TVP Kultura Czwartek, 09.04.2020 08:00 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - DOROTA JANISZEWSKA - JAKUBIAK, DR BARTŁOMIEJ GUTOWSKI Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Katarzyna Sanocka (prowadząca) W kolejnym odcinku programu Studio Kultura - Rozmowy rozmawialiśmy o wydawnictwie Instytutu Polonika "Cmentarz na Rossie w Wilnie - historia, sztuka, przyroda". Gośćmi Katarzyny Sanockiej będą Dorota Janiszewska - Jakubiak, dyrektor Instytutu POLONIKA oraz dr Bartłomiej Gutowski, autor publikacji. 08:45 MOJA BABCIA PRASOWAŁA KRÓLEWSKIE KOSZULE (MY GRANDMOTHER IRONED THE KING'S SHIRTS) Film animowany, 9 min, Kanada, 1999 Reżyseria: Torill Kove Scenariusz: Torill Kove Wykonawcy: Mag Ruffman Film animowany. Zabawna opowieść o babci reżyserki przez lata zajmującej się prasowaniem koszul norweskiego króla Haakona VII. 09:10 BRZEZINA Dramat, 91 min, Polska, 1970 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Daniel Olbrychski, Marek Perepeczko, Danuta Wodyńska, Elżbieta Żołek, Mieczysław Stoor, Jan Domański, Andrzej Kotkowski "Andrzej Wajda po raz pierwszy (i nie ostatni) dokonał niemożliwego. Zrobił film nasycony treściami filozoficznymi, a jednocześnie pełen nieposkromionej zmysłowej urody. A najdziwniejsze, że uroda ta bierze się ze śmiałej transpozycji malarstwa Jacka Malczewskiego" - pisał o "Brzezinie" jeden z krytyków. Związki filmu z twórczością autora słynnego obrazu obrazu Melancholia podkreślano zresztą wielokrotnie. Trudno się dziwić. Wajda z rozmysłem stylizował niektóre sceny na płótna Malczewskiego. Wszechstronność plastycznej wrażliwości reżysera sprawiła, że w "Brzezinie" dostrzec można też wpływy innych mistrzów pędzla, choćby Gierymskiego i Wyspiańskiego. W umiejętnym nasyceniu filmu malarskimi aluzjami miał też swój udział operator Zygmunt Samosiuk, który potrafił tak wkomponować żywe obrazy w tkankę fabuły, że nie zaburzają one płynności narracji. Scenariusz "Brzeziny" powstał na kanwie noweli Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Leśniczówkę, położoną analogicznie jak w literackim pierwowzorze, znaleziono w Puszczy Kampinoskiej. Tu i ówdzie reżyser pozwolił sobie na zmiany wobec tekstu Iwaszkiewicza. Odmłodził bohaterów, dodał Bolesławowi wojskową przeszłość, śmielej potraktował sceny erotyczne, dopisał też kilka nowych dialogów. Pomimo to udało mu się zachować ducha i filozoficzną głębię noweli. "Brzezina" na ekranie pozostała przede wszystkim kameralną, intymną, poruszającą historią o miłości, śmierci i samotności. Ciekawostką może być fakt, że utwór Wajdy jest pierwszym filmem wyprodukowanym przez polską telewizję, który wyświetlano także w kinach. Choć nie podejmuje, typowych dla twórcy "Kanału", wielkich narodowych tematów, został doceniony przez krytykę zarówno w kraju, jak i za granicą (niektórzy widzieli w nim nawet arcydzieło). Zdobył też kilka prestiżowych wyróżnień, w tym: Złoty Medal - dla najlepszego filmu oraz nagrodę za najlepszą rolę męską dla Daniela Olbrychskiego na MFF w Moskwie w 1971 r. , nagrodę na Międzynarodowych Targach Filmu Dokumentalnego i Telewizyjnego MIFED w Mediolanie za najwybitniejszy fabularny obraz roku zrealizowany na taśmie barwnej dla TV (1970) oraz Złote Grono dla filmu i nagrodę dla Daniela Olbrychskiego na LLF w Łagowie (1971). Akcja "Brzeziny" toczy się w latach dwudziestych. W zagubionym w puszczy domku mieszka leśnik Bolesław. Śmierć żony całkowicie odmieniła jego życie. Jedynie obecność córeczki Oli i gosposi Maliny sprawia, że nie został kompletnym odludkiem. Pewnego dnia Bolesława odwiedza brat Stanisław. Przyjechał prosto z Davos. Jest ciężko chory na gruźlicę. Wie, że niebawem umrze. Pragnie jednak do końca cieszyć się pełnią życia. Jego rozpaczliwa fascynacja urodą świata i sztucznie hałaśliwy sposób bycia coraz bardziej drażnią Bolesława, ale i budzą go z duchowego odrętwienia. Rozpoczyna się podświadoma, uczuciowa rywalizacja obu braci. Dla jednego z nich skończy się ona śmiercią, drugiego zaś przywróci życiu. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 4/7 NARZECZENI Serial obyczajowy, 79 min, Polska 1978 Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Reżyseria: Jan Rybkowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Maszko zostaje lekko ranny w pojedynku, co nie przeszkadza mu oświadczyć się pannie Teresie Krasławskiej. Adwokat myśli głównie o posagu przyszłej małżonki, a i panna wraz ze swą matką wiążą nadzieje z materialną pozycją przyszłego oblubieńca. Połaniecki wreszcie prosi o rękę Maryni i zostaje szczęśliwym narzeczonym. Dla obojga zakochanych nastaje radosny okres karnawału, kuligów i podmiejskich spacerów. 12:30 DOM MOICH SYNÓW Dramat, 55 min, Polska 1975 Reżyseria: Gerard Zalewski Scenariusz: Ewa Przybylska, Ryszard Rydzewski Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Adam Walaciński Występują: Zofia Jaroszewska, Lidia Korsakówna, Marek Walczewski, Beata Tyszkiewicz, Jerzy Kamas, Marek Lewandowski, Irena Karel, Stanisława Celińska, Magdalena Cwenówna, Wojciech Wysocki, Krzysztof Kołbasiuk, Tatiana Sosna - Sarno, Wiesław Drzewicz, GustawLutkiewicz, Irena Laskowska, Halina Kossobudzka, Alicja Raciszówna, Anna Szczepaniak i inni Debiut reżyserski Gerarda Zalewskiego, autora m.in. "Zielonego - minionego" (1976) i "Mokrego szmalu" (1986). "Dom moich synów" to subtelny dramat psychologiczny, podejmujący problem rozpadu rodziny jako konsekwencji nieuchronnego postępu cywilizacyjnego. Główna bohaterka filmu, Jadwiga Górecka, wdowa po prowincjonalnym naczelniku stacji kolejowej, żyje samotnie w starym domu z ogrodem. Jej trzej synowie - Jerzy, Wiktor i Tadeusz - urządzili się w Warszawie. Pochłonięci bez reszty własnymi karierami od dawna nie odwiedzają matki. A tymczasem sąsiedzi Góreckiej chcą odkupić jej dom i ogród. Niezdecydowana kobieta postanawia jechać do stolicy i poradzić się synów. Podróż ta okazuje się jednak pasmem bolesnych rozczarowań. "Dom moich synów" w ciągu niespełna godziny daje nie tylko poruszające studium ludzkiej samotności, lecz także bezlitośnie demaskuje etyczną degrengoladę spowodowaną ślepym pędem do awansu. W pogoni za wysokim poziomem życia bohaterowie Zalewskiego gubią osobistą godność, autentyzm, prawdziwe aspiracje ideowe i intelektualne. Tracą też więź z najbliższymi, stają się pośmiewiskiem dla własnych dzieci, przez co przyczyniają się do ich wykolejenia. Ozdobą filmu jest występ Zofii Jaroszewskiej w roli Góreckiej. Ta znakomita aktorka teatralna debiutowała na ekranie na początku lat dwudziestych w "Zazdrości" Wiktora Biegańskiego. Rola w "Domu moich synów" jest jej powrotem do pracy na planie po wieloletniej przerwie. Pisał krytyk: "Refleksyjnemu aktorstwu Jaroszewskiej, niepozbawionemu akcentów głębokiego dramatyzmu, film zawdzięcza swój szczególny nastrój. W filmowej relacji, która jest właściwie monologiem wewnętrznym bohaterki, mądra wyrozumiałość starej kobiety łagodzi drastyczność zjawisk, z jakimi się styka. Świadomość złożonej komplikacji współczesnego świata, cudzych dramatów, tonuje ostrość jej własnej klęski, a tym samym oskarżycielską tonację całego filmu". Nagroda Specjalna Jury na II Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (1975), Wyróżnienie Jury Amade (Światowego Stowarzyszenia Przyjaciół Dzieci) i Wyróżnienie OCIC (Międzynarodowego Katolickiego Biura Filmowego) na XVI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Telewizyjnych w Monte Carlo (1976), "Złoty Jantar'76" w kategorii filmów telewizyjnych na IV Koszalińskich Spotkaniach Filmowych "Młodzi i film". 13:40 PORTRET OSOBISTY CZ. 2 Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Małecki Scenariusz: Piotr Małecki Zdjęcia: Piotr Małecki Kontynuacja pierwszej części "Portretu osobistego" Piotra Małeckiego, który filmuje czterech polskich fotografów. Tym razem przyglądamy się pracy Rafała Milacha, Mikołaja Grynberga, Macieja Nabrdalika i duetu Magdy Wunsche i Agnieszki Samsel. 14:40 LEŚMIAN Film biograficzny, 79 min, Polska, 1990 Reżyseria: Leszek Baron, Piotr Werner, Zdzisława Kijowska, Bożena Politańska Jakubowska Scenariusz: Leszek Baron Zdjęcia: Stefan Czyżewski Aktorzy: Piotr Bajor, Katarzyna Iwona Pawlak, Bogusz Bilewski, Grażyna Walasek, Małgorzata Paruzel, Ewa Domańska, Gustaw Lutkiewicz, Włodzimierz Adamski, Anna Bojarska, Alicja Cichecka, Jerzy Czupryniak, Małgorzata Flegel Siedler, Ewa Gajda, Jarosław Gruda Opowieść o życiu Bolesława Leśmiana oparta na materiałach faktograficznych, wspomnieniach rodziny i znajomych. Jej głównym wątkiem jest związek poety z Teodorą Lebenthal, "Dorą" od momentu ich poznania się w wakacje 1917 roku. Film ma charakter sfabularyzowanej monografii Leśmiana, a jego założeniem jest przekład leśmianowskiej wizji świata na język filmu. W filozofii Leśmiana człowiek jest częścią natury - współistnieją ze sobą i nie da się ich rozdzielić, ani nadać hierarchii. W jego świecie odrębne miejsce zajmuje miłość, która pozwala istnieniu wydobyć się z narzuconych, ciasnych kształtów. W filmie wykorzystano m.in. wspomnienia: Izabeli Czajki - Stachowicz, Jana Brzechwy, Edwarda Kozikowskiego. 16:15 SKUTKI NOSZENIA KAPELUSZA W MAJU Komedia obyczajowa, 79 min, Polska 1993 Scenariusz i reżyseria: Krystyna Krupska - Wysocka Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Wiesław Michnikowski, Barbara Krafftówna, Sławomira Łozińska, Katarzyna Chrzanowska, Marek Kondrat, Piotr Skarga, Piotr Grabowski, Magdalena Wójcik, Tadeusz Hanusek, Bożena Robakowska, Jolanta Czaplińska, Małgorzata Leśniewska, Ryszard Radwański, Kazimierz Mazur, Ala Górzyńska, Ola Rosińska, Marta Kowalska i inni Poruszająca, a zarazem pełna ciepła komedia, opowiadająca o potrzebie miłości między ludźmi. Film został obsypany nagrodami na Krajowym Festiwalu Filmów dla Dzieci w Poznaniu. Otrzymał także wyróżnienie na I Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci "Ale Kino!" (1994). Profesor wyższej uczelni prowadzi samotne i smutne życie emeryta. Często chadza na spacery na cmentarz. Pewnego dnia spotyka tam Anię, córkę swego przyjaciela Andrzeja, który zginął tragicznie w górach. Dziewczyna mieszka wraz z dziećmi w domu akademickim, żyjąc niezwykle skromnie. Mąż przed kilku laty wyjechał "na saksy" za granicę. Ania została w kraju, chcąc dokończyć studia. Spotkanie z dziewczyną radykalnie zmienia jałową egzystencję profesora. Mimo zaawansowanego wieku i braku doświadczenia, podejmuje się zaopiekować dziećmi, by umożliwić Ani wyjazd na kurs menedżerów do Anglii. 19:15 VIDEOFAN - PORTRETY: LECH MAJEWSKI Felieton, 17 min, Polska, 2017 Rozmowa z Lechem Majewskim - pisarzem, reżyserem i artystą sztuk wizualnych. Artysta w przestrzeni swojej katowickiej pracowni opowiada o swoich najważniejszych realizacjach wideo, w tym o filmie "Młyn i krzyż". 19:40 RONDO WARIACYJNE NA KONTRABAS Film dokumentalny, 17 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mateusz Żegliński Film dokumentalny Mateusza Żeglińskiego, który powstał z okazji 70. urodzin Orkiestry Symfonicznej Filharmonii w Szczecinie. W filmie możemy podejrzeć muzyków w pracy, od zaplecza i ze środka orkiestry. Autor filmu przez pryzmat grupy kontrabasów pokazuje nam świat, którego melomani zazwyczaj nie widzą - świat orkiestry od kulis. 22:15 SCENA KLASYCZNA - (43) KRAKOWSKIE TRIO STROIKOWE Koncert, 30 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Marek Mleczko, Roman Widaszek, Paweł Solecki, Krakowskie Trio Stroikowe W kolejnym odcinku Sceny klasycznej wystąpi Krakowskie Trio Stroikowe, które w 2018 roku obchodzić będzie 20 - lecie pracy artystycznej. Zespół powstał z inicjatywy oboisty Marka Mleczko w roku 1998 przy Orkiestrze Kameralnej Capella Cracoviensis. Składa się z wybitnych instrumentalistów, którzy doskonale odnajdują się zarówno w grze orkiestrowej, kameralnej i solowej. Członkowie zespołu są pedagogami Akademii Muzycznych w Krakowie i w Katowicach. W swoim repertuarze Trio Stroikowe ma utwory od baroku do współczesności. W roku 2005, współpracując z Polskim Wydawnictwem Muzycznym i firmą wydawniczą DUX, zespół nagrał płytę z utworami polskich kompozytorów XX wieku (Szałowski, Tansman, Lutosławski, Spisak, Palester, Krauze), a w roku 2006 zarejestrował na płycie wydanej przez Towarzystwo Bachowskie w Krakowie Sonatę triową nr 1 Es - dur BWV 525 Bacha, w transkrypcji na trio stroikowe. W programie usłyszymy utwory Jacquesa Iberta, Krzesimira Dębskiego, Ferenc Farkasa i Erwin Schulhoffa. 23:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - KOLA (KOLYA) Dramat, 106 min, Czechy, 1996 Reżyseria: Jan Sverak Scenariusz: Zdenek Sverak Zdjęcia: Vladimir Smutny Aktorzy: Zdenek Sverak, Andrei Chalimon, Libuse Safrankova, Odrej Vetchy, Stella Zazvorkova Starzejący się muzyk zawiera fikcyjne małżeństwo z młodą Rosjanką. Jemu potrzebne są pieniądze, a jej czeskie obywatelstwo. Wkrótce wyjeżdża do Niemiec, zostawiając u krewnej pięcioletniego Kolę. Kiedy ta umiera, opiekunem chłopca zostaje fikcyjny mąż. To obce dziecko zmienia życie zatwardziałego kawalera, jakim był Frantisek Louka. Nagrody: 1997 - Oskar - wygrana w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny 1997 - Złoty Glob - wygrana w kategorii najlepszy film zagraniczny 01:00 KINO NOCNE - BOISKO BEZDOMNYCH Film obyczajowy, 118 min, Polska 2008 Reżyseria: Kasia Adamik Scenariusz: Przemysław Nowakowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Antoni Łazarkiewicz Aktorzy: Marcin Dorociński, Rafał Fudalej, Piotr Jagielski, Marek Kalita, Krzysztof Kiersznowski, Eryk Lubos, Maciej Nowak, Dmitrij Piersin, Jacek Poniedziałek, Dariusz Toczek, Bartłomiej Topa, Zbigniew Zamachowski, Wojciech Kalarus, Maria Seweryn, Joanna Grudzińska Film Kasi Adamik (ur. w Warszawie w 1972 r. córki Laco Adamika i Agnieszki Holland), twórczyni m. in. debiutanckiej tragikomedii "Szczekać na psa" oraz "Janosika. Prawdziwej historii". Akcja "Boiska" rozgrywa się współcześnie i opowiada o kilku rozbitkach życiowych, którzy znaleźli się nad przepaścią, skąd, jakby się wydawało, nie ma już drogi odwrotu. Spotkanie z byłym piłkarzem, nagle odmienia ich los, pozwala uwierzyć w swój sukces i z optymizmem spojrzeć w przyszłość. Mistrzostwa Europy zbliżają się wielkimi krokami. Zawodnicy reprezentacji Polski w pocie czoła przygotowują się do eliminacji. Nadzieją zespołu jest 17 - letni Jacek Mróz z Zabrza, o tego utalentowanego zawodnika ubiegają się nawet zagraniczne kluby. Niedaleka przyszłość okaże się jednak dla niego brutalna. Akcja przenosi się kilkanaście lat później. Widz jest świadkiem upadku bohatera filmu, moralnej i fizycznej degrengolady niegdysiejszej gwiazdy futbolu. Światem Jacka Mroza są teraz meliny i najmroczniejsze zakątki warszawskiego Dworca Centralnego. Zaniedbany i zmarnowany Jacek chodzi na ciągłym rauszu. Splot okoliczności sprawił, że stracił sportową pasję i chęć do normalnego życia. Kiedy wszyscy stawiali na niego, odniósł na boisku poważną kontuzję nogi, która wyeliminowała go z kadry. Miał zostać trenerem, ale nie chciał sprzedać meczów i znowu wypadł z gry. Praca nauczyciela WF - u w szkole podstawowej nie dawała żadnej satysfakcji. Alkohol, agresja, bijatyki to kolejne etapy degrengolady znakomitego piłkarza, postępującego coraz szybciej beznadziejnego wyniszczenia sportowca, który swego czasu był na świeczniku. Nie ocaliła go nawet kochająca rodzina: oddana żona Ewa i córka Anielka. Przegrany zawodowo ambitny sportowiec zaczął staczać się na dno. Cierpliwość ma swoje granice, po kolejnym wyskoku męża, Ewa nie wytrzymuje napięcia i wyrzuca go domu. W ten sposób Jacek trafia z Zabrza do stolicy. Na warszawskim dworcu poznaje grupkę bezdomnych, którzy dla zabicia czasu kopią piłkę. Szybko do nich przystaje, razem piją, razem się włóczą po okolicy. Dzięki Jackowi, który odkrywa w swych kompanach sportowy talent, ludzie z marginesu uświadamiają sobie, że piłka może być nie tylko sposobem na nudę, ale także jedynym dla nich wyjściem z życiowego zakrętu. Pod okiem wytrawnego trenera, który żelazną ręką trzyma dyscyplinę, niedawni rozbitkowie zaczynają wierzyć w siebie i z zapałem przygotowują się do mistrzostw w piłce nożnej dla bezdomnych. Stworzoną przez Jacka kadrę tworzą: Ksiądz, Minister, Wariat (w tej roli Maciej Nowak, dziennikarz, znany krytyk kulinarny i teatralny), Staszek, Górnik, Indor, Mitro, Mundek. Każdy z nich dźwiga swój bagaż przeżyć i smutnych doświadczeń, a mimo to potrafią się zjednoczyć w zgrany zespół. Łączy ich jeden cel: chcą pokazać światu i swoim bliskim, że jednak są coś warci, że mają swoją godność. 03:20 TERAZ JA Film obyczajowy, 82 min, Polska 2004 Scenariusz i reżyseria: Anna Jadowska Zdjęcia: Robert Mleczko, Aleksander Jaquat Muzyka: zespół Skalpel Aktorzy: Agnieszka Warchulska, Maciej Marczewski, Ewa Szykulska, Elżbieta Gruca, Izabela Kuna, Paweł Królikowski, Hanna Piaseczna, Sylwester Jakimow, Grzegorz Ruda i inni Debiut fabularny Anny Jadowskiej, wcześniej współautorki zrealizowanego wraz z Ewą Stankiewicz offowego filmu "Dotknij mnie", a ostatnio dramatu "Generał. Zamach na Gibraltarze", który ma także swoją wersję serialową. "Teraz ja" zdobyło nagrodę w kategorii Najlepszy Debiut Reżyserski na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w roku 2005. To film o poszukiwaniu sensu życia i swojego miejsca na ziemi, podróż w głąb siebie, pytanie o siłę uczuć i wartość wzajemnych relacji w związku. Bohaterka filmu, Hanka, jest młodą, ładną kobietą. Pewnego dnia nagle, bez wyraźnego powodu, porzuca swoje uporządkowane życie, dom i męża, Pawła. Być może sama dokładnie nie wie, dlaczego to robi. Nie zostawia ani słowa wyjaśnienia mężowi, zaskoczonemu jej zniknięciem. Wyrusza w podróż po Polsce autostopem, a tymczasem coraz bardziej zaniepokojony Paweł rozpytuje o nią sąsiadów i znajomych, szuka jej po całym mieście, a w końcu zgłasza policji jej zniknięcie. Podczas samotnej wędrówki po kraju Hanka spotyka całą galerię postaci: śmiesznych, żałosnych, niespełnionych i nieszczęśliwych, stanowiących odbicie jej własnych problemów i wątpliwości, które nosi w sobie, przed którymi ucieka. Na jej drodze stają kolejno: młody mężczyzna, Marek, podający się za nauczyciela, a w rzeczywistości handlujący klapkami na bazarze, skłócone małżeństwo, które udaje, że jedzie na urlop, lecz rozstaje się na oczach Hanki parę minut później, prowincjonalny podrywacz Mirek, który zaprasza ją na dancing, nie bacząc, że jego towarzyszka, Małgosia, cierpi z zazdrości, dojrzała kobieta po przejściach, zgorzkniała i cyniczna, a wreszcie młody chłopak, który otwarcie przyznaje, że buzują w nim hormony i miałby wielką ochotę na szybki numerek z nieznajomą. W tym czasie Paweł nadal błąka się po mieście w poszukiwaniu zaginionej żony: próbuje zrozumieć, dlaczego zniknęła, dokąd się udała. Szuka jej u koleżanki, ale Monika nie potrafi mu udzielić żadnych informacji. Wreszcie Hanka dzwoni do męża, ale nie rozmawia z nim bezpośrednio, lecz przez poznaną po drodze młodą dziewczynę. Umawia się z Pawłem na spotkanie. Nie dociera jednak na czas. Wieczorem policja zawiadamia Pawła o znalezieniu zwłok młodej kobiety i prosi o przyjazd do kostnicy w celu identyfikacji. Mężczyzna jedzie tam pełen obaw, z poczuciem, że w jakiś sposób przyczynił się do tej tragedii. Czy faktycznie znajdzie tam Hankę?