TVP Historia Środa, 25.03.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - urodził się David Lean; 1960 - premiera "Kartoteki" Różewicza w Warszawie; 1968 - początek zwolnień naukowców, którzy poparli bunt studentów; 1977 - założono Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROBCiO); 07:20 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 5 "MODLITWA O ŻYCIE" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Rainer jest załamany rozwojem sytuacji w mieście. Pabst informuje go, że do Warszawy przyjeżdżają jeszcze gorsi degeneraci niż von Hackel, Brygada Dirlewangera i RONA - Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Narodowa. Rainer postanawia prosić Fischera o przeniesienie. Chce być jak najdalej od epicentrum zbrodni. Przyda mu się do tego Emilia. W siedzibie powstańców w fabryce na Woli żołnierze przygotowują się do ataku na niemieckie więzienie na Gęsiej, gdzie przetrzymywany jest między innymi Romek Sajkowski. Pluton Władka rusza do akcji z pomocą batalionu Zośka i dwoma zdobycznymi czołgami niemieckimi. Mickiewicz postanawia wyznać Zosi miłość... Wilk świetnie dogaduje się z Rudą, co zdecydowanie nie podoba się Władkowi. Helena wraz z Leną i innymi mieszkańcami kamienicy wciąż ukrywa się w piwnicy. Strzały na Ochocie w końcu milkną i mieszkańcy postanawiają wyjść na ulicę. Helena ostrzega ich przed niebezpieczeństwem, jednak sąsiedzi ignorują ją... Niemcy z pomocą ronowców kontynuują brutalną pacyfikację Warszawy. Rosyjscy kolaboranci zdobywają szpital. Wanda stara się ukryć ranną Celinę. Michał spostrzega pod hotelem Victoria węszącego Karkowskiego z Emilią. Konfident zostaje złapany, jednak Emilia ucieka. 08:45 HISTORIA POLSKI - PASZPORTY PARAGWAJU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Kaczmarek Film "Paszporty Paragwaju" opowiada o działalności grupy Aleksandra Ładosia, czyli nielegalnej polsko - żydowskiej struktury, zajmującej się masowym fałszowaniem dokumentów dla ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Dotyczy to głównie okresu tzw. Akcji Reinhardt, której celem była zagłada ludności żydowskiej. "To Polacy pomogli najwięcej, polskie państwo nie mogło zrobić więcej. Przede wszystkim polskie państwo nie miało terytorium, było okupowane, więc dyplomaci i polski rząd na uchodźstwie robili, co mogli" - powiedział jeden z bohaterów filmu, Markus Blechner, konsul honorowy RP w Szwajcarii. W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, m.in. konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie w latach 1939 - 45 Konstanty Rokicki, ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz i dyplomata Juliusz Kuehl. Należeli do niej także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. Paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - NA WŁASNE RYZYKO Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Kulisy wydarzeń związanych z próbą obalenia sekretarza generalnego KC KPZR Nikity Chruszczowa, podjętą przez grupę jego najbliższych współpracowników. 10:15 HIRANMOY GHOSHAL. NURTEM DWÓCH RZEK Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Scenariusz: Tadeusz Śmiarowski Zdjęcia: Jan Klima Film przedstawia historię dwojga ludzi: Hiranmoya Ghoshala - hinduskiego pisarza z Bengalu Zachodniego, dyplomaty, tłumacza i językoznawcy, i jego córki Miry Ghoshal - muzykologa, znawczyni muzyki hinduskiej. Życie tych dwojga ludzi było zawsze rozdarte między Polską i Indiami, a na pewnych etapach, bardziej z konieczności, także między Anglią i Stanami Zjednoczonymi. Filmowa opowieść skupi się przede wszystkim na postaci Hiranmoya Ghoshala, którego życie i dokonania są czymś niezwykłym, a które wywarły też ogromny wpływ na losy jego córki. 11:45 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 18/21 - GRA WOJENNA, CZYLI NA KWATERZE Serial komediowy, 60 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Anna Dymna, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Dyrektor Stefan Karwowski otrzymuje wezwanie na okresowe ćwiczenia wojskowe. Wraz z kompanią, którą dowodzi, trafia do Warszawy, na ten sam teren budowy Trasy Toruńskiej, którym na co dzień zarządza. Jego przełożonym zostaje technik Maliniak - w cywilu jego podwładny, który postanawia w pełni wykorzystać tak niebywałą okazję bycia kierownikiem własnego dyrektora. 13:55 DZIEWCZYNA Z EKRANU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Film poświęcony Teresie Tuszyńskiej, jednej z najpiękniejszych polskich aktorek, a zarazem najbardziej zapomnianych. Wielu znawców kina twierdziło, że tak pięknej twarzy nie było o polskim filmie. Urodziła się w Warszawie w 1942 roku w rodzinie robotniczej. Już od młodych lat ciągnęło ją do środowiska aktorsko - muzycznego. W 1958 roku wygrała konkurs tygodnika "Przekrój" pod hasłem "Film szuka młodych aktorek" i dostała swoją pierwszą rolę w filmie "Ostatni strzał". Z planu filmu jednak ucieka bez podania przyczyny. W 1959 roku gra w filmach: "Biały niedźwiedź" i "Do widzenia do jutra". W następnych latach grę w filmach łączy z pracą modelki w Modzie Polskiej i częstymi wyjazdami za granicę. Występuje w takich filmach jak: "Drugi człowiek", "Tarpany", "Rozwodów nie będzie", "Cała naprzód", "Poczmistrz", " Vreckari" czy "Praskie noce". Była jedyną polska aktorką, której twarz pojawiła sie na antenie amerykańskiego miesięcznika "Show". Stała się prawdziwą gwiazdą. Swój ostatni film nakręciła w 1970 roku, zaledwie 12 lat po debiucie. Po premierze w 1971 roku Tuszyńska zniknęła. Nie ma żadnych jej zdjęć po 1971 roku. Mówiło się, że zupełnie zatraciła się w nałogu alkoholowym. Żyła swoim życiem w ukryciu, skromnie, wręcz w biedzie. Wstydziła się swojego wyglądu, przytyła i prawie nie wychodziła z domu. Zmarła zapomniana w samotności 19 marca 1997 roku z niewyjaśnionej do końca przyczyny. 16:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA WOJENNE BEZDROŻA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na wojenne bezdroża. Uskrzydlony znaczek z wpisanymi w koło zębate literami PZ Inż. dla miłośników polskiej techniki wojskowej ma znaczenie magiczne. Symbolizuje niesamowitą dynamikę rozwoju przemysłu zbrojeniowego II Rzeczpospolitej i niezwykłą kreatywność biur konstrukcyjnych. W roku 1928 twórca Centralnego Okręgu Przemysłowego, minister Eugeniusz Kwiatkowski, powołał do życia Państwowe Zakłady Inżynierii swego rodzaju narodowy koncern zbrojeniowy. Dziś wraz z pasjonatami ze Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej podziwiamy konstrukcje, które wyszły z tego zakładu. 17:35 HISTORIA POLSKI - ROPCIO Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2007 Reżyseria: Wiktor Skrzynecki W powojennych latach, w czasach stalinowskich i później za Gomułki i Gierka, niewielu ludzi miało nadzieję na zmianę ustroju i doczekanie się wolnej Polski. Byli jednak tacy, którzy nie zgadzając się na panujący reżim, usiłowali cos robić, czasem coś szaleńczego, manifestując w ten sposób niezgodę na rzeczywistość. Grupa ludzi nazywająca siebie "Ruchem" już w pod koniec lat 60. organizowała różne akcje, drukowała na kradzionym sprzęcie pisemka podziemne. W Helsinkach w 1975 r. został podpisany Akt Końcowy KBWE, który miał gwarantować przestrzeganie praw człowieka i podstawowe wolności obywatelskie. Władze PRL nie respektowały jednak postanowień Aktu. W drugiej połowie lat 70. kilka osób związanych z "Ruchem" oraz kilkanaście innych powołało Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Była to jedna z dwóch ważnych, otwarcie działających grup opozycyjnych. Film opowiada o zalążku opozycji (Ruch), o genezie powstania i roli ROPCiO i o podziałach, które w rezultacie doprowadziły do powstania z niego kilku partii politycznych i marginalizacji Ruchu. Narratorami tej opowieści są główni działacze ROPCiO: Andrzej Czuma, Leszek Moczulski, Jan Dworak, Maciej Grzywaczewski, Adam Wojciechowski, Kazimierz Świtoń, Bronisław Komorowski, Arkadiusz Rybicki, Bogdan Lis, Marek Jurek. 18:10 PIEKŁO SPRAWIEDLIWYCH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Ludek Ondruska, Szymon Karpiński Film jest subiektywnym spojrzeniem na losy ludzi, którzy ratując żydowskich współbraci, ryzykowali życiem własnym i własnych rodzin. Film również zawiera animacje graficzne, będące swego rodzaju onirycznym wspomnieniem, zdjęcia archiwalne z czasów okupacji niemieckiej, a także zdjęcia filmowe z Jerozolimy i Markowej na Podkarpaciu. 19:00 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 6 "DZIEWCZYNA Z TULIPANAMI" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Drugi tydzień powstania. Po wycofaniu się z Woli, Kompania Specjalna Oset stacjonuje w obozowisku na Starym Mieście. Powstańcy są załamani odwrotem. Czują pustkę po odejściu Mickiewicza. Janek i Bronek dyskutują nad szyfrem na zdjęciach z portfela Inżyniera. Stanisław, ojciec Twardego z batalionu Zośka, znajduje Wandę w wolskim szpitalu. Kobieta leży nieprzytomna pod górą zwłok. Mieszkańcy domu Heleny wciąż są przetrzymywani przez Ronowców. Lena wpada w oko jednemu z żołnierzy. Tymczasem w opuszczonym szpitalu na Woli wycieńczona i wciąż ukrywająca się Celina spotyka szabrownika, dziewczyna liczy na pomoc. Rainer organizuje zarządzanie obozem przejściowym. Bierze do pomocy swojego byłego konfidenta Woźniaka. W gabinecie Rainera Woźniak po raz pierwszy widzi Emilię, narzeczoną Karkowskiego. To jedno z najważniejszych spotkań w jego życiu. Do Hotelu Victoria przybywa łączniczka z Woli. Michał dowiaduje się od niej, że ze szpitala na Woli nikt się nie uratował. Jest przekonany, że Celina nie żyje. 22:00 Z WIDOKIEM NA WAWEL - PRZESTĘPCZY FACH Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Kraków według statystyk policyjnych staje się coraz bezpieczniejszym miastem. A jak wyglądała przestępczość kryminalna w przeszłości? Które kategorie przestępstw dziś już nie występują i w jaki sposób dowodzono winy? W programie eksperci charakteryzują miejską przestępczość przed wiekami. Goście: dr hab. Maciej Mikuła, Uniwersytet Jagielloński, Karol Ossowski, mediewista, znawca historii kryminalistyki miejskiej. 22:35 POMIĘDZY WILKI Dramat psychologiczny, 89 min, Polska 1984 Scenariusz na podstawie opowiadania Ksawerego Pruszyńskiego: Juliusz Janicki i Wojciech Niżyński Reżyseria: Juliusz Janicki Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Piotr Dejmek, Katarzyna Gniewkowska, Grażyna Szapołowska, Zygmunt Bielawski, Jan Machulski, Henryk Bista "Pomiędzy wilki" to jedno z mniej znanych opowiadań wojennych Ksawerego Pruszyńskiego. Wojna jest w nim tylko tłem, a osią akcji jest zderzenie poglądów, życiowych doświadczeń i charakterów dwojga ludzi złączonych uczuciem. Historia ich miłości sprzed lat jest ukazana z punktu widzenia kobiety. Porucznik Jan, młody polski lotnik, pochodzi z gór, z okolic Rymanowa. Wojna rzuciła go do Anglii, gdzie służy w RAF - ie. Za odwagę w walce otrzymuje kilka odznaczeń bojowych. Gdy premier Winston Churchill składa oświadczenie, z którego wynika, że Wielka Brytania nie popiera roszczeń Polski do ziem na wschodzie, Jan czuje się oszukany. Dochodzi do wniosku, że jego dalsza służba w brytyjskim lotnictwie mija się z celem, oddaje otrzymane odznaczenia i medale. Konsekwencją tego gestu jest przeniesienie go do cywila i oddelegowanie do Waszyngtonu w charakterze attache wojskowego. W obcym mu środowisku dyplomatów Jan czuje się jeszcze bardziej nieswojo i coraz bardziej tęskni za ojczyzną, żyje wiadomościami z kraju. Na jednym z przyjęć poznaje piękną Amerykankę Denis. Kobieta urzeka go urodą i wdziękiem, a i ona przychylnie spogląda na przystojnego Polaka, w dodatku bohatera wojennego. Wzajemne zainteresowanie przeradza się w miłość. Ale Denis trudno zrozumieć emigrancką chorobę ukochanego. 00:20 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA WOJENNE BEZDROŻA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na wojenne bezdroża. Uskrzydlony znaczek z wpisanymi w koło zębate literami PZ Inż. dla miłośników polskiej techniki wojskowej ma znaczenie magiczne. Symbolizuje niesamowitą dynamikę rozwoju przemysłu zbrojeniowego II Rzeczpospolitej i niezwykłą kreatywność biur konstrukcyjnych. W roku 1928 twórca Centralnego Okręgu Przemysłowego, minister Eugeniusz Kwiatkowski, powołał do życia Państwowe Zakłady Inżynierii swego rodzaju narodowy koncern zbrojeniowy. Dziś wraz z pasjonatami ze Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej podziwiamy konstrukcje, które wyszły z tego zakładu. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - UROK PANCERZA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Cezary Kiliman, Jerzy Lankajtes, Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony broni pancernej, roli, jaką odegrały czołgi. Pokazano eksponaty zgromadzone w Muzeum Czołgów w Bovington w Wielkiej Brytanii.