TVP Historia Wtorek, 17.03.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1898 - pierwszy nowoczesny okręt podwodny Hollanda w USA; 1901 - pierwsza duża wystawa obrazów Van Gogha, zmarłego 11 lat wcześniej; 1921 - konstytucja marcowa; 1981 - demonstracja siły - wielkie manewry wojsk Układu Warszawskiego w Polsce; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 51 "DZIEWCZYNA Z PERŁĄ" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Lichtmann przesłuchuje Lenę. Wypytuje ją o zamach bombowy na Keiserstrasse. Grozi jej, że zostanie przewieziona do Berlina. Lena i Janek mijają się na korytarzu na Szucha. Lena mówi Jankowi, że Osmańska zdradziła. Krawiec informuje Bronka, że Osmańska była kiedyś prostytutką. Miała romans z angielskim agentem. Po jego śmierci przejęła kontakty. Teraz zależy jej na sprzedaży dokumentacji broni V2, obojętnie któremu wywiadowi, liczy się tylko najwyższa cena. Janek zostaje przewieziony do niemieckiego archiwum, gdzie ma rozpracowywać dokumenty. Wykorzystując okazję, zabija obstawiających go Niemców i ucieka. Janek zjawia się u Rudej i spotyka tam Władka. Mówi, że Niemcy chcą wywieźć Lenę do Berlina i że podejrzenia wobec Osmańskiej się sprawdziły. Michał przeszukuje rzeczy Osmańskiej. W kopii obrazu Vermeera znajduje mikrofilm z brakującą dokumentacją V2. Przekazuje mikrofilm Brodowiczowi. Dowódca zarządza akcję likwidacyjną. Michał decyduje się wziąć w niej udział. 08:15 HISTORIA POLSKI - ELEGIA NA ŚMIERĆ ROJA Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jerzy Zalewski Scenariusz: Jacek Suchecki, Jerzy Zalewski, Grzegorz Boguszewski Zdjęcia: Jerzy Rudziński Dzieje człowieka, który był legendą powojennego podziemia niepodległościowego i losy żołnierzy z nim związanych. Kanwą będą opowieści Czesława Czaplickiego ps. Ryś, Stanisława Świercza, Wolskiego ps. Wal, Ryszarda Brońskiego, państwa Świąteckich. Mieczysław Dziemieszkiewicz, rocznik 1925. Urodził się i wychował w pow. łomżyńskim. Jest to teren jego późniejszego działania w szeregach NSZ - NZW. Lata okupacji spędza w Makowie Podhalańskim, pracując jako robotnik transportowy. Jednocześnie przewozi materiały konspiracyjne przekazywane mu przez brata Romana ps. Adam. Brat wspólnie z żołnierzami Czesława Czaplickiego ps. Ryś w maju 1945 roku rozbija więzienie w Krasnosielcu. Wiosną tego roku Mieczysław Dziemieszkiewicz zostaje wcielony do wojska w Warszawie. Na wieść o zastrzeleniu brata przez sowietów dezerteruje z wojska i wstępuje do oddziału partyzanckiego Mariana Kraśniewskiego ps. Burza, gdzie przyjmuje pseudonim Rój. Bezpośrednim przełożonym Roja jest Marian Koźniewski Walter. Jesień 1946 roku to wielka fala aresztowań w powiecie pułtuskim. UB chce zniszczyć siatkę wywiadowczą NSZ - NZW w tym rejonie. Odpowiedzią żołnierzy była akcja odbicia 65 aresztowanych z więzienia w Pułtusku. W tej ostatniej akcji wykonanej w wielkim stylu przez podziemie niepodległościowe bierze udział grupa Bolesława Barczyńskiego Kruka, Zygmunta Godlewskiego Skowronka, żołnierze Roja oraz partyzanci Jana Kmiołka Mazurka. W oddziale Mazurka walczy ojciec Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. Atmosfera tamtych lat ma dla tych młodych ludzi wielkie znaczenie, kształtuje ich charakter i determinację do późniejszego działania. To oni w 1971 wysadzają aulę Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu. Jest to protest również za śmierć Roja. Rój w nowej strukturze Okręgu podporządkowuje się rozkazom chor. Józefa Kozłowskiego ps. Las. Całością zgrupowania XVI Okręgu NZW dowodzi kpt. Zbigniew Kulesza ps. Młot, doświadczony i dalekowzroczny dowódca. Odział Roja, którego skład to około 20 ludzi, dzieli się na trzy patrole: Pilota, Tygrysa, Kazimierczuka. Uzbrojenie oddziału nie jest najlepsze. Brakuje ciężkiej broni. Ale mimo to patrole partyzanckie Roja w ramach Pogotowia Akcji Specjalnej likwidują konfidentów, rozbijają posterunki MO, zdobywają zaopatrzenie dla oddziału. W 1947 roku powstaje Rzeczpospolita Kurpiowska, wywalczony przez NZW skrawek wolnej i niepodległej Polski. Spektakularna akcja NZW na cukrownie w Krasińcu, gdzie dochodzi do bitwy z udziałem ciężarówek, a po stronie okupantów czołgów i wozów bojowych świadczy o determinacji i odwadze dowódców i żołnierzy podziemia. W 1947 roku ogłoszono drugą akcję ujawnieniową. Młot nie widząc perspektyw skutecznej walki i wiedząc, że czeka go śmierć, której się nie boi, rozwiązuje oddział i przedostaje się na zachód. Pozostawiając wolną rękę każdemu żołnierzowi. Las, który przybył z Wileńszczyzny i wie, czym kończy się paktowanie z komunistami, zostaje w podziemiu. Zostaje też Żbik, który na własną rękę nocami likwiduje ubeków. Oddziały Roja i Lasa sieją popłoch wśród aparatu bezpieczeństwa, ale też same ponoszą coraz cięższe straty. W połowie 1950 roku ginie z donosu, Pilot, prawa ręka Roja. "Matko Najświętsza ocal mnie i osłaniaj swoim płaszczem" to ostatnie słowa Pilota. W podobny sposób zostaje aresztowanyi powieszony na rynku w Przasnyszu, Las. Rojowi nie udaje się spektakularna akcja porwania gen. Jaroszewicza, aby wymienić go na aresztowanych kolegów. Rój zostaje wydany przez narzeczoną o pseudonimie Magda. 08:50 OBYWATEL ZIEMSKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Scenariusz: Grzegorz Kasperek, Henryk Janas Wykonawcy: Andrzej Pilecki, Zofia Pilecka Opowieść o Witoldzie Pileckim, jednym z najodważniejszych ludzi z okresu II wojny światowej, współzałożycielu Tajnej Armii Polskiej, który dobrowolnie poszedł do KL Auschwitz aby, utworzyć tam struktury konspiracyjne, a następnie po 947 dniach pobytu uciec. Żołnierzu KG AK, uczestniku Powstania Warszawskiego, który po 1945 roku nie zaprzestał walki i stworzył na terenie kraju ruch niepodległościowy skierowany przeciwko sowietyzacji kraju. Aresztowany przez UB i po głośnym procesie zamordowany w 1948 roku w więzieniu mokotowskim. Filmowa opowieść koncentruje się na przedwojennym okresie życia Witolda Pileckiego, gdy w latach 1926 - 1939 gospodarował w rodzinnym majątku Sukurcze w powiecie lidzkim. Swojego ojca Witolda wspominają dzieci Andrzej i Zofia Pileccy. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 10:30 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: WOJNY ROZBICIA DZIELNICOWEGO Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Kiedy Bolesław Krzywousty przed śmiercią, w roku 1138, ogłaszał swój testament, nie myślał zapewne, że przyczyni się on do rozbicia państwa na niemal dwa wieki. Synowie Krzywoustego dość szybko zapomnieli o ostatniej, politycznej woli ojca. Rozpoczęła się walka o władzę. Seniorat i pryncypat nie gwarantował pokojowych rządów w Polsce. Po śmierci Leszka Białego - zamordowanego podczas zjazdu w Gąsawie w 1227 roku - zasada pryncypatu zanikła. Pogłębiło to konflikty wewnątrz kraju. Udzielni książęta walczyli ze sobą. A rozbita na dzielnice Polska musiała walczyć z zagrożeniem zewnętrznym. Stałe zagrożenie ze strony Prus i Jaćwingów oraz Rusi, wreszcie najazd mongolski i klęska pod Legnicą w 1241 roku pokazały, że tylko silne, zjednoczone państwo może skutecznie się bronić. Tematy do dyskusji: Jak Krzywousty podzielił państwo pomiędzy swoich synów? W jakim stanie zostawił państwo? Realizacja testamentu i walki między książętami. Główne konflikty, najważniejsze starcia zbrojne (bitwy). Walki pomiędzy książętami dzielnicowymi, bitwa nad bagnami Pilicy, oblężenie Poznania, bitwa nad Mozgawą i inne. Konflikty z wrogami zewnętrznymi rozbitej Polski: Prusowie i Jaćwingowie, Ruś, Brandeburgia i Cesarstwo Niemieckie. Wojna o księstwo Halickie, zwycięstwo Polski. Najazdy mongolskie 1241 (liczne bitwy, najważniejsza pod Legnicą), 1331 Bitwa pod Płowcami z Krzyżakami. Ważne: w tym samym czasie idący na pomoc Krzyżakom Jan Luksemburski nie zdołał zdobyć Niemczy, bronionej przez księcia świdnickiego Bolka II. Goście - prof. Jerzy Grabowski - Archiwum Główne Akt Dawnych, prof. Marek Kazimierz Barański. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 12/21 - NOWY ZASTĘPCA, CZYLI METEOR Serial komediowy, 54, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Grażyna Szapołowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Władysław Kowalski, Wiesław Gołas i inni Nowym zastępcą inżyniera Karwowskiego zostaje inżynier Urszula Nowowiejska. Nowoczesna, niezależna i pewna siebie kobieta, w dodatku młoda i ładna, wprowadza spore zamieszanie w tradycyjnie męskim środowisku budowlańców. Jej sposób bycia i decyzje, które podejmuje, wywołują wiele nieporozumień. Urszula odbyła staż w Japonii, w firmie Mitsuko Suki, jest kobietą bardzo nowoczesną. W dodatku ciągle się dokształca, czytając zagraniczne czasopisma specjalistyczne, i bardzo ją razi prymitywizm oraz bałaganiarstwo panujące na polskich budowach. Maliniak poddaje się bezkrytycznie jej poglądom, natomiast inżynier Karwowski podchodzi do nich jednocześnie z rezerwą i szacunkiem. 13:30 MUSTANG. HIMALAJSKA PODRÓŻ (MUSTANG, THE HORSES KINGDOM. A SPECTACULAR AND ANCESTRAL MIGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Sophie Dia Pegrum Region Mustang obejmuje około 80 km na północnym wschodzie Nepalu. Każdego roku otoczeni górami mieszkańcy tego królestwa, aby uciec przed zimą, pędzą konie na dalekie południe. Obserwujemy tych ludzi w trakcie tradycyjnej migracji, przekraczających odległe i piękne doliny, odkrywających stare wsie, a nad wszystkim górują majestatyczne szczyty Himalajów. 14:35 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MARIA KAROLINA, NIEZŁOMNA KRÓLOWA NEAPOLU (MARIA CAROLINA OF NAPLES) Film dokumentalny, 96 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Niezwykła opowieść o błyskotliwej, odważnej i dumnej władczyni, która uczyniła ze swego małego królestwa europejskie centrum polityki i kultury. Potrafiła je bronić nawet przed tak niebezpiecznymi wrogami, jak Napoleon Bonaparte. Pochodziła ze znanego rodu Habsburgów, była siostrą straconej na gilotynie Marii Antoniny, nieszczęsnej królowej Francji. Film odkrywa zagmatwane losy królestwa Neapolu i dzieje jego wspaniałej władczyni królowej Marii Karoliny. 16:15 MARZYCIELE - ŁAWECZKA NA PLANTACH Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Lwowska szkoła matematyczna skupiona była wokół Stefana Banacha i Hugona Steinhausa. Ulubionym miejscem dyskusji matematyków lwowskich była Kawiarnia Szkocka we Lwowie, gdzie powstała legendarna Księga Szkocka - zeszyt, w którym zapisywano tzw. problematy. Szereg z tych spontanicznych notatek miało dużą wartość naukową. W szkole lwowskiej wychowała się cała plejada młodych talentów, mieli własny organ poświęcony analizie funkcjonalnej - Studia Mathematica. 16:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUTRZENKA WOLNOŚCI Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odzyskanie przez Polskę niepodległości kojarzymy z datą 11 listopada 1918 roku. Ale dla Wolsztyna w zachodniej Wielkopolsce data odzyskania niepodległości to dopiero 5 stycznia 1919 roku. Narodziny niepodległości to tak naprawdę setki lokalnych zdarzeń, pamięć, którą niosą lokalne środowiska. W Wolsztynie robi to Wielkopolskie Towarzystwo Techniki Militarnej. Dziś zostajemy w ich obozowisku pod miastem i wspominamy Powstanie Wielkopolskie. 17:50 HISTORIA POLSKI - HISTORIA "MŁOTA" CZYLI DWIE POLSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Autor: Krzysztof Wojciechowski Leniwie płynące rzeki, znieruchomiałe starorzecza, stawy, zielone łąki, moczary, potoki z wierzbami nad brzegiem. Bukolicznie, cicho, sennie. Ale na Podlasiu nie zawsze było spokojnie. W rodzinnej tradycji mieszkańców tych stron nadal żyją wydarzenia 1863 roku jakby wyjęte z obrazów Grottgera, a pamięć najstarszych Podlasian przechowuje obrazy wojny polsko-bolszewickiej, sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji, wreszcie - szczególnie dramatycznych, bo bratobójczych walk toczonych w tym regionie jeszcze przez kilka lat po 1945 roku. Tragicznych w dwójnasób, bowiem nie wszystkie wystrzeliwane kule raziły ludzi stojących po drugiej stronie granicy oddzielającej ostatnich żołnierzy II Rzeczypospolitej i Państwa Podziemnego od funkcjonariuszy przyniesionego na radzieckich bagnetach reżimu. Ofiarą niektórych partyzanckich pocisków byli towarzysze broni... Tak właśnie z ręki podwładnego zginął bohater filmu - Władysław Łukasiuk, pseudonim "Młot". Jego siostra, Maria Sobolewska, pomagała bojownikom. Piekła im chleb, robiła konieczne zakupy w miasteczku. Do czasu. Zadenuncjowana przez sąsiada trafiła w ręce oprawców z organów bezpieczeństwa. Mimo nieludzkiego bicia, tortur i trzech miesięcy spędzonych w karcerze, młoda dziewczyna nie załamała się, odmówiła współpracy z UB. Wyrokiem sądu została skazana - "za zdradę ojczyzny" - na dziesięć lat więzienia, z czego sześć przesiedziała. Po powrocie zastała dobytek rozgrabiony. Ale dobrzy ludzie pomogli. Nie udało się jej jednak trafić na ślad mogiły brata. Zamordowany w lesie przez podkomendnego został pogrzebany na bezludziu, gdzieś nad Nurcem. Ludzie z sokołowskiego UB, powiadomieni przez zdrajcę, odkopali ciało i wywieźli w nieznane do dziś miejsce. To nie jedyna zagadka. Nie do końca wiadomo, kto zabił "Młota". Pada nazwisko dwóch braci walczących w oddziale Władysława Łukasiuka. Czy któryś z nich popełnił zbrodnię? Dlaczego? Na zlecenie bezpieki, czy też z powodów osobistych? Z zemsty? A może nie wytrzymał nerwowo atmosfery zaszczucia, rozłąki z bliskimi, osaczenia w leśnej głuszy przez swoich przecież rodaków, krajan, znajomków? Maria Sobolewska milczy, jej rówieśni sąsiedzi zasłaniają się niepamięcią, bądź wręcz odmawiają odpowiedzi. Po co rozgrzebywać stare sprawy? Lepiej nie mówić, lepiej nie wiedzieć. Ale prawda, choć bolesna, ujrzy światło dzienne. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 52 "ZŁOTY KONWÓJ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Brodowicz przekazuje chłopakom ostatnią wiadomość z Londynu. Likwidacja Osmańskiej okazała się fatalnym błędem. Była podwójną agentką i pracowała dla MI6. Brodowicz przedstawia następny plan - napad na konwój Fischera i Stocka. Krawiec daje Władkowi i Michałowi zgodę na pomoc w uwolnieniu Marii. Fischer wzywa Rainera, któremu mówi, że matka Władysława i Michała Konarskich przebywa w jego domu. Chce, by po wyjeździe jego matki, Rainer wziął Marię na przesłuchania. Otto zjawia się w willi Fischera ze sfałszowanym rozkazem zabrania lekarki do pomocy w szpitalu. Rainer melduje się w centrali gestapo w Berlinie u Brigadefuhrera Kirstena. Mówi przełożonemu o swoich podejrzeniach wobec Fischera i Stocka. Kirsten każe Rainerowi odzyskać skradzione złoto. Sam obiecuje zająć się Fischerem i Stockiem. W więzieniu Lena rodzi syna. Oddział pod dowództwem Krawca rozpoczyna ostrzał konwoju. Fischer i Stock zdają sobie sprawę, że wpadli w zasadzkę. Rozpoczyna się krwawa walka na śmierć i życie. Romek rani nożem gubernatora, który spada z mostu do rzeki. W furgonetce Polacy znajdują skrzynie wypełnione złotem. Tryumf jest krótki. Wojna nadal trwa. 21:00 WOJNA STULETNIA - WYSŁANNICY BOGA 1415 - 1453 ODC. 3/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa, nadana przez XIX - wiecznych historyków, serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat, w XIV i XV wieku, pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec króla francuskiego. Historyk kultury, dr Nina Ramirez, próbuje przybliżyć skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw: artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 22:05 PO PRLU - RELACJE POLSKO - NIEMIECKIE PO ROKU 1989 Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gościem, profesorem Adamem Rotfeldem, dyplomatą, politykiem, badaczem stosunków międzynarodowych, były ministrem spraw zagranicznych, obecnie związanym z Polskim Instytutem Spraw Zagranicznych, rozmawia o relacjach Polski z Niemcami. Zachodni sąsiad jest obecnie naszym największym partnerem gospodarczym i krajem, który odgrywa kluczową rolę w Europie. Nową erę w stosunkach z Niemcami wyznaczył podczas mszy świętej w Krzyżowej gest pojednania premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla. To wydarzenie miało miejsce w przededniu obalenia muru berlińskiego, w jego wyniku doszło do definitywnego końca sowieckiego imperium. Od tego momentu Polska wstąpiła do NATO i Unii Europejskiej. Jak wyglądały, jak ewoluowały relacje polsko - niemieckie w tym czasie? 22:40 WESELE Dramat, 101 min, Polska 1972 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Kijowski Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Stanisław Radwan Scenografia: Tadeusz Wybult Kostiumy: Krystyna Zachwatowicz Występują: Daniel Olbrychski, Ewa Ziętek, Henryk Borowski, Maja Komorowska, Mieczysław Voit, Marek Walczewski, Wojciech Pszoniak, Izabela Olszewska, Andrzej Szczepkowski, Marek Perepeczko, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Andrzej Łapicki, Franciszek Pieczka, Barbara Wrzesińska, Małgorzata Lorentowicz, Kazimierz Opaliński, Bożena Dykiel, Olgierd Łukaszewicz, Mieczysław Czechowicz, Hanna Skarżanka, Emilia Krakowska, Czesław Wołłejko, Janusz Bukowski, Gabriela Kwasz, Maria Konwicka, Mieczysław Stoor i inni "Gdzie pan znalazł tak doskonałego scenarzystę?" - zapytał Elia Kazan Andrzeja Wajdę po obejrzeniu "Wesela". Niewinne pytanie sławnego reżysera szybko zaczęło żyć własnym życiem jako znana anegdota. Dowodziło przy okazji, że tak "arcypolski" dramat jak "Wesele" Wyspiańskiego może zafascynować ludzi, którzy z pozoru zupełnie "nie czują" naszej narodowej mitologii. Wbrew oczekiwaniom odbiór filmu Wajdy na świecie był bardzo dobry, o czym świadczyły recenzje branżowej prasy, festiwalowe nagrody - "Złote Grona" za reżyserię, scenariusz, scenografię i zdjęcia na LLF w Łagowie w 1973, "Srebrna Muszla" na MFF w San Sebastian w 1973, a przede wszystkim duże zainteresowanie publiczności. Udało się więc artyście zrealizować jeden z dwu głównych celów, które stawiał sobie przed rozpoczęciem prac nad ekranizacją "Wesela" - przełożył dramat na język zrozumiały dla cudzoziemców. Drugim celem była symboliczna spłata długu wdzięczności za ciągłą, inspirującą obecność "ducha Wyspiańskiego" w Wajdowskiej wyobraźni. "Powiedział mi Olbrychski: Po co ty robisz"Wesele", przecież już je zrobiłeś?" - zwierzał się w jednym z wywiadów reżyser. W innym miejscu zaś dodawał: "Jest to utwór, z którego wszyscy wyrośliśmy: cała legenda "szkoły polskiej", ja sam,"Popiół i diament". Trudu adaptacji sztuki na potrzeby ekranu podjął się znany pisarz i publicysta Andrzej Kijowski. Zredukował dialog do niezbędnego minimum, zachowując wpisane na trwałe w kulturalną świadomość Polaków aforyzmy, powiedzenia i kwestie. Dzięki temu oraz znikomej liczbie scen plenerowych adaptacja Wajdy uchodzi za bardzo wierną oryginałowi. Film zrealizowano z wielką dbałością o realia. Dla odtwórców głównych postaci wystarano się o autentyczne, przechowywane z pokolenia na pokolenie chłopskie stroje z okolic Krakowa. Do scen na progu i wokół domu zakupiono i przeniesiono pod Warszawę oryginalną, starą chatę. Wnętrze hali zdjęciowej podobniono zaś całkowicie do wnętrza domu Tetmajerów, w czym wydatnie"pomogły"meble wypożyczone od rodziny artysty. W"Weselu"wystąpiła plejada gwiazd rodzimego ekranu. Wszystkie kluczowe role zostały wysoko ocenione przez krytykę. Dostrzeżono również ponadprzeciętne walory malarskie utworu."Film Wajdy stanowi jakby pomieszanie żywiołowości z płócien Breughla z płomiennością romantyzmu. Piękna praca"- pisał francuski recenzent. Akcja filmu zaczyna się od wyjazdu orszaku weselnego sprzed kościoła Mariackiego. Następnie, mijając okoliczne wsie, kawalkada dociera do domu Gospodarza. Rozpoczyna się wesele Pana Młodego, który jest inteligentem, z Panną Młodą, pochodzącą z chłopskiej rodziny. Goście również wywodzą się z obu stanów. Zabawa szybko się rozkręca. Nocą pod dach Gospodarza przybywa Rachela, młoda Żydówka o wrażliwej, "poetycznej"duszy. To ona, ulegając weselnej euforii,"zaprasza"na zabawę Chochoła, stojącego za oknem. W wesoły gwar weselnej biesiady niepostrzeżenie wsącza się aura niesamowitości. Niektórym gościom ukazują się tajemnicze widma. Z zakamarków dusz odz 00:40 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUTRZENKA WOLNOŚCI Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odzyskanie przez Polskę niepodległości kojarzymy z datą 11 listopada 1918 roku. Ale dla Wolsztyna w zachodniej Wielkopolsce data odzyskania niepodległości to dopiero 5 stycznia 1919 roku. Narodziny niepodległości to tak naprawdę setki lokalnych zdarzeń, pamięć, którą niosą lokalne środowiska. W Wolsztynie robi to Wielkopolskie Towarzystwo Techniki Militarnej. Dziś zostajemy w ich obozowisku pod miastem i wspominamy Powstanie Wielkopolskie. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część audycji dotyczącej działań niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Dowiadujemy sie, jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.