwać się nowym środkiem wyrazu z takim samym mistrzostwem, z jakim wcześniej operował światłem czy prowadził aktorów. Ten pochodzący z Wiednia artysta, początkowo rysownik, malarz, scenograf i scenarzysta, zadebiutował jako reżyser w 1919 r. w Berlinie. Międzynarodowy rozgłos zyskał kilka lat później dzięki "Zmęczonej śmierci", "Doktorowi Mabuse", "Nibelungom", "Szpiegom" i arcydziełu ekspresjonizmu - "Metropolis". Nakręcony w 1931 r. dla wytwórni Nero Film "M - morderca" nosił pierwotnie tytuł "Moerder unter uns" (Mordercy wśród nas), ale nazistowskie władze, widząc w tym polityczną aluzję, nakazały jego zmianę. Ostatecznie pozostało tylko"M". Pomysł scenariusza zaczerpnął Lang z gazetowej kroniki kryminalnej, gdzie opisano przypadek niejakiego Kuertena zwanego"wampirem z Duesseldorfu". Wzbogacił temat o elementy zaczerpnięte z artykułów o dwóch innych głośnych zbrodniarzach tamtych czasów - Hartmannie i Grosmannie, a nawet wykorzystał autentyczne materiały filmowe z pracy policji. Reżyser nie miał wielkich ambicji intelektualnych, nie zamierzał przeprowadzać dogłębnej analizy psychiki tytułowego mordercy. Chodziło mu o stworzenie filmu sensacyjnego, pokazującego, w jaki sposób bandyta został ujawniony i ujęty. Ale obok działań policji poszukującej sprawcy pokazał działania świata przestępczego, który niezależnie od stróżów prawa usiłuje zlikwidować zbrodniarza. Nie tyle ze względów moralnych, co w trosce o własny spokój i bezpieczeństwo - czyny psychopaty stawiają bowiem na nogi cały aparat śledczy. Tym sposobem w "M - mordercy" pojawiła się również problematyka społeczna. Tło ich obu stanowi świetnie oddana atmosfera wielkiego miasta. Powierzenie roli mordercy znakomitemu aktorowi Peterowi Lorre dodatkowo pogłębiło film, choć jednocześnie naznaczyło go na zawsze swoistym piętnem tej kreacji. Uśmiechnięty mężczyzna pogwizdujący arię z"Peer Gynta"zaczepia na ulicy uczennicę Elsie Beckmann. Od ociemniałego sprzedawcy kupuje dziewczynce balonik i odchodzi z nią w nieznanym kierunku. Wkrótce miastem wstrząsa wiadomość, że podmiejskim lesie znaleziono trupa Elsie. Ponieważ nie jest to pierwsza tego rodzaju zbrodnia, opinia publiczna i prasa podnoszą alarm. Prowadzący śledztwo komisarz Lohmann bezskutecznie usiłuje schwytać sprawcę, wywołując tylko zamieszanie w kryminalnym światku. Wkrótce policja i przestępcze podziemie niezależnie od siebie prowadzą poszukiwania "wampira". Złodzieje i oszuści wciągają do współpracy żebraków i kloszardów. Niewidomy sprzedawca baloników identyfikuje w końcu mordercę słysząc, jak ten pogwizduje znów swoją ulubioną arię. Jednemu z wciągniętych do współpracy złodziei udaje się wypisać winnemu kredą na płaszczu literę M (od słowa"morderca"). Zbrodniarz, orientując się, że został zdemaskowany, ukrywa się w budynku biurowym, gdzie pozostaje po jego zamknięciu. Bandyci, otoczywszy urząd, postanawiają sami wymierzyć mu sprawiedliwość. 02:30 KINO NOCNE - BANNION (THE BIG HEAT) Film kryminalny, 85 min, USA, 1953 Reżyseria: Fritz Lang Scenariusz: Sydney Boehm Zdjęcia: Charles Lang Muzyka: Henryk Wars, Daniele Amfitheatrof Aktorzy: Glenn Ford, Gloria Grahame, Jocelyn Brando, Alexander Scourby, Lee Marvin Pochodzący z Austrii znakomity reżyser Fritz Lang (zmarł w 1976 roku w wieku 86 lat), z wykształcenia architekt i artysta malarz, był wzorem dla kolejnych pokoleń filmowców. Do dziś ma wielu naśladowców i kontynuatorów swej sztuki. Twórca m.in. sagi "Doktor Mabuse", "Nibelungów", "Metropolisu", "M - mordercy", "Kobiety w oknie", "Domu nad rzeką"- umiał tworzyć specyficzną atmosferę swoich filmów. Zaczynał karierę w Niemczech. Gdy jednak Hitler zapragnął, by realizował filmy nazistowskie, zdecydował się wyjechać za granicę, pozostawiając wszystko, również żonę, scenarzystkę Theę von Harbou, z którą współpracował. Nakręcił jeden film we Francji, potem przeniósł się do Hollywood, gdzie spędził następne 20 lat. W latach 50. opuścił Amerykę i wyruszył do Indii, następnie wrócił do Niemiec. W Stanach nakręcił kilka pamiętnych westernów ("Powrót Franka Jamesa", "Rancho złoczyńcow"), ale głównie realizował thrillery ("Szkarłatna ulica", "Gdy miasto śpi"). "Bannion" jest zaliczany do klasyki gatunku. Wyróżnia się znakomitą reżyserią, świetnym scenariuszem, najwyższej klasy aktorstwem i trzymającą w napięciu wartką akcją. Odtwórca tytułowej roli Glenn Ford ("Gilda", "Szkolna dżungla", "15.10 do Yumy", "Bitwa o Midway") dał popis mistrzowskiej gry, a dorównują mu kroku piękne Jocelyn Brando i Gloria Grahame. Atuty "Banniona" to przede wszystkim wspaniali aktorzy. Krytyka wielokrotnie zresztą podkreślała ogromny wkład całej obsady w sukces filmu. Jest to brutalna opowieść o policjancie z wydziału zabójstw, który samotnie walczy z mafią, mając przeciwko sobie skorumpowany wymiar sprawiedliwości i cały świat przestępczy miasta. Film otwiera scena samobójstwa policjanta Duncana. Śledztwo w tej sprawie prowadzi porucznik Dave Bannion. Z zeznań wdowy Berthy Duncan wynika, że jej mąż był nieuleczalnie chory. Tymczasem z porucznikiem kontaktuje się przyjaciółka Duncana, Lucy Chapman, która twierdzi, że jej kochanek cieszył się znakomitym zdrowiem i planowali wspólną przyszłość. Niebawem dziewczyna pada ofiarą brutalnego mordu. Sprawa zatacza coraz szersze kręgi. Detektyw wpada na trop przestępczej działalności gangu, który pod przywództwem Mike'a Lagana (Alexander Scourby) trzęsie całym miastem. Skorumpowani i zastraszeni zwierzchnicy Banniona chcą odsunąć detektywa od śledztwa. Sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy wskutek wybuchu bomby podłożonej w samochodzie porucznika, ginie jego ukochana żona Katie (Jocelyn Brando). Owładnięty pragnieniem zemsty Bannion działa coraz bardziej zdecydowanie. W rezultacie zostaje zawieszony w czynnościach służbowych. Jego determinacja rodzi agresywną nienawiść. Próbuje na własną rękę wymierzyć sprawiedliowść winnym. Jego sojusznikiem niespodziewanie staje się piękna Debby Marsh (Gloria Grahame), dziewczyna Vince'a Stone'a (Lee Marvin), człowieka Lagana. W furii Vince straszliwie oszpecił twarz ślicznej Debby, która teraz również łaknie zemsty. 04:05 TAŚMY KULTURY - PUCHAR WSZECH CZASÓW Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Lepiej wygrać puchar wszechświata na jedną chwilę czy być mistrzem wszech czasów, ale w drobnej konkurencji? Dyplomy, konkursy, wyróżnienia - dopiero po latach widać, które były wszech, a o których tylko tak myśleliśmy. 04:20 SCENA ALTERNATYWNA - NOŻE Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska W 2018 roku zespół Noże został laureatem Jarocińskich Rytmów Młodych. 25 października 2019 roku muzycy wydali swoją pierwszą płytę pod tytułem "Gniew". O swojej muzyce piszą, że to "post - punkowe gitary rozpędzone w przyszłość". Wybrzmiewają w niej pulsujące piętrowe pogłosy, wybuchy i szepty polszczyzny. W skład zespołu wchodzą: Karol Kruczek (wokal, gitara basowa), Bruno Jasieński (perkusja), Jan Biedziak (gitara elektryczna), Jeremiasz Hendzel (instrumenty klawiszowe) oraz gościnnie Kuba Gumiński (puzon). W Scenie alternatywnej zespół wykona następujące utwory z nowej płyty: "Gniew", "Czarny kwadrat", "Kora/Persefona", "Error/Erros", "Szkło", "Złe wychowanie".