TVP Historia Sobota, 18.04.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 KWIETNIA ODC. 536 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - pierwsza prezentacja monumentalnego dzieła Henryka Siemiradzkiego - kurtyny w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1926 - otwarto rozgłośnię Polskiego Radia; 1979 - nieudane wysadzenie w powietrze znienawidzonego pomnika Lenina w Nowej Hucie; 1988 - zmarł poeta Józef Łobodowski; 07:05 DAWNE ŚWIATY - ODC. 8/8 PERU NAJSTARSZA Z CYWILIZACJI. (CHOQUEKIRAW, THE INCA CRADLE OF THE CELESTIAL LAMAS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2007 Na świecie mamy 6 regionów, które nazywamy kolebkami cywilizacji. W pewnym okresie, w Indiach, Chinach, Mezopotamii, Egipcie, Ameryce Środkowej i w Andach człowiek postanowił się zatrzymać. Powstały bardziej złożone społeczności. Naukowcy są pewni, że pierwsza cywilizacja na kontynencie amerykańskim rozwinęła się na początku trzeciego tysiąclecia przed naszą erą - na wybrzeżu Peru. Co wywołało tę zmianę w dziejach ludzkości? Skąd iskierka, która spowodowała, że ludzie zarzucili wcześniejszy tryb życia? Czemu rzucili się w nieznane, czyli w wir cywilizacji? Kilka teorii próbuje wyjaśnić przyczyny narodzin społeczeństwa w tym regionie. Dla jednych cywilizacja ta powstała na wybrzeżu, dla innych w głębi lądu. Obecnie teorie te są analizowane z wykorzystaniem nowych technik i modeli analiz interdyscyplinarnych. Ekipa zajmująca się projektem archeologicznym w Norte Chico rozpoczęła poszukiwania. Celem jest wyjaśnienie, dlaczego cywilizacja zaczęła raczkować właśnie tutaj, w Norte Chico. Byc może uda się odpowiedzieć na pytanie, co było pierwsze: jajo czy kura? Peru jest jak bibuła. Wchłania ważne ślady z historii sięgającej daleko w przeszłość. Kultura Norte Chico rozwinęła się w czasach prekolumbijskich. Liczyła aż 30 dużych ośrodków osadniczych. Jest to najstarsza kultura na kontynencie amerykańskim. Powstała w późnym archaiku, czyli w latach 3.000 - 1800 przed naszą erą. Jej członkowie znali tkactwo i przypuszczalnie istniał kult wspólnego boga. Ludzie ci znali zasady budownictwa, czego dowodem są monumentalne konstrukcje. Norte Chico znajduje się 170 km od stolicy Peru, Limy. Odkrycie Norte Chico umożliwiło przesunięcie poszukiwań archeologicznych z gór nad wybrzeże. 08:35 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 1/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, 4 odc. , Wielka Brytania 2005 Scenariusz i reżyseria: Christopher Spencer Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Zrealizowana przez brytyjską telewizję BBC sensacyjna opowieść o dwóch wybitnych inżynierach konstruktorach: charyzmatycznym Niemcu Wernerze von Braunie, byłym majorze SS pracującym po wojnie dla Amerykanów, i genialnym Rosjaninie Siergieju Koroljowie, byłym więźniu gułagu. Ci dwaj mężczyźni pod koniec II wojny światowej i w okresie tzw. zimnej wojny, znajdując się po przeciwnych stronach barykady, usiłują skonstruować jak najpotężniejszą rakietę. Ich marzeniem nie jest kontynuacja konfliktu zbrojnego, lecz podbój kosmosu. W tej bezwzględnej walce ścierają się polityczne ambicje obu mocarstw USA i ZSRR, dochodzi też do brutalnej rywalizacji między oboma naukowcami. Kiedy pod koniec wojny było już jasne, że Niemcy ją przegrają, Hitler podjął ostatnią próbę odwrócenia biegu historii i wydał rozkaz wypróbowania nowej, tajnej broni - rakiet V2. Alianci szybko zdali sobie sprawę, że muszą znaleźć ich odpowiednik. Amerykanie wiedzieli dodatkowo, że połączenie V2 z ich bombą atomową dałoby im do rąk najbardziej przerażającą broń. Sprawa była tym pilniejsza, że poszukiwania rakiety V2 rozpoczęli też Rosjanie. Jedni i drudzy chcieli jak najszybciej dotrzeć do ośrodka badawczego w Peenemunde na wyspie Uznam, gdzie pracował zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiem Wernera von Brauna, twórcy V2. Na wieść o zbliżających się oddziałach radzieckich Von Braun zarządził natychmiastową ewakuację ośrodka badawczego na południe kraju, w pobliże miejsca, gdzie w podziemnej fabryce produkowano te rakiety. Von Braun nie był fanatycznym hitlerowcem. Jego projekty rakiet dalekiego zasięgu i kapsuł załogowych stanowiły przede wszystkim urzeczywistnienie marzeń o podboju kosmosu. W tym celu został on członkiem amatorskiej grupy badawczej. Naziści szybko jednak odkryli jego geniusz. Chcąc zapewnić przyszłość swoim badaniom, Von Braun wstąpił do partii faszystowskiej i przyjął stopień majora SS. W marcu 1945 r. Rosjanie docierają na przedmieścia Berlina, ale ciągle nie udaje im się schwytać Von Brauna ani zdobyć żadnej z rakiet V2. Gen. Lew Gajdukow i płk Iwan Sierow traktują to jako osobistą porażkę. O pomoc zwracają się do Walentina Głuszko, czołowego radzieckiego specjalisty w dziedzinie silników rakietowych. Głuszko ma pokierować grupą specjalistów do rozszyfrowania tajemnicy V2, dobrać sobie współpracowników. Sugeruje, że w tej grupie powinien znaleźć się Siergiej Koroliow, którego wiedza techniczna dorównuje wiedzy Von Brauna. Ale Koroliow od 6 lat przebywa w obozie pracy zesłany tam na podstawie fałszywych oskarżeń samego Głuszki, zmuszonego groźbami i szantażem do "wydania" kolegi. Teraz jego umiejętności są jednak potrzebne Stalinowi, więc Koroljow wraca z gułagu do Moskwy. Tymczasem Von Braun i jego współpracownicy po raz kolejny muszą się ewakuować, tym razem przed nadciągającymi oddziałami amerykańskimi, które odkrywają podziemną fabrykę, gdzie robotnicy z obozów pracy produkują V2. Amerykanie są wstrząśnięci widokiem ponad 6 tys. niepogrzebanych ciał tych, którzy nie przetrzymali morderczych warunków. Ale czas nagli: likwidują więc fabrykę, wywożąc stamtąd wszystko, co mogłoby zainteresować Rosjan. Gdy radio podaje informację o śmierci Hitlera, Von Braun dochodzi do wniosku, że dalsze ukrywanie się nie ma sensu. Oddaje się w ręce Amerykanów, licząc, że ci umożliwią mu kontynuację jego badań. Nie myli się. On i ponad setka jego współpracowników oraz dokumentacja produkcji V2 trafiają za ocean. Z kolei Rosjanie wywożą schwytanych pozostałych specjalistów z zespołu Von Brauna i znalezione części rakiet V2 w głąb ZSRR. Koroljow szybko jednak uświadamia sobie, że zamiast kopiować V2 musi stworzyć własną rakietę. W razie niepowodzenia wróci do gułagu. 09:40 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - NA TROPIE POLSKICH WĘDLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Kazimierz Bielski (technolog ), Józef Malinowski (właściciel masarni) W tym odcinku Karol Okrasa rusza w kulinarną podróż tropem najlepszych polskich wędlin. Najpierw wspólnie ze specjalistą od żywienia spróbują odpowiedzieć sobie na przykładzie wędlin kupionych w sklepie, dlaczego warto czytać etykiety ze składem. Co to znaczy ilość mięsa na wyprodukowanie danej ilości wyrobu, dlaczego należy unikać MOM - u, czyli mięsa oddzielonego mechanicznie i co daje hermetyczne pakowanie mięsa i wędlin w folię z wybitą datą ważności. Zanim rozpocznie się gotowanie, Karol udaje się do lasu, gdzie w zagajniku sosnowym szybko nazbiera kosz młodych maślaków. Następnie przygotuje pierwszą potrawę: gulasz z białej kiełbasy i młodych maślaków z wiejską śmietaną, wzbogacony aromatem owoców nasturcji, czyli tzw. polskich kaparów. Drugą potrawą będzie soczysty i aromatyczny półgęsek podany z sałatą i kwiatami nasturcji (te wiejskie kwiaty kwitną w przydomowych ogródkach). Do tego Karol przygotuje ciepłą konfiturę z jabłek, octu, szafranu i cebuli. 10:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYSPY KANARYJSKIE - ATLANTYCKI TYGIEL (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Wulkaniczne Wyspy Kanaryjskie zachowały swój dziki i majestatyczny wygląd, pomimo napływu turystów. Ten należący do Hiszpanii, atlantycki archipelag w pobliżu wybrzeży Afryki Północnej, leży na szlaku przetartym przez Krzysztofa Kolumba. Każda z wysp zachowała własny charakter, własny krajobraz i własne tradycje. Największą i najsłynniejszą wyspą archipelagu jest Teneryfa. Podpływając do niej od strony północnej, możemy wyobrazić sobie zasięg kataklizmu, który wstrząsnął wyspą zaledwie 300 lat temu. Garachico było najważniejszym portem na Teneryfie. W 1706 roku miasto zalała lawa po potężnym wybuchu wulkanu. Dziś zastygła lawa tworzy naturalne baseny przy brzegach. Niecki napełniają się wodą w czasie przypływów. 11:20 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 13:25 POLSKIE 100 LAT - POLSKA 1944 - 1949. POWRÓT DO ŻYCIA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Tomasz Marzecki, Kazimierz Kaczor Druga wojna światowa przyniosła Polsce niebywałe straty ludzkie, proporcjonalnie największe spośród wszystkich uczestników wojny. Śmierć poniosło ponad 6 mln obywateli polskich (w tym około 3 mln Żydów). Wiele dóbr kultury, bezcennych zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, kolekcji dzieł sztuki, materiałów naukowych uległo całkowitemu zniszczeniu. Polska poniosła też gigantyczne straty materialne, sięgające 38 procent substancji majątku narodowego sprzed wojny. Pragnienie normalności, stabilizacji, spokoju było jednym z najpowszechniejszych. Kolidowały z nim obawy o przyszłość wynikające z zupełnie nowego położenia Polski, z objęcia władzy przez ludzi powszechnie wiązanych z obcymi wpływami. Utrata ziem wschodnich, widoczne uzależnienie od Związku Sowieckiego rodziły poczucie krzywdy i osamotnienia, mimo daniny krwi oddanej w nieustępliwej walce o niepodległość. Zarazem jednak wśród najszerszych kręgów dostrzec można było entuzjazm odbudowy, przekonanie o nadrzędności zadania podniesienia kraju z ruin, skłonność do ofiarności i poświęcenia, autentyczną radość z uzyskiwanych na tym polu efektów. 13:55 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 50 JAK POWSTAŁY NASZE NAZWISKA? Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski przybywa do średniowiecznej osady, aby w niej prześledzić procesy, które dały początek naszym, współczesnym nazwiskom. Stara się także znaleźć odpowiedź na pytanie, kiedy przydomki zamieniły się w pełnoprawne nazwiska i jakimi drogami się to stało. Odpowiada również na pytanie, czy faktycznie nazwiska z końcówką na - ski świadczą o pochodzeniu szlacheckim. 14:40 JASKINIOWCY Z HIMALAJÓW (CAVE PEOPLE OF THE HIMALAYA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Liesl Clark Wysoko położone płaskowyże i góry to miejsca najpóźniej zasiedlone na ziemi. Rozrzedzone powietrze dokonuje spustoszenia wśród ludzi. Tylko niewielu jest w stanie przetrwać w takich warunkach. A gdyby tak spojrzeć w przeszłość, wówczas okaże, że jednak ludzie osiedlali się w tych miejscach. Potwierdziły to badania archeologiczne prowadzone w Himalajach w jaskiniach skalnych. W filmie towarzyszymy grupie archeologów i alpinistów, którym przewodzi dr Mark Aldenderfer specjalizujący się w poszukiwaniu i badaniu szkieletów dawno zmarłych ludzi. Jego ekipa prowadzi prace wykopaliskowe w Nepalu, w dawnym starożytnym królestwie Mustangu. Rzeka Kali Gandaki wyżłobiła tu szlak migracji przez Himalaje, łączący Chiny i Tybet z Indiami. Mustang leżał kiedyś na rozstajnych drogach, a rzeka była ważną arterią połączoną ze słynnym Jedwabnym Szlakiem, prowadzącym ze Wschodu na Zachód. Dr Aldenderfer ma nadzieję, że zbadanie, jak żyjący tu ludzie chowali zmarłych, pomoże ustalić, kim byli i skąd przybyli? Dotychczasowe badania potwierdziły, że w jaskiniach skalnych żyli przedstawiciele nieznanych kultur. Penetrując jaskinię grobową, badacze natrafili na szczątki zmarłych, umieszczone na drewnianych konstrukcjach, przy czym niektóre ciała przed złożeniem do grobu zostały pozbawione tkanek miękkich. Porównując sposoby pochówku, naukowcy doszli do wniosku, że być może są to początki istniejącej do dziś w Tybecie tradycji tzw. pochówków niebiańskich lub powietrznych, wedle których ciała zostawia się na żer sępom, które tu uważane są posłańców niebios, przenoszących duszę do nieba. 15:45 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: STEFAN BATORY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) 1 maja 1576 roku książę Siedmiogrodu, Stefan Batory został koronowany na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wcześniej poślubił Annę Jagiellonkę. Tym samym kończył się okres bezkrólewia po ucieczce do Francji Henryka Walezego. Stefan Batory zasiadał na wawelskim tronie dziesięć lat. Od początku zdecydowanie walczył z przeciwnikami. Tuż po koronacji starł się ze zwolennikami wyboru na krakowski tron Maksymiliana II. W 1579 roku wyruszył na wyprawę przeciwko carowi Iwanowi IV Groźnemu, który zagarnął Inflanty. Wojna zakończyła się trzy lata później. Po pięciomiesięcznym oblężeniu odstąpiono od Pskowa, ale na mocy rozejmu w Jamie Zapolskim zawartego15 stycznia 1582 roku do Rzeczypospolitej włączone zostały niemal całe Inflanty. Odzyskano Połock. Wielkie Księstwo Moskiewskie zostało odepchnięte od Bałtyku. Towarzyszący królowi podczas wyprawy na Inflanty inżynier wojskowy pułkownik artylerii Dominik Ridolfino mówił o nim: "Żyje jak najoszczędniej. Posiada przy tem następne cztery wielkie zalety. Po pierwsze jest dobrym katolikiem, po wtóre lubi słuchać cudzej rady, po trzecie, wykonywa natychmiast to, co postanowił; po czwarte, nie żałuje swego życia w potrzebie. W sądach cywilnych nader rozważnym i przytomnym jest". Jakie miejsce w panteonie polskich władców zajmuje Stefan Batory? Jak na to pytanie odpowiadają współcześni Polacy? 16:30 EDISON - 1/2 Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Rafael De La Uz Scenariusz: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Wykonawcy: Jan Wilkans Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracyw tragiczny sposób odbiło się jednak na życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była całkowicie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 17:30 MARZYCIELE - POLACY I UKRAIŃCY RAZEM Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Polska w okresie międzywojennym była krajem wielonarodowościowym, w którym Polacy stanowili od 64 do 69% populacji, a Ukraińcy około 14%, przy czym na wiejskich obszarach Kresów Wschodnich Polacy najczęściej byli w mniejszości. Od początku istnienia polskiej państwowości poszukiwano dróg porozumienia ze społecznością ukraińską. Inicjatywy współpracy w ramach wspólnego Państwa Polskiego wychodziły z dwóch stron. Zwolennikiem dialogu był m. in. urodzony w Kijowie Henryk Józewski (1892 - 1981), wieloletni wojewoda wołyński, a wcześniej (1919) członek rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej, współpracownik atamana Petlury. 17:55 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 3 Serial historyczny, obyczajowy, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ilona Łepkowska Aktorzy: Adam Ferency, Arkadiusz Janiczek, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Kinga Preis, Olaf Lubaszenko, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Witold Dębicki, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Dariusz Majchrzak, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz Wiosna 1917 roku. Wojna nadal zbiera krwawe żniwo. Bomby i wybuchy zastąpili szabrujący niemieccy żołnierze. Za jedzenie są w stanie nawet zabić. Bronia angażuje się w pracę w pobliskim szpitalu. Razem z doktorem Brzozowskim mają pełne ręce roboty. Każdego dnia przybywa rannych. Rodzina Winnych stara się powoli przestawiać życie na normalne tory. Andzia pragnie zwrócić na siebie uwagę Stanisława. Zasięga nawet porad zielarki, ale Stanisław nie potrafi się w tę relację zaangażować. Bliźniaczki kończą 3 lata. Na urodzinach dochodzi do rozmowy między Stanisławem i Florianem. Florian oświadcza stryjowi, że jego ojciec już z wojny nie wróci, Stanisław zdradza bratankowi swój sekret o śmierci Antoniego. Stanisław prosi bratanka, by na razie nie zdradzać ich tajemnic Bronisławie. Sam próbuje handlować z niemieckimi dezerterami. Gdy oferuje bimber za jedzenie, zostaje ciężko pobity. Do domu wraca bez butów. Matka oddaje mu buty Antoniego, jednocześnie prosi, by zajrzał do domu Władzi. Synowej trzeba naprawić łóżko. Pierwsze odwiedziny w domu bratowej sprawiają, że tych dwoje, samotnych ludzi odkrywa wzajemną namiętność. Bronia i Andzia znajdują w modlitewniku Antoniego tajemniczą mapkę. Szkic prowadzi do pobliskiego krzyża. Przy nim kobiety znajdują zakopaną w ziemi puszkę, a w niej złote pieniążki ukryte przez Antoniego. Teraz można za nie kupić jedzenie, którego brak stawał się coraz dotkliwszy. Bronia zauważa zmianę w zachowaniu syna. Stanisław po kilku wizytach u bratowej zakochuje się w niej. Uczucie utrzymują w tajemnicy, oficjalnie nikt nie uznał Romana za zmarłego. Jednak Florian odkrywa romans matki ze stryjem. Odkrycie jest dla niego wstrząsem. Przychodzą dobre wieści od Kajetana. Udało mu się uciec z rosyjskiej armii i dostać do Legionów Piłsudskiego. Władzia odkrywa, że jest w ciąży. Nie zaprzestaje kontaktów z bratem męża, ale nie zdradza mu prawdy. Stanisław wyznaje Władzi miłość i obiecuje małżeństwo. Bratowa odrzuca to uczucie, wyrzuca kochanka z domu i zakazuje dalszych spotkań. Stanisław jest zrozpaczony, nadal przychodzi pod dom Władzi, ale nie zostaje do niego wpuszczony. Florian, do tej pory stroniący od wódki coraz częściej chodzi pijany. Między nim a Stanisławem dochodzi do awantury. Władzia bandażami ściska powiększający się brzuch, a przed rodziną udaje chorą. Nadchodzi Wigilia 1917 roku. Bronia zaprasza całą rodzinę na uroczystą wieczerzę. Władzia wymawia się gorączką. Młodszy syn, Ignacy, odkrywa prawdziwy powód choroby matki. Przez lekko uchylone drzwi dostrzega jej wielki, ciążowy brzuch. Kiedy rodzina Winnych biesiaduje przy wigilijnym stole, Władzia w pustym domu rodzi dziecko. Gdy Ignacy wcześniej wraca z Wigilii widzi przed domem ognisko. Z ukrycia dostrzega, że Władka wrzuca do ognia krwawe zawiniątko. Jest pewny, że matka zamordowała niemowlę. 19:05 FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 20:05 NIEZWYKŁE MIASTA - BEJRUT ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. 21:05 OFICER - ODC. 4/13 - ZAKUP KONTROLOWANY Serial sensacyjny, kryminalny, 55 min, Polska 2004 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Borys Szyc, Paweł Małaszyński, Krzysztof Globisz, Jan Frycz, Andrzej Chyra, Magdalena Różczka, Magdalena Cielecka Ryś i Kruszon prowadzą śledztwo w sprawie zabójstwa Dahomeja. W trakcie oględzin zwłok ich uwagę zwraca blizna postrzałowa i tatuaż - napis MAG na ramieniu ofiary. Kruszon przesłuchuje niedoszłą żonę Dahomeja, która wspomina o pobycie Dahomeja we Francji, oraz o jego byłej dziewczynie, pracownicy policji. Trwają przygotowania do transakcji zakupu fałszywych euro od marsylczyków. Ryś i Kruszon chcą w niej uczestniczyć jako figuranci, ale Kondeja wyznacza do tej roli dwóch znających francuski policjantów ze Śląska. Po krótkim śledztwie Kruszon i Ryś aresztują mężczyznę podejrzanego o zabójstwo Dahomeja: byłego komandosa Matejewskiego. Po konfrontacji ze świadkami zostaje on jednak oczyszczony z podejrzeń. W restauracji Topora dochodzi do transakcji: policja ściąga na miejsce znaczne siły, obserwuje cały teren. Mimo to w trakcie przekazywania pieniędzy sytuacja wymyka się spod kontroli: Grand i jego ludzie - Juby oraz Zidane - dokonują zuchwałej, brutalnej napaści na lokal. W wyniku strzelaniny są liczni zabici i ranni. Na domiar złego, Kondeja popełnia drastyczne błędy w czasie dowodzenia akcją. 22:15 WIELKI GRÓB ZA CHIŃSKIM MUREM (CHINA'S MEGATOMB REVEALED) Film dokumentalny, 88 min, Wielka Brytania/USA, 2016 Reżyseria: Hugh Ballantyne Scenariusz: Nic Young Dzięki najnowszym wykopaliskom w Mauzoleum Pierwszego Cesarza Chin Albert Lin, badacz National Geographic, odkrywa nowe tajemnice grobowca pierwszego cesarza Chin. Ujawnia nieznane dotąd oblicze mitycznego władcy. Terakotowa Armia to zaledwie wierzchołek góry lodowej w Mauzoleum, które ma powierzchnię Manhattanu, i które w dużej mierze pozostało pod ziemią - aż do teraz. Milczące posągi wojowników strzegą zaskakującej i makabrycznej prawdy, której ujawnienie pisze nowe karty historii i maluje zupełnie odmienny od tego, jaki do tej pory znaliśmy obraz starożytnego świata. 24:00 ROTEM Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Reżyseria: Agnieszka Arnold Scenariusz: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Witek Orski, Grzegorz Komosiński Muzyka: Zygmunt Krauze Dokument zrealizowany w formie eseju filmowego. To studium starego człowieka, którym jest Simha Rotem Kazik Ratajzer (rocznik 1926), polski Żyd. Człowiek o udanym życiu, mimo tragicznej wojennej przeszłości i egzystencji w trudnej rzeczywistości Izraela. Pogodzony ze starością, ale nie poddający się coraz dotkliwszym fizycznym ograniczeniom. Kazik Ratajzer należał do skazanych na Zagładę, ale powiedzieć o nim ofiara ocalona z Holocaustu to stwierdzenie nie dość precyzyjne, bo dzięki wyglądowi - blondyn o niebieskich oczach i zadartym nosie - mógł przeżyć wojnę bez większych trudności. Świadomie jednak podjął decyzję zbrojnej walki. Wrócił do getta, wziął udział w powstaniu, uratował ostatnich bojowników, organizując ucieczkę kanałami. Dalej walczył w powstaniu warszawskim. Uratował powstańców ze Starówki, przeprowadzając ich kanałami na Żoliborz. 01:10 GDZIE ROSNĄ POZIOMKI? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Józef Szymura Las w Bykowni pod Kijowem kryje szczątki ponad 30 tysięcy ofiar NKWD, w tym kilku tysięcy Polaków. W 2006 roku ekipa polskich archeologów przy współpracy strony ukraińskiej prowadziła tam prace ekshumacyjne, które potwierdziły, że na cmentarzysku spoczywają Polacy. W tym czasie do bykowieńskiego lasu przyjechały również dwie osoby, których ojcowie są prawdopodobnie właśnie tam pogrzebani. Film opowiada o historii tego miejsca, o postrzeganiu go przez okolicznych mieszkańców i o poszukiwaniu grobów ojców. 02:15 JUDEŁ GRA NA SKRZYPCACH Film komediowy, muzyczny, 83 min, Polska, 1936 Reżyseria: Józef Green, Jan Nowina-Przybylski Scenariusz: Józef Green Zdjęcia: Jakub Joniłowicz Aktorzy: Molly Picon, Maks Bożyk, Samuel Landau, Symcha Fostel, Maks Brin, Dora Fakiel, Symche Natan, Chana Lewin, Barbara Jebgold, Leon Liebgold Judeł, dziewczyna przebrana za chłopca, wędruje ze starym ojcem. Ona śpiewa i gra na skrzypcach, on na kontrabasie. W miasteczku natykają się na podobny duet: chłopiec gra na skrzypcach, jego ojciec zaś na klarnecie. Najpierw konkurują ze sobą, po pewnym czasie tworzą jednak jeden zespół. Judeł zakochała się w chłopcu, lecz on nie zwraca oczywiście na nią uwagi. Co więcej, zaczyna darzyć zainteresowaniem pewną pannę, która nie chce wyjść za mąż za bogatego, narzuconego jej przez rodziców narzeczonego, przyłącza się do wędrownej grupy. Wszyscy razem docierają do Warszawy, gdzie klarnecista decyduje się osiąść, znajdując ciepły kąt u znajomej wdowy. Niedoszła panna młoda zostaje zaangażowana do teatru muzycznego, lecz kiedy zjawia się jej ukochany, ucieka razem z nim. Judeł przez przypadek znajduje się na scenie i swym komicznym zachowaniem wziętym za świetną grę, oraz piosenką "Jidł mit'n fidł" odnosi wielki sukces. Dopiero teraz chłopiec dowiaduje się, że Judeł jest dziewczyną. Wyznają sobie miłość. Mają się odbyć ich zaręczyny, ale ona otrzymuje kontrakt na wyjazd do Ameryki. Odpływa transatlantykiem. I wtedy okazuje się, że ukochany płynie tym samym statkiem jako członek orkiestry.