TVP Historia Poniedziałek, 19.04.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 KWIETNIA ODC. 537 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - w zaborze pruskim zakazano uzywania języka polskiego na publicznych zgromadzeniach; 1943 - Niemcy zaczęli likwidację getta w Warszawie; 1950 - sejm PRL wprowadził ustawę o "socjalistycznej" dyscyplinie pracy; 1983 - zmarł Jerzy Andrzejewski; 07:20 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 9 AUSROTTEN Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Witold Dębicki, Gustaw Lutkiewicz, Joanna Żółkowska, Piotr Krukowski, Katarzyna Ejmont, Anna Nehrebecka, Włodzimierz Tympalski, Piotr Machalica, Piotr Stockinger, Konrad Morawski, Andrzej Piszczatowski, Teresa Mikołajczyk, Gabriel Nechrebecki, Wiktor Nanowski, Barbara Rachwalska Lata osiemdziesiąte XIX wieku, trwają tzw. rugi chłopskie, czyli usuwanie pod byle pretekstem osiadłych na ziemi polskich chłopów. Powstaje Hakata, osławiona instytucja do walki z wszelkimi przejawami polskości na ziemiach Wielkopolski. Tworzą się komisje kolonizacyjne zajmujące się wykupywaniem polskich majątków. W Śremie Towarzystwo Polskie nie dopuszcza do wykupienia przez Niemców majątku hr. Poturzyckiego. Kasia Frankowska zaręcza się z zakochanym w niej od dawna Gieruszem. 09:05 HISTORIA POLSKI - OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 2 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cedric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu widzianą z obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 10:05 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:50 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. TAJEMNICZE ŹRÓDŁA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE SECRET SPRINGS) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny. Trzy odcinki opowieści o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 75 "PLECAK PEŁEN DOLARÓW" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Władkiem targają wątpliwości, czy rzeczywiście powinien wykorzystać propozycję Amerykanów do uwolnienia Rudej; może ktoś ważniejszy dla organizacji niepodległościowych powinien skorzystać z tej szansy? Max obiecuje, że po odzyskaniu Blachnitzky’ego przekaże Rainera w ręce polskiego podziemia. Władek werbuje ochotników na akcję ataku na tajny ośrodek rządowy. Bronek zwierza się Michałowi ze swoich rozterek, rozważa ujawnienie się... Michał poznaje Janisza z Majerskim, który ujawnia się przed Janiszem jako szef łączności organizacji niepodległościowych. Nie jest zachwycony planem przedstawionym mu przez Janisza. Ruda jest zmuszana w więzieniu do podpisywania kolejnych fałszywych zeznań. Nadzieję przywraca jej gryps od przyjaciół. Maria z rosnącym niepokojem obserwuje Otta, który zachowuje się coraz dziwniej. Nie zdaje sobie sprawy z jego położenia. Lena rozważyła ultimatum Woźniaka. Panicznie boi się o małego Jasia. Karkowski odwiedza w szpitalu Emilię. Planują wspólną przyszłość... Tola zostaje przyłapana przez Zośkę na kradzieży... 13:20 WIELKI TYDZIEŃ Film wojenny, 92 min, Polska, 1995 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda Zdjęcia: Wit Dąbal Aktorzy: Beata Fudalej, Wojciech Malajkat, Wojciech Pszoniak, Magdalena Warzecha, Jakub Przebindowski, Bożena Dykiel, Cezary Pazura, Agnieszka Kotulanka, Artur Barciś, Krzysztof Stroiński, Maria Seweryn, Radosław Pazura, Michał Pawlicki, Tomasz Preniasz - Struś, Andrzej Szenajch Opowiadanie "Wielki Tydzień" ukazało się drukiem w 1945 r. w pierwszej powojennej książce Jerzego Andrzejewskiego - tomie opowiadań "Noc". Pisane na gorąco, wiosną 1943 r. , pod wrażeniem tragicznego powstania Żydów w getcie warszawskim, zostało jednak w 1945 r. , pod wpływem wydarzeń antysemickich na południu Polski, zasadniczo zmienione. Kameralny dramat psychologiczny, opowieść o człowieku, który przeżywa konflikt moralny między poczuciem obowiązku ratowania Żydów, a osobistą urazą do pewnej żydowskiej dziewczyny, zamienił się po wojnie w dramat postaw moralnych społeczeństwa polskiego w obliczu holocaustu. Sytuacje skrajnego zagrożenia ujawniły całą skalę zachowań ludzi: od bezinteresownej pomocy po zwykłą podłość i bezduszne okrucieństwo. Pierwsza wersja tekstu zaginęła i za podstawę scenariusza Andrzej Wajda przyjął tę z 1945 r. , nie próbując odtwarzać pierwowzoru. O ekranizacji "Wielkiego Tygodnia" Wajda myślał już od dawna. Pierwszy scenariusz napisali dla niego w 1968 r. Andrzej Żuławski i Jerzy Andrzejewski. Ale ponieważ Żydzi byli tematem tabu dla ówczesnego polskiego kina, scenariusz nie miał szans na realizację i Wajda sprzedał prawa do "Wielkiego Tygodnia" kinematografii niemieckiej. O jego adaptacji myśleli później także Andrzej Żuławski, Agnieszka Holland i paru reżyserów niemieckich. Dopiero w 1995 r. udało się Wajdzie zrealizować swój zamiar. Bohaterowie "Wielkiego Tygodnia" to Irena Lilien i Jan Malecki. Malecki ma w sobie wiele cech samego Andrzejewskiego, w postaci Ireny znajomi i przyjaciele pisarza rozpoznawali jego przyjaciółkę Wandę Wertenstein, choć sam autor twierdził, że prototypem Lilienówny była Janina Askenazy, córka historyka Szymona Askenazego. Przed wojną Irena Lilien nie czuła się Żydówką. Bogata rodzina profesora Juliusza Liliena była zasymilowana i prowadziła życie, w którym rasa nie odgrywała żadnej roli. Nawet w czasie wojny Lilienowie nie poszli do getta, nie nosili gwiazdy Dawida. Dopiero nasilające się w 1942 r. zagrożenie aresztowaniem zmusza ich do ukrywania się. Szybko jednak się przekonują, że z licznego grona przyjaciół nikt nie chce lub nie może im pomóc. Zdesperowany profesor wybiera śmierć. W córce wola życia jest silniejsza. Na tydzień przed Wielkanocą 1943 r. , gdy w getcie warszawskim trwa właśnie powstanie, Irena ukrywa się u byłego asystenta jej ojca. Aresztowana tam przez dwóch agentów gestapo przekupuje ich i zostaje wypuszczona na wolność. Samotnie błąka się po ulicach Warszawy. Na placu Krasińskich przypadkowo spotyka Jana Maleckiego, narzeczonego sprzed lat. Malecki postanawia zabrać ją do siebie do domu na Bielanach, gdzie czeka na niego żona Anna w zaawansowanej ciąży. Od chwili spotkania z Ireną odczuwa niepokój. Jego zaproszenie nie jest zupełnie szczere, ale wstydzi się już wycofać. Anna bez wahania przyjmuje Irenę pod swój dach. Pobyt Żydówki w mieszkaniu Maleckich niepokoi jednak ich sąsiadkę, Piotrowską. W dodatku mąż Piotrowskiej wyraźnie interesuje się ładną i młodą dziewczyną. Ze strachu i nienawiści jego żona donosi właścicielowi domu o ukrywaniu Żydówki. 17:05 HISTORIA POLSKI - CZEGO NIE MOGLIŚMY WYKRZYCZEĆ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński W filmie zostaną udostępnione materiały z archiwum Emanuela Ringelbluma, który jak sam wspomina: przystąpił do zbierania materiałów o obecnych czasach w październiku 1939 roku. "Jako kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej miałem codziennie kontakt z otaczającym żciem. Dochodziły do mnie wiadomości o wszystkim, co się działo z Żydami w Warszawie oraz na przedmieściach. Niemal codziennie przybywały delegacje z prowincji i opowiadały o ciężkich przeżyciach. Wszystko, czego się w ciągu dnia nasłuchałem, zapisywałem wieczorem". W filmie wykorzystamy unikalne zdjęcia oraz fragmenty zapisanych przez Ringelbluma wspomnień. 18:10 PO PRLU - AFERA RYWINA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski, Paweł Krzemiński Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś, Adam Fręśko Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Afera Rywina. Program Po PRLu analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gościem, Piotrem Zarembą, publicystą i pisarzem, rozmawiają o aferze Rywina, która zbulwersowała polską opinię publiczną w latach 2002 - 2004. Ta nie do końca wyjaśniona afera korupcyjna zaczęła się w lipcu 2002 roku od złożenia przez znanego producenta filmowego Lwa Rywina propozycji korupcyjnej naczelnemu gazety Wyborczej Adamowi Michnikowi, a w swoich konsekwencjach powołania sejmowej komisji śledczej i jak się uważa porażki SLD w wyborach. Gość: Piotr Zaremba 18:45 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 10 NA WOJNIE JAK TO NA WOJNIE Serial historyczny, 56 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Jerzy Binczycki, Witold Pyrkosz, Joanna Żółkowska, Witold Dębicki, Maciej Góraj, Anna Nehrebecka, Wiktor Grotowicz, Piotr Machalica, Jan Łopuszniak, Lech Ordon, Krzysztof Stroiński, Henryk Talar, Jerzy Tkaczyk, Wojciech Wysocki, Andrzej Żółkiewski Wyrazem patriotyzmu i umacniania się polskości na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego jest powstanie tzw. polskich spółek zarobkowych. Prezes Prowincji Poznańskiej, Wilamowitz, zdając sobie sprawę z roli, jaką odgrywają spółki, usiłuje osłabić ich skuteczność. Efekt jest jednak odwrotny. Tymczasem Władysław Frankowski dowiaduje się o dawnej miłości Matyldy do ks. Wawrzyniaka. Zrozpaczony zostawia żonę z dwoma synami i wyjeżdża do Poznania. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KRYSTYNA WAZÓWNA, KRÓLOWA SKANDALI (QUEEN CHRISTINA OF SWEDEN) Film dokumentalny, 92 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film prezentuje niezwykłe losy królowej Krystyny, która w wieku sześciu lat objęła tron Szwecji po Gustawie Adolfie, zabitym w bitwie pod Lützen w roku 1632. Ta młoda królowa, zmęczona władzą, abdykowała w wieku 28 lat i udała się w podróż po Europie. Nawrócona na katolicyzm, ponad 30 lat spędziła w Rzymie i została pochowana w Watykanie, jako jedna z czterech kobiet. Film ukazuje niezwykłe losy tej mało nieznanej, ekscentrycznej i kochającej wolność władczyni: od jej początkowych losów na zamku królewskim w Sztokholmie i Drottningholm, po jej pobyt w Fontainebleau i Rzymie - w pałacach Farnese i Corsini. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stphane'a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej wielkiej postaci historycznej. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - STALIN I RZĄD RP 1939 - 1945 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jedną z najważniejszych kwestii, z którą musiał się zmierzyć po klęsce wrześniowej 1939 roku rząd Rzeczypospolitej Polskiej, były relacje z Moskwą. Mimo agresji sowieckiej, rząd polski formalnie nie ogłosił stanu wojny ze wschodnim sąsiadem, który 17 września 1939 roku cynicznie stwierdził, że państwo polskie przestało istnieć. Po rozpoczęciu wojny niemiecko - sowieckiej Anglicy wymusili na Sikorskim podpisanie 30 lipca 1941 roku w Londynie polsko - sowieckiego układu, który przywracał między obu państwami stosunki dyplomatyczne. Wkrótce doszło w Moskwie do spotkania premiera Sikorskiego z Józefem Stalinem. W kwietniu 1943 roku po ujawnieniu zbrodni katyńskiej, Moskwa ponownie zerwała stosunki dyplomatyczne z polskim rządem. Również dla Anglików i Amerykanów ważniejsze były dobre relacje z Moskwą niż to, że Polska była ich sojusznikiem. Rząd Polski nawet nie był informowany o tym, co w sprawie polskiej sojusznicy ze Stalinem uzgodnili. Po katastrofie gibraltarskiej kolejne rządy polskie były już całkowicie instrumentalnie traktowane. Wreszcie, zgodnie z porozumieniami ze Stalinem 5 lipca 1945 roku, Anglicy i Amerykanie przestali uznawać rząd RP i za rząd polski uznali stworzony przez Moskwę Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Zachodni sojusznicy oddali Polskę Stalinowi. Goście: prof. Henryk Stańczyk, prof. Marek Dutkiewicz i prof. Tadeusz Panecki. 22:40 FUTBOL W ROSJI - TAJNA BROŃ KGB (SOVIET FOOTBALL DECLASSIFIED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Nicolas Jallot Film dokumentalny o piłce nożnej w Związku Radzieckim i Rosji. Za czasów Stalina była instrumentem propagandy. Losy rozgrywek i samych piłkarzy były w rękach tajnej policji i wojska. Odkryto, że były prowadzone specjalne rejestry zaangażowanych w futbol. Do czasów zimnej wojny wiele tajemnic pozostanie trudnymi do odkrycia. Badania archiwów przez historyków oraz wywiady z weteranami futbolu oraz ich dziećmi pokażą jednak w pełni, w jakich warunkach odbywały się mecze, kto w nich grał, jakie mechanizmy funkcjonowały w klubach piłkarskich. Poznamy wiele mrocznych tajemnic historii rosyjskiego futbolu aż do czasów zimnej wojny i w okresie jej trwania. Jak się okazuje, sport z polityką i pieniędzmi zawsze szedł w parze. Ten film powstał z myślą o przedstawieniu perspektywy historycznej przed FIFA World Cup w Rosji latem 2018 roku. 00:40 SZEROKIE TORY - PLAC CZERWONY Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Pierwszy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu towarzyszy z kamerą 57 - letniemu Aleksandrowi Karbyszewowi, który od kilkunastu lat codziennie wciela się w postać wodza bolszewickiej rewolucji, Włodzimierza Lenina. W centrum Moskwy, na placu Maneżowym, przylegającym do placu Czerwonego, w przebraniu pozuje do zdjęć. Oczywiście robi to za pieniądze, bo jak sam mówi: "teraz mamy kapitalizm i za wszystko trzeba płacić"!. Na jego uderzające podobieństwo do Lenina zwrócili Karbyszewowi uwagę koledzy, a on postanowił wykorzystać daną mu przez los szansę. Miał trzydzieści kilka lat, kiedy porzucił pracę w Taszkiencie w fabryce futer i jako wódz rewolucji ruszył na podbój Moskwy. Jest w stolicy doskonale znany, jedni go podziwiają, ale są i tacy, którzy nienawidzą. Aleksander Karbyszew zaczyna dzień od niewielkiej w sumie charakteryzacji, potem jedzie na plac metrem (oczywiście jest przepuszczany przez bramkę bez biletu). "Lenin" zjawia się tu około południa i zostaje aż do wieczora, z krótką przerwą na gorącą kawę. Dopiero po skończonej pracy je kolację zakrapianą kieliszkiem czystej wódki, bo granie wodza według niego to stresujące zajęcie. Chętnych do sfotografowania się z "Leninem" nie brakuje, ale Karbyszew nie chce powiedzieć, ilu ma klientów, by nie zdradzać swoich zarobków. Kiedyś Zachód kusił go znacznie większymi pieniędzmi, ale nie skorzystał z tej propozycji. W Szwajcarii jest kawiarnia - bistro, do której Lenin wpadał na piwo. Nadal jest tam jego ulubiony stolik, przy którym teraz mógłby zasiadać sobowtór wodza, ale Karbyszew wolał pozostać w ojczyźnie. Nadal można go więc spotkać na placu Maneżowym. Nie ma jednak prawa wstępu w przebraniu na plac Czerwony, nie mówiąc już o robieniu tam zdjęć. To dla wielu święte miejsce, tu znajduje się mauzoleum Lenina, w którym wódz spoczywa od 1924 roku. Ekipa telewizyjna towarzyszy Aleksandrowi Karbyszewowi przez cały dzień, podpatruje go przy pracy, rejestruje jego rozmowy z przypadkowymi przechodniami na temat Lenina, obecnej sytuacji w kraju i w ogóle nowej rosyjskiej rzeczywistości. Do swojego niewielkiego pokoju z kuchnią bohater dokumentu wraca dopiero o dziesiątej wieczorem. Jako wychowanek domu dziecka na Uralu nigdy nie zaznał luksusów, nadal więc żyje bardzo skromnie, choć mógłby sobie pozwolić na znacznie więcej. Co miesiąc część zarobionych pieniędzy przeznacza dla wychowanków swego dawnego sierocińca, wspomaga też cerkiew w miasteczku, gdzie przyszedł na świat. Na zakończenie Barbara Włodarczyk zadaje jeszcze Karbyszewowi dwa pytania: Co jego zdaniem czeka Rosję? I czy kraj potrzebuje nowego Lenina? 01:50 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W pierwszej części Bogusław Wołoszański opowiada o niemieckiej jednostce, która zdobyła belgijskie umocnienia, oraz prezentuje fort Eben Emael, oprowadzając po wnętrzach bunkrów. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.