TVP Kultura Poniedziałek, 06.04.2020 08:05 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - MAŁGORZATA ŻARYN, JAN ŻARYN Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Piotr Gociek (prowadzący) Małgorzata i Jan Żarynowie w swej książce "Rok 1939. Od beztroski do tragedii" opisują cały rok 1939 z perspektywy Polski. Wiele miejsca poświęcają również napaści Związku Sowieckiego na naszą Ojczyznę. W przystępnej formie kalendarium autorzy przedstawiają wydarzenia, jakie złożyły się na obraz tych przełomowych 12 miesięcy. O książce z jej autorami rozmawiał w naszym programie Piotr Gociek. 08:20 MELODIE NA PSAŁTERZ POLSKI. DZIEDZICTWO MIKOŁAJA GOMÓŁKI Reportaż, 14 min, Polska, 2019 Scenariusz: Małgorzata Nieciecka - Mac Zdjęcia: Łukasz Dobrowolski, Jeremi Grzywa Reportaż opowiada o nagraniu pieśni Mikołaja Gomółki przez Chór Polskiego Radia. Ten żyjący w XVI wieku kompozytor renesansowy jest autorem muzyki do poetyckiego tłumaczenia psalmów biblijnych autorstwa Jana Kochanowskiego. To jedyne zachowane dzieło kompozytora. Jest to niezwykłe przedsięwzięcie, bo do tej pory żaden z polskich chórów nie zdecydował się na to trudne, historyczne nagranie. Płyta "Melodie na Psałterz Polski. Opera Omnia" jest pierwszą częścią trzytomowego wydawnictwa Polskiego Radia. 08:35 MANIFESTACJA GENIUSZU W CZTERECH AKTACH (BRILJANTSUSE DEMONSTRATSIOON NELJAS VAATUSES / A DEMONSTRATION OF BRILLIANCE IN FOUR ACTS) Film animowany, 14 min, Estonia/Chorwacja, 2018 Reżyseria: Morten Tsinakov, Lucija Mrzljak Scenariusz: Morten Tsinakov Krótki film animowany nagrodzony Grand Prix podczas 25. MFF Etiuda and Anima w Krakowie. Ludzie czekają na kogoś wyjątkowego. Ktoś taki się rodzi dorosły mężczyzna w garniturze. Podążają za nim i wiwatują na cześć jego teatralnych, lecz całkowicie bezcelowych przedstawień. W połowie jednego z wystąpień mężczyzna popełnia błąd i ludzie, którzy dotąd go uwielbiali, odchodzą. Opuszczony, spotyka kobietę stworzoną dla niego. Teatralne przedstawienia trwają. (opis festiwalowy) 09:05 SZKOŁA PODSTAWOWA (OBECNA SKOLA) Komedia obyczajowa, 97 min, Czechy 1991 Reżyseria: Jan Sverak Scenariusz: Zdenek Sverak Występują: Jan Triska, Zdenek Sverak, Libuse Safrankova, Rudolf Hrusinsky, Daniela Kolarova, Irena Pavlaskova, Ondrej Vetchy, Boleslav Polivka i inni Urodzony w 1965 roku reżyser Jan Sverak jest synem bardzo popularnego w Czechach aktora i scenarzysty Zdenka Sveraka. Już jako dziecko realizował pierwsze amatorskie filmy ręczną kamerą Super - 8. Ukończył słynną praską szkołę filmową FAMU, gdzie jeszcze podczas studiów zrealizował etiudę "Ropożerni" uhonorowaną Oscarem dla najlepszego zagranicznego filmu studenckiego. Jego debiutancka pełnometrażowa "Szkoła podstawowa" okazała się dziełem nad wyraz udanym i w 1992 r. otrzymała nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii najlepszego filmu zagranicznego. Scenariusz "Szkoły" napisał Zdenek Sverak, który zagrał tam również jedną z ról. Od tamtej pory stale pisze dla syna i występuje u niego. Ich największym, jak dotąd, sukcesem okazał się nakręcony w 1996 r. "Kola", który zdobył Oscara, Złoty Glob oraz Grand Prix na festiwalu w Tokio. "Szkołę podstawową", która zapoczątkowała tak owocną współpracę rodzinnego duetu, osnuł Zdenek Sverak na wspomnieniach ze swego dzieciństwa, z czasów, gdy jako 10 - letni chłopiec uczęszczał do szkoły podstawowej na przedmieściach stolicy. Były to lata tuż po zakończeniu wojny, gdy ludzie żyli złudzeniami i oczekiwali spełnienia marzeń, które nie mogły się spełnić. Powszechna wówczas wiara, że właśnie nadeszła pora budowania systemu sprawiedliwości społecznej, a Czechosłowacja stanie się pomostem łączącym Wschód i Zachód, kumulującym na swym terenie zalety obu systemów, miała się rozwiać dopiero w 1948 r. w konfrontacji z polityczną rzeczywistością. Na tle powojennej euforii Sverakovie pokazali długi łańcuch konsekwentnie uszeregowanych epizodów, z których każdy ma swego bohatera. W rezultacie powstała barwna, soczysta i pełna humoru opowieść o rozbrykanych dzieciach, nauczycielach i rodzicach z peryferyjnej dzielnicy Pragi. Mimo "wspomnieniowego" podłoża, film nie rozmywa się jednak w rzewnej nostalgii, zachowując obiektywizm i werwę. Niemała w tym zasługa świetnych aktorów, których wsparli na ekranie występujący w epizodach koledzy z branży reżyserskiej: Jiri Menzel, Karel Kachya i Irena Pavlaskova. Praga, lata 1945 - 46.10 - letni Eda i jego kolega Tonda, uczniowie szkoły podstawowej, uczęszczają do klasy, w której kierownictwo szkoły zgromadziło największych łobuziaków i urwisów. Chłopcy prześcigają się w szalonych pomysłach i pewnego dnia doprowadzają swą nauczycielkę do rozstroju nerwowego. Znękaną niewiastę zastępuje nowy nauczyciel, Igor Hnizdo, który nadal chodzi w wojskowym trenczu i opowiada swym podopiecznym, że walczył na wszystkich frontach II wojny światowej. Surowy pedagog jest zwolennikiem żelaznej dyscypliny, często sięga po trzcinkę i ma wyjątkową słabość do płci pięknej. Choć trudno uwierzyć we wszystkie jego bohaterskie czyny, jego uczniowie jeszcze tego nie kwestionują. Przepadają za nauczycielem, podziwiają go, akceptują stosowane przez niego metody wychowawcze i nawet zaprzeczają, jakoby stosował kary cielesne. Hnizdo podkreśla zresztą, że pragnie przede wszystkim oddziaływać jako pozytywny przykład i nigdy nie twierdzi jednoznacznie, że opowieści o nim są najprawdziwszą prawdą. Eda obserwuje nauczyciela i porównuje go ze swym ojcem, który nie ma w sobie nic z bohatera, a przynajmniej tak się chłopcu zdaje. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 1/7 PANNA MARYNIA Serial obyczajowy, 77 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Historia miłości Stanisława Połanieckiego i pięknej Maryni Pławickiej, osadzona w scenerii ziemiańskich dworków i Warszawy z końca XIX wieku. Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza, cieszącej się swego czasu popularnością wśród czytelników i chłodno przyjętej przez ówczesną krytykę literacką ("Rodzinę Połanieckich" odczytano nawet jako świadectwo kiepskiego stanu ducha po skandalu związanym z jego nieudanym małżeństwem). Historia powtórzyła się niespełna sto lat później - recenzenci krytykowali twórców serialu za dłużyzny, błędy kompozycji i powierzchowność całej opowieści, ale obejrzało go ponad 70 procent dorosłych widzów. "Starałem się stworzyć epicki obraz czasów minionych, bez dopowiedzeń sensów, których u Sienkiewicza nie ma - odpierał zarzuty reżyser. - Nie ukrywajmy, Balzakiem umiłowany przez was Sienkiewicz nie był i obce mu były problemy społeczne, rozważania nad sensem historycznych przemian."Rodzina Połanieckich" to powieść pisana z potrzeby serca, w której mówi się o honorze, godności, o wielkiej trudniej miłości - tak jak je pojmowali ówcześni ludzie". Jest wiosna 1893 roku. Trzydziestoparoletni Stanisław Połaniecki, potomek zamożnej rodziny ziemiańskiej, po studiach za granicą powraca do kraju. Zamierza zająć się kupiectwem jako współwłaściciel Domu Bankowo - Handlowego pragnie rozszerzyć jego działalność. Gromadząc niezbędny kapitał, postanawia odebrać kilkadziesiąt tysięcy rubli pożyczonych przed laty dalekiemu krewnemu, panu Pławickiemu. Przybywa do Krzemienia, majątku rodowego Pławickich, poznaje córkę gospodarza, uroczą pannę Marynię. Między młodymi nawiązuje się nić sympatii. Pławicki nie jest w stanie zwrócić pożyczki, więc Stach opuszcza Krzemień z zamiarem sprzedania długu ciążącego na hipotece majątku. 12:20 PRZEKŁADANIEC Film science fiction, 35 min, Polska, 1968 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Stanisław Lem Zdjęcia: Wiesłwa Zdort Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Bogumił Kobiela, Ryszard Filipski, Tadeusz Pluciński, Anna Prucnal, Jerzy Zelnik, Piotr Wysocki Zrealizowana pod koniec lat 60. nowela filmowa opowiada o wydarzeniach rozgrywających się w przyszłości, u progu XXI wieku. Scenariusz napisał specjalista od utworów fantastyczno - naukowych i groteskowych, Stanisław Lem. Od premiery "Przekładańca" minęło kilkadziesiąt lat, w tym czasie medycyna zrobiła ogromny postęp. Dziś transplantacje organów ludzkich są powszechne i nikogo nie zaskakują. To, co niegdyś wydawało się czystą fantazją, stało się rzeczywistością. Przed laty groteska filmowa w reżyserii Wajdy wzbudziła sporo emocji, zdobyła uznanie krytyki, a potwierdzeniem sukcesu były liczne prestiżowe nagrody i wyróżnienia, m.in. Komitetu ds Radia i Telewizji oraz Medal Specjalny na festiwalu filmów fantastycznych w Sitges w Hiszpanii. Z ogromnym powodzeniem opowieść science fiction przeszła przez ekrany telewizji w Europie. Bohaterem filmu jest kierowca rajdowy, Richard Fox (znakomita rola Bogumiła Kobieli). Wielokrotny medalista, zdobywca wielu nagród odnosi sukcesy wraz ze swym bratem, Thomasem, który świetnie się sprawdza w roli pilota. Udział w kolejnym ważnym rajdzie samochodowym kończy się tragicznie. Bracia ulegają groźnemu wypadkowi i z poważnymi obrażeniami trafiają do kliniki prowadzonej przez genialnego doktora (Jerzy Zelnik), specjalizującego się w przeszczepach ludzkich organów. Ofiary tragicznej katastrofy zostają poddane skomplikowanym operacjom. Niestety, obydwu mężczyzn nie udaje się ocalić. Doktor ratuje życie jedynie Richardowi, który, jak się okazuje, ma przeszczepionych wiele organów Thomasa. Gdy żona zmarłego próbuje uzyskać należne jej odszkodowanie od towarzystwa ubezpieczeniowego, wybucha skandal. Firma postanawia wypłacić zaledwie 30 procent całej sumy, uzasadniając decyzję tym, że pochowano jedynie część zmarłego. Reszta narządów Thomasa "żyje" i normalnie funkcjonuje w ciele jego brata. Richard, któremu również należy się odszkodowanie, postanawia wyegzekwować pieniądze od firmy ubezpieczeniowej, angażując adwokata (Ryszard Filipski). Sprawa okazuje się bardzo trudna. Tymczasem dochodzi do kolejnego tragicznego wypadku podczas rajdu. Ginie osiem osób przebywających na trasie wyścigu, wśród nich wdowa po Thomasie. Richardowi znów udaje się przeżyć groźną kolizję dzięki interwencji genialnego chirurga. "Poskładany" z narządów ofiar wypadku rajdowiec ma już niewiele własnych części. 13:00 TRZY MŁYNY - ODC. 1/3 - MŁYN NAD UTRATĄ Miniserial obyczajowy, 57 min, Polska, 1985 Reżyseria: Jerzy Domaradzki Scenariusz: Jerzy Domaradzki, Bolesław Michałek Zdjęcia: Wit Dąbal Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Ewa Dałkowska, Jan Janowski, Jerzy Zelnik, Edward Żentara, Franciszek Pieczka "Trzy młyny" to cykl telewizyjny, powstały na kanwie opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza "Młyn nad Utratą" (1936), "Młyn nad Lutynią" (1946) i "Młyn nad Kamienną" (1950). Akcja miniserialu toczy się od roku 1928 do lat pięćdziesiątych. Każdy odcinek jest zamkniętą całością, a jedyną postacią, pojawiającą się we wszystkich, jest ksiądz Ryba, grany przez Edwarda Żentarę. Rok 1928. Młody poeta Julian Zdanowski przyjeżdża do swego starszego przyjaciela Karola - zamożnego arystokraty, konesera sztuki i zagorzałego wielbiciela muzyki Ryszarda Wagnera. Wkrótce poznaje Jadwigę - rozwódkę z dwojgiem dzieci, która mieszka w młynie. Między Julianem a znacznie starszą od niego kobietą rodzi się uczucie. Niespodziewany afekt przyjaciela wywołuje niepokój Karola. Darzy on bowiem Zdanowskiego nie tyle przyjaźnią, co platoniczną, homoseksualną miłością. Niebawem poeta przeprowadza się do Jadwigi. Jednak ich idylla nie trwa długo. "Młyn nad Utratą", na podstawie którego zrealizowano pierwszą część serii, to owoc Iwaszkiewiczowskich poszukiwań metafizycznego sensu ludzkiej egzystencji. Scenarzyści nieco zmienili wymowę utworu. Jego filmowa wersja to przede wszystkim opowieść o kryzysie europejskiej kultury, zakażonej wirusem nihilizmu i faszyzmu. 14:05 SCENA KLASYCZNA - (36) MAKSYMILIAN ŚWIĘCH Koncert, 38 min, Polska, 2018 Bohaterem kolejnego odcinka Sceny klasycznej jest Maksymilian Święch - klawesynista, organista, absolwent Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu. W swojej działalności artystycznej koncentruje się na wykonawstwie historycznym muzyki renesansu, baroku i klasycyzmu. Cechą szczególną jego gry jest coś, co nazwał historycyzmem kontrolowanym. W pracy, która przynosi mu samorealizację, sięga z odwagą po historyczne, niejednokrotnie kontrowersyjne dzisiaj środki i metody wykonawcze. Jego celem jest nieustanne szokowanie, ciągła redefinicja pojęcia muzycznej estetyki. Równolegle ze studiami muzycznymi prowadził badania nad polskimi organami przenośnymi (pozytywy szkatulne), skonstruował w swojej pracowni trzy tego rodzaju instrumenty. W kręgu jego szczególnych zainteresowań znajduje się historyczna muzyka rodzima, zwłaszcza teatralna, oraz włoska. W programie usłyszymy muzykę włoską XVI - XVIII w. , a także utwory z Tabulatur Gdańskiej, Warszawskiej oraz Jana z Lublina. Program: 1. Claudio Merulo, Toccata Quarta del Secondo Tuono (Libro I, 1598) (4') 2. Giovanni Picchi, Ballo detto il Steffanin (Balli d'Arpicordo, 1621) (3'26") 3. Tabulatura Gdańska, Jomison (1591) (3') 4. Giovanni Picchi, Ballo Ongaro (Balli d'Arpicordo, 1621) (2'20") 5. Tabulatura Jana z Lublina, Ach hilph mich laith N. C. (ok. 1540) (4') 6. Tarquinio Merula, Capriccio sopra "la Loda" (2'40") 7. Tabulatura Warszawska, Fuga in G (ok. 1680) (2') 8. Domenico Zipoli, Suite in sol minore: Preludio - Corrente - Sarabanda (4'40") - Giga (Sonate d'Intavolatura per Organo e Cimbalo, Op. 1, 1716) (9') 14:45 POJEDYNKI STULECIA - MELCHIOR WAŃKOWICZ - MIRON BIAŁOSZEWSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Ostaszkiewicz Scenariusz: Mikołaj Mirowski Wykonawcy: Marta Perchuć - Burzyńska, Jarosław Ostaszkiewicz W kolejnym odcinku "Pojedynków stulecia" zetrą się dwie osobowości literackie: Melchior Wańkowicz i Miron Białoszewski. Dwie skrajnie różne osobowości i dwa kompletnie inne przeżycia wojenne. Intymna historia malującego ściany na czarno Mirona Białoszewskiego i reporterska panorama spod Monte Cassino autorstwa Melchiora Wańkowicza. Dojrzewająca historia opowiedziana po latach i spisywane na gorąco dziennikarskie impresje. Polska ginąca pod murami Warszawy czy przelewająca krew pośród czerwonych maków. Kto wygra ten pojedynek stulecia? Na to pytanie odpowiadają zaproszeni do studia miłośnicy twórczości Wańkowicza i Białoszewskiego. 15:10 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - CIECHOCINEK Reportaż, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Wykonawcy: Krzysztof Grzybowski (prowadzący), Katarzyna Sanocka (prowadząca) W kolejnym odcinku będziemy sprawdzać, czego o naszej przeszłości możemy się dowiedzieć w takim miejscu jak Ciechocinek. Tężnie i warzelnia soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym w Ciechocinku to unikatowy zespół zabytkowych budowli, budynków i urządzeń przemysłowych, powiązanych z przestrzenią rekreacyjną uzdrowiska, służących produkcji spożywczej soli warzonej oraz wykorzystywanych w przyrodolecznictwie. Ciechocinek jest artefaktem o szczególnym znaczeniu historycznym i naukowym, dokumentującym charakter działalności przemysłowej i uzdrowiskowej. Wyjątkowe wartości zabytkowego zespołu przejawiają się w autentyczności i integralności elementów zespołu, zachowania oryginalnej konstrukcji i formy, kontynuacji funkcji, oraz skomponowania z krajobrazem. 15:15 TRZY MIASTA, TRZY EPOKI: WIEDEŃ 1908 ODC. 1 (BRIGHT LIGHTS, BRILLIANT MINDS: A TALE OF THREE CITIES: VIENNA 1908 EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Julian Birkett Trzyodcinkowy miniserial dokumentalny przedstawiający historię trzech najciekawszych miast XX wieku. W tym odcinku przenosimy się do Wiednia. Jest rok 1908 - przełomowy dla tego miasta. Wiedeń, stolica tysiącletniego cesarstwa Habsburgów, w tym czasie przeżywał burzliwy rozkwit. Film pokazuje wpływ wydarzeń kulturalnych i społecznych na rozwój miasta u progu minionego stulecia. Dzięki temu poznajemy sekrety malarstwa Gustava Klimta i jego najbardziej znanego w historii sztuki obrazu "Pocałunek", śledzimy historię powstania ekspresjonistycznych dzieł Egona Schiele, pierwsze akwarele Adolfa Hitlera, modernistyczną architekturę Adolfa Loosa, twórczość pisarzy Hermanna Bahra i Else Jeruzalem czy muzyczną karierę Arnolda Schönberga. 16:10 SAMOCHODZIK I TEMPLARIUSZE - ODC. 5/5 SKARB TEMPLARIUSZY Serial dla młodych widzów, 34 min, Polska 1971 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Zbigniew Nienacki Muzyka: Piotr Marczewski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Stanislaw Mikulski, Grażyna Marzec, Irena Skwierczyńska, Ewa Szykulska, Tadeusz Gwiazdowski, Michał Szewczyk, Roman Mosior, Stefan Niemirowski, Tomasz Samosionek W podziemnym labiryncie Pan Samochodzik wpada w pułapkę. W lochu natyka się na szkielet człowieka, który zapewne poszukiwał skarbu templariuszy przed wiekami, tak jak on teraz. Pan Tomasz wie jednak, że zakonnicy byli mistrzami w budowaniu tajemnych przejść, nie traci więc nadziei, że uda mu się znaleźć wyjście z podziemia. Nieoczekiwanie przychodzi mu z pomocą Karen Petersen, która wraz z ojcem i kuzynem, ślamazarnym Michałem, wytrwale podąża tropem skarbu. Wdzięczny za uwolnienie z potrzasku pan Tomasz postanawia działać wspólnie z konkurencyjną ekipą poszukiwaczy. Razem przeżywają jeszcze jedną, niebezpieczną przygodę, lecz docierają wreszcie do legendarnego skarbu templariuszy. Jednocześnie udaje im się zdemaskować tajemniczego Bahometa, który okazuje się zwyczajnym szantażystą, i kidnapera, który w ostatniej chwili próbuje uprowadzić Karen. 16:45 CO TY WIESZ O NAUCE? /5/ - GENETYKA Wykład/prelekcja/prezentacja, 10 min, Polska, 2013 Scenariusz: Tomasz Dąbrowski W kolejnym wykładzie profesor Fikus opowiada o pierwszych próbach sekwencjonowania DNA i pierwszych zamianach w komórce bakterii, które miały zmienić jej sposób działania w prostym organizmie. 16:55 Z POGRANICZA CUDU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Jurkiewicz Scenariusz: Tomasz Jurkiewicz, Daniel Gąsiorowski, Tomasz Woźniczka Zdjęcia: Tomasz Woźniczka Muzyka: Marcin Ciupidro Aktorzy: Wiesław Koneczny, Piter Shalkevitz, Genowefa Koneczna Wiesław Koneczny, emerytowany górnik z Libiąża pod Krakowem, pisze książkę pt. "Z pogranicza cudu", która dotyczy zetknięć ludzi ze światem nadprzyrodzonym. Dokumentuje ludowe legendy, spisuje osobiste historie sąsiadów, sam również poszukuje duchów. Jego nieodłącznym sekretarzem jest żona, pani Gienia. Dowcipna opowieść o pasji i tajemnicy. (filmpolski.pl) 18:00 PORTRETY - ABY PRZYPODOBAĆ SIĘ CIENIOWI. ZBIGNIEW HERBERT O TADEUSZU KANTORZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1991 Wykonawcy: Zbigniew Herbert Rozmowa ze Zbigniewem Herbertem zarejestrowana w jego paryskim mieszkaniu. Poeta opowiada o swoich kontaktach z teatrem Cricot 2 i fascynacji twórczością Tadeusza Kantora. Pierwsze spotkanie Herberta z teatrem "Cricot 2" nastąpiło w Krakowie w latach powojennych. Herbert podnosi sprawę buntu Kantora wobec socrealizmu jako przykład godnej postawy w okresie stalinowskiego terroru. Do jedynego osobistego spotkania z Tadeuszem Kantorem doszło w 1958 r. Artyści dyskutowali na temat teatru i oczyszczającego działania sztuki. Herbert interesował się dalszym przebiegiem kariery rezysera. Fascynował go pierwiastek duchowy w twórczości Kantora i realizm jego dokonań. W rozmowie sformułował tezę, iż Tadeusz Kantor jest artystą poza czasem. 18:30 24 GODZINY Z SIGISMONDO - FESTIWAL OPERA RARA 2020 Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Mateusz Baran Zdjęcia: Andrzej Misaczek Reportaż opowiada o Festiwalu Opera Rara w Krakowie, który odbył się w styczniu 2020 roku. Pokazane w ramach festiwalu wyjątkowe dzieło sztuki operowej Rossiniego zatytułowane "Sigismondo, czyli Zygmunt", którego akcja dzieje się w otoczeniu pewnego polskiego monarchy, każe myśleć o Zygmuncie Starym, Zygmuncie Auguście czy Zygmuncie III Wazie jako jego głównym bohaterze. Librecista jednak, zamiast fabularyzować wątki z biografii autentycznych władców, stworzył postać fikcyjnego piastowskiego króla panującego w kraju ze stolicą w Gnieźnie. Pełne wirtuozerii i wokalnych fajerwerków dzieło z 1814 roku zostało pokazane w Polsce po raz pierwszy, reżyserem opery jest Krystian Lada, laureat nagrody MORTIER Next Generation przyznawanej co dwa lata młodemu artyście, który u progu kariery dowiódł już wyjątkowego talentu. Capellę Cracoviensis poprowadził Jan Tomasz Adamus, zaś w obsadzie szereg gwiazd na czele z wybitnym kontratenorem Franco Fagiolim w roli tytułowej. Reportaż opowiada o przygotowaniach do spektaklu, napięciu, jakie towarzyszyło twórcom przed premierą. 18:55 TRZECI PUNKT WIDZENIA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Scenariusz: Dariusz Gawin, Dariusz Karłowicz, Marek Cichocki Wykonawcy: Dariusz Gawin (prowadzący), Marek Cichocki (prowadzący), Dariusz Karłowicz (prowadzący) W kolejnym wydaniu "Trzeciego punktu widzenia": 1. POLSKA I FRANCJA Ostatnia wizyta w Polsce francuskiego prezydenta Macrona prowokuje do spojrzenia historycznego na całość stosunków polsko - francuskich. Czy rzeczywiście bilans wzajemnych relacji jest dla Polski korzystny? 2. DZIESIĘĆ LAT KOPERNIKA Warszawskie Centrum Nauki Kopernik obchodzi w 2020 roku 10. rocznicę istnienia. To muzeum oparte na zasadzie aktywnego uczestnictwa stało się nie tylko muzealnym przebojem stolicy, ale także nowoczesnym ośrodkiem edukacji, tylko w 2019 roku odwiedzonym przez prawie dwa miliony ludzi. 3. POGGIO BRACCIOLINI W ramach cyklu "Biblioteki renesansowej" nakładem Wydawnictwa UW ukazały się "Opowieści ucieszne" Poggio Braccioliniego, dołączając do takich wydanych wcześniej autorów tego okresu jak Petrarka, Bocaccio czy Picolomini, mimo ze jego twórczość nie ma ciężaru gatunkowego dzieł pozostałych autorów. Rozmowa o książce i jej autorze. 19:30 RONDO WARIACYJNE NA KONTRABAS Film dokumentalny, 17 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mateusz Żegliński Film dokumentalny Mateusza Żeglińskiego, który powstał z okazji 70. urodzin Orkiestry Symfonicznej Filharmonii w Szczecinie. W filmie możemy podejrzeć muzyków w pracy, od zaplecza i ze środka orkiestry. Autor filmu przez pryzmat grupy kontrabasów pokazuje nam świat, którego melomani zazwyczaj nie widzą - świat orkiestry od kulis. 19:50 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MARCIN MACIEJOWSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Anna Budzałek Marcin Maciejowski jest absolwentem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1996 - 2001 był członkiem istniejącej wtedy grupy "Ładnie", która zasłynęła kpiącymi komentarzami ze współczesnej polskiej rzeczywistości i z wynaturzeń rodzącego się kapitalizmu. Inspiracje do swojego często prześmiewczego malarstwa artysta czerpie z fotografii prasowej. Obraz "Sytuacja się zmieniła" przedstawia fragment Galerii Sztuki Polskiej XX wieku w Gmachu Głównym w starej aranżacji, a jego tytuł nawiązuje do cytatu z wywiadu z Andą Rottenberg. Znaczenie tego ironicznego tytułu wyjawi Anna Budzałek. 20:10 PANORAMA KINA POLSKIEGO - LAS, 4 RANO Dramat, 97 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Krzysztof Majchrzak, Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Jan Jakub Kolski Aktorzy: Krzysztof Majchrzak, Olga Bołądź, Maria Blandzi, Michał Kowalski, Grzegorz Stelmaszewski FORST jest zamożnym, dobrze zorganizowanym człowiekiem. Nosi markowe garnitury, drogie zegarki i buty. Kiedy go poznajemy, wydaje się królem życia. Któregoś dnia spektakularnie opuszcza korporację w której jest wiceprezesem. Zniszczenia, jakie po sobie zostawia, nie dają nadziei na powrót Las, 4 rano kilka lat później. Na wpół zdziczały dziad leśny; zarośnięty, brudny, w łachmanach zakłada wnyki na zwierzęta. Rozpoznajemy; to ten sam człowiek Forst. Mężczyzna mieszka w lesie, w wybudowanej przez siebie ziemiance. Za towarzystwo ma trójnogiego psa. Żywi się mięsem upolowanej zwierzyny oraz resztkami zbieranymi dla niego przez NATĘ, prostytutkę pracującą przy nieodległej drodze. Mają dobre porozumienie, rozmawiają o literaturze i o życiu. Któregoś wieczoru Nata staje się ofiarą porachunków gangów wystawiających prostytutki na drogę. Forst wpada w rozpacz. Uświadamia sobie, że bliskość, jakiej doświadczał z Natą, trzymała go przy życiu. Prawdziwe relacje tych dwojga odkrywają się w retrospekcjach; dają one obraz nadwrażliwych uciekinierów od życia, chociaż każde uciekło z innego powodu. Rozpaczający Forst wykopuje dziurę w podłodze ziemianki, układa się w niej, przysypuje ziemią i liśćmi. W kilka dni po śmierci Naty, przed ziemianką Forsta staje trzynastoletnia Jadzia. Żąda dla siebie opieki, nie wyjaśniając, kim jest i dlaczego uciekła z miasta. Mężczyzna nie chce niczyjej obecności, próbuje odprawić Jadzię, ale ta jest uparta i nie zamierza ustąpić. Ustalają warunki. Forst przyjmuje Jadzię na okres próbny. Mijają dni, Jadzia wrasta w las i trudne życie z Forstem. Znosi je zadziwiająco dzielnie, sama odciskając ślad na wzajemnych relacjach; Forst łagodnieje, uczy Jadzię zwyczajów lasu, otwiera się krok po kroku. Niestety, o dziewczynkę upomina się przeszłość; w lesie pojawia się dawny opiekun Naty, zgłaszając rodzicielskie pretensje do Jadzi. Jego intencje nie są czyste. Wyjawia, że zamierza przeznaczyć dziewczynkę do pracy na ulicy. Forst brutalnie zabija Borię. W leśnym życiu dziwnej pary następuje kryzys. Jadzia odchodzi, Forst wraca do starych nawyków, zakopuje się w ziemi i okrywa liśćmi. W sekwencji podziemnych wspomnień odkrywa się prawda o przyczynie ucieczki Forsta od dawnego życia. Mężczyzna stracił w wypadku córkę i nie potrafił sobie poradzić z poczuciem winy. Forst wykopuje się spod ziemi. Rusza na poszukiwania Jadzi. 22:00 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - POETKA Z ARABII (THE POETESS) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Andreas Wolff, Stefanie Brockhaus Zdjęcia: Stefanie Blockhaus, Tobias Tempel, Hissa Hilal Film dokumentalny o niezwykłej kobiecie z Arabii Saudyjskiej, która jest poetką. Miała odwagę wziąć udział w konkursie telewizyjnym i dostała się do finału. Ku zdziwieniu przeważającej męskiej publiczności, Saita - Hissa Hilal pojawiła się na pierwszych stronach gazet na całym świecie jako pierwsza kobieta, która dotarła do finału "Million's Poet", słynnego, telewizyjnego reality show. To największy konkurs poetycki w świecie arabskim. Jest oczywiście zdominowany przez mężczyzn. W dodatku w swoich wierszach Hissa krytykuje patriarchalne społeczeństwo arabskie i atakuje jednego z najbardziej niesławnych saudyjskich duchownych za ekstremalną fatwę. Kobieta ma odwagę czytać swoją poezję na żywo, przed 75 milionami widzów. Występuje publicznie sprzeciwiając się religijnemu ekstremizmowi i walczy o pokojowy islam. Obserwujemy przy okazji obraz świata jednego z najbardziej ortodoksyjnych społeczeństw na Bliskim Wschodzie. Nie widzimy twarzy ani sylwetki bohaterki, w czasie występów publicznych musi ukrywać nawet oczy pod czarnym materiałem. Dokument trzyma w napięciu, zwłaszcza że do ostatnich chwil nie wiadomo, czy bohaterka odniesie sukces. 00:55 KINO NOCNE - MARATOŃCZYK (MARATHON MAN, THE) Dramat sensacyjny, 125 min, USA 1976 Reżyseria: John Schlesinger Scenariusz na podstawie własnej powieści: William Goldman Zdjęcia: Conrad Hall Muzyka: Michael Small Aktorzy: Dustin Hoffman, Laurence Olivier, Roy Scheider, William Devane, Marthe Keller, Fritz Weaver, Richard Bright, Marc Lawrence i inni "Maratończyk" Johna Schlesingera jest przede wszystkim filmem sensacyjnym, choć na tej kanwie reżyser połączył kilka motywów znacznie głębszych i istotniejszych: problem reperkusji i odradzania się faszyzmu, oskarżenie międzynarodowej mafii agentów tajnych służb, gotowych sprzymierzyć się z wrogiem dla obrony wspólnych interesów oraz gorzki obraz powszechnej obojętności, umożliwiającej przestępcom swobodę działania. Za podstawę filmu posłużyła bestsellerowa powieść pisarza i scenarzysty amerykańskiego Williama Goldmana, który ma w swoim dorobku scenariusze m.in. do takich głośnych dzieł, jak "Butch Cassidy i Sundance Kid", "Wszyscy ludzie prezydenta" czy "Iluzjonista". W przypadku "Maratończyka" amerykańscy krytycy dopatrywali się w powieści i w jej ekranizacji "metafizycznej głębi". Recenzenci europejscy byli mniej entuzjastyczni: potraktowali dzieło Schlesingera przede wszystkim jako znakomite kino akcji: perfekcyjne warsztatowo, świetnie zagrane, fotografowane w naturalnej, wielkomiejskiej scenerii, z kilkoma scenami budzącymi prawdziwą grozę, jak choćby wizyta jednego z bohaterów, nazistowskiego zbrodniarza Christiana Szella, w żydowskiej dzielnicy w Nowym Jorku, gdzie obozowy oprawca zostaje rozpoznany przez swe dawne ofiary. W wypadku samochodowym na Manhattanie ginie Klaus Szell, emigrant niemiecki, brat poszukiwanego zbrodniarza hitlerowskiego Christiana Szella. Świadkiem wypadku jest student Babe Levy trenujący biegi maratońskie. Tymczasem starszy brata Babe'a, Doc, przebywa w Paryżu, gdzie prowadzi podejrzane interesy, przysparzające mu dużo pieniędzy i jeszcze więcej wrogów. Cudem uchodzi cało z serii zamachów na jego życie dokonywanych przez niejakiego Chena, a w końcu pokonuje go w morderczym pojedynku. Babe poznaje w uniwersyteckiej bibliotece młodą Szwajcarkę, Elsę, w której się zakochuje. Pewnego wieczoru w Central Parku oboje zostają napadnięci przez nieznanych mężczyzn. Kilka dni później w Nowym Jorku zjawia się Doc. Podczas wspólnego obiadu zarzuca Elsie, że okłamuje Babe'a co do prawdziwego celu jej spotkań z nim. Między braćmi dochodzi do scysji, Elsa ucieka. Na wieść o śmierci Klausa przebywający w Urugwaju Christian Szell postanawia przyjechać do USA, aby podjąć zdeponowane w banku diamenty. Do tej pory robił to jego brat, poza nim Szell nikomu nie dowierza. Na lotnisku w Nowym Jorku witają go dwaj mężczyźni, którzy wcześniej napadli na Babe'a i Elsę. Wieczorem Szell spotyka się z Dokiem i rani go śmiertelnie bagnetem. Doc ostatkiem sił dociera do mieszkania brata i tam umiera, nie zdążywszy wypowiedzieć ani słowa. Agent policji, Janeway, wyjaśnia Babe'owi, że jego brat był agentem wywiadu i tropił hitlerowskich przestępców. Tej samej nocy Babe zostaje porwany przez ludzi Szella, którzy torturują go w wymyślny sposób usiłując się dowiedzieć, co Doc powiedział mu przed śmiercią. Babe'owi udaje się uciec. Wkrótce odkrywa, że Janeway pracuje na dwie strony: dla rządu i dla Szella. Ale nie tylko on jest na usługach demonicznego zbrodniarza. 03:15 POKÓJ SAREN Film surrealistyczny, muzyczny, 80 min, Polska 1997 Scenariusz, muzyka, scenografia i reżyseria: Lech Majewski Dekoracja wnętrz: Katarzyna Sobańska Występują: Rafał Olbrychski, Elżbieta Mazur, Mieczysław Czepulonis Ojciec, już odświętnie ubrany, ostrzy kosę. Po chwili zaczyna kosić trawę spokojnymi, miarowymi ruchami. Syn pomaga mu w pracy, usuwając meble spod błyszczącego ostrza. Nie rusza tylko krzesła, na którym siedzi matka, wpatrzona w trawę... Trawa porasta podłogę całego mieszkania. Z blatu stołu wykwitają pąki, a ze środka pokoju strzela pod sufit rozłożyste drzewo. Między oplecionymi pnączami meblami przemyka od czasu do czasu spłoszona sarna. Poza tym dom jest zupełnie zwyczajny. To stara, przedwojenna, od lat nieremontowana kamienica ze skrzypiącymi schodami, którymi wspina się ostrożnie nietrzeźwy sąsiad. Z wysokiego, spękanego stropu mieszkania sypie się tynk, ściany zdobią resztki stiukowych sztukaterii, plamy po zaciekach i liszaje. W lokalu na trzecim piętrze mieszka trzyosobowa rodzina: kościsty, łysy ojciec w zbyt dużym, choć pasującym jeszcze kilka lat temu na niego garniturze, matka, kobieta energiczna, choć lubiąca czasem porążać się w melancholię i dwudziestokilkuletni syn - poeta. Może właśnie magia poezji sprawia, że banalna codzienność zyskuje szerszy wymiar, prozaiczne wnętrze łączy się z uniwersum poddanym odwiecznemu rytmowi pór roku, a przechowany w pamięci wizerunek rodzinnego domu zamienia się niezwykły obraz panteistycznego raju dzieciństwa? Lech Majewski, absolwent wydziału reżyserii łódzkiej szkoły filmowej, reżyser, pisarz i filmowiec, jest drugim - obok Romana Polańskiego - polskim "hollywoodczykiem", członkiem Związku Reżyserów Amerykańskich. Do Kalifornii trafił w 1981 roku, zaproszony przez Michaela Hausmana, producenta filmów Formana, zainteresowanego realizowanym przez Majewskiego w Londynie spektaklem wedle "Odysei" Homera i debiutanckim filmem Rycerz". W Stanach reżyser nakręcił m.in."Lot świerkowej gęsi","Ewangelię według Harry'ego" oraz "Uwięzionego w Rio" - film osnuty na kanwie losów autora słynnego "napadu stulecia" na angielski pociąg w 1963 roku, Ronalda Biggsa. "Pokój saren"to adaptacja opery autobiograficznej pod tym samym tytułem, wizualny i muzyczny zarazem poemat o zapamiętanym z dzieciństwa rodzinnym domu. Prapremiera tego widowiska odbyła się w Operze Śląskiej w marcu 1996 roku.