TVP Kultura Wtorek, 28.01.2020 08:25 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - AGNIESZKA SOWIŃSKA Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Małgorzata Nieciecka - Mac(Prowadzący) "Pamięci pamięci" - książka Marii Stiepanowej, nagradzanej rosyjskiej poetki i dziennikarki, ukazała się w Polsce. W programie Studio Kultura - Rozmowy rozmawiamy o tym wydawnictwie z tłumaczką, Agnieszką Sowińską. 08:35 DZIENNIKI LIPSETTA (LES JOURNAUX DE LIPSETT / LIPSETT DIARIES) Film animowany, 13 min, Kanada, 2010 Reżyseria: Theodore Ushev Film animowany Wyimaginowana biografia znanego kanadyjskiego eksperymentatora filmowego Arthura Lipsetta (1936 - 1986). 08:55 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Pam Ferris, Ian Hart, Ben Miller, Ulrich Tukur, Benjamin Sadler, Agata Buzek Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości. 11:00 KRÓLEWSKIE SNY - ODC. 1 Serial historyczny, 68 min, 8 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Grzegorz Warchoł Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Tomasz Wert Scenografia: Jacek Osadowski Muzyka: Wojciech Głuck Aktorzy: Gustaw Holoubek, Adam Adam Ferency, Kazimierz Meres, Czesław Mroczek, Jan Janga-Tomaszewski, Marek Obertyn, Jerzy Tkaczyk, Grzegorz Wons, Mieczysław Kadłubowski, Dorota Lanton, Janusz Michałowski, Krzysztof Wakuliński, Andrzej Szczepkowski, Jan Szurmiej "Nigdy nie byłem entuzjastą tzw. filmów historycznych. Zwykle niosą z sobą - przynajmniej tak to u nas praktycznie wygląda - nudę i powierzchowność. Ten historycyzm jest na ogół nużący, bajkowy, nierzeczywisty, jest w tym coś z lektury dla młodzieży. Tymczasem scenariusz Józefa Hena o ostatnich latach panowania Jagiełły i ostatnim jego małżeństwie wydał mi się bardzo nęcący, rzecz bowiem została potraktowana nie tylko historycznie - choć faktom i realiom nie można nic zarzucić - lecz bardziej po ludzku. Jagiełło przedstawiony jest jako człowiek obdarzony ogromnym talentem politycznym, ujmujący, bogaty charakterologicznie, o wielkiej inteligencji, poczuciu humoru, chytrości, a przede wszystkim jako człowiek z wyobraźnią, która pozwoliłaby zbudować dynastię" - tak w jednym z wywiadów Gustaw Holoubek "tłumaczył się" z przyjęcia głównej roli w serialu "Królewskie sny". Intuicja doświadczonego aktora nie omyliła go i tym razem. Historyczny fresk Grzegorza Warchoła spotkał się z uznaniem w oczach widzów i krytyki. Znaleźli się nawet tacy, którzy porównywali sposób "przekładu" historii na widowisko dramatyczne do dzieł samego Szekspira. Podkreślano udane współistnienie dziejowych realiów i prawdy o ludzkich uczuciach, zmaganiach z losem. Znakomite kreacje aktorskie tchnęły w podręcznikowych bohaterów autentyczne życie. Bryluje pośród nich oczywiście król Jagiełło z maestrią grany przez Holoubka. Aktor ukazał swego bohatera z godnością i ciepłym humorem. Nigdy nie utożsamił się z nim do końca. Pokazując działania Jagiełły, ukazywał także skomplikowany splot motywacji, które go do nich skłoniły. Akcja serialu rozpoczyna się po śmierci drugiej żony Władysława Jagiełły. Podobnie jak z poprzednią nie miał z nią syna. Bez potomka zaś nie można myśleć o założeniu dynastii. Książę Witold - brat Jagiełły - postanawia ożenić go ze swą wychowanicą - księżniczką holszańską. Nie jest to wszakże jedyna oferta. Różne stronnictwa polityczne próbują bowiem pozyskać potężnego monarchę, podsuwając mu własne kandydatki. 12:20 KRÓLEWSKIE SNY - ODC. 2 Serial historyczny, 68 min, Polska 1988 Reżyseria: Grzegorz Warchoł Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Tomasz Wert Występują: Gustaw Holoubek, Renata Zarębska, Janusz Michałowski, Adam Ferency, Krzysztof Wakuliński, Czesław Mroczek, Jan Tomaszewski, Mariusz Dmochowski, Andrzej Szczepkowski, Grzegorz Wons, Marek Obertyn, Krzysztof Tyniec, Jan Szurmiej i inni Król Władysław Jagiełło otrzymuje wiadomość, że Czesi pobili Zygmunta Luksemburczyka, jego małżeństwo z Ofką nie może więc dojść do skutku. Pozostaje kandydatura Sonki. Zbyszko Oleśnicki zostaje wysłany do Wilna, aby lepiej poznać ewentualną narzeczoną. Zbyszko jest gościnnie podejmowany w Trokach. Witold liczy na to, że Sonka jako polska królowa może oddać nieocenione usługi Litwie. Oględziny księżniczki odbywają się w łaźni, Zbyszko jest zachwycony. Późniejsza rozmowa podczas uczty utwierdza go w przekonanium, że Sonka jest odpowiednią żoną dla Jagiełły. Tymczasem na Wawel przybywa legat papieski Zeno, który ma rozstrzygnąć, kto jest winien pogarszającym się stosunkom Korony z Krzyżakami i donieść o tym papieżowi. Jagiełło rusza do Nowogrodu, nie mogąc doczekać się chwili poznania Sonki. Ślub odbywa się w Sandomierzu, gdzie czeka już Zeno. Wojna z Krzyżakami jest nieunikniona. 13:40 GINTROWSKI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Bartosiak Film dokumentalny o Przemysławie Gintrowskim. Opowieść o artyście, którego legenda nie przetrwała dziejowej rewolucji, mimo że on sam przyczynił się do jej zwycięstwa. To historia genialnego muzyka, który śpiewając rewolucyjne pieśni, porywał tłumy. Kiedy wreszcie zwyciężył, przestał być potrzebny i popadł w zapomnienie. 14:35 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - AGNIESZKA SOWIŃSKA Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Małgorzata Nieciecka - Mac (prowadzący) "Pamięci pamięci" - książka Marii Stiepanowej, nagradzanej rosyjskiej poetki i dziennikarki, ukazała się w Polsce. W programie Studio Kultura - Rozmowy rozmawiamy o tym wydawnictwie z tłumaczką, Agnieszką Sowińską. 14:50 SZLAKIEM KOLBERGA - NATALIA KUKULSKA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Michał Pietrusiewicz, Elżbieta Rottermund Cykl dokumentalny prezentujący znanych muzyków, którzy wyruszają w Polskę szlakiem Oskara Kolberga. Każdy odcinek będzie muzyczną podróżą w inny region Polski. Znani muzycy uczą się od artystów ludowych tradycyjnego repertuaru: śpiewają, grają na skrzypcach, akordeonie, tańczą. Pokazują piękno i niepowtarzalność polskiej muzyki ludowej. W tym odcinku szlakiem Kolberga wyrusza Natalia Kukulska. Miała okazję spotkać się z markowianką Heleną Szpytmą, w której twórczości jednym z wątków jest historia Rodziny Ulmów z Markowej. 15:25 PIES NA ŚRODKU DROGI Film obyczajowy, 36 min, Polska, 1986 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Andrzej Roman Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Tadeusz Chudecki, Krzysztof Majchrzak Opowieść o samotności w wielkim mieście. Bohater, pracownik fizyczny Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu, ma jedyną bliską istotę - wychowaną od szczeniaka sukę o imieniu Kora. Kiedy zwierzę ginie pod kołami ciężarówki, zrozpaczony mężczyzna postanawia odszukać kierowcę i zabić go... 16:15 PESTKA Melodramat, 88 min, Polska 1995 Reżyseria: Krystyna Janda Scenariusz na motywach powieści Anki Kowalskiej "Pestka": MaciejMaciejewski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Borkowski Aktorzy: Krystyna Janda, Daniel Olbrychski, Agnieszka Krukówna, Jan Frycz, Anna Dymna, Jan Englert, Zbigniew Zamachowski, Edward Żentara i inni Jurorzy Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni uznali dzieło Krystyny Jandy za najlepszy debiut reżyserski. Filmowa adaptacja popularnej w latach 60. książki Anki Kowalskiej od początku budziła wiele kontrowersji, miała tyleż pochlebnych, co krytycznych recenzji. Ekranowa "Pestka" nie jest wierna literackiemu pierwowzorowi. Główna bohaterka Agata (gra ją sama Krystyna Janda) w filmie jest już kobietą dojrzałą, z dużym bagażem doświadczeń życiowych. Niezależna finansowo, pracuje w Polskim Radiu, ma w dorobku kilka tomików wierszy. Mimo licznych romansów, nie zdecydowała się jednak na założenie rodziny. Chociaż dobiega czterdziestki, wciąż pozostaje samotna. Na ślubie przyjaciółki, Sabiny (Agnieszka Krukówna), Agata poznaje architekta Borysa (Daniel Olbrychski), przykładnego męża i ojca dwóch synów. Jej życie zmienia się całkowicie. Niewinna znajomość przeradza się w gwałtowną, namiętną miłość. Ale radość kochanków przeplata się z cierpieniem. Głęboko wierzący mężczyzna broni się przed zniewalającym go uczuciem. Nie chce ranić najbliższych, porzucać dzieci i żony Teresy (Anna Dymna), jednak zauroczenie inną kobietą okazuje się silniejsze. Agatę również ogarniają wątpliwości. Czy ma prawo niszczyć cudze szczęście, rozbijać rodzinę? Płomienna miłość, która połączyła dwoje dojrzałych ludzi, komplikuje ich życie i w rezultacie doprowadza do tragedii. 18:00 DOKUMENT.PL - GRANATOWY ZESZYT Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Scenariusz: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Paweł Banasiak Film dokumentalny "Granatowy zeszyt" został zrealizowany w czasie, kiedy Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ogłosił rok 2013 Rokiem Witolda Lutosławskiego. Projekt współfinansowany przez Instytut Muzyki i Tańca ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu Lutosławski 2013 - Promesa. Film jest objęty również patronatem Związku Kompozytorów Polskich. Narracja w filmie jest prowadzona m.in. poprzez Leszka Możdżera, pianistę, jednocześnie autora opracowania muzycznego do filmu. Prosty i komunikatywny sposób opowiadania o muzyce, który stosuje Leszek Możdżer, z pewnością przyczyni się do odczarowania muzyki Lutosławskiego, która jest uważana za trudną. Jedną z warstw filmu są wywiady z ludźmi, którzy znali Witolda Lutosławskiego. Występują kompozytorzy i muzycy, soliści i dyrygenci z kraju i ze świata. W filmie pojawiają się m.in. Krystian Zimerman, Anne - Sophie Mutter, Steven Stucky, Kazimierz Kord, Krzysztof Zanussi, Julia Hartwig, Grzegorz Michalski, Monika Wolińska, Irena Santor, Jerzy Kornowicz, Krzysztof Jakowicz i wielu innych znamienitych gości. Osobistymi wspomnieniami dzieli się również usynowiony przez kompozytora Marcin Bogusławski. Z całą pewnością najważniejszym, obok postaci Witolda Lutosławskiego, bohaterem filmu jest muzyka kompozytora. Poprzez jego dzieła widz może zbliżyć się do tajemnicy twórcy, do tajemnicy człowieka, którą właśnie w swoich utworach za pomocą oryginalnego języka, kompozytor starał się przekazać swoim odbiorcom. Wiele miejsca zajmują dzieła najważniejsze w artystycznej biografii artysty, te, które ukazują kolejne kroki w budowaniu własnego języka muzycznego, a także te, które współgrają z poszczególnymi częściami filmu. Kluczem do odczytania filmu jest tytułowy "granatowy zeszyt" - notatnik Witolda Lutosławskiego, który, jak cała spuścizna po Lutosławskim, znajduje się w zbiorach Fundacji Paula Sachera w Bazylei. Owe zapiski w zeszycie stają się osią narracyjną filmu. 19:15 POWIDOKI - W. G. SEBALD Dysk./wywiad/debata, 11 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadzący), Piotr Nowak (prowadzący) Przedmiotem dyskusji w tym odcinku jest książka "Wojna powietrzna i literatura" Winfrieda Georga Sebalda. 19:25 ANTYFONIE - TEONIKI ROŻYNEK / ŻANETA RYDZEWSKA Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Jacek Staniszewski, Andrzej Załęski Dwie bohaterki kolejnego odcinka Antyfonii reprezentują najmłodszą falę polskiej muzyki współczesnej. Teoniki Rożynek i Żaneta Rydzewska są absolwentkami Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Jedną z cech ich twórczości jest, pozbawione kompleksów i nasycone autentyczną ciekawością dźwięku, sięganie do elektroniki i środków nawiązujących do formuł wypracowywanych latami przez twórców z kręgu muzyki konkretnej. Teoniki Rożynek fascynuje brzmienie glitchowe, pochodzące często z pozamuzycznych źródeł (np. dźwięki otoczenia, maszyn). Żaneta Rydzewska porusza się swobodnie w wielu muzycznych obszarach, tworząc muzykę symfoniczną, kameralną, elektroniczną, improwizowaną oraz projekty interdyscyplinarne. Obydwie kompozytorki podkreślają rolę improwizacji oraz elektronicznego przetwarzania naturalnych źródeł dźwięku (np. linijki, ciecierzycy). Teoniki Rożynek, Żaneta Rydzewska oraz Aleksandra Kaca wystąpiły wspólnie w czerwcu 2019 roku na warszawskiej edycji festiwalu Sanatorium Dźwięku. 20:30 TEATR TELEWIZJI - OŚWIADCZYNY. JUBILEUSZ Spektakl, 62 min, TVP 1971 Autor: Antoni Czechow Przekład: Artur Sandauer Reż. Jerzy Antczak Zdjęcia: Zbigniew Nowak, Zbigniew Grygalon, Ryszard Kośmiński, Jan Mystkowski, Hubert Jakubowski Wykonawcy: Mieczysław Pawlikowski (Czubukow), Jadwiga Barańska (Natalia Stiepanowna), Tadeusz Fijewski (Łomow); Mieczysław Pawlikowski (Szypuczin), Jadwiga Barańska (Tatiana), Tadeusz Fijewski (Chirin), Wanda Łuczycka (Mierczutkina) oraz Tadeusz Cygler Dwie humoreski obyczajowe, znakomite studium charakterów. Kameralne obrazki dramaturgiczne, ilustrujące absurdalność wielu ludzkich poczynań. Pamiętne kreacje aktorskie Tadeusza Fijewskiego, Mieczysława Pawlikowskiego, Wandy Łuczyckiej i przede wszystkim Jadwigi Barańskiej, która stworzyła dwie krańcowo różne postaci, Natalii z "Oświadczyn" i Tatiany z "Jubileuszu". Pan Łomow zamierza oświadczyć się pannie Natalii. Oboje równie mocno pragną sfinalizowania planów małżeńskich - popycha ich ku temu zarówno pragnienie znalezienia towarzysza życia, jak też rozsądek i interesy. W uroczystym dniu wybucha sprzeczka najpierw o łąkę, potem o psa. Kawalera, już leciwego, ogarnia szewska pasja, panna jest bliska ataku furii. Obopólne zacietrzewienie w sporze o głupstwo grozi unicestwieniem życiowych planów. Zbliżający się jubileusz banku należy godnie uczcić. Urzędnik Chirin mozoli się nad przygotowaniem stosownego sprawozdania, lecz ciągle ktoś odrywa go od pracy - prezes Szypuczin, szczebiotka Tatiana, wdowa Mierczutkina... Diabli biorą urzędnika i jego robotę. 00:05 ONE. KOBIETY KULTURY - URSZULA GRABOWSKA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Wykonawcy: Łukasz Orbitowski (prowadzący) "One. Kobiety kultury" to program Łukasza Orbitowskiego, w którym do rozmowy zaproszone zostały najważniejsze kobiety polskiej kultury. Rozmowa ma charakter wyjątkowego, intymnego spotkania. Tym razem gościem programu jest Urszula Grabowska, popularna aktorka filmowa i teatralna. 00:35 PIERWSZE KLAPSY - POLSKIE FILMY AMERYKAŃSKIE Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2018 Cykl "Pierwsze klapsy" to współtworzony z łódzką Szkołą Filmową projekt, w którym na antenie TVP Kultura prezentowane są etiudy studenckie z lat 1949 - 2013. Filmy poprzedzone są krótkimi wstępami, w których Michał Oleszczyk rozmawia z zaproszonym do studia gościem o historii i kontekstach etiud. W odcinku "Polskie filmy amerykańskie" prowadzący Michał Oleszczyk z zaproszonym do studia gościem porozmawia o filmach: "Zabawa" Witolda Leszczyńskiego, "Holden" Krzysztofa Zanussiego, "Kirk Douglas" Marka Piwowskiego i Feriduna Erola, "Gorączka mleka" Juliusza Machulskiego i "Morderczy pościg" Błażeja Glapy. 00:40 PIERWSZE KLAPSY - ZABAWA Dramat, 9 min, Polska, 1960 Reżyseria: Witold Leszczyński Scenariusz: Witold Leszczyński Zdjęcia: Andrzej Kostenko, Wojciech Palmowski Aktorzy: Ewa Frykowska, Włodzimierz Bielicki Ekranizacja opowiadania Rogera Vaillanda. Para cynicznych młodych ludzi urządza sobie zabawę, w której stawką staje się ludzkie życie. Reżyseruje Witold Leszczyński. 00:50 PIERWSZE KLAPSY - HOLDEN Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1961 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Krzysztof Zanussi filmuje jedną scenę z życia dorastających chłopców. Rzecz dzieje się w pokoju szkolnego internatu. Holden słucha jazzu, nosi modną czapkę z daszkiem. Trochę się zgrywa, trochę nudzi. Rozmawia o kolegach i randkach. Nad jego łóżkiem wisi plakat Marylin Monroe, w który chłopak rzuca gumą. W odróżnieniu od współlokatorów nie ma żadnych planów na deszczowy wieczór. Usiłuje zapanować nad nieładem pozostawionym przez kolegów. Wyczekuje powrotu Turnera. Gdy kolega wraca do pokoju, zaczyna go wypytywać o dziewczynę, która czeka w holu na dole. Turner przebiera się i goli w pośpiechu. Okazuje się, że Alice jest dawną znajomą Holdena. Latem mieszkała w sąsiedztwie. Spędzili z sobą sporo czasu, grali w domino, ale teraz nie ma odwagi zejść i się z nią przywitać. Irytacja Holdena narasta, gdy Turner wyjawia, że nie zamierza zaprosić jej ani do kina, ani pojechać z nią do miasta, a jedynie spędzić wieczór w samochodzie. Holden rzuca się w końcu na Turnera. Silniejszy kolega bez trudu przewraca go na podłogę. Chłopak zostaje sam w pokoju, z jego wargi leci krew, zza okna słychać warkot odjeżdżającego samochodu Turnera. Holden znów słucha muzyki. Etiuda Zanussiego powstała na motywach głośnej powieści Jerome ' a D. Salingera "Buszujący w zbożu". Książka ukazała się po raz pierwszy na początku lat 50. (pierwsze polskie wydanie w roku 1961) i wywołała ogromne kontrowersje natury obyczajowej. Niesmak budził wulgarny język powieści oraz poruszana w niej tematyka związana z seksualnością nieletnich. Dziś powieść Salingera należy do kanonu amerykańskiej literatury XX wieku. Główny bohater stał się ikoną młodych buntowników. Sześć lat później Jack Kerouac wydał "W drodze" - kolejną powieść, która przyczyniła się do rewizji amerykańskiego mitu. Problematyka obyczajowa nie znajduje się jednak w centrum zainteresowania początkującego reżysera. Z opowieści o kilku dniach z życia Holdena Caulfielda Zanussi wybiera jeden epizod z pierwszych rozdziałów powieści. Koncentruje się na głównym bohaterze, starając się zarysować konflikt pomiędzy nim a współlokatorem. Czyni zeń oś dramaturgiczną etiudy. Holden Stefana Friedmanna to raczej typ zawadiaki niż buntownika. Jego gesty i zachowania to wyłącznie pozy, co wydaje się zgodne z duchem powieści, w której finale bohater wraca do domu i od września zaczyna edukację w kolejnej szkole, z której zapewne również zostanie usunięty. Zanussi, podobnie jak autor literackiego pierwowzoru, również stosuje kompozycyjną klamrę. W pierwszych i ostatnich ujęciach filmu bohater słucha muzyki, która opisuje miejsce zdarzeń, ale i charakteryzuje postać. Etiuda Zanussiego zdaje się wyrastać z fascynacji ówczesnych studentów Szkoły Filmowej kulturą Zachodu, szczególnie amerykańską, która była synonimem wolności i niezależności. W latach 60. powstają znakomite etiudy inspirowane kinem amerykańskim, jak choćby "Zabawa" (1960) Witolda Leszczyńskiego czy groteska dokumentalna Feriudina Erola i Marka Piwowskiego "Kirk Douglas" (1966). Zainteresowanie to wyrosłe na fali Odwilży roku 1956 widoczne było również w polskim kinie pełnometrażowym. "Holden" Zanussiego mógłby być przecież młodszym bratem Bazylego, bohatera "Niewinnych czarodziejów" Andrzeja Wajdy (1960). [Katarzyna Mąka - Malatyńska] 01:00 PIERWSZE KLAPSY - POLSKIE FILMY AMERYKAŃSKIE Dysk./wywiad/debata, 3 min, Polska, 2018 Cykl "Pierwsze klapsy" to współtworzony z łódzką Szkołą Filmową projekt, w którym na antenie TVP Kultura prezentowane są etiudy studenckie z lat 1949 - 2013. Filmy poprzedzone są krótkimi wstępami, w których Michał Oleszczyk rozmawia z zaproszonym do studia gościem o historii i kontekstach etiud. W odcinku "Polskie filmy amerykańskie" prowadzący Michał Oleszczyk z zaproszonym do studia gościem porozmawia o filmach: "Zabawa" Witolda Leszczyńskiego, "Holden" Krzysztofa Zanussiego, "Kirk Douglas" Marka Piwowskiego i Feriduna Erola, "Gorączka mleka" Juliusza Machulskiego i "Morderczy pościg" Błażeja Glapy. 01:05 PIERWSZE KLAPSY - KIRK DOUGLAS Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1966 Reżyseria: Feridun Erol, Marek Piwowski Zdjęcia: Feridun Erol, Marek Piwowski Etiuda studencka Marka Piwowskiego i Feriduna Erola. Dokumentalny zapis wizyty Kirka Douglasa, jednej z największych gwiazd Hollywood, w Łódzkiej Szkole Filmowej. Znany aktor bierze udział w spotkaniu ze studentami, uczy ich westernowych tricków, a nawet uczestniczy w zaimprowizowanym krótkometrażowym filmie. 01:15 PIERWSZE KLAPSY - GORĄCZKA MLEKA Etiuda filmowa, 13 min, Polska, 1977 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Janusz Gauer Aktorzy: Bogusława Pawelec, Maciej Reszczyński, Hanna Mikuć, Jacenty Jędrusik, Juliusz Machulski Etiuda studencka Juliusza Machulskiego z 1977 roku. Film zrealizowano pod opieką artystyczną Wojciecha Jerzego Hasa i Marka Nowickiego. Film jest zarazem dyplomem operatorskim Janusza Gauera z roku 1978. Reżyser i operator współpracowali później przy takich filmach jak "Vabank" czy "Seksmisja". Machulski opowiada historię młodego studenta, który aby dorobić do stypendium, roznosi mleko. Pewnego dnia roi sobie, że stał się świadkiem zbrodni, którą młode małżeństwo popełniło w celu przejęcia mieszkania po pewnej staruszce. Niestety ani milicjant, ani tym bardziej sąsiad donosiciel nie są skłonni uwierzyć w pokrętne tłumaczenia młodego chłopaka. Widz do końca nie jest pewien, czy zbrodnia faktycznie miała miejsce. Uważni odbiorcy z pewnością rozpoznają młodego Juliusza Machulskiego w roli wyrwanego ze snu po ciężkiej nocy lokatora. 01:30 PIERWSZE KLAPSY - POLSKIE FILMY AMERYKAŃSKIE Dysk./wywiad/debata, 2 min, Polska, 2018 Cykl "Pierwsze klapsy" to współtworzony z łódzką Szkołą Filmową projekt, w którym na antenie TVP Kultura prezentowane są etiudy studenckie z lat 1949 - 2013. Filmy poprzedzone są krótkimi wstępami, w których Michał Oleszczyk rozmawia z zaproszonym do studia gościem o historii i kontekstach etiud. W odcinku "Polskie filmy amerykańskie" prowadzący Michał Oleszczyk z zaproszonym do studia gościem porozmawia o filmach: "Zabawa" Witolda Leszczyńskiego, "Holden" Krzysztofa Zanussiego, "Kirk Douglas" Marka Piwowskiego i Feriduna Erola, "Gorączka mleka" Juliusza Machulskiego i "Morderczy pościg" Błażeja Glapy. 01:32 PIERWSZE KLAPSY - MORDERCZY POŚCIG Film dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Reżyseria: Błażej Glapa W postnuklearnym świecie życie to bezustanna walka, szczególnie jeśli polują na ciebie bezlitośni myśliwi. Czy bohaterowi uda się wyjść cało z pościgu, w którym stawką jest życie jego lub jego prześladowców? Teoretycy filmu sytuują animację po stronie kina fikcjonalnego, podkreślając zwykle nadzwyczajną siłę kreacyjną tej formy filmowej. Film animowany posługuje się technikami i środkami, które są typowe wyłącznie dla niego. Rysunek, wycinanka, lalka to najpopularniejsze techniki filmu animowanego. Animacja, zachowując swój kreacyjny, odległy od zapisu rzeczywistości charakter, czerpie pełnymi garściami z kina dokumentalnego (przykładów dostarcza intesywnie rozwijający się nurt dokumentu animowanego) oraz z fabularnego kina aktorskiego (przykładem "Morderczy pościg"). Błażej Glapa sięga po konstrukcyjne schematy filmu sensacyjnego, science fiction, road movie i westernu. Splata konwencje gatunkowe w spójną, pełną dramaturgicznego napięcia całość. Bohaterowie należą do motocyklowej bandy, ścigają się po pustynnych bezdrożach, które do złudzenia przypominają pejzaże Wielkiego Kanionu. W "Morderczym pościgu" jest też budzący grozę bar przydrożny, w którym musi dojść do bójki. Na koniec bandyci odjeżdżają doliną w stronę zachodzącego słońca. Przestrzeń filmu, choć typowa dla westernu i filmu drogi, jednocześnie jest przestrzenią z przyszłości, światem po katastrofie, usłanym kośćmi zwierząt. Trudno w nim swobodnie oddychać, a kontakt z powietrzem powoduje, że bohaterowie mutują. Zmieniają się w szczury, stanowiące najwyraźniej jedyny gatunek, któremu udało się przystosować się do nowych warunków życia. Związek "Morderczego pościgu" z kinem aktorskim podkreślany jest od pierwszych ujęciach filmu. Glapa posługuje się tradycyjnymi technikami animacji jak lalki i wycinanki, ale celowo stylizuje obraz na nieco zniszczoną, pełną drop taśmę filmową. Stylizacji służy również kolorystyka filmu, sugerująca, że akcja toczy się w pystynnym, tonącym w słońcu krajobrazie Zachodu. Napisy początkowe i końcowe odczytuje lektor. Jego intonacja i artykulacja przywodzą na myśl sposób czytania, jaki polski widz doskonale zna z telewizji i popularnych niegdyś kaset VHS, które docierały do Polski szczególnie w latach 80. i 90. Nawiązanie do "kultury VHS" staje się kolejnym tropem interpretacyjnym, wyjaśniającym specyficzną estetykę "Morderczego pościgu". Film Glapy pokazuje, że w kinie animowanym nie ma żadnych ograniczeń. Nieco groteskowa stylizacja na seans video łączy się z grą filmowymi gatunkami, która ma pewną tradycję w historii polskiego kina animowanego. Po konwecję westernu, do którego odwołuje się również Glapa, sięgał przecież przed laty Witold Giersz w "Małym westernie" (1960), opowiadając o trzech kowbojach, wyłaniających się i znikających w słoiczkach z farbą. Choć Glapa i Giersz zrealizowali swe filmy odmiennymi środkami, posłużyli się różnymi estetykami, to w obu przypadkach związki z silnie skonwencjonalizowanymi gatunkami filmowymi stały się podstawowym źródłem humoru. [Katarzyna Mąka - Malatyńska] 02:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - GOLEM Film science fiction, 89 min, Polska, 1979 Reżyseria: Piotr Szulkin Scenariusz: Tadeusz Sobolewski, Piotr Szulkin Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zygmunt Konieczny Występują: Marek Walczewski, Krystyna Janda, Joanna Żółkowska, Krzysztof Majchrzak, Mariusz Dmochowski, Wiesław Drzewicz, Henryk Bąk, Wojciech Pszoniak, Jan Nowicki, Ryszard Pietruski, Marian Opania, Andrzej Seweryn i inni Debiut fabularny Piotra Szulkina. Scenariusz oparty został na wątkach powieści "Golem" Gustava Meyrinka. Akcja filmu rozgrywa się w przyszłości, na Ziemi po kataklizmie atomowym. "Stara" ludzkość o wysokiej cywilizacji wyginęła. Ci, którzy pozostali przy życiu, to jednostki z reguły zdegenerowane. Panuje nędza, ludzie są ordynarni, powszechne jest donosicielstwo. Kontakt obywateli z bliżej nieokreśloną władzą ogranicza się do policyjnych przesłuchań. Za to władza w sposób totalny kontroluje życie obywateli. Lekarze powszechnie dokonują na ludziach eksperymentów medycznych, które najdelikatniej nazwać można nieetycznymi. Wychodzące spod ich rąk jednostki są psychicznie kalekie, cierpią na rozdwojenie jaźni, amnezję, tracą poczucie tożsamości. Jednym z nich jest bohater filmu Pernat. W jego przypadku popełniono pewien błąd - obdarzono go zbyt wysokim współczynnikiem humanistycznym. Dlatego też w świecie bez żadnych zasad moralnych czuje się zagubiony, nie potrafi nawiązać kontaktu z innymi ludźmi. Oczami Pernata poznajemy nową rzeczywistość, rzeczywistość z której próbuje uciec. Jednak długo mu się to nie udaje. Zostaje oskarżony o spowodowanie śmierci administratora Holturma i uwięziony. Po wyjściu na wolność odkrywa sposób ucieczki... 04:10 TAŚMY KULTURY - DELEGACJE SUKCESU Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Wielka kariera to taka, która wykracza poza granice administracyjne. Jest jak ambicja wodza, która pcha go do podbijania kolejnych terytoriów i budowania potężnego imperium. Sen o zagranicznej karierze śni się nie od dziś. 04:25 SCENA KLASYCZNA - (28) SEKSTET WOKALNY PROMODERN Koncert, 39 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadzący) W tym odcinku Sceny Klasycznej wystąpi Sekstet wokalny pro Modern. W programie zespół wykona utwory z najnowszej płyty proMODERN shakespired nagrodzonej w 2018 roku dwoma Fryderykami w kategoriach Album Roku Muzyka Współczesna i Najwybitniejsze Nagranie Muzyki Polskiej. Sekstet wokalny muzyki współczesnej wraz z wieloma najwybitniejszymi polskimi kompozytorami stworzył program dla uczczenia jubileuszu szekspirowskiego w roku 2016. Powstał muzyczny pejzaż stworzony do Sonetów Williama Shakespeare ' a. Muzykę napisali tak wspaniali kompozytorzy, jak Krzesimir Dębski, Krzysztof Herdzin, Paweł Łukaszewski, Stanisław Moryto, Tomasz Opałka, Maciej Zieliński, Dariusz Przybylski, Anna Ignatowicz, Miłosz Bembinow, Aleksander Kościów czy Andrzej Borzym jr. Zespół powstał w 2012 roku. Tworzą go artyści, którzy chcieli wyjść poza śpiewanie partii solowych w kolejnych spektaklach i koncertach i stworzyć grupę wokalną specjalizująca się w najbardziej wymagających utworach współczesnych kompozytorów. proMODERN jest synonimem najlepszych wykonań wokalnych muzyki współczesnej. Zespół zyskał wielkie uznanie w środowisku muzycznym, zdobywał nagrody na konkursach międzynarodowych i otrzymuje znakomite recenzje.