TVP Kultura Środa, 08.04.2020 08:00 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - PROF. KRZYSZTOF KOEHLER Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Piotr Gociek (prowadzący) W kolejnym wydaniu cyklu Studio Kultura - Rozmowy Piotr Gociek porozmawia z prof. Krzysztofem Koehlerem, którego najnowszy tom poezji, zatytułowany "Obce ciało. Wiersze z lat 1989 - 2019" ukazał się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego. 08:10 WYNTON MARSALIS - KRÓL TRĄBKI Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Anna Kostrzewska (prowadząca) Rozmowa z Wyntonem Marsalisem, amerykańskim trębaczem i kompozytorem zajmującym się jazzem oraz muzyką poważną. Marsalis odznaczony został Narodowym Medalem Sztuki, jest również laureatem NEA Jazz Masters Award. To o nim sam Miles Davies powiedział: Wszyscy młodzi trębacze kopiują, ale on gra siebie. Z Wyntonem Marsalisem, żywą legendą jazzu, pierwszym w historii muzykiem nagrodzonym Grammy zarówno w kategorii jazz, jak i muzyka klasyczna, który pod koniec lutego 2020 rok roku odwiedził Polskę w ramach europejskiej trasy koncertowej z Jazz at Lincoln Center Orchestra, rozmawiamy o tajnikach jazzu, o tym, co łączy piłkarza z muzykiem jazzowym i w czym tkwi jazzowy potencjał utworów Chopina. 08:35 NIEDZIELA Z... ROLAMI GUSTAWA HOLOUBKA Dysk./wywiad/debata, 41 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Agnieszka Szydłowska (prowadząca) Tym razem w "Niedzieli z..." wspominamy Gustawa Holoubka, aktora, reżysera, dyrektora teatrów, rektora i pedagoga w PWST, mistrza zawodu i mistrza anegdoty, którego odejście zamknęło pewną epokę w dziejach teatru. W 2018 roku mija 10. rocznica jego śmierci. Mówi się o nim, że aktorstwo z brzucha zastąpił aktorstwem z mózgu. 09:30 PRÓBA ORKIESTRY (PROVA D'ORCHESTRA) Dramat muzyczny, 69 min, Włochy/Niemcy, 1978 Reżyseria: Federico Fellini Scenariusz: Federico Fellini, Brunello Rondi Zdjęcia: Giuseppe Rotunno Muzyka: Nino Rota Aktorzy: Clara Colosimo, Balduin Baas, Elizabeth Labi, Ronaldo Bonacchi Podczas próby orkiestry odbywającej się w renesansowej kaplicy pojawia się ekipa telewizyjna, która zakłóca niezbędną do współdziałania harmonię. W trakcie wywiadów ujawniają się antagonizmy między poszczególnymi muzykami, narasta niechęć wobec dyrygenta. W zdyscyplinowane szeregi muzyków wkrada się anarchia... Analogia z sytuacją polityczną Włoch lat 70. (www. film. gildia. pl) 12:25 PIEŚŃ PASTERZA Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2014 Reżyseria: Vahram Mkhitaryan Scenariusz: Vahram Mkhitaryan, Daniel Gąsiorowski Zdjęcia: Vahram Mkhitaryan Muzyka: Arsen Babajanyan Bohaterem tego wzruszającego dokumentu jest niewidomy pasterz, żyjący w wysokich górach w Armenii. Każdego dnia samodzielnie wypasa kozy na stromych stokach i opiekuje się rodziną. Największy dramat spotyka go, gdy jego jedyny syn traci wzrok i musi wyjechać do szkoły dla niewidomych. Teraz bohater staje na rozdrożu: pozostać przy dotychczasowym życiu, czy wyjechać za synem do Erywania? Film porusza pięknem przyrody i refleksją nad niespotykaną siłą człowieka. 13:00 TRZY MŁYNY - ODC. 3/3 - MŁYN NAD KAMIONNĄ Miniserial obyczajowy, dramat, 58 min, Polska 1984 Reżyseria: Jerzy Domaradzki Scenariusz: Jerzy Domaradzki i Bolesław Michałek Zdjęcia: Wit Dąbal Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Małgorzata Pieczyńska, Edward Żentara, Jarosław Kopaczewski, Andrzej Golejewski, Bożena Dykiel, Jerzy Turek, Zdzisław Kozień, Hanna Skarżanka, Franciszek Pieczka, Anna Milewska i inni "Młyn nad Kamionną" zrealizowany został na motywach opowiadania napisanego przez Jarosława Iwaszkiewicza w roku 1950. Jest ono połączeniem historii dziejącej się po wojnie z jej okupacyjnymi początkami. We młynie nad rzeka Kamionną mieszka naczelnik stacji i jego żona Stefa. Stefa jest Żydowką, w czasie okupacji by ratować swoje życie, wyszła za Andrzeja kolaborującego z Niemcami. Po wojnie Andrzej został aresztowany, a Stefa zataiła swój związek z nim i ponownie wyszła za mąż. Jej spokojne małżeństwio z młynarzem zakłóca pojawienie się Andrzeja. Szantażuje on Stefę i za milczenie żąda pieniędzy. Kobieta wykrada mężowi pieniądze przeznaczone na remont stacji, ale bojąc się, że wszystko i tak się wyda, chce się utopić. W opowiadaniu Iwaszkiewicza Stefa ginie, w filmie Jerzego Domaradzkiego zostaje uratowana, ale do końca nie uwolni się od ciągle powracającej we wspomnieniach przeszłości. 13:50 SCENA KLASYCZNA - (51) LILIANNA STAWARZ I PAWEŁ ŁOSAKIEWICZ Koncert, 37 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Lilianna Stawarz, Paweł Łosakiewicz W kolejnym odcinku Sceny klasycznej usłyszymy niezwykły duet Liliannę Stawarz - klawesyn i Pawła Łosakiewicza - skrzypce. Ona przez 20 lat związana była z zespołem muzyki dawnej Il Tempo oraz Warszawską Operą Kameralną. On jest pedagogiem i kameralistą współtwórcą legendarnego kwartetu smyczkowego Wilanów. Artyści nagrali na płycie cykl sześciu Sonat na skrzypce i klawesyn obbligato BWV 10141019 Johanna Sebastiana Bacha. To jedne z najbardziej cenionych utworów literatury skrzypcowej baroku wymagające od muzyków najwyższych umiejętności. Powstały krótko po śmierci ukochanej żony Bacha, Marii Barbary, stąd wiele w nich uczuć, ekspresji i emocji. W Scenie klasycznej artyści zaprezentują dwie Sonaty: I Sonatę h - moll BWV 1014 oraz VI Sonatę G - dur BWV 1019. 14:25 POJEDYNKI STULECIA - GUSTAW HERLING - GRUDZIŃSKI - LEON KRUCZKOWSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Ostaszkiewicz Scenariusz: Mikołaj Mirowski W kolejnym odcinku "Pojedynków stulecia" bohaterami odcinka są Gustaw Herling - Grudziński i Leon Kruczkowski. Dwaj pisarze zmagający się z dwudziestowiecznymi totalitaryzmami. Szczegółowe, reporterskie opisy radzieckiego Gułagu i przejmująca opowieść o ludziach wciąganych w wir niemieckiego nazizmu. Trudne powojenne wybory: współpraca z nową władzą i emigracja do Neapolu. Antykomunista Herling - Grudziński i człowiek władzy Kruczkowski: czy znamy ich tylko z szkolnej lektury? O ich biografii, życiowych wyborach i twórczości opowiedzą zaproszeni do studia goście. 14:50 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - PUŁTUSK Reportaż, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Wykonawcy: Krzysztof Grzybowski (prowadzący), Katarzyna Sanocka (prowadząca) Kolegiata pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Pułtusku jest zabytkiem o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa polskiego, jednym z najcenniejszych epoki renesansu w Polsce. Należy do świątyń mazowieckich tzw. grupy pułtuskiej prezentujących specyficzną odmianę budownictwa renesansowego i jest jednocześnie jej najlepiej zachowanym i najdoskonalszym przykładem. 15:00 TRZY MIASTA, TRZY EPOKI: NOWY JORK 1951 ODC. 3 (BRIGHT LIGHTS, BRILLIANT MINDS: A TALE OF THREE CITIES: NEW YORK 1951 EP. 3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Julian Birkett 3 - odcinkowy miniserial dokumentalny przedstawiający historię trzech najciekawszych miast XX wieku. W tym odcinku przenosimy się do Nowego Jorku w 1951 roku. Przyglądamy się nowoczesnej architekturze tamtego okresu - Kwaterze głównej ONZ zaprojektowanej przez Oscara Niemeyera i Le Corbusiera, obserwujemy rozwój kultury konsumpcji, poznajemy Davida Ogilvy - "króla reklamy", Jacka Kerouaca - "ojca beatników", Theloniousa Monka mającego duży wpływ na rozwój jazzu czy abstrakcjonistę Jacksona Pollocka. 15:50 SPOSÓB NA ALCYBIADESA - ODC. 2/3 Serial dla młodych widzów, 56 min, Polska 1997 Reżyseria: Waldemar Szarek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Tadeusz Nalepa, Marcin Pospieszalski Aktorzy: Władysław Kowalski, Łukasz Lewandowski, Radosław Elis, Jacek Liwot, Krzysztof Kowalewski, Jarosław Jakimowicz, Sławomir Orzechowski, Cezary Kosiński, Andrzej Nejman, Sebastian Konrad, Ewa Błaszczyk, Karolina Gruszka, Aleksandra Woźniak, Magdalena Warzecha, Sławomir Pacek, Andrzej Grąziewicz, Anna Ciepielewska, Jacek Wolszczak, Dominik Łoś, Marcin Przybylski, Jan Jurewicz, Jolanta Grusznic, Lech Mackiewicz i inni Zasępa namawia przyjaciół, że skoro nie mają gotówki na komplet "sposobów" na nauczycieli, to mogą kupować je stopniowo. Niestety, ich całe oszczędności to 107 złotych 30 groszy. U Wątłusza wywołuje to jedynie szyderczy uśmiech. Za taką kwotę Zasępa i spółka mogą nabyć tylko "sponę", czyli sposób na Alcybiadesa, historyka - niedołęgę, poniewieranego przez uczniów i lekceważonego przez resztę nauczycieli. Alcybiades, którego prawdziwe nazwisko brzmi Tymoteusz Misiak, robi, co może, by nie zwracać na to uwagi. Ucieczki od przykrej rzeczywistości szuka w historii - swej wielkiej pasji. Czy rzeczywiście jest aż tak naiwny, na jakiego wygląda? 16:50 SPOSÓB NA ALCYBIADESA - ODC. 3 Serial dla młodych widzów, 56 min, Polska 1997 Reżyseria: Waldemar Szarek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Tadeusz Nalepa, Marcin Pospieszalski Aktorzy: Władysław Kowalski, Łukasz Lewandowski, Radosław Elis, Jacek Liwot, Krzysztof Kowalewski, Jarosław Jakimowicz, Sławomir Orzechowski, Cezary Kosiński, Andrzej Nejman, Sebastian Konrad, Ewa Błaszczyk, Karolina Gruszka, Aleksandra Woźniak, Magdalena Warzecha, Sławomir Pacek, Andrzej Grąziewicz, Anna Ciepielewska, Jacek Wolszczak, Dominik Łoś, Marcin Przybylski, Jan Jurewicz, Jolanta Grusznic, Lech Mackiewicz i inni Alcybiadesa coraz mocniej intryguje niezrozumiały pęd do wiedzy historycznej wśród uczniów klasy I a. Ośmielony ich postępami w nauce, profesor proponuje podopiecznym "swobodne poszukiwanie prawdy" zamiast klasycznych lekcji, klasówek i sprawdzianów. Klasa jest wniebowzięta. Tylko Zasępa powątpiewa, czy za dziwnym zachowaniem Alcybiadesa nie kryje się podstęp. Od tej pory lekcje historii odbywają się w miejscach, upamiętniających ważne wydarzenia z narodowej historii. Zasępa, Ciamciara, Słaby i reszta, choć wciąż stosują "sposób na Alcybiadesda", powoli ulegają autentycznej fascynacji opowieściami profesora, ubarwionymi wizytami w muzeach, przy pomnikach i na cmentarzach. Pewnego dnia trójka przyjaciół z przerażeniem dowiaduje się, że ma oprowadzić po stolicy wycieczkę z Otwocka. 19:45 ZAGINIONE SKARBY - "PORTRET JOHANNA SCHWARZWALDTA" Film animowany, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Wykonawcy: Kacper Kaliszewski Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Hans Holbein młodszy "Portret Johanna Schwarzwaldta" (1543). Najmniejsze, pięciocentymetrowe dzieło ulubionego malarza króla Henryka VIII. W 1941 roku miniatura znalazła się w wykazie niemieckich narodowych dóbr kultury. Trafiła do rejestru wraz z tym, co było na tym terenie najcenniejsze. Na liście znalazły się: tryptyk "Sąd Ostateczny" Hansa Memlinga i rzeźba "Pięknej Madonny" z Bazyliki Mariackij w Gdańsku. 20:10 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - KOLA (KOLYA) Dramat, 106 min, Czechy, 1996 Reżyseria: Jan Sverak Scenariusz: Zdenek Sverak Zdjęcia: Vladimir Smutny Aktorzy: Zdenek Sverak, Andrei Chalimon, Libuse Safrankova, Odrej Vetchy, Stella Zazvorkova Starzejący się muzyk zawiera fikcyjne małżeństwo z młodą Rosjanką. Jemu potrzebne są pieniądze, a jej czeskie obywatelstwo. Wkrótce wyjeżdża do Niemiec, zostawiając u krewnej pięcioletniego Kolę. Kiedy ta umiera, opiekunem chłopca zostaje fikcyjny mąż. To obce dziecko zmienia życie zatwardziałego kawalera, jakim był Frantisek Louka. Nagrody: 1997 - Oskar - wygrana w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny 1997 - Złoty Glob - wygrana w kategorii najlepszy film zagraniczny 22:10 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - MORZE PLASTIKU (OUT OF PLASTIC) Film dokumentalny, 51 min, Hiszpania, 2018 Reżyseria: Line Hadsbjerg Zdjęcia: Pep Bonet, Francisco Mrquez, Manu San Flix Jak plastik szkodzi naszej planecie? Zanieczyszczenie oceanów plastikiem to globalny problem. Dokument pokazuje, jak zanieczyszczenie środowiska wpływa na życie każdego z nas. 23:20 TRIBUTE TO TOMASZ STAŃKO CZ. 2 Koncert, 44 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Adam Pierończyk, Avishai Cohen, Joe Martin, Jeff "Tain" Watts "Tribute to Tomasz Stańko" to koncert przygotowany specjalnie na zamówienie festiwalu Jazz Juniors. Liderem projektu jest Adam Pierończyk, jeden z najwyżej cenionych polskich saksofonistów jazzowych, w ostatnich latach najczęściej zapraszany do współpracy przez samego Stańkę. Do koncertu poświęconego zmarłemu w 2018 roku jednemu z najznakomitszych artystów w historii polskiego jazzu zaproszeni zostali światowi giganci, w tym trębacz Avishai Cohen, perkusista Jeff Tain Watts i basista Joe Martin. 02:25 KINO NOCNE - RAJSKA JABŁOŃ Film psychologiczno - obyczajowy, 102 min, Polska 1985 Scenariusz na podstawie powieści Poli Gojawiczyńskiej i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Izabela Drobotowicz - Orkisz, Ewa Kasprzyk, Marta Klubowicz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Mariusz Dmochowski, Iga Cembrzyńska, Anna Romantowska, Jan Englert, Zofia Czerwińska i inni Dwie związane ze sobą tematycznie powieści "Dziewczęta z Nowolipek" i "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w latach 1934 - 35 i od razu zdobyły popularność wśród czytelników, a także uznanie krytyki. W 1937 roku Józef Lejtes przeniósł na ekran "Dziewczęta z Nowolipek". Po wojnie Stanisław Wohl dokonał telewizyjnej adaptacji obu książek. Film Barbary Sass jest trzecią ekranizacją dyptyku, chyba najciekawszą. Jest początek lat 20. Kwiryna i Roman są już małżeństwem i razem prowadzą sklep. Amelka została żoną bogatego aptekarza. Bronka pracuje jako sekretarka w Towarzystwie Dobroczynności. Ich życie prywatne nie układa się jednak najlepiej. Kwiryna jest chorobliwie zazdrosna o męża, nazbyt - w jej opinii - interesującego się młodymi klientkami ich sklepu. Mąż natomiast ma jej za złe nadmierną interesowność i kierowanie się wyłącznie chęcią zysku. Amelka nawiązuje romans z Andrzejem, bratankiem proboszcza miejscowej parafii. Gdy romans wychodzi na jaw, chłopak zmuszony jest opuścić Warszawę. Przygnębiona kobieta nie zauważa nawet początkowo, że jej mąż przyjął do pracy młodego, przystojnego prowizora. Bronka musiała porzucić pracę sekretarki, gdyż jej zwierzchniczka podejrzewała dziewczynę o romans z jej mężem Ignacym. Ten jednak wkrótce odnajduje Bronkę i uczucie między nimi wybucha z nagłą siłą. Ignacy nie chce porzucić żony, jego kochanka zaczyna więc spotykać się z innymi mężczyznami. Pogłębia się kryzys w małżeństwie Kwiryny i Romana. Wkrótce okazuje się, że Roman jest bardzo ciężko chory. Tymczasem Amelka otrząsnąwszy się po rozstaniu z Andrzejem nawiązuje kolejny romans - z prowizorem. Aptekarz domyśla się wszystkiego, ale woli nie reagować. Pewnego wieczoru Amelka decyduje się jednak sama wyznać mu prawdę. 04:25 UCIECZKA Z KINA "WOLNOŚĆ" Film obyczajowy, 86 min, Polska 1990 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Janusz Gajos, Zbigniew Zamachowski, Teresa Marczewska, Piotr Fronczewski, Michał Bajor, Władysław Kowalski, Jan Peszek, Jerzy Bińczycki Janusz Gajos stoi oniemiały w ciemnej sali kinowej. Przed oczami ma widok niezwykły. Na ekranie zbuntowani aktorzy nie chcą dalej grać swych fałszywych, ogłupiających ról. Próbują im w tym przeszkodzić histeryczne, pełne paniki reprymendy dobiegające z widowni. To przedstawiciele oficjalnej komisji starają się zagłuszyć swój strach i bezradność. Jeszcze chwila i Janusz Gajos wybuchnie śmiechem. "Poruszająca scena, przywodząca na myśl"Mistrza i Małgorzatę"Bułhakowa" - orzekli krytycy. W filmie Marczewskiego jest jeszcze wiele sekwencji równie wymownych i dramatycznych. Wspólnie tworzą dzieło, które stało się wydarzeniem artystycznym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni w 1990 r. Uhonorowano je wówczas Grand Prix i nagrodą dziennikarzy. Wyróżnienie za najlepszą główną rolę męską otrzymał Janusz Gajos. "Ucieczkę..." nagradzano jeszcze kilkakrotnie, także zagranicą, np. na Festiwalu Filmów Fantastycznych w Avoriaz. Wcześniej najważniejsze trofea zdobywały tam m.in. "Carrie" Briana de Palmy, "Pojedynek na szosie" Stevena Spielberga i "Terminator" Jamesa Camerona. Pierwiastek fantastyczny odgrywa w filmie Marczewskiego rolę niepoślednią, choć nie w sposób właściwy produkcjom science - fiction. Służy bowiem ukazaniu przemiany duchowej cenzora - niegdyś poety i krytyka literackiego, obecnie (tak go określił reżyser) człowieka "spsiałego", pozornie groźnego, lecz w rzeczywistości zastraszonego i samotnego. Oba światy: realny i fantasmagoryczny przenikają się. Cenzor przekracza granicę ekranu, wchodzi do wnętrza filmu, powodowany miłością do jednej z jego bohaterek - Małgorzaty. Jednak i tam spotyka go rozczarowanie. Wraca do rzeczywistości, lecz nie będzie już tym samym człowiekiem. Niegdyś poeta, potem cenzor, teraz - kto? Jeden z krytyków pisał: "W tym filmie każdy chce wyjść z ram własnego życia. Buntuje się cenzor. Buntują się postacie filmowe. Wszyscy szukają wolności, której nie ma. Jej przebłysk jest może tylko w idei ucieczki. Wystarczy nocą wejść na dach własnej kamienicy, aby przekonać się, ilu ludzi znajduje się w stanie ucieczki."Aż tak wielu?"- dziwi się cenzor, obserwując dachy pełne ludzi. Sam jest jednym z lunatyków."