TVP Kultura Środa, 11.03.2020 08:40 BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY RAPSOD Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1969 Zdjęcia: Mieczysław Jahoda, Wacław Florkowski Wykonawcy: Czesław Niemen, Czesław Niemen, Zbigniew Namysłowski, Janusz Zieliński, Tomasz Jaśkiewicz, Czesław Bartkowski, Zbigniew Sztyc, Michał Urbaniak, Zespół Alibabki, Chór Pod Dyrekcją Romualda Miazgi Swoją niezwykłą kompozycję do tekstu Cypriana Kamila Norwida wykonuje Czesław Niemen z zespołem. 09:00 PORA UMIERAĆ Film obyczajowy, 104 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Danuta Szaflarska, Krzysztof Globisz, Patrycja Szewczyk, Kamil Bitau, Robert Tomaszewski, Małgorzata Rożniatowska, Witold Kaczanowski, Weronika Karwowska, Kai Schoenhals i inni Tak jak dla 88 - letniej Krystyny Feldman rolą życia okazała się zagrana w wieku 88 lat postać Nikifora, tak starsza od niej o rok Danuta Szaflarska (rocznik 1915) dała brawurowy popis swoich umiejętności aktorskich w filmie "Pora umierać", gdzie wystąpiła już jako dama 92 - letnia, ale wspaniałej formy mógłby jej pozazdrościć niejeden 60 - latek. Jej występ doceniło jury FPFF w Gdyni w 2007 r. , gdzie aktorka zdobyła nagrodę za główną rolę kobiecą (za rolę Anieli otrzymała również Orła - Polską Nagrodę Filmową). Ponadto dziełu Doroty Kędzierzawskiej przyznano też nagrodę za dźwięk, nagrodę dziennikarzy i Złotego Klakiera dla najdłużej oklaskiwanego filmu. Obraz ten doceniono również na festiwalach w Trieście, San Francisco, Leeds i Malmoe oraz na krajowych festiwalach i przeglądach. "Pora umierać" to utrzymana w nostalgicznej, poetyckiej tonacji (jak zresztą wszystkie filmy Doroty Kędzierzawskiej) opowieść o starości, przemijaniu i samotności, o pragnieniu bycia potrzebnym aż do końca, o wierności zasadom i wartościom, które nie powinny ustępować przed naporem nowego tylko dlatego, że to nowe jest silniejsze, bardziej przebojowe, zachłanne. W filmie niewiele się dzieje, ale od wydarzeń i wartkich dialogów ważniejsze są tu nastroje, spojrzenia, gesty. Bohaterka filmu, sędziwa pani Aniela, mieszka z ukochaną suczką Filą w przedwojennej, mocno już nadgryzionej zębem czasu drewnianej willi pod Warszawą, utrzymanej w stylu falenicko - otwockim. Po latach dzielenia obszernego lokum z licznymi, dokwaterowanymi jej lokatorami, wreszcie pozbywa się ostatniego z nich. Znów może się poczuć naprawdę u siebie. Z satysfakcją i dumą właścicielki przechadza się po opustoszałych pomieszczeniach, wierzy, że teraz zacznie nowy etap w życiu. Ale syn Witek, który odwiedza ją od czasu do czasu z wnuczką, otyłą 8 - latką w okularach, nie zamierza spełniać matczynych marzeń o zamieszkaniu z nią z powrotem w rodzinnym domu. Nie ma na to również ochoty ani jego żona Marzenka, która nigdy nie była z teściową w najlepszych stosunkach, ani wnuczka, bardziej zainteresowana otrzymaniem w prezencie babcinego pierścionka niż mieszkaniem w nieciekawym dla niej miejscu. Na domiar złego, staruszkę nachodzą wysłannicy jej nowobogackiego sąsiada, który chętnie odkupiłby atrakcyjną działkę, a drewnianą ruderę po prostu rozebrał, żeby nie zasłaniała mu widoku. Dla Anieli jednak ten dom ma przede wszystkim wartość sentymentalną i nie wyobraża sobie jego sprzedaży: to przecież jej młodość, życie rodzinne, rozliczne pamiątki i wspomnienia. Każdy kąt, każdy sprzęt ma tutaj swoją historię, która jest także jej historią. Staruszka liczy więc, że syn przynajmniej wyperswaduje sąsiadowi próby wywierania na nią nacisków. Zamiast tego odkrywa jednak, że Witek potajemnie, późnym wieczorem, odwiedził wraz z żoną sąsiada, i że to właśnie on, a nie synowa, usiłuje dogadać się z "wrogiem" za plecami matki. Wzburzona nielojalnością i zdradą syna Aniela dochodzi do wniosku, że w takiej sytuacji pora umierać. Odwołuje telefonicznie dalsze wizyty syna, zakrywa kirem lustra, zatrzymuje stary zegar, wkłada czarną suknię, zapala świecę i z różańcem w rękach układa się na łóżku, by czekać na śmierć. Szybko jednak zmienia zdanie. Postanawia działać, biorąc sprawy w swoje ręce. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 4 CZCIJ OJCA SWEGO. ROK 1888 Serial historyczno-obyczajowy, 73 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tadeusz Madeja, Franciszek Pieczka, Ewa Żylanka, Jerzy Grałek, Justyna Krawczyk, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Leśniak, Lidia Bienias, Tadeusz Borowski Walka rządu pruskiego z polskością na Śląsku wciąż przybiera na sile. Sparaliżowany, sędziwy Franciszek Pasternik, czując nadchodzącą śmierć, pragnie pogodzić się z synem Antonim. Ze względu na stan zdrowia nie może go jednak odwiedzić zimą. Za radą rodziny wizyta zostaje więc odłożona do wiosny. Jednak stary kowal, nie mogąc doczekać się spotkania z synem, postanawia na własną rękę podjąć wyprawę do Sosnowca. Gdy zaskakuje go zamieć śnieżna, nie potrafi się przed nią ukryć i ginie. 12:25 ZA ŚCIANĄ Dramat obyczajowy, 57 min, Polska 1971 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Edward Żebrowski, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jan Hesse Aktorzy: Maja Komorowska, Zbigniew Zapasiewicz, Eugenia Herman, Krzysztof Machowski, Jadwiga Colonna-Walewska, Bogdan Niewinowski, Piotr Garlicki, Barbara Burska Uroda filmów Krzysztofa Zanussiego związana jest trwale z ustaloną atmosferą, niepowtarzalnym klimatem wydarzeń. W ramach tej poetyki mieści się też film "Za ścianą". Jest to opowieść pozbawiona tradycyjnej fabuły. Dwoje młodych ludzi mieszka samotnie obok siebie, niemal przez ścianę. Dzieli ich jednak mur różnic nie do pokonania. On, docent Jan, jest naukowcem na drodze do kariery. Twardy, bezwzględny realista, idzie od sukcesu do sukcesu. Ona, Anna Romanek, jest mu bliska jedynie z powodu zainteresowania wykonywanym zawodem. Poza tym jest jego przeciwieństwem. Nie osiągnęła niczego, nie powiodło się jej w pracy naukowej, w życiu osobistym. Jest samotna, bezradna, wrażliwa i nieśmiała. Zdobywa się na zaproszenie go do siebie. Mężczyzna jest gładki, oschły, uprzejmy. Rwie się wątek rozmowy. Ich krótkotrwałe porozumienie jest pozorne, nie mają sobie nic do powiedzenia. Chwile, które razem spędzili, niczego nie zmienią. Pozostaną dla siebie parą obcych ludzi. Maja Komorowska może być uznana za współtwórczynię filmu. Wespół z reżyserem dbała o daleko posuniętą wierność szczegółu. Każdy jej ruch, gest, grymas ust, zawieszenie głosu wzbogaca wizerunek granej postaci. Film otrzymał w 1971 r. nagrodę na MFF Autorskich w San Remo, a Mai Komorowskiej przyznano tam Złoty Medal w uznaniu jej sztuki aktorskiej. 13:40 IKONY MUZYKI - JOHNNY CASH (DISCOVERING MUSIC - JOHNNY CASH) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Lyndy Saville "Discovering Music" to cykl dokumentalny poświęcony różnym artystom muzyki rockowej i popularnej. Bohaterem tego odcinka jest Johnny Cash. Urodził się 26 lutego 1932 roku w Kingsland, był muzykiem, piosenkarzem i aktorem. Wykonywał wiele gatunków muzycznych, specjalizował się w country i balladach cowboyskich, jednak grał także gatunki zbliżone do gospel, spirituals, rockabilly, rocka chrześcijańskiego, southern bluesa i rock and rolla. Nazywano go także często "Man in black" z racji czarnych ubrań, które nosił na znak sprzeciwu wobec społecznych nierówności i dyskryminacji. W młodości prowadził tryb życia charakterystyczny dla przedstawiciela muzyki rozrywkowej lat 60. i 70. , nie stroniąc od alkoholu i narkotyków. Pod wpływem swej drugiej żony June Carter zmienił radykalnie swoje postępowanie i stał się głęboko wierzący. Jego barytonowy głos i charakterystyczna, oszczędna technika gry na gitarze pozwoliły na wypracowanie stylu rozpoznawalnego na całym świecie. Nagrywał m.in. z Elvisem Presleyem, Bobem Dylanem, U2, Royem Orbisonem, Sheryl Crow i Willie Nelsonem. Jego płyta "At Folsom Prison" w całości została nakręcona w więzieniu, zainspirował go do tego przedsięwzięcia film "The Walls of Folsom Prison". Pozostawał aktywny muzycznie do samej śmierci, jeszcze w 2002 r. wydał swą ostatnią za życia płytę "American IV - The Man Comes Around". Zmarł 12 września 2003 r. w wyniku powikłań pooperacyjnych. 14:45 KOŁO PIÓRA Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) "Koło pióra" to autorski program literacki Mariusza Cieślika, prezentujący najważniejsze wydarzenia ze świata literatury. Tym razem gościem na scenie współczesnej będzie Justyna Kopińska ze swoją książką "Obłęd", która opowie o badaniu natury i źródeł zła. Na scenie klasycznej wspominamy Jonasza Koftę, do czego pretekstem jest książka Piotra Derlatki "Jego portret. Opowieść o Jonaszu Kofcie". 15:25 OPOWIEŚCI WEEKENDOWE: DUSZA ŚPIEWA Film obyczajofabularny telewizyjny, 54 min, Polska, 1997 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Wojciech Kilar Wykonawcy: Dominika Ostałowska, Izabela Kłosińska, Jacek Laszczykowski, Kazimierz Kord, Maria Kościałkowska, Mariusz Jakus, Zuzanna Laszczkowska Młody tenor, Adam Laszcz, zwycięzca konkursu śpiewaczego, przyjeżdża z Białegostoku do Warszawy w nadziei, że tu zrobi karierę. Ma na utrzymaniu żonę i kilkuletnią córeczkę. Dorabia lekcjami w szkole i koncertami na prowincji, ale marzy mu się angaż w stołecznej operze. Czekając na życiową szansę, gnieździ się z rodziną w ciasnym, wynajętym mieszkanku, dojeżdża do pracy starym "maluchem" i codziennie walczy o miejsce na rozkopanym parkingu z przeganiającym go stamtąd operatorem koparki. Niespodziewanie otrzymuje - w zastępstwie chorego kolegi - propozycję występu w transmitowanym przez telewizję koncercie sylwestrowym w Filharmonii Narodowej. Na próbach wypada świetnie, chwali go dyrektor, koledzy powoli przełamują niechęć do młodego prowincjusza. Adam jest dobrej myśli, codziennie ćwiczy w domu, uważając, by najmniejsza chrypka nie zepsuła mu głos. W przeddzień koncertu, wieczorem, do jego drzwi puka sąsiadka staruszka. Zachorował jej ukochany pies, kobieta nie umie mu pomóc. Adam znajduje w gazecie odpowiedni adres, radzi zawieźć psa taksówką. Wezwany taksówkarz odmawia jednak zabrania zwierzęcia i zdesperowana staruszka znów zjawia się u Adama. Ten, z obawy o swój głos, wolałby nie wychodzić na deszcz i wiatr, lecz nie potrafi odmówić pomocy. Pech chce, że w drodze powrotnej łapie gumę. Przemoknięty do suchej nitki wraca po paru godzinach do domu. Następnego dnia z jego gardła zamiast kryształowych dźwięków wydobywa się chrapliwy szept. Nie pomagają żadne sposoby. Adam jest przerażony: wieczorny koncert zbliża się nieubłaganie. 16:30 FAUSTYNA Film biograficzny, 73 min, Polska, 1994 Reżyseria: Jerzy Łukaszewicz Scenariusz: Maria Nowakowska-Majcher Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Dorota Segda, Mirosława Dubrawska, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Danuta Szaflarska, Agnieszka Czekańska, Stanisława Celińska, Zofia Rysiówna, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Łazewski, Maria Gładkowska, Renata Berger, Janusz Michałowski, Piotr Pawłowski, Małgorzata Różniatowska Biografia świętej siostry Marii Faustyny Kowalskiej. Urodzona w 1905 roku Helena Kowalska już jako dziecko była bardzo religijna i marzyła o wstąpieniu do zakonu. Co prawda, wówczas w mury klasztorne mogły wstępować już kilkunastoletnie dziewczynki, ale obowiązkowo musiały wnieść posag. Młodziutka Helena opuszcza dom i zatrudnia się jako pokojówka. Oszczędza każdy grosz na skromny posag. W końcu matka przełożona zgadza się przyjąć ją do klasztoru. W Zgromadzeniu Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia Helena, teraz już jako siostra Faustyna, przeżywa ogromne rozczarowanie. Przekonuje się bowiem, że w klasztorze jest miejsce nie tylko na umartwianie się, poszczenie, czynienie dobrych uczynków, ale i na zawiść, małostkowość, pychę, lenistwo. Faustyna decyduje się jednak pozostać, a jej wiara jest niezachwiana. Ma widzenia, czuje obecność Chrystusa, rozmawia z nim. Ale matka przełożona i spowiednik nie wierzą jej i zgodnie twierdzą, że trzeba ją poddać badaniom psychiatrycznym. Faustyna modli się żarliwie i pracuje ponad siły. Namalowany przez nią wizerunek Chrystusa wystawiony zostaje w Ostrej Bramie w Wilnie. W wieku 33 lat zapada na gruźlicę i umiera. Jej kult zaczął się szerzyć tuż po jej śmierci, ale wówczas Kościół katolicki nie aprobował tego. Dopiero w latach 60. dzięki staraniom kardynała Wojtyły rozpoczął się proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej. 18 kwietnia 1993 roku Jan Paweł II ogłosił ją błogosławioną. 30 kwietnia 2000 roku wyniósł świętą na ołtarze. W postać świętej znakomicie wcieliła się Dorota Segda, nagrodzona za tę rolę Złotą Kaczką. 18:00 W POSZUKIWANIU CISZY. STANISŁAW RADWAN Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Portret wybitnego kompozytora muzyki filmowej i teatralnej, Stanisława Radwana. W filmie postać bohatera będzie obserwowana w dwóch planach przy pracy nad tworzeniem muzyki filmowej i podczas długiego spaceru. Motywem głównym jest poszukiwanie ciszy, co może być mylące, skoro chodzi o portret kompozytora. A jednak cisza ma ogromne znaczenie w procesie twórczym Stanisława Radwana. Opowie o całym swoim życiu, zaczynając od gry na organach w kościele, bo tam się narodziła jego pasja. Podczas spaceru mówi o najważniejszych etapach zawodowych i prywatnych o pracy w teatrze, najważniejszych ludziach, życiowych decyzjach i wyborach. Przypomnienie sylwetek wielkich reżyserów, z którymi pracował i największe dokonania. Muzyka teatralna a filmowa, eksperymenty artystyczne, stanowisko dyrektora teatru i praca jako pedagog. Jednocześnie widz podgląda warsztat twórczy kompozytora. Dokument ilustrowany bogatymi materiałami archiwalnymi TVP Kraków i fragmentami kompozycji muzycznych Stanisława Radwana. 18:50 IMPERATYW - PROFESOR MIECZYSŁAW TOMASZEWSKI Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Wolski Zdjęcia: Tomasz Wolski Kameralny portret Mieczysława Tomaszewskiego - muzykologa, światowego autorytetu w dziedzinie muzyki Chopina, znawcy muzyki romantycznej. 19:30 VIDEOFAN - PORTRETY: HONORATA MARTIN Felieton, 14 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Honorata Martin Honorata Martin (1984) malarka, performerka, artystka multimedialna. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, studiowała także na Marmara University w Istambule. Martin sięga po różne formy wypowiedzi (malarstwo, rysunek, wideo, performans, rzeźba); podstawą jej twórczości jest jednak bezpośrednie doświadczenie. Podążając za nim, artystka wykracza poza instytucjonalne ramy sztuki, stara się usunąć barierę, jaką między twórcą a odbiorcą (i światem) wnoszą takie pojęcia jak dzieło sztuki czy wystawa. Interesują ją silne emocje, jakie towarzyszą pokonywaniu własnych ograniczeń i lęków, szukanie granic wytrzymałości psychicznej, fizycznej i emocjonalnej; w konsekwencji niektóre jej performatywne działania przybierają ekstremalną i ryzykowną postać. Rozpoczynając procesy twórcze, często świadomie unika projektowania ich finalnych rezultatów, aby nie zamykać się na przeżywanie tego co nieprzewidziane, ale prawdziwe. 19:50 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ALEKSANDER GIERYMSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Aleksandra Krypczyk Aleksander Gierymski był prekursorem polskiego impresjonizmu. Namalowany w Paryżu w 1893 roku "Wieczór nad Sekwaną" jest jednym z jego najważniejszych obrazów. Płótno przedstawia fragment rzeki o zmierzchu. W tle można rozpoznać Pont du Caroussel i zabudowania Luwru. Zastosowana tu metoda dywizjonizmu, czyli kładzenia obok siebie cienkich wielokolorowych smug, daje wrażenie odbijanego światła zachodzącego słońca. O fascynacji artysty zjawiskami świetlnymi opowie Aleksandra Krypczyk. 22:55 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - DUBAJ - SZTUKA ULICY (ART IN THE CITY: DUBAI WALLS) Film dokumentalny, 52 min, Zjednoczone Emiraty Arabskie, 2017 Reżyseria: Tewe Pannier Zdjęcia: Harvey Glen Dokument przedstawia artystów, którzy przyjeżdżają z całego świata do Dubaju, aby wspólnie wykonać zbiorowe murale. W filmie obserwujemy proces powstawania wielkoformatowych murali, które ożywiają tkankę miejską Dubaju, pierwszego miasta na Bliskim Wschodzie, które otworzyło się na street art. 24:00 ELLA FITZGERALD CZ. 2 (ELLA FITZGERALD CZ. 2) Koncert, 45 min, Wielka Brytania, 2010 Koncert Elli Fitzgerald w legendarnym jazzowym klubie Ronnie Scott's. 01:00 LEKKIE OBYCZAJE - FATIMA (FATIMA) Film obyczajowy, 75 min, Francja, 2015 Reżyseria: Philippe Faucon Scenariusz: Philippe Faucon Zdjęcia: Laurent Fenart Aktorzy: Soria Zeroual, Zita Hanrot, Kenza Noah Ache, Dalila Bencherif, Chawki Amari, Franck Andrieux, Yolanda Mpele, Mehdi Senoussi Fatima pochodzi z Afryki, ale mieszka z córkami w Lyonie. Jej osiemnastoletnia córka Nesrine rozpoczyna studia medyczne. Relacja z młodszą, zbuntowaną piętnastolatką nie jest łatwa. Souad wstydzi się, że matka jest niewykształcona i wytyka jej nieporadny francuski. Fatima kocha obie tak samo, są dla niej źródłem dumy, ale i frustracji. Codziennie stawia na szali własną godność, pracuje ponad siły, by zapewnić im lepszą przyszłość. Wierzy, że inny kolor skóry nie odbiera szansy na dobre życie we Francji. Kiedy pewnego dnia ulegnie wypadkowi i zostanie w domu, zacznie pisać dziennik oraz wiersze po arabsku, opowiadając o wszystkim, czego nie może wyrazić po francusku. Scenariusz powstał na podstawie wspomnień Fatimy Elayoubi, która ponad 20 lat temu opuściła Maroko i zamieszkała pod Paryżem. [opis festiwalowy] 02:50 KINO NOCNE - NAGI LUNCH (NAKED LUNCH) Dramat psychologiczny, 111 min, Wielka Brytania/Kanada 1991 Scenariusz na podstawie powieści Williama S. Burroughsa i reżyseria: David Cronenberg wyk. Peter Weller, Judy Davis, Ian Holm, Julian Sands, Roy Scheider, Monique Mercure, Nicholas Campbell, Michael Zelniker i inni Napisana pod koniec lat 50. powieść Williama S. Burroughsa, amerykańskiego pisarza związanego z ruchem beatników lat 60. , ukazała się najpierw w Paryżu (1959), a dopiero trzy lata później w Nowym Jorku, z miejsca wywołując skandal obyczajowy. Wyrokiem Sądu Najwyższego USA do połowy lat 60. rozpowszechnianie książki było zakazane z powodu zbytniej obsceniczności. Davidowi Cronenbergowi ("Mucha", "M. Butterfly", "Crash") jako pierwszemu udało się uzyskać prawa do jej sfilmowania. Pisząc scenariusz, włączył fakty z życia Burroughsa, m.in. nieumyślne spowodowanie przez pisarza śmierci swojej żony. Film, podobnie jak powieść, zaczyna się jako spowiedź narkomana Billa Lee (takim pseudonimem posługiwał się Burroughs), ale stopniowo przekształca się w ciąg halucynacyjnych wizji. Nowy Jork, rok 1953. Pisarz i eksterminator karaluchów Bill Lee odkrywa, że jego żona Joan narkotyzuje się środkami owadobójczymi. Wierząc, że może mu to pomóc w pisaniu, Bill również zaczyna zażywać tę samą substancję. Wkrótce zostaje zatrzymany przez dwóch policjantów z brygady antynarkotykowej, którzy zamykają go w towarzystwie olbrzymiego owada. Ku przerażeniu Billa owad oznajmia mu, że Joan jest agentką Interstrefy i należy ją zabić. Kolega z pracy doradza mu z kolei wizytę u doktora Benwaya, który specjalizuje się w leczeniu narkomanii i który podaje Billowi dziwny czarny proszek jako antidotum. Po powrocie do domu Bill zastaje swoich przyjaciół, Hanka i Martina. Gdy odkrywa, że Joan ma romans z Hankiem, proponuje żonie "zabawę w Wilhelma Tella". Niechcący ją zabija i wystraszony szuka schronienia w barze dla homoseksualistów. Poznaje młodego i przystojnego Kiki, który przedstawia go potworowi zwanemu Mugwump. Dziwaczna kreatura sugeruje Billowi konieczność udania się do Interstrefy, skąd ma przysyłać tajne raporty.