TVP Historia Piątek, 31.01.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - premiera "Trzech sióstr" Antoniego Czechowa; 1943 - kapitulacja wojsk generała Friedricha Paulusa pod Stalingradem; 1976 - do Sejmu wpływa "Memoriał Stu Jeden"; 1977 - otwarcie Centrum Pompidou w Paryżu. 07:25 CZAS HONORU - ODC. 19 "WOJNA I MIŁOŚĆ" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Halbe pokazuje Rainerowi zdjęcia Władka i Kamila zrobione w restauracji Woźniaka. Władek zakochuje się w od pierwszego wejrzenia w nowej łączniczce, Rudej. Michał pokazuje Margaret legitymację z fabryki Woyciechowskiego. Sowińska wyjaśnia Bronkowi sytuację Elżbiety, której Niemcy rozstrzelali rodzinę. Otto tłumaczy Marii, że otrzymał rozkaz pracy w jej szpitalu i nie mógł odmówić. Maria czuje się zakłopotana tą sytuacją. Michał przekazuje Celinie fałszywe dokumenty na nazwisko Beata Heinemann. Władek znajduje pokój w domu w Józefowie, skąd będzie nadawać radiostacja. Mosler daje Kwapiszowi pieniądze. Zauważa Janka na zdjęciu z Leną. Władek przedstawia Doktorowi i chłopakom plan napadu na Reichsbank. Janek prosi Bronka o pieniądze dla Kwapisza. Tymczasem Kamil melduje Władkowi, że radiostacja działa. Próbuje złapać Londyn, zgłasza się jednak radiostacja niemiecka. Michał i Celina jako małżeństwo poznają w kasynie Halbego. 08:45 HISTORIA POLSKI - POLACY NA SYBERII - W KRAJU SZAMANÓW Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Autor: Jadwiga Nowakowska Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura Wykonawcy: Beatrycze Łukaszewska Cykl filmów dokumentalnyh poświęconych Polakom, którzy budowali i cywilizowali Rosję. To właśnie Polacy byli pionierami w poznawaniu rozległych zauralskich obszarów, brali udział w ekspedycjach naukowych, badali odmienność kulturową tamtejszych ludów. Niejeden polski inżynier, kupiec, lekarz, wojskowy żył dostatnio i był otoczony szacunkiem. Wiele polskich fortun tkwiło korzeniami w syberyjskiej ziemi. Kolejne odcinki ukazują różne ogólniejsze zagadnienia przez pryzmat losów poszczególnych ludzi. Jakucja, kraj wiecznej zmarzliny. Temperatura spada tu do minus 60 stopni. Wielu Polaków zsyłanych do Rosji poświęcało się z czasem badaniu tej ziemi. Szczególnie znane są tutaj nazwiska Aleksandra Czekanowskiego, Jana Czerskiego, Edwarda Piekarskiego, Wacława Sieroszewskiego, Sergiusza Jastrzębskiego. Film opowiada o ich życiu w skrajnie trudnych warunkach, a także o pracy, której efekty do dzisiaj są widoczne na terenie całej Jakucji. O dokonaniach Polaków mówili Jakuci, którzy od lat opracowują dorobek polskich badaczy i naukowców. Polacy mają na koncie również znaczące dokonania w badaniu kultury żyjących tu narodów i niezwykle ciekawego zjawiska, jakim jest szamanizm. Do dzisiaj dzieło to starają się kontynuować ich żyjący tam potomkowie i młodzi naukowcy, którzy od lat penetrują Jakucję i odkrywają ją dla świata. 09:20 WOJNA I JA - ROMEK, ODC. 5 (.) Dokument fabularyzowany, 25 min, Niemcy/Czechy/Francja, 2018 Reżyseria: Matthias Zirzow Polska 1942. ROMEK (10 lat) mieszka w getcie i jak wiele innych dzieci szmugluje jedzenie zza murów. Ze swojej ostatniej wyprawy przynosi nie tylko żywność, ale i niepokojące wieści: mieszkańcy getta mają zostać wywiezieni do obozu, a getto zlikwidowane. Zaczyna się wyścig z czasem; Romek próbuje zrozumieć sytuację i uratować siebie i rodziców. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 10:55 POŚWIĘCAJĄC ŻYCIE PRAWDZIE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Grażyna Czermińska Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Grażyna Czermińska Wykonawcy: Józef Szopiński Film dokumentalny o tragicznej historii 12 lekarzy, specjalistów i ekspertów z dziedziny medycyny sądowej, którzy znaleźli się w składzie powołanej przez Niemców Międzynarodowej Komisji Lekarskiej do zbadania mordu w Katyniu. Członkowie komisji pochodzili z krajów zależnych od Rzeszy: Belgii, Bułgarii, Danii, Protektoratu Czech i Moraw, Rumunii, Słowacji, Węgier i Finlandii oraz z neutralnej Szwajcarii. W kwietniu 1943 roku mieli osobiście dokonać sekcji zwłok zamordowanych w Katyniu polskich oficerów i ustalić dokładny czas popełnienia zbrodni. Wszyscy złożyli podpisy pod dokumentem obwiniającym ZSRR o dokonanie tej zbrodni. Po wojnie, mimo gróźb, szykan i oskarżeń o kolaborację z nazistami, większość członków Komisji nie wyparła się swoich oświadczeń. Tylko dwóch, profesor Hajek z Czech i profesor Markow z Bułgarii pod groźbą kary śmierci zostało zmuszonych przez władze komunistyczne do odwołania swoich podpisów. Dla pozostałej dziesiątki ta decyzja miała dramatyczny wpływ na losy ich samych lub ich rodzin; tajemnicze zgony i morderstwa, więzienie, konieczność emigracji, naciski własnych rządów na nieujawnianie prawdy o zbrodni katyńskiej. Skąd wzięła się u nich tak silna determinacja i upór w dążeniu do ujawnienia prawdy o Katyniu, jakie były motywy, które kazały im narażać dla niej życie? Profesor Francois Neville na tak postawione pytanie odpowiedział "Vitam impendere Vero" - poświęcając swoje życie prawdzie. Autorom filmu udało się dotrzeć do rodzin kilku członków komisji. W filmie znajdą się wspomnienia Rodicy, córki dr Alexandru Birkle ' a nagrane w jej mieszkaniu w Bukareszcie. Na Słowacji o swoim wujku Frantiku Šubku opowie Margarita Kanikowa, a o Francois Naville ' u opowie jego siostrzeniec w Szwajcarii profesor Gabriel Aubert. Sylwetki pozostałych członków komisji zaprezentowane zostaną w formie krótkich biogramów. Tło historyczne tamtych czasów zaprezentują historycy. W filmie zostaną wykorzystane obszerne filmowe materiały archiwalne dotyczące zbrodni katyńskiej oraz doniesienia prasowe z tamtego okresu. Jednym z ważniejszych elementów ikonograficznych filmu będą materiały archiwalne będące w posiadaniu rodzin członków komisji. 12:20 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 22/24 Serial sensacyjno - wojenny, 60 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Andrzej Staszczyk, Bogdan Ferenc, Jacek Sobala, Zbigniew Borek, Witold Bieliński, Joanna Ciemniewska, Paweł Galia, Mariusz Gorczyński, Małgorzata Kaczmarska, Ewa Serwa, Ewa Wawrzoń Dawny kolega Czarka, prof. Rajmund Wolta, na prośbę wywiadu polskiego jedzie do Jeny. Ma się zorientować, czym zajmuje się jego dawny instytut. Obserwuje go polski agent mający łączność z Czarkiem. Rajmund, jak go pouczono, przedstawia się w telefonach przezwiskiem z doktoranckich czasów: Schwarzkopf. Pozostawia jednak wszędzie tropy. Mieszka w dawnym pensjonacie, wydzwania do Instytutu w poszukiwaniu prof. Wandera i innych naukowców. Wander od dawna pozostaje w areszcie domowym. Weissinstitut jest pilnie strzeżony i "prof. Schwarzkopf" zostaje natychmiast zauważony przez gestapo oraz Relkego. Rajmund nic nie dostrzega zajęty poszukiwaniami wycofanych prac Wandera. W uniwersyteckiej bibliotece znajduje omówienia wszystkich opatentowanych odkryć naukowych. Widziany przez mnóstwo osób nie wie, że właśnie został rozpoznany w rejestrach doktorantów instytutu jako Rajmund Wolta. Czarek, na wezwanie swojego agenta, przyjeżdża do Jeny i ratuje Rajmunda przed aresztowaniem. 14:35 ZŁOTO JUKONU - ODC. 3/3 (ODC. 3/3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Ben Crichton Scenariusz: Ben Crichton Wykonawcy: Piotr Banasz, Dan Snow (prowadzący) W tej epickiej przygodzie zespół odkrywców próbuje zdobyć złoto na zamarzniętej północy Kanady. Idąc tą samą drogą, co pierwotni poszukiwacze złota, wyruszają w niebezpieczną i ekscytującą podróż. Muszą pokonać zdradziecką przełęcz, poruszać się po rozległych, lodowych jeziorach i walczyć z potężną rzeką Jukon w drewnianej łodzi. 17:40 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZĘTA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Reżyseria: Kinga Wołoszyn - Świerk Scenariusz: Kinga Wołoszyn - Świerk Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Spojrzenie na tematykę obozową oczami współczesnych młodych kobiet i ich rówieśnic sprzed 65 lat, byłych więźniarek obozu Auschwitz - Birkenau. Niemiecki nazistowski przemysł zagłady wybierał swoje ofiary niezależnie od pochodzenia, statusu społecznego czy narodowości. W filmie, obok Polek, występują również Czeszka i Niemka. Pomimo tak dużego upływu czasu, wspomnienia obozowe wciąż żyją w pamięci tych kobiet. Nie mogą się od nich uwolnić także najbliższe im osoby. Dla pokolenia, które nigdy nie zaznało wojny i dorastało we względnym dobrobycie, opowieści o obozowym życiu są szokujące. I nie są w nich najważniejsze elementy powszechnie znane z podręczników historii - głód, brak higieny, insekty czy choroby, ale wszechobecne poniżenie godności człowieka schodzące poniżej poziomu zezwierzęcenia. Wspomnienia kobiety, która trafiła do obozu jako 9 - letnia dziewczynka, czy młodej matki rodzącej w koszmarnych warunkach swoje pierwsze dziecko, w zestawieniu ze świadomością, że wszystko to wydarzyło się nie tak dawno w środku Europy, skłaniają do refleksji nad ciemną stroną natury człowieka i drzemiącymi w niej demonami, które tak łatwo było obudzić. W filmie poruszane są również zagadnienia łatwego życia w obozie, zazwyczaj pomijane w dotychczas znanych produkcjach o podobnej tematyce. Czy zwolnienie członkiń obozowej orkiestry kobiecej od ciężkich prac fizycznych miało być rekompensatą za ciągnące się przez całe życie psychiczne obciążenie, wynikające ze świadomości przygrywania skocznych utworów kolumnom maszerującym do komór gazowych? Czym był obozowy dom publiczny? Miejscem rozrywki czy kolejnym trybikiem służącym podniesieniu wydajności pracy w upiornym systemie zagłady? Czy praca kobiet w Puffie oznaczała lepsze jedzenie i ubranie, czy najgorsze z upokorzeń, jakie może spotkać kobietę? Wszelkie uogólnione oceny są w tym wypadku nieuprawnione i niestosowne, a próby odpowiedzi na tego rodzaju pytania prowadzą do zastanowienia się nad postawą, jaką każdy z nas przyjąłby, stojąc wobec takiego bezmiaru ludzkiej tragedii. 18:55 CZAS HONORU - ODC. 20 "ŚLAD NA FOTOGRAFII" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Sajkowski dostaje pierwszą pensję, jednak Mosler zabiera mu większą część pieniędzy. Bronek planuje ucieczkę Wandy z Pawiaka, Elżbieta szkicuje plan Serbii. Rainer i Halbe wpadają na trop komórki fałszującej dokumenty. Michał zaprasza Hanię na randkę. W szpitalu Otto domyśla się, że Maria współpracuje z podziemiem. Radzi jej, w imię dawnej przyjaźni, żeby tak nie ryzykowała. Halbe widzi Michała z Hanią. Grażyna, strażniczka na Pawiaku, próbuje załatwić przeniesienie Wandy do pracy w szklarni, gdzie Bronek mógłby się przebić przez mur od strony getta. Władek z chłopakami rozpoczynają przygotowania do napadu na Reichsbank. Wybierają miejsce napadu ulicznego na konwój. Janek i Bronek sprawdzają kamienicę w getcie, z której można się przebić na Pawiak. Oficerowie łączności sprawdzają radiostację Władka i Kamila. Dochodzi do połączenia radiowego z Londynem. Janek namawia Romka, żeby wystawił mu Moslera. Romek prowokuje Moslera informacją o wielkim szmuglu. Tymczasem na Pawiaku Wanda trafia do izolatki. 20:00 POLSKIE 100 LAT - NIEMIECKA POLITYKA OKUPACYJNA NA ZIEMIACH POLSKICH Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Od pierwszych dni okupacji polityka niemiecka wobec społeczeństwa polskiego miała niezwykle represyjny charakter. Szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, któremu podlegały SS i gestapo, Heinrich Himmler oświadczył, że zagłada Polaków jest podstawowym obowiązkiem narodu niemieckiego, a Polacy zostaną starci z powierzchni ziemi. Terror, publiczne egzekucje, wywózki do obozów koncentracyjnych, w tym do nowo powstałego obozu w Auschwitz stały się ponurą codziennością. Głównym celem Niemców była likwidacja polskich elit i inteligencja. Pozbawieni najwartościowszej części społeczeństwa, Polacy mieli stać się posłusznymi niewolnikami dla niemieckiej rasy panów. 20:45 TEATR TELEWIZJI - NIEMCY Teatr, 121 min, Polska, 1974 Reżyseria: Jan Świderski, Barbara Borys - Damięcka, Łucja Ronowicz Aktorzy: Ewa Milde, Andrzej Seweryn, Marek Walczewski, Edmund Fidler, Gustaw Lutkiewicz, Gustaw Holoubek, Halina Mikołajska, Maja Komorowska, Marian Kociniak, Zofia Mrozowska, Halina Kowalska, Tadeusz Fijewski, Grażyna Barszczewska, Piotr Pawłowski, Józef Fryźlewicz Żyjący w Niemczech hitlerowskich profesor Sonnenbruch przeżywa wewnętrzny konflikt: lojalnego obywatela, nieakceptującego jednak form i metod polityki prowadzonej przez rząd swojego kraju. Nieoczekiwana wizyta poszukiwanego przez gestapo Żyda i komunisty Joachima Petersa, dawnego współpracownika profesora powoduje, że uczony staje przed problemem wyboru między humanizmem i uczciwością a chęcią zachowania życiowego dorobku naukowego. 23:35 SŁYNNE JEDNOSTKI SPECJALNE - ŚWIĘTY ZASTĘP Z TEB. ODC. 1/10 (ANCIENT ASSASSINS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Chris Lethbridge Wykonawcy: Janusz Szydłowski Od wieków historia pełna jest opowieści o odważnych wojownikach i elitarnych jednostkach bojowych, które walczyły, aby chronić władców, pokonywać wrogie armie i ratować imperia. Seria ta opowiada o najbardziej zabójczych formacjach wojskowych w historii, od starożytnej Grecji po Japonię. Przy pomocy rekonstrukcji filmowych i wypowiedzi ekspertów przypomina ich misje i dzieje. Władcy zawsze potrzebowali elitarnych oddziałów bojowych; mężczyzn czy kobiet doskonale wyszkolonych, zręcznych w posługiwaniu się bronią, zdolnych do infiltracji szeregów wroga, a w razie konieczności do ich eliminacji. Każdy z odcinków serii poświęcony jest jednemu wojownikowi albo jednej wyspecjalizowanej grupie. Bada ich szczególne umiejętności, w jaki sposób się szkolili, jaki mieli cel, co dokładnie uczyniło z nich najbardziej przerażających morderców ich czasów i jak ich działania wpłynęły na współczesną taktykę wojenną. W cyklu będzie można znaleźć odpowiedź, między innymi, na pytania: jak buddyjska mniszka stała się wojowniczką Kung Fu, jak saksońskie siły bojowe ostatecznie pokonały wikingów, jak cygańscy najemnicy Vlada Palownika zatrzymali inwazję osmańską i jak holenderskie plemię doprowadziło do przejęcia Brytanii przez cesarza rzymskiego Klaudiusza. Ta oryginalna, pełna akcji i niesamowitych aktów seria, wciągnie wszystkich miłośników historii. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JÓZEF WYBICKI - REAKTYWACJA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Józef Wybicki - reaktywacja Cokolwiek nie wydobylibyśmy spod wody, nie wygrzebali z ziemi, i tak największym dla nas odkryciem zawsze będą ludzie, których poznajemy w trakcie poszukiwawczych przedsięwzięć. Bezinteresowni, zakochani w lokalnej historii poświęcają mnóstwo energii, by uświadomić swoim sąsiadom, w jakiej to okolicy mieszkają. Tak jest i tym razem. Z dużym wzruszeniem poruszamy się po Manieczkach - majątku, gdzie przez prawie dwadzieścia lat gospodarował Józef Wybicki, postać w historii Polski absolutnie sztandarowa. Na podstawie mapy z 1926 r. mamy częściowe informacje, jak wówczas wyglądał ten teren i gdzie mógł znajdować się dworek Wybickich. Zechcemy to również sprawdzić przy pomocy nowoczesnego sprzętu poszukiwawczego. Jest taki przekaz W kolejną podróż wybierzemy się do Poznania, gdzie zapukamy do klasztornej furty. Znajdujemy się na Wzgórzu Św. Wojciecha. Jest to otoczenie cytadeli poznańskiej. Tu, na terenie należącym do zakonu Karmelitów Bosych podobno znajduje się czołg z czasów II wojny światowej. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZWYCIĘZCY I POKONANI CZ. 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim siłom pancernym oraz strategom wojennym: Heinzowi Guderianowi i Georgijowi Żukowowi.