TVP Historia Poniedziałek, 02.03.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - ostatnia symfonia Sibeliusa; 1945 - zdezerterował batalion Ludowego Wojska Polskiego; 1958 - pierwsze przejście poprzez Antarktydę; 1973 - śmierć Aliny Szapocznikow; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 40 "JUŻ CZAS..." Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Czwarta seria odcinków "Czasu honoru". Odnajdujemy bohaterów: Władka, Bronka, Janka, Michała oraz ich bliskich w okupowanej Polsce niecałe trzy lata po wydarzeniach opisanych w części trzeciej. Jest kwiecień 1944 roku. Odwracają się wojenne koleje losu. Niemcy przegrywają na wszystkich frontach. W jednym z oddziałów partyzanckich w Górach Świętokrzyskich działają Bronek i Janek. Spotykamy ich w momencie, kiedy przeprowadzają atak na posterunek niemieckiej żandarmerii. W obozie niespodziewanie pojawia się major Krawiec, ich dowódca z czasów warszawskich. Okazuje się, że po fali ostatnich aresztowań Bronek i Janek znowu są potrzebni, dostają rozkaz powrotu. W Warszawie spotykają się ze swoimi ukochanymi, Leną i Wandą. Bardzo szybko dochodzi do pierwszej akcji. Bronek i Janek uczestniczą w zamachu na szefa gestapo w Warszawie, Petera Schoebbla, który niechlubnie wsławił się wyjątkowym okrucieństwem. 08:40 HISTORIA POLSKI - ZAPORA Film dokumentalny, 66 min, Polska, 2016 Reżyseria: Konrad Starczewski Scenariusz: Konrad Starczewski, Tomasz Sudoł, Maciej Żuczkowski Zdjęcia: Konrad Starczewski, Piotr Wiejak, Rafał Pękała Muzyka: Iza Szoszkiewicz Film o jednym z najbardziej niezłomnych dowódców polskiego podziemia niepodległościowego, cichociemnym majorze Hieronimie Dekutowskim. Jest to przede wszystkim zapis wspomnień podkomendnych mjr. Zapory, kolegów, przyjaciół i członków rodziny. Z ich opowieści wyłania się obraz człowieka wymagającego i upartego, a jednocześnie wrażliwego i tęskniącego za normalnym życiem. Historie opowiadane przez dawnych podkomendnych Dekutowskiego uzupełniają liczne zdjęcia, dokumenty i animacje przedstawiające najważniejsze akcje Zaporczyków. Mjr Dekutowski, podobnie jak inni żołnierze wyklęci, skazany został przez komunistów na wieczną niepamięć. 10:00 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:50 JASKINIOWCY Z HIMALAJÓW (CAVE PEOPLE OF THE HIMALAYA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Liesl Clark Wysoko położone płaskowyże i góry to miejsca najpóźniej zasiedlone na ziemi. Rozrzedzone powietrze dokonuje spustoszenia wśród ludzi. Tylko niewielu jest w stanie przetrwać w takich warunkach. A gdyby tak spojrzeć w przeszłość, wówczas okaże, że jednak ludzie osiedlali się w tych miejscach. Potwierdziły to badania archeologiczne prowadzone w Himalajach w jaskiniach skalnych. W filmie towarzyszymy grupie archeologów i alpinistów, którym przewodzi dr Mark Aldenderfer specjalizujący się w poszukiwaniu i badaniu szkieletów dawno zmarłych ludzi. Jego ekipa prowadzi prace wykopaliskowe w Nepalu, w dawnym starożytnym królestwie Mustangu. Rzeka Kali Gandaki wyżłobiła tu szlak migracji przez Himalaje, łączący Chiny i Tybet z Indiami. Mustang leżał kiedyś na rozstajnych drogach, a rzeka była ważną arterią połączoną ze słynnym Jedwabnym Szlakiem, prowadzącym ze Wschodu na Zachód. Dr Aldenderfer ma nadzieję, że zbadanie, jak żyjący tu ludzie chowali zmarłych, pomoże ustalić, kim byli i skąd przybyli? Dotychczasowe badania potwierdziły, że w jaskiniach skalnych żyli przedstawiciele nieznanych kultur. Penetrując jaskinię grobową, badacze natrafili na szczątki zmarłych, umieszczone na drewnianych konstrukcjach, przy czym niektóre ciała przed złożeniem do grobu zostały pozbawione tkanek miękkich. Porównując sposoby pochówku, naukowcy doszli do wniosku, że być może są to początki istniejącej do dziś w Tybecie tradycji tzw. pochówków niebiańskich lub powietrznych, wedle których ciała zostawia się na żer sępom, które tu uważane są posłańców niebios, przenoszących duszę do nieba. 12:30 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 1/21 - TOAST, CZYLI BLIŻEJ NIŻ DALEJ Serial komediowy, 43 min, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz, Jerzy Gruza Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Piotr Kąkolewski, Grażyna Woźniak, Wojciech Pokora, Wiesław Gołas, Kazimierz Rudzki, Hanna Orsztynowicz i inni "Złoty Ekran" dla Anny Seniuk za kreację aktorską (1976), "Srebrny Gwóźdź Sezonu" w VII Plebiscycie Popularności "Kuriera Polskiego" dla Andrzeja Kopiczyńskiego (1976), "Złoty Szczupak" - nagroda na I Festiwalu Polskich Filmów i Widowisk Telewizyjnych Olsztyn '77, nagroda zespołowa Przewodniczącego Radiokomitetu dla scenarzystów i odtwórców głównych ról (1975). Słowem, obfitość laurów i powszechny aplauz publiczności, nie tylko w Polsce (Francuzi nazywali Andrzeja Kopiczyńskiego polskim Davidem Nivenem). Jednoznacznie przychylne przyjęcie serialu przez telewidzów "równoważyły" krytyczne recenzje w prasie branżowej - filmowi zarzucano "ostentacyjną banalność myślową", "pomieszanie kabaretu z produkcyjniakiem", "niepokojąco bliskie sąsiedztwo z niechlubnymi produktami kultury masowej". Dostało się współscenarzystom, autorom znanym z publicznych bojów z umysłową szarzyzną, wszelkim zacofaniem, społecznym i artystycznym stereotypem - za to, że "złożyli broń". Przy powtórnej emisji serialu krytycy byli już łagodniejsi. Podkreślano, że scenariusz może być wzorem dobrego rzemiosła, aktorstwo jest pierwszej próby, a kpina z ówczesnych aspiracji Polaków, nadymania się i zapatrzenia na Europę dziś jest bardziej czytelna niż przed laty. Reżyser Jerzy Gruza, w rozmowie o "Czterdziestolatku - 20 lat później", powiedział: "Dla mnie Czterdziestolatek był Woody Allenem Polski lat 70. Idealista, pozbawiony sprytu, trochę fajtłapa, uczciwy i naiwny marzyciel. (...) Śmieszność czterdziestolatka polegała na tym, że wszystkie zalecenia"odgórne", nawet te absurdalne i propagandowe, traktował serio i próbował je realizować. Dlatego nieuchronnie wpadał na minę prawdziwego życia (...) Staraliśmy się, wraz z Krzysztofem Toeplitzem, nasycić scenariusz masą charakterystycznych epizodów, konkretów i szczegółów wziętych z tzw. życia. Na 300 stronach maszynopisu stworzyliśmy 145 postaci. Gdzie jeszcze znaleźć można taką galerię postaw i typów zachowań charakterystycznych dla naszych czasów?" Bohater serialu będzie pracował na trzech "sztandarowych" budowach warszawskich lat 70. - Trasy Łazienkowskiej (w pierwszej serii), Dworca Centralnego i Trasy Toruńskiej. Inżynier Stefan Karwowski, mąż pani magister Madzi, ojciec dwojga dzieci - Jagody i Marka, właściciel fiata 126p i typowego M - 4, jest tzw. przeciętnym człowiekiem. Kończy właśnie 40 lat. Pełen niepokoju, że zamknął się w jego życiu najważniejszy rozdział, zjawia się u kolegi - lekarza. Zaprzyjaźniony z rodziną Karwowskich doktor Karol Stelmach, ekspert w sprawach medycznych i erotycznych, udziela mu krzepiącej porady. W domu, przy urodzinowym stole, w towarzystwie żony i dzieci, bohater wspomina szkolne czasy i ludzi, którzy zapisali się w jego pamięci. 13:30 300 MIL DO NIEBA (300 MIL DO NIEBA) Dramat obyczajowy, 89 min, Polska/Francja/Dania, 1989 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Maciej Dejczer, Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Wojciech Klata, Rafał Zimowski, Kama Kowalewska, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Adrianna Biedrzyńska, Krzysztof Stroiński, Wiesław Komasa, Ryszard Mróz W 1985 roku bracia Zielińscy, piętnastoletni Adam i dwunastoletni Krzysztof, ukryci pod podwoziem ciężarówki przedostali się do Szwecji. Polskie władze za wszelką cenę starały się sprowadzić chłopców do kraju. Ich rodzice nie wystąpili z żądaniem ekstradycji, uważając, że synowie sami powinni decydować o swoim losie. Odebrano im w efekcie prawa rodzicielskie. Bracia pozostali w Szwecji. Do uzyskania pełnoletności mieszkali w rodzinie zastępczej. Dzisiaj są już całkowicie samodzielni. Film Macieja Dejczera obejrzeli na Kongresie Praw Człowieka i Obywatela w Strasburgu w 1989 roku. Powiedzieli o nim, że w pełni oddaje ich przeżycia. Jednak "300 mil do nieba" nie jest kroniką wydarzeń z 1985 roku, choć wiele fragmentów filmu powstało na podstawie dokumentacji tej niezwykle spektakularnej ucieczki. Filmowi bohaterowie - Jędrek i Grześ Kwiatkowscy - mieszkają z rodzicami i licznym rodzeństwem w barakowozie, żyjąc w bardzo ciężkich warunkach. Ojciec, nauczyciel historii, był dwukrotnie zwalniany z pracy za poglądy polityczne. Chłopcy postanawiają spełnić swoje marzenia o lepszym życiu i uciec na Zachód. Razem z nimi wybiera się szkolna koleżanka Elka. Jednak jedynie Jędrkowi i Grzesiowi udaje się przejechać przez granicę pod podwoziem TIR - a. Kiedy cieżarówka po kontroli granicznej wjeżdża na prom, chłopcy zmęczeni zasypiają. Budzą się już na lądzie i dowiadują się, że są w Danii. Tam trafiają do obozu dla uchodźców. Władze duńskie informują ich, że wkrótce zostaną odesłani do kraju. Ich losem zaczyna się interesować dziennikarka, która wyemigrowała z Polski. Dzięki jej staraniom chłopcy otrzymują azyl. To również ona pomaga braciom skontaktować się z rodzicami. W dramatycznej rozmowie przez telefon ojciec zdobywa się na to, by powiedzieć synom, żeby nigdy nie wracali do kraju. Felix dla najlepszego filmu młodego reżysera europejskiego oraz nagroda na FPFF w Gdyni za najlepszy debiut. 15:10 WIELKIE WIDOWISKA NATURY. - WIELKA UCZTA ODC. 6/6 (NATURE’S GREAT EVENTS. THE GREAT FEAST.) Narracja: David Attenborough W rozległych obszarach Oceanu Spokojnego u wybrzeży Ameryki Północnej co roku dochodzi do prawdziwej eksplozji życia. A wszystko za sprawą miliardów małych organizmów, które służą za pożywienie rybom. Te z kolei padają ofiarą większych drapieżników. Największe z nich wieloryby humbaki potrafią zjeść tonę śledzi dziennie. Ów kulinarny festiwal, w którym uczestniczy ogromna liczba przedstawicieli morskiej fauny, to następne wielkie widowisko natury zarejestrowane kamerą telewizji BBC. Morza wzdłuż wybrzeży Alaski i Kolumbii Brytyjskiej słusznie uchodzą za największe zbiorowiska żywych organizmów na ziemi. Jednak w styczniu trudno w to uwierzyć. Mała ilość słońca i niska temperatura nie ułatwiają zdobywania pożywienia i wychowywania młodych. Jeszcze wiele miesięcy musi upłynąć, by nastąpił czas wielkiego ucztowania. Przy minus piętnastu stopniach Celsjusza uchatki grzywiaste skupiają się jak najbliżej siebie, by zachować tyle ciepła, ile tylko możliwe. Ławice ryb, którymi się żywią, spędzają zimę ukryte głęboko w wodzie, toteż niełatwo na nie polować. Tymczasem pięć tysięcy kilometrów stąd, u wybrzeży Hawajów, wieloryby humbaki szykują się już do wielkiej wędrówki. Instynkt niezawodnie podpowiada im, że w chwili, gdy dotrą do Alaski i Kolumbii Brytyjskiej, tamtejsze wody będą tak pełne pożywienia, że zwabią zwierzęta z całego Pacyfiku. Zarówno podczas pobytu w ciepłych wodach Hawajów, jak i podczas trzymiesięcznej peregrynacji na północ dorosłe humbaki nic nie jedzą. Ich post trwa w sumie około pół roku. W tym czasie młody humbak dostaje od samicy około czterystu litrów mleka dziennie. Nic dziwnego, że dorosłe wieloryby po przybyciu do celu podróży są niezwykle głodne i wychudzone. Na szczęście u wybrzeży Alaski nadchodzi marzec. Słońce świeci mocniej i dłużej. Ciepło dociera coraz głębiej do warstw bogatych w związki mineralne, aktywizując znajdujące się nich związki fosforu i azotu. Dzięki temu w wodzie pojawia się fitoplankton - organizmy samożywne wielkości drobiny kurzu, których ilość rośnie niemal w oczach. Wzrastająca temperatura morza sprawia, że ku przybrzeżnym płyciznom kierują się liczące setki milionów ryb ławice pacyficznych śledzi, dla których nadszedł właśnie czas rozmnażania. To z kolei prawdziwa gratka dla wygłodniałych uchatek. Jednak szybko pojawia się poważna konkurencja, miliony migrujących ptaków, dla których śledzie to również przysmak. Tymczasem rozwój fitoplanktonu szybko postępuje. Całe pasy morza pokrywają się zielonym osadem. W maju fitoplanktonu jest już tak dużo, że nawet laik przestaje się dziwić, skąd wzięło się określenie zakwit morza. Rozwijają się też prymitywne organizmy zwierzęce, tzw. zooplankton, skądinąd żerujący na swym roślinnym odpowiedniku. Rosnąca ilość fitoplanktonu zwabia coraz liczniejsze zastępy śledzi. Te z kolei przyciągają ptaki, delfiny i uchatki. Uchatki zaś przyciągają większe drapieżniki, np. orki. Wielkie ucztowanie zaczyna się w najlepsze. Jego ukoronowaniem staje się przybycie potężnych humbaków. Instynkt ich nie zawiódł. Jedzenia jest w bród. Przez kilkanaście tygodni na pewno zdołają powrócić do zwykłej masy ciała i zapewnić sobie energetyczne zapasy na kolejny półroczny post. 16:10 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA POLSKO - ROSYJSKA 1654 - 1667 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1654 roku w granice Rzeczpospolitej, pod pretekstem pomocy Bohdanowi Chmielnickiemu i poddania terytorium Hetmanatu carowi rosyjskiemu na podstawie ugody perejasławskiej oraz rzekomej obrony ludności prawosławnej w Rzeczypospolitej, wkroczyły wojska moskiewskie. Liczyły one - według różnych źródeł - od 70 tysięcy do ponad 150 tysięcy żołnierzy. Na czas trwającej z przerwami niemal 14 lat wojny przypada także potop szwedzki i najazd Rakoczego. Wojna ta, nazywana także drugą wojna trzynastoletnią zakończyła się rozejmem w Andruszowie w 1667 roku. Na jego mocy Polska utraciła Smoleńsk, Kijów i Ukrainę Zadnieprzańską. Co było pretekstem do wkroczenia armii rosyjskie w granice Rzeczypospolitej? Jakie szanse dla siebie widziała Moskwa w rebelii Chmielnickiego? Potencjał militarny Rzeczpospolitej na początku wojny z Moskwą. Polska polityka wewnętrzna w momencie zawarcia umowy w Perejasławiu. Jak została ona przyjęta przez Jana Kazimierza? Przebieg walk do czasu zawarcia rozejmu w Niemieży. Czy groziło nam panowanie Aleksa I Romanowa? Jak do tego nie doszło? Potop szwedzki - co z wojskami moskiewskimi? Działania Janusza Radziwiłła w zatrzymaniu Rosjan. Działania z przewagą Rosjan do 1660 roku - sytuacja odwraca się po bitwie pod Płonką i Cudnowem. Rokosz Lubomirskiego. Pokój w Andruszowie 1667. Na jakich warunkach został zawarty? Co Rzeczpospolita straciła? Bilans wojny. Porównanie strat poniesionych w walkach ze Szwecją i Rosją. Starcie dwóch odmiennych cywilizacji. Goście: dr hab. Konrad Bobiatyński - Instytut Historyczny PAN, dr Przemysław Gawron - Instytut Historyczny UW, dr Piotr Kroll Instytut - Historyczny UW. 17:40 HISTORIA POLSKI - ŻOŁNIERZE WYKLĘCI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2005 Reżyseria: Wincenty Ronisz Scenariusz: Wincenty Ronisz Zdjęcia: Grzegorz Borowski Chcieliśmy iść na pomoc Powstaniu Warszawskiemu, ale gońcy przyszli z meldunkiem, że Sowieci rozbrajają i nie ma możliwości dojścia do Warszawy. Komendant kazał składać broń, pożegnał się z nami z łezką w oku i mówi: "Chłopcy, nie wiem, ale nasza walka się chyba nie skończy, będziemy musieli dalej walczyć o Polskę" - wspomina pełne wątpliwości chwile jeden z żołnierzy "Zapory" - majora Hieronima Dekutowskiego. On i wielu innych członków Armii Krajowej nie postrzegali wkroczenia Sowietów na polskie ziemie jako wyzwolenia. Choć nieświadomi ustaleń wielkiej polityki na konferencjach w Teheranie i, niedługo potem, w Jałcie, partyzanci przeczuwali najgorsze. Szybko wyszło na jaw, jak próżne były nadzieje na demokratyczny charakter Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. I kiedy na ich oczach zaczynał szaleć terror komunistyczny, gdy daleko na Wschodzie zaczynał się "proces szesnastu", kiedy coraz więcej akowców trafiało do katowni Urzędu Bezpieczeństwa i ginęło bez wieści, żołnierze Armii Krajowej postanowili raz jeszcze chwycić za broń. W ciągu nieco ponad dziesięciu lat, pomiędzy 1945 a 1956 rokiem, przez szeregi partyzantów przeszło około 150 tysięcy ludzi. Do czasu tzw. ujawnienia w 1947 roku, w lasach walczyło ponad 10 tysięcy żołnierzy. Na terenie ziemi łódzkiej działała jednostka dowodzone przez kapitana Stanisława Sojczyńskiego, pseudonim "Warszyc". Atakami na więzienia w Kielcach i Radomiu rozgłos zdobyli żołnierze "Szarego" i "Harnasia". Na Podhalu działał słynny "Ogień" - Józef Kuraś, na Białostoczczyźnie - dowódca V Wileńskiej Brygady AK Zygmunt Szendzielarz, pseudonim "Łupaszka". Choć władze od początku zmobilizowały przeciw partyzantom znaczne siły, szeregi przeciwników komunistycznego reżimu wciąż rosły. Żołnierze wykonywali różnego rodzaju misje, atakowali posterunki wojskowych, walczyli z Sowietami, odbijali więźniów. Czasem brali odwet na konfidentach. Bywało, że w tych akcjach ginęli przypadkowi ludzie, co pomagało komunistom nazywać partyzantów bandytami. Z miesiąca na miesiąc sytuacja żołnierzy z lasów stawała się coraz trudniejsza. Wprawdzie udawało się im wygrywać bitwy nawet z połączonymi siłami UB, KBW i NKWD, to przewaga wroga była przytłaczająca. Przywódcy ginęli w zasadzkach zdradzeni przez szpicli, gasła nadzieja na interwencję Zachodu. Wielu partyzantów skorzystało z oferowanej przez władze amnestii podczas tzw. ujawnienia, choć dla licznych wiązało się to później z prześladowaniem i torturami. W lasach pozostała już tylko garstka, dla której nie było ratunku. Ostatni partyzant Białostocczyzny, Stanisław "Ryba" Marchewka, zginął w obławie sił porządkowych w 1957 roku... Film Wincentego Ronisza opowiada o losach tysięcy uczestników powojennego podziemia zbrojnego. Walczyli samotnie w lasach, bez nadziei na zwycięstwo, wierni ideałom wolnej i rządzonej przez demokratycznie wybrane władze Polsce. Dopiero po blisko pół wieku historia przyznała rację tym żołnierzom wyklętym. 19:10 CZAS HONORU - ODC. 41 "W PUŁAPCE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Janek wraz z oddziałem napadają na konwój Schoebbla. Wywiązuje się strzelanina. Bronek zabija Schoebbla i zabiera jego teczkę z dokumentami. Michał i Władek biorą udział w odprawie w pokoju sztabowym Skotnickiego. Wylot do Polski może nastąpić w każdej chwili. Fischer dowiaduje się o śmierci Schoebbla, którego zabili polscy bandyci. Wściekły gubernator każe wzmocnić swoją eskortę. Krawiec gratuluje Jankowi i Bronkowi zlikwidowania Schoebbla. Bronek przekazuje mu teczkę z dokumentami szefa gestapo. Krawiec mówi, że ich kolejnym zadaniem będzie przewiezienie do Warszawy polskich skoczków. Fischer przesłuchuje rannego esesmana, świadka zamachu na Schoebbla. Komendantem szpitala wojskowego jest doktor Otto Kirchner. Fischer prosi go o pomoc w sprawie chorej na nerki matki. Fischer zastanawia się, kto może objąć stanowisko zamordowanego Schoebbla. Postanawia ściągnąć z Salonik Larsa Rainera, który wcześniej sprawował już to stanowisko w Warszawie. Otto rozpoczyna poszukiwanie dr Marii. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CHARLOTTA, WIELKA KSIĘŻNA LUKSEMBURGA (CHARLOTTE OF LUXEMBOURG) Film dokumentalny, 96 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel To filmowa opowieść o żyjącej w wieku XX władczyni księstwa Luksemburg. Charlotta, wielka księżna Luksemburga, objęła rządy w wieku 23 lat - w styczniu 1919 roku, po abdykacji swej starszej siostry Marii Adelajdy. W trakcie II wojny uciekła ze swego kraju okupowanego przez Niemców, znajdując schronienie w Wielkiej Brytanii. Przez 45 lat swego panowania - do śmierci w roku 1985, była szanowaną matką narodu, stając się dla Luksemburga tym, kim dla Francji był generał de Gaulle - symbolem walki o niepodległość kraju. W ciągu 45 lat panowania, przekształciła swoje małe terytorium w finansowy raj, w którym banki miały pierwszeństwo przed przemysłem stalowym. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stephane'a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej. 22:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - RADIO "SOLIDARNOŚĆ" Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Pielgrzym wolności Ronald Reagan powtarzał: Ten papież pomoże zmienić świat. Prezydent USA pamiętał, jak pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny zelektryzowała naród i dała początek Solidarności. A ileż zdarzeń miało dopiero nastąpić! Kogóż bardziej potrzebowali Polacy w czarnej nocy stanu wojennego? Pielgrzym wolności w czasach beznadziejnych pomaga uwierzyć, że wolność nadejdzie. W czasach Solidarności wierzyć w siebie. W stanie wojennym wytrwać. Komunizm nie runąłby w 1989 roku bez Jana Pawła II. Mówią o tym dr Andrzej Gralewski, prof. Antoni Dudek i niezwykłe archiwalia. TVP Historia prezentuje cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia, które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. 23:40 BYLI ŻOŁNIERZAMI JODŁY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wincenty Ronisz Film nie tylko przypomina losy ziemi kielecko - radomskiej w czasie okupacji hitlerowskiej, nie tylko losy Hubala, Wybranieckich, Jędrusiów, Barabasza, Ponurego, Nurta i Szarego, ale przede wszystkim dramatyczne losy żołnierzy Armii Krajowej z okręgu "Jodła" poprzez wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń. 00:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu. W audycji wykorzystano materiały archiwalne.