TVP Historia Poniedziałek, 20.04.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 KWIETNIA ODC. 538 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1780 - zmarł Bernardo Bellotto zw. Canaletto; 1828 - pierwszy Europejczyk dotarł do legendarnego miasta Timbuktu; 1873 - urodził się Wojciech Korfanty; 1984 - jedenastu więźniów politycznych odrzuciło możliwość uwolnienia w zamian za wyjazd z Polski i zaprzestanie działalności; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 61 "MAJOR ZWONARIEW" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Odcinek 61 (odc. 9) Z leśniczówki pod obstawą KBW wychodzą wszyscy aresztowani tam działacze podziemia. Podczas transportu udaje się zbiec Bronkowi, Krawcowi i dwóm partyzantom. Maria rozpoczyna pracę w szpitalu. Jej pacjentką jest Ruda, przywieziona z raną postrzałową. Konieczna jest operacja. Maria - wbrew zakazowi dyrektora szpitala - prosi o pomoc doktora Kirchnera. Ada Lewińska świętuje wielki sukces, przywódcy podziemia zostali ujęci. Wzywa pułkownika Wasilewskiego, który nic nie wiedział o tajnej obławie KBW. Wasilewski dowiaduje się, że major Zwonariew, jeden z asów radzieckiego wywiadu, będzie od tej pory pomagał mu w śledztwie. Janek i Bolek nadal poszukują mężczyzn z fotografii, na której widać też Lenę. Bronek i Krawiec z kolegami starają się uciec przed obławą KBW. Jedyna droga prowadzi na pole minowe. 16:25 SPÓR O HISTORIĘ - ZBROJNE RAMIĘ BOLSZEWIKÓW Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Atak bolszewików na Pałac Zimowy 25 października 1917 roku położył kres istnieniu powołanego w wyniku rewolucji lutowej Rządu Tymczasowego. Rewolucja bolszewicka stawała się faktem. Potrzebowała własnych żołnierzy, broni, butów, chleba i wsparcia dyplomatycznego. Z pomocą pospieszyła Europa i Stany Zjednoczone. W lutym 1918 roku rozpoczęto przyjmowanie ochotników do Armii Czerwonej. Początkowo oparta była ona na zaciągu ochotniczym. Ale już w maju wprowadzono powszechną służbę wojskową. W armii pojawili się komisarze polityczni, tzw. politrucy i przymusowo zmobilizowani byli oficerowie Armii Imperium Rosyjskiego. Kto jeszcze zasilił szeregi Armii Czerwonej? Jaki był jej potencjał w latach międzywojennych? Co stało za decyzją Stalina o przeprowadzeniu czystek w armii w latach 1937 - 1939 i jakie miało to konsekwencje? Kwestie poruszone w dyskusji: w jakim stanie jest Armia Imperium Rosyjskiego pod koniec wielkiej wojny? Jakie straty osobowe poniosła? Rewolucja lutowa - udział wojska. Rady żołnierskie. Przewrót bolszewicki. Tworzenie Armii Czerwonej z ochotników. Kto stoi za powstaniem armii, która już wkrótce zostanie użyta w wojnie domowej? Ideologizacja armii. Po wojnie następuje zmniejszenie stanów osobowych armii. Z kim jest jej "po drodze". Współpraca Reichswehry i Armii Czerwonej. Rapallo. Jakie środki Sowieci przeznaczali na rozwój swojej armii? Stopień nowoczesności - porównanie z Europą, Azją i Stanami Zjednoczonymi. Dojście Hitlera do władzy i chwilowe osłabienie relacji. Czystki w Armii Czerwonej pod koniec lat 30. Konsekwencje. Zaniechanie budowy wojsk powietrzno - desantowych. Stan na 22 czerwca 1941 roku. Goście: prof. Henryk Stańczyk Wyższa Szkoła Menedżerska, prof. Daniel Boćkowski Instytut Historii PAN, prof. Marek Kornat Instytut Historii PAN. 17:55 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZYNKA W CZERWONYM PŁASZCZYKU Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2002 Reżyseria: Grażyna Pieczuro Scenariusz: Grażyna Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Wykonawcy: Roma Ligocka "Jestem polską Żydówką mieszkającą w Niemczech" - tak mówi o sobie Roma Ligocka. Od 1965 roku przebywa w Monachium, lecz nie straciła kontaktu z ojczyzną. Dawna studentka malarstwa i scenografii w krakowskiej ASP przygotowywała między innymi kostiumy do sztuk Mrożka i filmów Zanussiego. W Polsce również wystawiała swoje obrazy. Gdy na ekrany kin weszła "Lista Schindlera" Stevena Spielberga, w postaci dziewczynki w czerwonym płaszczyku Ligocka rozpoznała siebie. Powróciły mroczne chwile z życia w getcie. Przypomniała sobie strach, upokorzenie i śmierć bliskich. Po rozmowie z reżyserem postanowiła opisać swoją historię, kiedy to po ucieczce z getta próbowała wspólnie z matką znaleźć schronienie. Życie wówczas zawdzięczała nieznajomej kobiecie, która wzruszyła się, widząc pod drzwiami dziewczynkę ubraną w czerwony płaszczyk. Ligocka opisywała swoje powojenne losy. Przywoływała wspólne zabawy z przyjacielem Ryszardem Horowitzem i kuzynem Romanem Polańskim. Ligocka była pierwszą aktorką słynnego wiele lat później reżysera podczas młodzieńczych zabaw. Później weszła w świat krakowskiej cyganerii artystycznej. W swojej opowieści nie pomijała również strachów, fascynacji i obsesji oraz wieloletnich zmagań z dręczącą ją depresją. Książka "Dziewczynka w czerwonym płaszczyku" okazała się wielkim sukcesem na Zachodzie. W ciągu kilku miesięcy w samych tylko Niemczech sprzedano 80 tysięcy egzemplarzy. Prawa do wydania książki zakupiło 18 wydawnictw na całym świecie. Wkrótce można się będzie również spodziewać ekranizacji. Z opowieści Ligockiej poznajemy też jej ulubione miejsca: krakowski Kazimierz i mieszkanie pisarki w Monachium. Poznawanie jej twórczości pomaga w zrozumieniu życia kobiety, która przeżyła holocaust. 19:10 CZAS HONORU - ODC. 62 "WRÓG CZY SOJUSZNIK" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek nie może dojść do siebie po śmierci kompanów. Janek pogrąża się w depresji, nie może darować sobie, że zginęli przez niego ludzie. Karol przesłuchuje Kobrę, obiecuje, że po ujawnieniu miejsca ukrycia archiwum, zwolnią brata Kobry z radzieckiego łagru. Kobra w końcu się łamie. Wskazuje miejsce, jednak okazuje się, że archiwum zostało wcześniej ewakuowane. Ruda odzyskuje przytomność, daje Marii adres mieszkania, gdzie spotyka Władka. Bronek i Władek zjawiają się u Karola. Grożą mu śmiercią przez powieszenie. Karol jest przerażony i zgadza się przekazać Michałowi gryps i broń. Marii udaje się wprowadzić Władka do szpitala do Rudej. Janek zaczyna śledzić Wasilewskiego i dociera do jego domu. Wasilewski jedzie do swojej matki, u której Lena zostawiła Jasia i porywa dziecko. 22:10 W PÓŁ DO TRZECIEJ RP - ODC. 1 Reportaż, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Krótka - Żmijewska Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz, Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący), Dobrosław Rodziewicz (prowadzący) Program poświęcony okresowi tzw. transformacji, czyli procesowi przekształcania PRL w III RP. Autorzy, po części arbitralnie, przyjęli, że w programie omówione zostaną wybrane wydarzenia i zjawiska z okresu między wyborami czerwcowymi roku 1989 a zdobyciem władzy przez obóz postkomunistyczny w demokratycznych wyborach roku 1993. Narzędziem narracji, a zarazem uprzywilejowanym przedmiotem analizy i komentarzy, byłyby wybrane przekazy medialne z lat 1989 - 1994 roku, zderzające dzisiejszą wiedzę historyczną ze sposobem, w jaki te wydarzenia i zjawiska opisywały i komentowały wówczas polskie media. Rolą autorów, prowadzących program, byłoby wprowadzenie telewidzów w kontekst przypominanych wydarzeń lub zjawisk, pokazanie im różnic między prawdą czasu a prawdą ekranu. Odc. 1. Pierwsza połowa lipca 1989 roku - Jaruzelski strzela focha. Michnik składa ofertę. Jak wyglądały pierwsze przymiarki do obsady stanowiska prezydenta PRL? Co i komu zaoferował Adam Michnik na łamach Gazety Wyborczej i jak na pomysł Michnika zareagował na łamach Tygodnika Solidarność Tadeusz Mazowiecki? Dlaczego ze sklepów i kiosków w lipcu 1989 r. zniknęły żyletki? O tym w programie "W pół do Trzeciej RP". 23:45 TRZECH KUMPLI CZ.1 Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ewa Stankiewicz, Anna Ferens Scenariusz: Ewa Stankiewicz, Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Niemyjski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Wojciech Wachuda, Andrzej Poniedziałek, Mariusz Duda, Janusz Zając, Jarosław Widocki, Krzysztof Drozdowski Dokument przedstawiający losy Bronisława Wildsteina, Lesława Maleszki i Stanisława Pyjasa. Film składa się z fabularyzowanej rekonstrukcji wydarzeń z okresu śmierci Stanisława Pyjasa oraz z wywiadów z ludźmi, którzy byli z nim zaprzyjaźnieni, znali go, ale również z oficerami Służby Bezpieczeństwa, zajmującymi się inwigilacją środowiska opozycji. Dokument demaskuje Lesława Maleszkę jako donosiciela, chętnie współpracującego z bezpieką, także już po tragicznej śmierci Pyjasa. Film wywołał żywe dyskusje; doprowadził też do zakończenia współpracy Gazety Wyborczej z Lesławem Maleszką. 00:45 TRZECH KUMPLI CZ.2 Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ewa Stankiewicz, Anna Ferens Scenariusz: Ewa Stankiewicz, Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Niemyjski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Wojciech Wachuda, Andrzej Poniedziałek, Mariusz Duda, Janusz Zając, Jarosław Widocki, Krzysztof Drozdowski Dokument przedstawiający losy Bronisława Wildsteina, Lesława Maleszki i Stanisława Pyjasa. Film składa się z fabularyzowanej rekonstrukcji wydarzeń z okresu śmierci Stanisława Pyjasa oraz z wywiadów z ludźmi, którzy byli z nim zaprzyjaźnieni, znali go, ale również z oficerami Służby Bezpieczeństwa, zajmującymi się inwigilacją środowiska opozycji. Dokument demaskuje Lesława Maleszkę jako donosiciela, chętnie współpracującego z bezpieką, także już po tragicznej śmierci Pyjasa. Film wywołał żywe dyskusje; doprowadził też do zakończenia współpracy Gazety Wyborczej z Lesławem Maleszką. 01:45 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 03:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.