TVP Historia Poniedziałek, 13.04.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1943 - Niemcy ujawnili swoją wcześniejszą wiedzę na temat Katynia; 1957 - powrót ołtarza Wita Stwosza do kościoła Mariackiego; 1986 - Jan Paweł II w synagodze; 07:20 MEGALITY HISTORIA SPRZED 5500 LAT Dokument fabularyzowany, 66 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński "Megality - historia sprzed 5500" lat Krzysztofa Paluszyńskiego odkrywa przed widzami tajemnice, na miarę Stonehenge, jakie skrywają polskie ziemie. Megality to monumentalne budowle z ziemi i kamienia, o długości dochodzącej nawet do 150 metrów. Jednak w przeciwieństwie do kamiennych kręgów z południowej Anglii, które przyciągają turystów z całego świata, w Polsce wie o nich zaledwie garstka naukowców. Ponadgodzinny fabularyzowany dokument Krzysztof Paluszyńskiego odtwarza historię polskich megalitów i przybliża ją odbiorcom, używając do tego technik filmowych zdolnych oddać prawdziwą magię zamierzchłych czasów i tych miejsc. Film składa się z prezentacji do dziś zachowanych artefaktów kultury pucharów lejkowatych (nazwanej tak od kształtu wytwarzanych wówczas naczyń), fabularyzowanych scen ilustrujących życie ludzi tej epoki, wypowiedzi naukowców, wizualizacji w formie animacji 3D, a także dokumentacji prac archeologicznych. Wszystko to ma na celu zbudowanie obrazu i przybliżenie historii prastarych mieszkańców obszaru dzisiejszej Polski. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom i precyzyjnie zaplanowanym kadrom, widzimy świat, który już dawno przestał istnieć. Jego pozostałości, znane są jednak tylko nielicznym - wąskiej grupie archeologów i naukowców, władzom gmin, mieszkańcom przyległych domostw i wsi, i pasjonatom, których te zamierzchłe czasy niezwykle inspirują. Film sprawia, że ten miniony świat choć na chwilę staje się częścią i elementem naszej rzeczywistości. 08:40 KLERYCY W KOMUNISTYCZNEJ ARMII Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Stanisław Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska Scenariusz: Stanislaw Królak, Elżbieta Szumiec - Zielińska W 1959 r. władze komunistyczne złamały zawarte dziewięć lat wcześniej porozumienie między Rządem a Episkopatem Polski o niepowoływaniu seminarzystów do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Zanim rozpoczęło się wcielanie alumnów do wojska, zdecydowano, że państwo będzie nadzorować ich kształcenie w seminariach duchownych. Podkreślano, że nowy narybek duchowieństwa rzymsko - katolickiego jest sfanatyzowany, ślepo wykonuje wytyczne swego kierownictwa i nie daje gwarancji lojalnej współpracy z władzami państwowymi. 12 października 1959 roku Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz poinformował Episkopat Polski, że (...) ze względu na wysoce niewłaściwą atmosferę panującą w seminariach duchownych, jak również wywołującą kategoryczny sprzeciw postawę społeczną młodego duchowieństwa, minister oświaty i Urząd do Spraw Wyznań sprawować będą nadzór nad wyższymi i niższymi diecezjalnymi i zakonnymi seminariami duchownymi. Wobec sprzeciwu biskupów rozpoczęto wcielanie kleryków do wojska. 09:45 ŚWIĘTY AUGUSTYN - CZ. 2 (SANT'AGOSTINO, 2 PUNTATA) Film biograficzny, religijny, 101 min, Niemcy/Włochy/Polska, 2010 Reżyseria: Christian Duguay Aktorzy: Aleesandro Preziosi, Monica Guerritore, Franko Nero, Wenanty Nosul, Krzysztof Pieczyński, Jerzy Zelnik Dwuczęściowa opowieść o życiu świętego Augustyna (354 - 430), jednego z ojców i doktorów Kościoła. Za kanwę scenariusza posłużyły słynne "Wyznania świętego", będące jego bardzo szczerą autobiografią. Początkowo poganin, niechętny chrześcijaństwu, po nawróceniu gorliwie wyznaje wiarę w Jezusa Chrystusa. Wyświęcony na kapłana, po jakimś czasie zostaje wyniesiony do godności biskupa. Jego wkład w rozwój myśli teologicznej i filozoficznej jest nie do przecenienia, a niezwykle ciekawe i burzliwe życie wręcz prosi się o ekranizację. 11:40 WYPRAWA PRZEZ WIELKI KANION - ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Wykonawcy: Dan Snow(Prowadzący) Zespół współczesnych poszukiwaczy przygód podejmuje ogromne wyzwanie - organizuje wyprawę śladami pierwszej eksploracji potężnej rzeki Kolorado przez Wielki Kanion, leżący w południowo - zachodnim zakątku Ameryki. Wyprawę nad Wielki Kanion po raz pierwszy zorganizowała w 1869 roku grupa pionierów z Dzikiego Zachodu. Major John Wesley Powell wszedł do jednego z najgłębszych wąwozów na świecie, nie mając pojęcia, dokąd się wybrał. Wyprawa Powella i jego badania naukowe nad tym, co nazwano Wielkim Nieznanym, stały się częścią mapy Ameryki. Po raz pierwszy od 1869 roku, grupa dziewięciu mężczyzn próbuje przepłynąć przez cały 450 - kilometrowy Wielki Kanion, tak jak to zrobili pionierscy badacze w drewnianych łodziach wiosłowych w antycznym stylu, bardziej pasujących do muzeum niż do dzikich nurtów Kolorado. 13:50 PAN WOŁODYJOWSKI CZ. I Film historyczno - przygodowy, 75 min, Polska 1968 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Jerzy Lutowski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Barbara Brylska, Jan Nowicki, Tadeusz Schmidt, Daniel Olbrychski, Bogusz Bilewski, Mariusz Dmochowski, Andrzej Szczepkowski, Leonard Andrzejewski, Irena Karel, Władysław Hańcza, Marek Perepeczko, Witold Skaruch, Gustaw Lutkiewicz i inni Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza zrealizowana z wielkim rozmachem i olbrzymim nakładem środków finansowych. Koszt produkcji osiągnął zawrotną, jak na owe czasy, sumę 40 milionów złotych. Na potrzeby filmu wzniesiono kilka ogromnych dekoracji plenerowych. W ruinach zamku w Chęcinach została zrekonstruowana twierdza kamieniecka, wybudowano miasteczko Raszków oraz fortyfikację chreptiowską. Zdjęcia były kręcone m. in. w Bieszczadach, w okolicach Białego Boru w województwie koszalińskim, a także w Związku Radzieckim w ruinach XVI - wiecznego grodu tatarskiego oraz w halach łódzkiej wytwórni filmowej. W niektórych scenach brało udział po kilka tysięcy statystów, ubranych w kostiumy zaprojektowane z ogromną dbałością o szczegóły. W tytułowego bohatera filmu znakomicie wcielił się Tadeusz Łomnicki. Aby solidnie przygotować się do roli "małego rycerza", aktor poświęcił pół roku na naukę jazdy konno, ponadto przez rok zgłębiał tajniki szermierki. Niezapomnianą kreację stworzyła również Magdalena Zawadzka, odtwórczyni Baśki, wiernej towarzyszki życia pana Michała. Jak pisali recenzenci, wszystkie role w filmie zagrane były po mistrzowsku, nawet epizodyczne urosły do rangi pierwszoplanowych. Cała prasa w nieskończoność chwaliła Mieczysława Pawlikowskiego jako dobrodusznego, pełnego humoru Zagłobę, Barbarę Brylską jako romantyczną Krzysię, a także zakochanego w niej do nieprzytomności Ketlinga, czyli Jana Nowickiego, czy wreszcie Hankę Bielicką jako wspaniałą stolnikową i innych. Dużo się mówiło i pisało o młodym aktorze Danielu Olbrychskim, który na długo pozostał w pamięci widzów jako niezrównany, okrutny Azja Tuhajbejowicz. Uroczysta prapremiera "Pana Wołodyjowskiego" odbyła się 26 marca 1969 roku w Kielcach, a premiera - dwa dni później w Warszawie. Przygotowano 70 kopii filmu, co pozwoliło na szerokie rozpowszechnianie. "Pan Wołodyjowski" bił rekordy popularności i uznawany był podówczas za najbardziej kasową produkcję w historii kina polskiego. 15:10 PAN WOŁODYJOWSKI CZ. II Film historyczno - przygodowy, 77 min, Polska 1968 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jerzy Hoffman, Jerzy Lutowski Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Andrzej Markowski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Barbara Brylska, Jan Nowicki, Tadeusz Schmidt, Daniel Olbrychski, Bogusz Bilewski, Mariusz Dmochowski, Andrzej Szczepkowski, Leonard Andrzejewski, Irena Karel, Władysław Hańcza, Marek Perepeczko, Witold Skaruch, Gustaw Lutkiewicz i inni Dalszy ciąg przygód pana Michała Wołodyjowskiego. Basię Wołodyjowską porywa zakochany w niej Tatar Azja, syn Tuhaj - Beja. Basia rani go i ucieka, udaje jej się wrócić do Chreptiowa. Wściekły Azja napada na Raszków, zabija dziedzica Nowowiejskiego, a jego córkę - swą dawną miłość - oddaje własnym żołnierzom. Młody Nowowiejski krwawo mści się za śmierć ojca i hańbę siostry. Kiedy Turcy ruszają na Kamieniec Podolski, Wołodyjowski i Ketling wysadzają twierdzę, aby nie oddać jej wrogom. 16:35 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 6. WYSOKIE LOTY (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, nasi filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, chyba nigdy wcześniej nie obserwowanych. Spojrzeli świeżym okiem na spektakle natury zaliczane do najpiękniejszych w świecie. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. To dzieki niej mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. Wiosna w środkowej Francji. Wkrótce będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do naszego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. 17:35 DWIE KORONY Film dokumentalny, 89 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Kondrat Scenariusz: Joanna Ficińska O. Maksymilian Kolbe (ur. 8 stycznia 1894 - zm. 14 sierpnia 1941, Auschwitz - Birkenau). 10 października 1982 r. Jan Paweł II y wpisuje o. Maksymiliana Kolbego do grona Świętych Męczenników. Pierwszoplanowym bohaterem filmu jest św. Maksymilian Kolbe, założyciel największego przed II wojną światową klasztoru franciszkańskiego na świecie i twórca pisma "Rycerz Niepokalanej". Film na też główną bohaterkę: Maryję, której i dla której Maksymilian Kolbe podporządkowuje całe swoje życie, widząc tylko w tym sens istnienia. Wiele wątków filmu związanych będzie z "szalonymi" pomysłami, jakie miewał o. Kolbe, a które wyrastały ponad swoje czasy i związane były nie tylko z działaniami zakonnymi, także naukowo - technicznymi. W czasie realizacji filmu nacisk został położony na wybór autentycznych miejsc, w których przebywał o. Maksymilian, co będzie historycznym walorem obrazu, realizacja filmu odbędzie się w wielu miejscach w Polsce, także we Włoszech, gdzie o. Kolbe spędził kilka lat, studiując i w Japonii, do której wyruszył jako misjonarz, zakładając tak zwany japoński Niepokalanów. 19:15 KRESY Dokument fabularyzowany, 81 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Bryll Fabularyzowany dokument o Kresach. Upamiętnia tragedię ludzi oddzielonych od korzeni, upokorzonych i zmuszonych do opuszczenia swoich domów. 20:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA I, KRÓLOWA - DZIEWICA (QUEEN ELISABETH I) Film dokumentalny, 100 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stephan Bern(Prowadzący) Elżbieta I panowała przez czterdzieści pięć lat, od 1558 do 1603 roku, rządząc samodzielnie. Utrzymywała, że jest królową dziewicą, a swemu krajowi poświęciła wszystko, żyjąc w celibacie. Była córką króla mordercy, Henryka VIII i straconej przez niego Anny Boleyn. Elżbietański złoty wiek, naznaczony był wyprawami do Ameryki, teatrem Williama Szekspira i wspaniałą architekturą. Wygrana bitwa morska z królewską Armadą Hiszpanii, sprawiła, że Anglia stała się mocarstwem. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem programu jest znany dziennikarz Stephan Bern, którego przodkowie pochodzą z Polski. Każdy z odcinków serii przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki stanowiące część europejskiego dziedzictwa. 22:50 PRAWDZIWE MĘSTWO (TRUE GRIT) Western, 105 min, USA 2010 Reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen Aktorzy: Jeff Bridges, Hailee Steinfeld, Matt Damon, Josh Brolin, Barry Pepper Remake filmu Henry’ego Hathawaya pod tym samym tytułem z 1969 roku. 10 nominacji do nagrody Oscara, w tym m.in.: dla najlepszego filmu, a także za reżyserię, scenariusz, kostiumy, zdjęcia oraz za kreacje aktorskie dla Jeffa Bridgesa i 14 - letniej wówczas Hailee Steinfeld. Czternastoletnia córka zamordowanego Franka Rossa, Mattie Ross (Hailee Steinfeld), zrobi wszystko, aby pomścić swego ojca. Postanawia dopaść zabójcę i postawić go przed sądem. Dziewczyna zatrudnia człowieka o prawdziwie mocnym charakterze - Reubena J. "Roostera" Cogburna (Jeff Bridges), który ma jej pomóc w schwytaniu Toma Chaneya. Ubija z nim interes, choć wszyscy przestrzegają ją przed tym pijaczyną i awanturnikiem. Ale Mattie wierzy w powodzenie misji. Postanawia też towarzyszyć mu w polowaniu na mordercę. Mimo początkowego sprzeciwu "Koguta", udaje się jej go przekonać i wyrusza z nim w pełną niebezpieczeństw wyprawę. Mattie zyskuje także drugiego sojusznika, młodego rewolwerowca La Boeufa, który liczy na wysoką nagrodę. Obieżyświat z Teksasu jest przekonany, że uda mu się wykorzystać Cogburna do własnych interesów. Ponadto chce zaimponować pewnej majętnej pannie i doprowadzić do skazania Chaneya. Ślad wiedzie w sam środek ziem Indian, gdzie niezwykła trójka tropicieli przeżyje wiele przygód i napotka liczne niespodzianki. Bohaterowie przejdą najcięższe próby charakteru i wytrwałości, wykazując przy tym tytułowe prawdziwe męstwo. 00:50 CAŁA PRAWDA O JERZYM WASZYNGTONIE (HISTORY'S SECRETS: GEORGE WASHINGTON) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2008 Reżyseria: Tucker Bowen Scenariusz: Tucker Bowen W całej historii Stanów Zjednoczonych legenda George’a Washingtona nie ma sobie równych: ojciec założyciel, dowódca armii kontynentalnej i pierwszy prezydent Ameryki. Jego twarz jest równie znajoma jak banknot jednodolarowy. Wiele osób myśli, że zna tego wielkiego człowieka. Ale po analizie dowodów historycznych okazuje się, że często to, co uważają za fakty, jest w rzeczywistości fikcją. Dlatego archeolodzy, naukowcy i historycy próbują odszukać nowe wskazówki dotyczące George'a Washingtona. Nowoczesne narzędzia i techniki badawcze pomogą ujawnić prawdziwe oblicze tego amerykańskiego męża stanu. 01:55 CHINATOWN (CHINATOWN) Dramat kryminalny, 130 min, USA 1974 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Robert Towne Zdjęcia: John A. Alonso Muzyka: Jerry Goldsmith Występują: Jack Nicholson, Faye Dunaway, John Huston, Perry Lopez, John Hillerman, Darrell Zwerling, Diane Ladd, Roy Jenson, Roman Polański, Dick Bakalyan, Bruce Glover i inni Dzieło Romana Polańskiego, jedno z najgłośniejszych wydarzeń artystycznych 1974 roku, otrzymało aż dziesięć nominacji do Oscara, m.in. w kategoriach najlepszy film, reżyseria, muzyka oraz najlepszy aktor (Jack Nicholson), aktorka (Faye Dunaway). Złotą statuetkę Akademia Filmowa wręczyła Robertowi Towne za scenariusz. Branżowy magazyn "Sight and Sound" oznaczył "Chinatown" czterema gwiazdkami, najwyższą klasyfikacją, którą tenże miesięcznik przyznawał zaledwie kilku filmom w roku. Najlepszy obraz Romana Polańskiego od czasów "Noża w wodzie" - pisali recenzenci amerykańskiej prasy fachowej. Uwagę krytyki zwróciła również znakomicie oddająca atmosferę lat 30. muzyka Jerry'ego Goldsmitha, amerykańskiego kompozytora, zdobywcy kilkunastu nominacji do Oscara. Goldsmith jest autorem popularnych kompozycji do seriali telewizyjnych oraz filmów, m.in. "Freud" "Planeta małp", "Patton", "Star Trek", a także "Omen", za który otrzymał złotą statuetkę. "Chinatown" był pierwszym filmem polskiego reżysera, do którego on sam nie napisał scenariusza. Jednak, jak powiedział w jednym z wywiadów, spędził dwa miesiące, przerabiając tekst z Bobem Towne. Główną rolę Polański powierzył Jackowi Nicholsonowi, jednemu z najwybitniejszych współczesnych artystów amerykańskich. Detektyw J. J. Gittes z "Chinatown" w wykonaniu Jacka Nicholsona jest jakby wyjęty żywcem z "czarnych" klasycznych powieści Dashiella Hammeta i Raymonda Chandlera, przypomina osławionych prywatnych detektywów Sama Spade'a czy Philipa Marlowe'a. Miliardera Noaha Crossa zagrał z kolei 68 - letni wówczas John Huston, słynny reżyser "czarnej serii", twórca m.in. "Sokoła maltańskiego" (1942). W jednego z gangsterów będących na usługach Crossa wcielił się sam Roman Polański. Akcja "Chinatown" rozgrywa się w latach 30. w Los Angeles. Do biura prywatnego detektywa J. J. Gittesa, specjalizującego się w sprawach matrymonialnych, zgłasza się pewna kobieta. Podając się za żonę Hollisa Mulwraya, kierującego przedsiębiorstwem zaopatrzenia w wodę i energię całego okręgu miejskiego, prosi go o zdobycie dowodów zdrady swego męża. Gittes dostarcza jej zdjęcia Hollisa z dziewczyną, które zostają opublikowane w gazecie, sprawa nabiera posmaku skandalu. Wkrótce potem nadchodzi wiadomość o tragicznej śmierci Mulwraya, którego ciało wyłowiono ze zbiornika z wodą w pobliżu miasta. Śledzący sprawę detektyw Gittes odkrywa, że zmarły był przeciwny budowie tamy wodnej. Dowiaduje się też, że żoną Mulwraya jest Evelyn, córka Noaha Crossa, jego byłego wspólnika, a nie kobieta, która się za nią podawała. Cross był autorem projektu nowej tamy, który wywołał spore zamieszanie. Sprawa staje się coraz bardziej skomplikowana, ale Gittes nie daje za wygraną. Postanawia za wszelką cenę rozwikłać tę tajemniczą zagadkę. Nieustraszony stróż prawa nie zraża się nawet wówczas, gdy kilku gangsterów dobiera mu się do skóry. Wkrótce zamordowana zostaje Ida Sessions, która udawała żonę Mulwraya. Z Gittesem współpracuje piękna Evelyn, z którą detektyw nawiązuje romans. Jego zdumienie jest ogromne, kiedy pewnego razu odkrywa w domu kochanki dziewczynę, z którą romansował jej zamordowany mąż.