TVP Historia Czwartek, 16.04.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 KWIETNIA ODC. 534 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1828 - zmarł Francisco Goya; 1913 - Albert Schweitzer założył szpital dla mieszkańców dżungli w Lambarene; 1922 - układ w Rapallo zawarty między Rzeszą Niemiecką a Rosją Sowiecką; 1991 - zmarł David Lean, brytyjski reżyser filmowy; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 59 "KUZYN Z MURMAŃSKA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Ruda dociera do Lublina, do matki. Okazuje się, że jej ojciec nie żyje. Rainer próbuje zainteresować Amerykanów swoją wiedzą o zakopanym archiwum. Przesłuchujący go sierżant Meyers nie jest zainteresowany negocjacjami ze zbrodniarzem z gestapo. Berta i Otto przygotowują się do wyjazdu do Niemiec. W ostatnim momencie Otto decyduje się zostać z Marią w Polsce. Michał, Bronek i Władek nie wiedzą, jak UB trafiło na ich ślad. Michał zaczyna śledzić Celinę. Wanda śledzona przez Bronka udaje się na spotkanie z ojcem do siedziby Urzędu Miejskiego. Prosi Kazimierza o pomoc w sprawie nachodzącego ją Karola. Ruda z matką chowają ojca. Na weselu Janek i Bolek odnajdują Kobrę, drugiego mężczyznę ze zdjęcia. Ten też twierdzi, że podczas zakopywania archiwum nie było z nimi żadnej dziewczyny, nie wie, kim jest widoczna na zdjęciu Lena. Bronek i Michał są przesłuchiwani przez pułkownika Orlickiego z Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Sprawa dotyczy Bociana i jego wiarygodności jako emisariusza generała Okulickiego. 08:10 PO PRLU - STOSUNKI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Sebastian Machelski, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Często podkreśla się ogromną rolę, jaką Kościół katolicki odegrał w upadku komunizmu. Bez jego udziału obalenie starego systemu byłoby o wiele trudniejsze. Jednocześnie przypomina się problem księży agentów i ich udział w porozumieniach zawartych przy Okrągłym Stole i w całym okresie przełomu w Polsce, który się dokonał na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku. Jaka była rola Kościoła w transformacji? Na czym polegał przełom w stosunkach państwo - Kościół? Jakie były największe kontrowersje w tych relacjach na początku lat dziewięćdziesiątych? 08:50 HISTORIA POLSKI - KRYSTYNA - OSTATNIA KLASÓWKA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2011 Reżyseria: Grażyna Ogrodowska, Bożena Klimach Krystyna Bochenek, dziennikarka, polityk, senator, wicemarszałek. Zginęła 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu w Smoleńsku. Nie chcielibyśmy filmu, w którym smutne wspomnienia "jaka była", przeplatają się ze zdjęciami archiwalnymi. Krystyna nie byłaby z niego zadowolona. Sama pewnie zrobiłaby go inaczej. Nie po to nigdy nie zadowoliła się jednym sukcesem, udaną akcją i projektem, żyjąc jak wulkan energii, żeby zostawić po sobie tylko łzawe reminiscencje i żal, że "tak było i już nie będzie". Dlatego w filmie o Krystynie Bochenek staramy się pokazać, że to, co wymyśliła i konsekwentnie przeprowadzała, starczyłoby na życiorys dla kilku aktywnych osób. I co ważne, żaden z tych projektów nie umarł wraz z Nią. Były to jednak takie przedsięwzięcia i pomysły, które, jak się teraz okazuje, można poprowadzić dalej. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 12:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 3/13 Serial wojenno - sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Dźwięk Dolby Digital 5.1 Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Marzec 1945 r. Do ośrodka szkoleniowego cichociemnych w Szkocji przyjeżdża tajemnicza Joanna, która poszukuje majora Andrzeja Czernego. Nakazuje mu pojechać do willi wywiadu brytyjskiego w Duxford. Czerny usiłuje protestować, gdyż rozkaz nie pochodzi od jego przełożonych, ale Joanna oświadcza, że są sprawy, o których przełożeni nie chcą wiedzieć. W Duxford Czerny poznaje kmdr. Compiegne'a, Amerykanina, dowódcę specjalnej grupy wywiadu, która ma poszukiwać niemieckich kryptologów i szyfrów. W zamku Czocha szef kryptologów, profesor Kunze, rozzłoszczony, że Globcke tak długo nie pozwala Jorgowi podjąć pracy, zmusza szefa bezpieczeństwa do wystawienia przepustki do tajnej strefy zamku. Jorg poznaje "Aparat" - niezwykłą maszynę łamiącą radzieckie szyfry jednorazowe, uchodzące za całkowicie pewne. Jednakże maszyna źle funkcjonuje. Wraz z Kerstin Nowolk oboje mają znaleźć błąd. 13:00 Z WIDOKIEM NA WAWEL - MOROWE POWIETRZE Magazyn, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski(Prowadzący) Koronawirus budzi od początku niepokój na całym świecie. Czy sytuacja przypomina strach przed epidemiami, których fale dotykały ludzkość w przeszłości? Jak broniono się przed nimi, rozpoznawano i próbowano leczyć? Historycy przytaczają przykłady walki z morowym powietrzem z różnych okresów i różnych miejsc. Goście: prof. dr hab. Piotr Franaszek, Uniwersytet Jagielloński i dr hab. Wiktor Szymborski, Uniwersytet Jagielloński. 13:35 JASKINIOWCY Z HIMALAJÓW (CAVE PEOPLE OF THE HIMALAYA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Liesl Clark Wysoko położone płaskowyże i góry to miejsca najpóźniej zasiedlone na ziemi. Rozrzedzone powietrze dokonuje spustoszenia wśród ludzi. Tylko niewielu jest w stanie przetrwać w takich warunkach. A gdyby tak spojrzeć w przeszłość, wówczas okaże, że jednak ludzie osiedlali się w tych miejscach. Potwierdziły to badania archeologiczne prowadzone w Himalajach w jaskiniach skalnych. W filmie towarzyszymy grupie archeologów i alpinistów, którym przewodzi dr Mark Aldenderfer specjalizujący się w poszukiwaniu i badaniu szkieletów dawno zmarłych ludzi. Jego ekipa prowadzi prace wykopaliskowe w Nepalu, w dawnym starożytnym królestwie Mustangu. Rzeka Kali Gandaki wyżłobiła tu szlak migracji przez Himalaje, łączący Chiny i Tybet z Indiami. Mustang leżał kiedyś na rozstajnych drogach, a rzeka była ważną arterią połączoną ze słynnym Jedwabnym Szlakiem, prowadzącym ze Wschodu na Zachód. Dr Aldenderfer ma nadzieję, że zbadanie, jak żyjący tu ludzie chowali zmarłych, pomoże ustalić, kim byli i skąd przybyli? Dotychczasowe badania potwierdziły, że w jaskiniach skalnych żyli przedstawiciele nieznanych kultur. Penetrując jaskinię grobową, badacze natrafili na szczątki zmarłych, umieszczone na drewnianych konstrukcjach, przy czym niektóre ciała przed złożeniem do grobu zostały pozbawione tkanek miękkich. Porównując sposoby pochówku, naukowcy doszli do wniosku, że być może są to początki istniejącej do dziś w Tybecie tradycji tzw. pochówków niebiańskich lub powietrznych, wedle których ciała zostawia się na żer sępom, które tu uważane są posłańców niebios, przenoszących duszę do nieba. 14:40 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 15:40 WOJNA NA PUSTYNI - EL ALAMEIN ODC. 2/2 (ODC. 2/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Robin Barnwell Scenariusz: Jonathan Dimbleby Podczas długiej walki z Afrika Corps Erwina Rommla, wojska brytyjskie i australijskie były w centrum wydarzeń. Naziści byli górą, alianci przeżywali kryzys, a wynik II wojny światowej był wielką niewiadomą. W filmie poznajemy porywającą historię jednej z największych legend wojskowych w historii Wielkiej Brytanii i Australii. Dokument, zaprezentowany w 70. rocznicę bitwy pod El Alamein, w listopadzie 2012 roku, zawiera nieznane fakty o największej alianckiej pomyłce wojennej. Film, zrealizowany na podstawie książki Jonathana Dimbleby'ego, rzuca nowe światło na znaczenie tej kluczowej kampanii, w której Churchill zagrał zarówno o swoją własną przyszłość, jak i samej Anglii. 16:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIĘCEJ NIŻ MUZEUM Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Więcej niż muzeum. Odwiedzamy Muzeum Broni Pancernej Oddział Muzeum Wojska Polskiego. Tu, w odległości 150 metrów od głównego budynku, znajduje się wieża stacji lotniczej Ławica, którą w styczniu 1919 roku zdobywali powstańcy wielkopolscy. Tu znalazło się też miejsce, by wyeksponować pociąg pancerny. Podobny skład w 1919 roku wyruszył na pomoc powstańcom wielkopolskim z Warszawy. Muzeum to nie tylko wielka powierzchnia wystawiennicza, ekspozycje w pomieszczeniach i na powietrzu, ale też i warsztat, gdzie w kolejce do renowacji czekają już takie eksponaty jak czołg M4 Sherman czy niszczyciel czołgów Achilles. 17:15 SIOSTRA IZABELA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Siostra Izabela - Zofia Łuszczkiewicz. Najważniejszym wątkiem filmu będzie współpraca siostry Izabeli z podziemiem niepodległościowym po 1945 oraz sprawa jej uwięzienia przez komunistyczne władze. W filmie opowiemy jednak nie tylko o ostatnich latach życia siostry Izabeli i tragicznym w skutkach konflikcie z totalitarnym systemem. To będzie także film o jej współpracy z Armią Krajową i działaniach skierowanych przeciwko niemieckim okupantom. Cofniemy się także głębiej w przeszłość. Opowiemy o jej dzieciństwie i młodości spędzonych w dużej mierze w Krakowie, podkreślimy także rolę wychowania jakie odebrała (urodziła się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych). Dzięki temu wizja jej osoby zaprezentowana w filmie będzie spójna. Późniejsza postawa siostry w czasach komunistycznych ma źródło w krakowskich czasach i w jej rodzinie. Ważnym wątkiem będzie także jej praca jako pielęgniarki. Była wszechstronnie wykształcona (studiowała w Polsce i we Francji), kierowała m.in. Szkołą Pielęgniarską we Lwowie, wielokrotnie uczestniczyła w kongresach na temat nowoczesnego pielęgniarstwa w Wiedniu, Londynie czy Nowym Jorku. 17:50 HISTORIA POLSKI - CZEGO NIE MOGLIŚMY WYKRZYCZEĆ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński W filmie zostaną udostępnione materiały z archiwum Emanuela Ringelbluma, który jak sam wspomina: przystąpił do zbierania materiałów o obecnych czasach w październiku 1939 roku. "Jako kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej miałem codziennie kontakt z otaczającym żciem. Dochodziły do mnie wiadomości o wszystkim, co się działo z Żydami w Warszawie oraz na przedmieściach. Niemal codziennie przybywały delegacje z prowincji i opowiadały o ciężkich przeżyciach. Wszystko, czego się w ciągu dnia nasłuchałem, zapisywałem wieczorem". W filmie wykorzystamy unikalne zdjęcia oraz fragmenty zapisanych przez Ringelbluma wspomnień. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 60 "KANAŁ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał spotyka się z Adą Lewińską, przekazuje jej informacje od "Bociana". Ada chce spotkać się sama z kurierem, bez pośredników. Władek zakneblowany, pobity i wrzucony do kanału zostaje cudem uratowany. Michał i Bronek, zaniepokojeni zniknięciem Rudej i Władka, udają się do ich praskiego mieszkania. Tam też nikt nie wie, co się z nimi dzieje. Tymczasem Ruda śledzi kapitana Wachowicza i dociera do jego domu. Dochodzi do spotkania Ady Lewińskiej z "Bocianem". Lewińska informuje, że zgadza się na warunki "Bociana". Żąda dokładnego zaplanowania czasu, miejsca i przede wszystkim składu rozmówców ze strony polskiego podziemia. Janek spotyka Celinę w Biurze Odbudowy Stolicy. Okazuje się, że Celina też nie ma żadnych wiadomości o Lenie. Po tym spotkaniu Celina zostaje służbowo oddelegowana na tajną akcję KBW, jako korespondentka "Życia". 20:55 NIEZWYKŁE MIASTA - BEJRUT ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Wykonawcy: Janina Ramirez(Prowadzący), Alastair Sooke(Prowadzący) Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - OBŁAWY NKWD NA POLSKICH ŻOŁNIERZY Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller(Prowadzący) Władze sowieckie, bezpośrednio, po wkroczeniu Armii Czerwonej, w 1944 roku na terytorium II Rzeczypospolitej, rozpoczęły bezwzględną walkę z żołnierzami Armii Krajowej i polskim podziemiem patriotycznym. Zaangażowano do tego wojska NKWD, które przystąpiły do systematycznego zwalczania oddziałów partyzanckich. Wielkie obławy na polskich żołnierzy miały miejsce na Nowogródczyźnie i w okolicach Lidy, ale też na Wołyniu. W lipcu 1945 roku wojska NKWD rozpoczęły wielką akcję antypolską na pograniczu polsko - litewskim. Od 12 do 19 lipca, podczas obławy augustowskiej, aresztowano około 7 tysięcy osób. Byli to nie tylko żołnierze podziemia, ale i ludzie podejrzewani o kontakty z partyzantką. Około 600 osób wywieziono i zamordowano, ale miejsce kaźni do dziś nie zostało ustalone. W kolejnych miesiącach wojska NKWD walczyły z podziemiem narodowym niemal na obszarze całej współczesnej Polski aż do 1953 roku. Goście: prof. Krzysztof Jasiewicz i prof. Grzegorz Motyka. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCY ORMIAŃSKIEGO W EREWANIU Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Tym razem reportaż o codziennym życiu ormiańskich uchodźców, będących ofiarami konfliktów etnicznych. Bohaterem jest 53 - letni Gieorgi, który wraz z żoną i dwoma synami uciekł przed pogromem Ormian w Baku i odtąd mieszka w Armenii. Reportaż pokazuje dramat najnowszej historii Ormian i warunki życia uchodźców na tle innych mieszkańców republiki. 23:10 W ŚWIECIE RYTUAŁÓW - KRĄG ŻYCIA ODC. 1/4 (RITUALS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Simon Bell Wykonawcy: Simon Reeve Rytuały, obecne w każdej kulturze, pokazują, co znaczy być człowiekiem. Budują jego tożsamość, łączą ludzi, pomagają im przejść przez trudy życia. Ta oszałamiająca seria, przy użyciu nowych technik filmowania, stosowanych w produkcjach fabularnych, przedstawia najbardziej niesamowite rytuały, praktykowane przez przedstawicieli różnych kultur z całego świata. Od miast Japonii, po dżungle Nowej Gwinei. Te, czasami zaskakujące rytuały, przybliżają szczególne chwile z naszego życia, które wszyscy najmocniej przeżywamy - od narodzin i śmierci, po małżeństwo i pochówek. 00:05 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIĘCEJ NIŻ MUZEUM Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Więcej niż muzeum. Odwiedzamy Muzeum Broni Pancernej Oddział Muzeum Wojska Polskiego. Tu, w odległości 150 metrów od głównego budynku, znajduje się wieża stacji lotniczej Ławica, którą w styczniu 1919 roku zdobywali powstańcy wielkopolscy. Tu znalazło się też miejsce, by wyeksponować pociąg pancerny. Podobny skład w 1919 roku wyruszył na pomoc powstańcom wielkopolskim z Warszawy. Muzeum to nie tylko wielka powierzchnia wystawiennicza, ekspozycje w pomieszczeniach i na powietrzu, ale też i warsztat, gdzie w kolejce do renowacji czekają już takie eksponaty jak czołg M4 Sherman czy niszczyciel czołgów Achilles. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ŻUKOW Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Biografia marszałka Georgija Żukowa. Wykorzystano pamiętniki Żukowa i kroniki filmowe. Przedstawiono udział marszałka w walkach z Japończykami, zbrojenia ZSRR, wielką czystkę w wojsku, wojnę zimową, decydującą rolę Żukowa w zwycięstwie nad armią niemiecką, okoliczności popadnięcia w niełaskę u Stalina.