TVP Historia Czwartek, 26.03.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - pierwsze tramwaje elektryczne w Warszawie; 1943 - akcja pod Arsenałem; 1959 - śmierć Raymonda Chandlera; 1968 - czystka na Uniwersytecie Warszawskim; 07:20 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 6 "DZIEWCZYNA Z TULIPANAMI" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Drugi tydzień powstania. Po wycofaniu się z Woli, Kompania Specjalna Oset stacjonuje w obozowisku na Starym Mieście. Powstańcy są załamani odwrotem. Czują pustkę po odejściu Mickiewicza. Janek i Bronek dyskutują nad szyfrem na zdjęciach z portfela Inżyniera. Stanisław, ojciec Twardego z batalionu Zośka, znajduje Wandę w wolskim szpitalu. Kobieta leży nieprzytomna pod górą zwłok. Mieszkańcy domu Heleny wciąż są przetrzymywani przez Ronowców. Lena wpada w oko jednemu z żołnierzy. Tymczasem w opuszczonym szpitalu na Woli wycieńczona i wciąż ukrywająca się Celina spotyka szabrownika, dziewczyna liczy na pomoc. Rainer organizuje zarządzanie obozem przejściowym. Bierze do pomocy swojego byłego konfidenta Woźniaka. W gabinecie Rainera Woźniak po raz pierwszy widzi Emilię, narzeczoną Karkowskiego. To jedno z najważniejszych spotkań w jego życiu. Do Hotelu Victoria przybywa łączniczka z Woli. Michał dowiaduje się od niej, że ze szpitala na Woli nikt się nie uratował. Jest przekonany, że Celina nie żyje. 08:50 HISTORIA POLSKI - ROPCIO Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2007 Reżyseria: Wiktor Skrzynecki W powojennych latach, w czasach stalinowskich i później za Gomułki i Gierka, niewielu ludzi miało nadzieję na zmianę ustroju i doczekanie się wolnej Polski. Byli jednak tacy, którzy nie zgadzając się na panujący reżim, usiłowali cos robić, czasem coś szaleńczego, manifestując w ten sposób niezgodę na rzeczywistość. Grupa ludzi nazywająca siebie "Ruchem" już w pod koniec lat 60. organizowała różne akcje, drukowała na kradzionym sprzęcie pisemka podziemne. W Helsinkach w 1975 r. został podpisany Akt Końcowy KBWE, który miał gwarantować przestrzeganie praw człowieka i podstawowe wolności obywatelskie. Władze PRL nie respektowały jednak postanowień Aktu. W drugiej połowie lat 70. kilka osób związanych z "Ruchem" oraz kilkanaście innych powołało Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Była to jedna z dwóch ważnych, otwarcie działających grup opozycyjnych. Film opowiada o zalążku opozycji (Ruch), o genezie powstania i roli ROPCiO i o podziałach, które w rezultacie doprowadziły do powstania z niego kilku partii politycznych i marginalizacji Ruchu. Narratorami tej opowieści są główni działacze ROPCiO: Andrzej Czuma, Leszek Moczulski, Jan Dworak, Maciej Grzywaczewski, Adam Wojciechowski, Kazimierz Świtoń, Bronisław Komorowski, Arkadiusz Rybicki, Bogdan Lis, Marek Jurek. 09:25 PIEKŁO SPRAWIEDLIWYCH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Ludek Ondruska, Szymon Karpiński Film jest subiektywnym spojrzeniem na losy ludzi, którzy ratując żydowskich współbraci, ryzykowali życiem własnym i własnych rodzin. Film również zawiera animacje graficzne, będące swego rodzaju onirycznym wspomnieniem, zdjęcia archiwalne z czasów okupacji niemieckiej, a także zdjęcia filmowe z Jerozolimy i Markowej na Podkarpaciu. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICZY ZAMEK Magazyn, 48 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Rafał Mohr, Radosław Pazura, Andrzej Szopa, Jerzy Schejbal, Dorota Deląg, Andrzej Szczytko, Eryk Lubos W 1945 roku, gdy klęska Rzeszy była już właściwie przesądzona, zachodni wojskowi i politycy coraz baczniej przyglądali się dotychczasowemu radzieckiemu sprzymierzeńcy, a w najbliższej przyszłości - potencjalnemu rywalowi lub wręcz wrogowi. Alianci przechowywali ogromne ilości niezłamanych radzieckich szyfrogramów. Gdyby udało się zdobyć niemiecki "Aparat" i odczytać komunikaty, można by nie tylko zweryfikować intencje sojusznika, lecz także ujawnić jego agenturę na Zachodzie. Rozpoczęła się tajna, amerykańsko - radziecko - niemiecka rozgrywka o cenne trofeum. 11:05 SARID Film dokumentalny, 48 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Gajzler Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz, Witold Szulc, Tomasz Samosionek Muzyka: Michał Lorenc Sarid znaczy ocalony. Alexander Bartal - Bicz, mieszkający dziś w Tel Awiwie, jako jedyny z całej rodziny ocalał z wojennego piekła. Ale do dziś dokładnie pamięta każdy dzień gehenny, jaką przeżył on i jego bliscy, każdy szczegół ich ostatniej drogi, każde słowo wypowiedziane przez oprawców, którzy zadecydowali o losie pabianickich Żydów. Właśnie w tym podłódzkim mieście urodził się bohater filmu w 1927 r. Jego ojciec był krawcem, matka zajmowała się wychowaniem dwóch synów, bo oprócz Alexandra był w domu także młodszy o cztery lata Icuś. W tamtych czasach ludność żydowska stanowiła w Pabanicach trzecią po Polakach i Niemcach grupę narodowościową. Bartalowie mieszkali w kamienicy, gdzie byli jedyną żydowską rodziną, ale ich stosunki z sąsiadami dobrze się układały. Po wakacjach 1939 r. Alexander miał iść do szóstej klasy miejscowej szkoły, wybuchła jednak wojna. Pod koniec 1939 r. Niemcy postanowili umieścić wszystkich pabianickich Żydów w getcie na Starym Mieście. Trafiła tam również rodzina Bartalów. Za murami brakowało jedzenia, a ci, którzy nie pracowali, nie dostawali nawet skromnych przydziałów posiłku. Każdego dnia budzono się z myślą, że ten dzień może być ostatnim. Na szczęście, Polakom wolno było wchodzić na teren getta, więc pomagali Żydom, dostarczając żywność, lekarstwa i inne niezbędne produkty. Służyli też jako pośrednicy w sprzedaży żydowskich kosztowności, wymieniając je na jedzenie. Niestety, i ta nędzna egzystencja miała wkrótce przybrać tragiczniejszą postać. 15 maja 1942 r. rozwieszono w getcie obwieszczenia, że nazajutrz odbędzie się liczenie ludności. Kto się będzie uchylał, zostanie rozstrzelany. Mieszkańcy getta wierzyli, że to tylko uciążliwa formalność. Ustawiając się karnie wzdłuż ulic, nie wiedzieli, że po raz ostatni oglądają te miejsca. Zostali pognani przez całe miasto na znajdujący się na Nowym Mieście plac sportowy. Już podczas tej tragicznej drogi zmarło ok. 700 osób, następne zginęły bite i tłoczone na placu sportowym. Następnie część została przewieziona do Chełmna nad Nerem i tam haniebnie wymordowana, a część trafiła do zamkniętego getta w Łodzi. Znalazła się tam również rodzina Bartalów - Biczów. Spędzili tam blisko dwa lata, ale to jeszcze nie był koniec ich gehenny. Pod koniec lipca 1944 r. hitlerowcy zadecydowali o likwidacji łódzkiego getta. Wielu Żydów uwierzyło jednak zapewnieniom zarządzającego gettem Hansa Biebowa, że jadą do fabryk w Sudety. Towarowe wagony dowiozły ich na rampę w obozie Auschwitz - Birkenau. Tam Alexander po raz ostatni widział swoją matkę i młodszego brata, którzy jako nie nadający się do pracy zginęli tego samego dnia w komorze gazowej. On i ojciec, po 6 tygodniach pobytu w Auschwitz, zostali przetransportowani do obozu w Mauthausen w Austrii. Ojciec nie doczekał jednak wyzwolenia. Przeżył tylko jego syn. Spośród 9 tys. pabianickich Żydów ocalała jedynie nieliczna grupa rozproszona dziś po świecie. W filmie wypowiada się kilkoro z nich. Oprócz Alexandra Bartala - Bicza snującego przejmującą opowieść o losach swojej rodziny, przed kamerą wspominają tamte straszne czasy także: jego żona Aviva Radoszycka, Cwija Cohen mieszkająca dziś również w Izraelu oraz Moris Glass obecnie mieszkaniec Północnej Karoliny w USA. 12:10 Z WIDOKIEM NA WAWEL - PRZESTĘPCZY FACH Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Kraków według statystyk policyjnych staje się coraz bezpieczniejszym miastem. A jak wyglądała przestępczość kryminalna w przeszłości? Które kategorie przestępstw dziś już nie występują i w jaki sposób dowodzono winy? W programie eksperci charakteryzują miejską przestępczość przed wiekami. Goście: dr hab. Maciej Mikuła, Uniwersytet Jagielloński, Karol Ossowski, mediewista, znawca historii kryminalistyki miejskiej. 12:35 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 19/21 - Z DALA OD LUDZI, CZYLI COŚ SWOJEGO Serial komediowy, 53 min, Polska, 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Andrzej Kopiczyński, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak Za namową swojego byłego przełożonego Stefan Karwowski postanawia nabyć działkę rekreacyjną w pobliżu Warszawy. Pani Magdzie niezbyt podoba się ten pomysł, więc z odrobiną złośliwej satysfakcji śledzi perypetie męża. Dyrektor Karwowski musi bowiem uzyskać zrzeczenie się praw do działki ze strony wdowy po poprzednim właścicielu, która stawia dość dziwne warunki. Kobieta pracująca, występująca tym razem w roli operatora koparki, burzy nadzieje bohatera na osiedlenie się w oazie ciszy, zapowiadając budowę wielkiego środka rekreacyjnego w pobliżu działki. 13:40 NIEWIDZIALNE MIASTA STAROŻYTNOŚCI - ODC. 1/3 (ANCIENT INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Chris Granlund Wykonawcy: Michael Scott (prowadzący), Darius Arya (prowadzący) Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o najstarszych miastach świata. Historycy i archeolodzy badają najbardziej ukryte zakamarki i legendy, aby odnaleźć tajne przestrzenie i ukryte skarby. Kair, Ateny i Stambuł - trzy starożytne miasta, które ukształtowały ludzką cywilizację na przestrzeni wieków, każda z własną, unikalną historią. Ten serial oferuje świeże spojrzenie na te miasta. W każdym mieście zespół schodzi pod ulice i starożytne ruiny. Wyposażeni w zaawansowaną technologię, w tym skanery 3D, zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i przełomową fotogrametrię lotniczą, ujawniają tajne przestrzenie. Nowy obraz wspaniałej, bizantyjskiej katedry w Hagia Sophia, tunele pod rzymskim hipodromem, labirynty wewnątrz Wielkiej Piramidy w Gizie, unikalny rzymski port na Nilu, Cytadela Saladyna, enigmatyczna struktura Egiptu Sfinks, podziemne akwedukty w Atenach, sekrety Akropolu. To jest starożytny świat, jakiego nigdy wcześniej nikt nie widział. 14:50 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - DOMINACJA BRUCE’A ODC. 1/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Neil Oliver, Darren Mitchell, Hannah Young Dawne szkockie klany to owiani legendą, jedni z najsłynniejszych wojowników w historii. To dzikie plemiona ukształtowane przez surowe i niedostępne góry i doliny Szkocji. W tej fascynującej serii widzowie będą mogli poznać opowieści o bohaterstwie i niegodziwości kultowych postaci Szkocji: Roberta Bruce ’a czy Mary, królowej Szkotów. Widzowie dowiedzą się, jak zjednoczone klany pokonały największą potęgę militarną Europy, by zdobyć niepodległość Szkocji i jak wykorzystały swoje wpływy, aby obalić władców i zmienić bieg historii. To prawdziwa szkocka gra o tron: epicka walka o władzę, opowiedziana z punktu widzenia zwaśnionych klanów. Odc. 1 Supremacja Bruce'a. Neil Oliver ujawnia, jak Robert Bruce wykorzystał władzę klanów, aby zdobyć niepodległość Szkocji. 16:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NASZE MIEJSCE NA ZIEMI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ Nasze miejsce na Ziemi Tego zakątka na zapleczu dworca kolejowego Warszawa - Praga nie opisuje żaden przewodnik. Turyści nie mają najmniejszych powodów by tu zaglądać, a jednak są ludzie, którzy mówią o nim ciepło nasze miejsce na Ziemi. Każdy przedmiot, który się tu znajduje, ma swoją historię. Fundacja Kolejowe Przysposobienie Wojskowe zainteresowała się tym miejscem o 140 - letniej tradycji. Znalazły się tu nie tylko eksponaty z przeszłości, ale i repliki, np. replika tzw. tanku Piłsudskiego, czyli improwizowanego samochodu pancernego z okresu polsko - ukraińskich walk we Lwowie. Fundacja na zapleczu dworca stara się stworzyć zespół muzeów wojskowo - kolejowych, gdzie takie eksponaty znalazłyby swój dom. W pobliskim budynku członkowie Motoklubu Weteran już urządzili małą wystawę zabytkowych motocykli. To jedna wielka społeczność, którą łączy wspólna pasja miłość do historii. 2/ Bitwa pod Stokiem. Następnie przeniesiemy się w czasie w majową porę roku 1863. Car zadeklarował amnestię tym wszystkim powstańcom, którzy złożą broń. Oddział płk. Ignacego Mystkowskiego, który w Puszczy Kurpiowskiej urósł owej wiosny do 700 ludzi, postanowił odpowiedzieć na tę propozycję w bardzo dobitny sposób. My zaczynamy dziś zmagania z kolejną powstańczą zagadką; marzy nam się dokładne zlokalizowanie miejsca bitwy pod Stokiem. 17:20 LWÓW - MIASTO I LUDZIE NIEPODLEGŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ - ODC. 7/9 Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Zdjęcia: Tomasz Smyk Reportażowy przewodnik po Lwowie śladami wybitnych Polaków. Odcinek 7. "Bo gdzie jeszcze ludziom tak dobrze" Popularne audycje Szczepcia i Tońcia, 5 - 6 milionów słuchaczy. Kawiarnia Szkocka, restauracja Atlas, Pan Edzio. Rozrywka przedwojennego Lwowa, a także fragmenty archiwalnych audycji powojennego Radia Lublin z nagraniami dawnych pracowników. Maria Pyż, redaktor naczelna Radia Lwów, opowiada o tych przedwojennych czasach i o budynku, który miała okazję zwiedzać. O pracy współczesnego radia opowiadają redaktor naczelna i prezes stowarzyszenia, a także dziennikarz Artur Żak. Marian Orlikowski, konsul Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, podsumowuje wszystko stwierdzeniem, że to tworzy atmosferę miasta i świadczy o jego duchu to odwołanie do przedwojennej świetności Lwowa. Rozrywka przedwojennego Lwowa to temat kolejnego odcinka serii reportaży. 17:45 HISTORIA POLSKI - AKCJA POD ARSENAŁEM Reportaż, 9 min, Polska, 1998 Scenariusz: Leszek Ratajczak, Iza Bojarewicz 26 marca mija rocznica słynnej Akcji pod Arsenałem. Rocznica tej jednej z największych akcji zbrojnych w okupowanej Warszawie stwarza doskonałą okazję, by przypomnieć przebieg tego dramatycznego wydarzenia. Film oparty jest na relacji Stanisława Orszy - Broniewskiego, dowódcy Akcji i jedynego żyjącego do dzisiaj jej uczestnika. Jego opowieść ilustrowana jest archiwaliami, ikonografią ze zbiorów prywatnych naszego bohatera oraz aktualnymi zdjęciami z miejsc, w których przed laty rozgrywały się dramatyczne wydarzenia. 18:00 HENRYK SŁAWIK. POLSKI WALLENBERG Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Grzegorz Łubczyk, Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk "Miał tu, na Śląsku, ulicę swego imienia - wspomina córka Sławika. Przez trzy dni. Potem miejscowe władze zorientowały się, że patron nie wywodzi się z kręgu socjalistów tych komunizujących, właściwych, i szybko zmieniły nazwę ulicy na Zbarską... Ocalił życie tysiącom ludzi. Za swą odwagę i poświęcenie zapłacił najwyższą cenę, taką samą, jak Raoul Wallenberg. Ale, w przeciwieństwie do znanej w świecie misji szwedzkiego przemysłowca i dyplomaty, dzieło Henryka Sławika pozostaje mało znane, nawet wśród jego rodaków. Twórcy dokumentalnego filmu TVP pragną widzom przybliżyć postać bohatera. Dziennikarz i wydawca, naczelny redaktor"Gazety Robotniczej", prezes Syndykatu Dziennikarzy Śląskich, poseł na Sejm Śląski. Wystarczyłoby tych tytułów i funkcji, by zapewnić sobie poczesne miejsce na listach osób poszukiwanych przez niemieckie ograny policyjne. Henryk Sławik był też śląskim powstańcem. Dlatego, ratując się przed niechybnym aresztowaniem, we wrześniu 1939 roku opuścił ojczyznę i przedostał się na Węgry. Było już tam wielu Polaków, zarówno żołnierzy, jak i cywilów. Sławik brał czynny udział w tworzeniu Komitetu Obywatelskiego ds Opieki nad Uchodźcami Polskimi - agendy Rządu RP. Dzięki staraniom Komitetu i przychylności węgierskich przyjaciół, od września roku 1939 do czerwca 1940 na Zachód wyjechało około pięćdziesięciu tysięcy internowanych polskich żołnierzy. Następnie Sławik wraz ze współpracownikami zajął się losem polskich Żydów przebywających na Węgrzech. Otrzymywali nowe, fałszywe dane personalne umieszczone w nowych, jak najbardziej legalnych papierach - i tym samym możliwość wyjazdu na Zachód. Ta akcja miała coraz więcej przeciwników w miejscowych, coraz bardziej zdominowanych przez Rzeszę kręgach centralnej administracji i armii. Dla polskich ogranizacji nadchodziły ciężkie czasy. A jednak jeszcze w 1943 roku około pięciu tysięcy uciekinierów z likwidowanych w okupowanej Polsce gett zyskało szansę ucieczki przed Zagładą. To był najwyższy czas. W marcu roku 1944 na Węgry wkroczyły niemieckie wojska okupacyjne. Kilka miesięcy później Henryk Sławik, prezes Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech, został aresztowany przez gestapo. Zginął 25 lub 26 sierpnia roku 1944, rozstrzelany w obozie koncentracyjnym Mauthausen. 19:10 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 7 "NADAJNIK I MORFINA" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Nadajnik i morfina Połowa sierpnia. Na cmentarzu na Starówce są chowane ofiary ostatniego nalotu. Krawiec wydaje rozkaz znalezienia ochotników. Gdy Władek próbuje przekonać do walki cywilów, spotyka się z otwartą wrogością. Z magazynów na Stawkach Batalion Zośka rusza w stronę Starego Miasta. Eliza z wściekłością patrzy na fascynację, jaką budzi w Twardym Helena. Przekonany o śmierci Celiny Michał, jest załamany. Musi jednak walczyć, dostaje zadanie odebrania z Kampinosu zrzutu z odbiornikiem radiowym. Na akcję udaje się razem z Halszką. W ruinach szpitala na Lesznie przebywa Celina. Żyje tylko dzięki pomocy Pabsta. Niemiecki oficer traktuje Celinę z wyjątkową troską... Oddział Bronka dostaje rozkaz wyprawy po zaopatrzenie do magazynu na Stawkach. Żołnierze, wśród których jest Bambo, ruszają na akcję. Do wyprawy dołącza też konfident Karkowski... 20:10 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 3/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus), była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 21:10 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadzący), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 22:10 SPÓR O HISTORIĘ - ZBROJNE RAMIĘ BOLSZEWIKÓW Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Atak bolszewików na Pałac Zimowy 25 października 1917 roku położył kres istnieniu powołanego w wyniku rewolucji lutowej Rządu Tymczasowego. Rewolucja bolszewicka stawała się faktem. Potrzebowała własnych żołnierzy, broni, butów, chleba i wsparcia dyplomatycznego. Z pomocą pospieszyła Europa i Stany Zjednoczone. W lutym 1918 roku rozpoczęto przyjmowanie ochotników do Armii Czerwonej. Początkowo oparta była ona na zaciągu ochotniczym. Ale już w maju wprowadzono powszechną służbę wojskową. W armii pojawili się komisarze polityczni, tzw. politrucy i przymusowo zmobilizowani byli oficerowie Armii Imperium Rosyjskiego. Kto jeszcze zasilił szeregi Armii Czerwonej? Jaki był jej potencjał w latach międzywojennych? Co stało za decyzją Stalina o przeprowadzeniu czystek w armii w latach 1937 - 1939 i jakie miało to konsekwencje? Kwestie poruszone w dyskusji: w jakim stanie jest Armia Imperium Rosyjskiego pod koniec wielkiej wojny? Jakie straty osobowe poniosła? Rewolucja lutowa - udział wojska. Rady żołnierskie. Przewrót bolszewicki. Tworzenie Armii Czerwonej z ochotników. Kto stoi za powstaniem armii, która już wkrótce zostanie użyta w wojnie domowej? Ideologizacja armii. Po wojnie następuje zmniejszenie stanów osobowych armii. Z kim jest jej "po drodze". Współpraca Reichswehry i Armii Czerwonej. Rapallo. Jakie środki Sowieci przeznaczali na rozwój swojej armii? Stopień nowoczesności - porównanie z Europą, Azją i Stanami Zjednoczonymi. Dojście Hitlera do władzy i chwilowe osłabienie relacji. Czystki w Armii Czerwonej pod koniec lat 30. Konsekwencje. Zaniechanie budowy wojsk powietrzno - desantowych. Stan na 22 czerwca 1941 roku. Goście: prof. Henryk Stańczyk Wyższa Szkoła Menedżerska, prof. Daniel Boćkowski Instytut Historii PAN, prof. Marek Kornat Instytut Historii PAN. 22:45 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. BUNKRY SEWASTOPOLA Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Pasjonująca podróż po podziemiach Sewastopola. To słynne miasto na Krymie będące bazą Floty Czarnomorskiej (rosyjskiej i ukraińskiej) przez całe dziesięciolecia stanowiło jeden z najbardziej tajnych obiektów wojskowych w ZSRR. W podziemnych bunkrach mieściły się m. in. arsenały broni jądrowej, fabryki, porty łodzi podwodnych. Na rozkaz Stalina zaczęto też budować pod ziemią tzw. miasto bliźniacze. Miały tam być punkty dowodzenia, szkoły, szpitale. Niektóre z budynków mają po kilka pięter. Bohaterem reportażu jest były oficer Eduard Rogowski, który penetruje podziemny Sewastopol będący zwierciadłem tego, co jest na górze (przeszłości i teraźniejszości). 00:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICZY ZAMEK Magazyn, 48 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Rafał Mohr, Radosław Pazura, Andrzej Szopa, Jerzy Schejbal, Dorota Deląg, Andrzej Szczytko, Eryk Lubos W 1945 roku, gdy klęska Rzeszy była już właściwie przesądzona, zachodni wojskowi i politycy coraz baczniej przyglądali się dotychczasowemu radzieckiemu sprzymierzeńcy, a w najbliższej przyszłości - potencjalnemu rywalowi lub wręcz wrogowi. Alianci przechowywali ogromne ilości niezłamanych radzieckich szyfrogramów. Gdyby udało się zdobyć niemiecki "Aparat" i odczytać komunikaty, można by nie tylko zweryfikować intencje sojusznika, lecz także ujawnić jego agenturę na Zachodzie. Rozpoczęła się tajna, amerykańsko - radziecko - niemiecka rozgrywka o cenne trofeum. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NASZE MIEJSCE NA ZIEMI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1/ Nasze miejsce na Ziemi Tego zakątka na zapleczu dworca kolejowego Warszawa - Praga nie opisuje żaden przewodnik. Turyści nie mają najmniejszych powodów by tu zaglądać, a jednak są ludzie, którzy mówią o nim ciepło nasze miejsce na Ziemi. Każdy przedmiot, który się tu znajduje, ma swoją historię. Fundacja Kolejowe Przysposobienie Wojskowe zainteresowała się tym miejscem o 140 - letniej tradycji. Znalazły się tu nie tylko eksponaty z przeszłości, ale i repliki, np. replika tzw. tanku Piłsudskiego, czyli improwizowanego samochodu pancernego z okresu polsko - ukraińskich walk we Lwowie. Fundacja na zapleczu dworca stara się stworzyć zespół muzeów wojskowo - kolejowych, gdzie takie eksponaty znalazłyby swój dom. W pobliskim budynku członkowie Motoklubu Weteran już urządzili małą wystawę zabytkowych motocykli. To jedna wielka społeczność, którą łączy wspólna pasja miłość do historii. 2/ Bitwa pod Stokiem. Następnie przeniesiemy się w czasie w majową porę roku 1863. Car zadeklarował amnestię tym wszystkim powstańcom, którzy złożą broń. Oddział płk. Ignacego Mystkowskiego, który w Puszczy Kurpiowskiej urósł owej wiosny do 700 ludzi, postanowił odpowiedzieć na tę propozycję w bardzo dobitny sposób. My zaczynamy dziś zmagania z kolejną powstańczą zagadką; marzy nam się dokładne zlokalizowanie miejsca bitwy pod Stokiem. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CHARLES DE GAULLE Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek przedstawia sylwetkę generała Charles' a de Gaulle' a. Obraz w całości stworzony z czarno - białych archiwalnych materiałów filmowych.