TVP Historia Niedziela, 26.04.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1248 - konsekrowano Sainte - Chapelle w Paryżu; 1848 - armia austriacka ostrzelała Kraków z Wawelu; 1983 - w Hollywood zmarł Bronisław Kaper, kompozytor muzyki do kilkudziesięciu filmów; 1986 - wybuch w Czarnobylu; 07:55 PROROK - RZECZ O KS. FRANCISZKU BLACHNICKIM Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2016 Reżyseria: Adam Kraśnicki Film dokumentalny prezentuje osobę i dzieło wybitnego polskiego duchownego, twórcę Ruchu Światło - Życie, ks. Franciszka Blachnickiego. Kapłan, reprezentujący najlepszą tradycję polskiego duchowieństwa jest kandydatem na ołtarze - finalizuje się proces beatyfikacyjny w Watykanie. Film będzie też próbą przedstawienia najnowszej oceny oryginalnej myśli ks. Franciszka Blachnickiego, postrzeganego jako prekursora nowoczesnego duszpasterstwa w Polsce i w świecie czasów posoborowych, po które dziś sięga nauczanie m.in. papieża Franciszka. 09:00 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 4/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, 4 odc. , Wielka Brytania 2005 Reżyseria: Mark Everest Scenariusz: Christopher Spencer Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Jest rok 1964. W Związku Radzieckim Siergiej Koroliow cały czas boryka się z kłopotami finansowymi, Rosjanie mają też cały czas problemy z silnikami rakietowymi, dochodzi do kolejnych poważnych awarii. Koroliow z zazdrością słucha doniesień o nowej amerykańskiej rakiecie Saturn 5 z najpotężniejszymi silnikami, jakie kiedykolwiek zbudowano. Postanawia poprosić o pomoc Walentina Głuszkę, licząc, że główny rosyjski konstruktor silników pomoże mu uzyskać potrzebne zezwolenia i fundusze. Zazdrosny o jego sukcesy Głuszko jednak odmawia. Również von Braun miewa trudne chwile. Po kilku nieudanych próbach z synchronizacją silników rakietowych wiele osób zarzuca mu marnotrawienie publicznych pieniędzy. Von Braun słusznie też przewiduje, że milczący od dawna Rosjanie mają w zanadrzu kolejną niespodziankę. Faktycznie: kosmonauta Aleksiej Leonow, który odbył lot statkiem Wostok 2, jest pierwszym człowiekiem, który odbywa spacer w kosomosie. Trwa on 24 minuty i tylko wąskie grono wtajemniczonych wie, że wskutek problemów ze skafandrem Leonow o mało nie przypłacił tego wyczynu życiem. Koroliowowi udaje się znaleźć następcę Głuszki - Nikołaja Kuzniecowa. Ten jednak jest przeciwny budowie rakiety mającej aż 24 silniki. Uważa, że nigdy nie uda się ich zsynchronizować. Uczestniczy jednak w pracach nad projektem nowej kapsuły księżycowej - Sojuz. To właśnie ten statek ma posłużyć do odbycia pierwszego radzieckiego lotu załogowego. Na liście kandydatów są: Leonow, Gagarin i Komarow. Tymczasem jednak zdrowie Koroliowa zaczyna szwankować. Jak na złość, Amerykanie przedstawiają projekt nowego statku Gemini. Ich astronauci odbywają regularne loty załogowe, wychodzą w przestrzeń kosmiczną, ustanawiają też rekord długości pobytu w kosmosie - dwa tygodnie. Wszystko to jest wstępem do programu Apollo. Koroliow coraz wyraźniej czuje, że zostaje w tyle. Musi się poddać operacji, lekarze odkrywają, że ma raka. Jego słabe serce nie wytrzymuje jednak narkozy i twórca radzieckiego programu badań kosmicznych umiera. Dopiero wtedy zostaje ujawniona jego tożsamość, a prochy Koroliowa zostają złożone w murach Kremla. Tragedia dotyka też drugą stronę. W styczniu 1967 r. podczas prób z nową kapsułą dochodzi do nagłej eksplozji i trzej astronauci giną na miejscu. Zaledwie trzy miesiące później Rosjanie wystrzeliwują statek Sojuz. Podczas lądowania dochodzi do śmierci lecącego statkiem kosmonauty, Władimira Komarowa. Dwa miesiące później w wypadku lotniczym ginie również Jurij Gagarin. Dla radzieckiej astronautyki to niepowetowane straty. W grudniu 1968 r. trzech amerykańskich astronautów bierze udział w locie wokół Księżyca statkiem Apollo 8. Zbliżają się na odległość 70 mil do Księżyca. Są pierwszymi ludźmi, którzy opuścili orbitę okołoziemską. Następnym krokiem ma już być lądowanie na Srebrnym Globie. Rosjanie mogą co najwyżej myśleć w tym czasie o locie bezzałogowym, ale i ten zamiar kończy się fiaskiem. Zaopatrzona w aż 30 silników rakieta eksploduje już w chwili startu. Fakt ten będzie przez 20 lat utrzymywany w tajemnicy. 16 lipca 1969 r. trzyosobowa załoga statku Apollo 11: Neil Armstrong, Edwin Aldrin i Michael Collins wyrusza w pierwszy w historii lot na Księżyc. 24 lipca następuje historyczny moment: Neil Armstrong schodzi ze statku, który wylądował na satelicie Ziemi. Człowiek stawia nogę na Księżycu. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - EKOLOGICZNE NOWALIJKI Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W swojej kolejnej wyprawie kulinarnej Karol wyruszy na zielone łąki nad Wisłą do kwitnącego sadu. Kiedy kończy się zima, pola i lasy zielenieją, wszyscy mamy ochotę, aby także nasze talerze były jak najbardziej zielone. Co ważne, Karol pokaże widzom nowe ekologiczne nowalijki, które zaczęły pojawiać się na rynku. Ekologiczne, czyli uprawiane bez nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, zielone roślinki są ciekawą propozycją na nasz stół. Kolejną ciekawostką jest fakt, że producenci takich ziół, warzyw i owoców czynią starania, aby także opakowania takich produktów były w pełni biodegradowalne, czyli żeby nie zanieczyszczały środowiska. Opowieść o tych wszystkich nowościach w produkcji żywności ekologicznej będzie tylko tłem do przygotowania przez Karola ciekawych potraw. Karol zaprezentuje trzy propozycje. Pierwszą będzie kurczak z młodą botwinką. Druga to ryba w zielonym sosie. A trzecia to wiosenna zupa, pełna kolorowych warzyw i nowalijek. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 10:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - INDIE. TYSIĄCE ZAPACHÓW POŁUDNIA (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Indie południowe to kolebka kultury Drawidów, kraina o długiej historii dynastycznej, imperialnej i kupieckiej. Sztuka i tradycje są tu do dziś niezwykle żywe. Wspaniałe pejzaże, świątynie i pałace nie pozostawią obojętnym nikogo, kto postanowi zwiedzić ten region. To także idealne miejsce dla ludzi szukających strawy duchowej. Podróż na południe Indii to niezapomniane przeżycie. Stosunkowo spokojna Kerala słynie z gościnności. Ten bogaty stan od wieków przyciąga kupców i poszukiwaczy przygód. Największe miasto stanu - Koczin, składa się z wielu wysp i półwyspów, między którymi kursują promy. Fort Koczin to historyczne centrum miasta. Warto spędzić tu kilka dni, by poznać historię regionu i odwiedzić liczne galerie sztuki. Całe miasto jest zwrócone ku morzu. Jedną z atrakcji stanową rozłożone, charakterystyczne sieci rybackie. Zostały tu przywiezione przez Chińczyków, na przełomie XIV i XV wieku. 12:20 Z NATURĄ NA CO DZIEŃ - WOJ. WIELKOPOLSKIE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Cykl 6 filmów dokumentalnych z udziałem aktora Mieczysława Hryniewicza, opowiadający o walorach historycznych i przyrodniczych polskiego odcinka międzynarodowej drogi wodnej E - 70. Notecią płyniemy do Drawska. Mała miejscowość gminna ma swoją marinę. Wokół Drawska rozciąga się Puszcza Notecka. Jeden z największych kompleksów leśnych w kraju słynie z czystego powietrza oraz różnorodnej flory i fauny. W drodze do Wielenia mijamy na Noteci zabytkowe, ponadstuletnie śluzy. Przez Białośliwie z XIX - wieczną kolejką wąskotorową dopływamy do Osieka nad Notecią, gdzie w skansenie zgromadzono ślady po Olędrach - są zabytkowe chaty, czuć klimat XVIII wieku. 12:50 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 2. OD UJŚCIA DUNAJCA DO UJŚCIA NARWI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 13:55 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WOLNA EUROPA W WARSZAWIE Magazyn, 28 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Wolna Europa w Warszawie. W 1989 roku w Europie Środkowej i Wschodniej nastała Jesień Ludów. I wtedy zdarzały się tutaj rzeczy do niedawna niewyobrażalne. 3 maja 1990 roku na Zamku Królewskim, w obecności Jana Nowaka Jeziorańskiego witano w kraju rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. A w kolejnych latach program RWE powstawał równocześnie w Monachium i w biurze przy ulicy Ursynowskiej w Warszawie. Gościem Andrzeja Mietkowskiego, drugiego szefa Biura RWE w latach 1991 - 1996, jest Maciej Wierzyński, pierwszy szef Biura RWE w Warszawie, od 1992 roku dyrektor Sekcji Polskiej Głosu Ameryki, autor magazynu Horyzont TVN24. Opowiada o początkach Polskiej Rozgłośni Radia Wolna Europa i pierwszych audycjach. O tym, jakie znaczenie miała decyzja szefostwa RWE, aby otworzyć biuro w Warszawie, jak na ten pomysł zareagowali dziennikarze i współpracownicy, kto był za, a kto przeciw. Maciej Wierzyński wspomina, jak dostał ofertę pracy w warszawskim biurze RWE, jak wyobrażał sobie działalność biura, z jakimi ludźmi współpracował. Opowiada o atmosferze w RWE w ówczesnym czasie, z jakimi opiniami, reakcjami się spotykali pracownicy radia, jak stopniowo zmieniała się rola warszawskiego biura i jego znaczenie. Wspomina, którzy prezydenci Stanów Zjednoczonych byli entuzjastami tego projektu, a którzy wręcz przeciwnie. Zastanawia się, czy to radio w latach 90. powinno być zamknięte. W programie cytowane są także archiwalne wypowiedzi Krzysztofa Bobińskiego, A. Rossa Johnsona, Marzeny Duchnowicz, Jana Tomczaka, Wojciecha Stockingera, Piotra Mroczyka, Jarosława J. Szczepańskiego, Aleksandra Łukaszuka, Kenana Aliyeva, Beaty Janosz, Akbara Ayazi, dr Jolanty Hajdasz, Jana Nowaka - Jeziorańskiego. Opowiadają oni o swoich doświadczeniach z RWE. O tym, że było to miejsce, w którym było dużo wolności, a wszyscy do swojej pracy podchodzili bardzo profesjonalnie. Wszystkie relacje były aktualne, pełne od A do Z, przygotowane zgodnie z zasadami rzetelnego dziennikarstwa i pokazujące pełne spektrum danego problemu. 14:30 LOVE STORY (LOVE STORY) Melodramat, 96 min, USA 1970 Reżyseria: Arthur Hiller Scenariusz na podstawie własnej powieści: Erich Segal Aktorzy: Ali MacGraw, Ryan O'Neal, John Marley, Ray Milland, Russell Nype, Katherine Balfour, Sydney Walker, Robert Modica i inni Gdy w 1970 r. 33 - letni wówczas profesor literatury na uniwersytecie Yale Erich Segal wydał niewielką powieść "Love Story", zapewne ani przez chwilę nie przypuszczał, że oto stworzył bestseller światowej miary. I właściwie trudno wyjaśnić, na czym polegał fenomen tej książki? z literackiego punktu widzenia raczej przeciętnej, w dodatku napisanej początkowo właśnie jako scenariusz filmowy, do którego inspiracją stała się ponoć autentyczna historia opowiedziana autorowi przez jednego ze studentów. Przenosząc książkę na ekran, Arthur Hiller pozostał wierny literackiemu pierwowzorowi: stworzył sentymentalną opowieść o zwyczajnej, a przez to tak poruszającej wszystkich miłości dwojga amerykańskich studentów, których dzieli, co prawda, status społeczny, ale łączy młodość, podobne spojrzenie na życie, zainteresowania. Niespodziewanie oboje stają wobec tragedii, której nie jest w stanie pokonać nawet najsilniejsze uczucie. Film otrzymał w 1971 r. Oscara za muzykę oraz sześć nominacji do nagrody Akademii we wszystkich najważniejszych kategoriach: dla najlepszego filmu, za reżyserię, scenariusz, dla najlepszego aktora i aktorki (Ryan O'Neal i Ali McGraw) oraz za drugoplanową rolę męską dla Johna Marleya. Ponadto zdobył pięć Złotych Globów (najlepszy film, reżyser, scenariusz, muzyka i aktorka pierwszoplanowa). Odtwórcy głównych ról z dnia na dzień stali się aktorską sensacją, nigdy później nie udało się im powtórzyć tego sukcesu. Oliver Barret IV, potomek bogatej bostońskiej rodziny, cieszący się wielkim powodzeniem wśród koleżanek przystojny student Harvardu, poznaje w bibliotece uniwersyteckiej Jenny Cavilleri, córkę rzemieślnika, włoskiego imigranta. Dziewczyna imponuje mu nie tylko urodą i inteligencją, ale także pewnością siebie i niezależnością poglądów. Znajomość między nimi wkrótce przeradza się w wielką miłość. Oliver pragnie poślubić Jenny. Przedstawia ją rodzicom, ale spotkanie przebiega w nie najlepszej atmosferze. Gdy ojciec chłopaka sprzeciwia się ich związkowi, Oliver zrywa z rodziną. Młodzi pobierają się, żyją w bardzo skromnych warunkach, ale są szczęśliwi. Jenny, która dla ukochanego zrezygnowała z kontynuowania studiów muzycznych, zarabia na utrzymanie udzielaniem lekcji śpiewu. Dzięki niej Oliver, pozbawiony teraz finansowego wsparcia rodziców, kończy jednak studia i zaczyna odnosić pierwsze sukcesy zawodowe. Oboje coraz częściej myślą o dziecku. Nieoczekiwanie badania lekarskie ujawniają, że Jenny jest śmiertelnie chora. 16:15 ZAGINIONY RĘKOPIS PIEŚNI LEGIONÓW Film animowany, 13 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Historia rękopisu Pieśni Legionów Polskich autorstwa Józefa Wybickiego. W filmie narratorką jest Stanisława Celińska, która opowiada zarówno w świecie realnym, jak i przenosi się do świata wirtualnego, staje się częścią animacji komputerowej. 16:30 W ROGATYWCE I TYGRYSIEJ SKÓRZE Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jerzy Lubach Scenariusz: Dawid Kolbaia, Jerzy Lubach Historia losów oficerów gruzińskich, którzy znaleźli się w szeregach Armii Krajowej w czasie II wojny światowej. Obecnie żyją w różnych krajach świata. W Polsce ma nastąpić odsłonięcie ich pomnika na terenie Muzeum Powstania Warszawskiego. 17:35 WOJOWNICY CZASU - WIŚLANIE CZYLI U ZARANIA DZIEJÓW Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Zawadzki, Grzegorz Gajewski Muzyka: Piotr Martuś Miłośnicy najstarszej historii Polski sięgają daleko poza X wiek, wiek chrztu Polski, aby odtworzyć początki naszej państwowości. Jednym z obrzędów sięgających do tradycji prechrześcijańskich jest krakowska "Rękawka". W każdy wtorek po Wielkanocy, przy Kopcu Krakusa wyznaczają sobie spotkanie bractwa i drużyny wczesnośredniowieczne, by świętować powitanie wiosny. 18:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 6 Serial historyczny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Monika Franczak, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Klemenryna Karnkowska, Weronika Humaj, Józefina Karnkowska, Karolina Bacia, Bartosz Szczerbiak, Jakub Sasak, Antoni Tyszkiewicz Bliźniaczki rozpoczynają naukę w szkole powszechnej i szybko stają się wyróżniającymi uczennicami. W klasie zabiegają o zainteresowanie tego samego chłopca, Pawła. Anna Lilpop przedstawia ojcu swoją nową miłość, Jarosława Iwaszkiewicza. Na budowie willi Stawisko Jasiek Winny dostaje pracę elektryka, a Damian, młody zdun, zakochuje się w chłopaku z budowy. Łucja zachwyca w szkole talentem plastycznym, ale siostra przełożona nie zamierza go wspierać. Bliźniaczki zaczynają rywalizować o względy Pawła. Po zakończeniu edukacji bliźniaczek w szkole powszechnej, rodzina Winnych dostaje niezwykłą propozycję od Stanisława Lilpopa. Pierwsze poważne uczucia Ani i Mani zostaną wystawione na próbę. 19:05 RADOSŁAW Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Małgorzata Brama Bohaterem filmu jest legendarny dowódca Powstania Warszawskiego urodzony w 1896 roku we Lwowie Jan Mazurkiewicz. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach. Po jej zakończeniu na stałe związał się z armią. W sierpniu 1939, przed wybuchem II wojny światowej, był w sztabie Grupy Operacyjnej Dywersji. W połowie września 1939 w Stanisławowie założył Tajną Organizację Wojskową. Po jej połączeniu w marcu 1943 z "Kedywem" - Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej - został zastępcą szefa organizacji, pułkownika Augusta Emila Fieldorfa, ps. "Nil", a 1 lutego 1944 objął dowództwo Kedywu. W Powstaniu Warszawskim dowodził zgrupowaniem (nazwanym od jego pseudonimu Radosław), w skład którego wchodziły oddziały: Broda 53, Zośka, Parasol, Miotła, Pięść i Czata 49. Przeszedł szlak bojowy od Woli, poprzez Stare Miasto, ewakuację kanałami, na Czerniaków i ponownie kanałami na Mokotów. Został poważnie ranny 11 sierpnia, w czasie walk w rejonie ulic Okopowej i Stawki. 2 października 1944 został awansowany na pułkownika. Po kapitulacji kontynuował działalność konspiracyjną, a po rozwiązaniu Armii Krajowej został delegatem na Obszar Centralny Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. 1 sierpnia 1945, w pierwszą rocznicę wybuchu powstania, został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Zwolniony po miesiącu, stanął na czele tzw. Centralnej Komisji Likwidacyjnej AK. 8 września 1945 zwrócił się do AK - owców z apelem o ujawnienie się i skorzystanie z amnestii. 4 lutego 1949 został ponownie aresztowany. Poddano go długotrwałemu śledztwu, próbując wymusić zeznania obciążające gen. Fieldorfa "Nila". 16 listopada 1953 został skazany na karę dożywotniego więzienia. Na wolność wyszedł w wyniku amnestii w 1956, a rok później został zrehabilitowany. Zmarł 4 maja 1988. [cyt: Rafał Pawłowski Portal filmowy"Kręci się"] 20:00 WOJNA WIETNAMSKA - IGRANIE Z OGNIEM. LATA 1961 - 63 ODC. 2/10 (THE VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2017 Reżyseria: Ken Burns, Lynn Novick Scenariusz: Geoffrey Ward Wykonawcy: Maciej Gudowski "Wojna wietnamska" to wciągająca, kompleksowa opowieść o wojnie w Wietnamie. Jej autorzy Ken Burns i Lynn Novick w nowatorski sposób przedstawili tę epicką historię. W serii znalazły się relacje ponad sześćdziesięciu świadków: Amerykanów walczących na wojnie, przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w tym konflikcie oraz wietnamskich kombatantów i cywili z obu stron barykady. Tworzony przez 10 lat serial doskonale ukazuje samą wojnę, ale i chaotyczną epokę, w której się toczyła. Scenariusze serii to dzieło Geoffreya C. Warda. Produkcją zajęli się: Sarah Botstein, Ken Burns i Lynn Novick. W filmach znalazły się rzadko pokazywane, zrekonstruowane cyfrowo, materiały archiwalne z całego świata, zdjęcia najbardziej znanych fotografów XX wieku, historyczne relacje telewizyjne, najbardziej poruszające materiały z prywatnych kolekcji, dotychczas niepublikowane nagrania dźwiękowe z rozmowami osób z administracji prezydentów Kennedy’ego, Johnsona i Nixona oraz ponad osiemdziesiąt legendarnych przebojów najpopularniejszych artystów tamtych czasów. Muzykę do filmu skomponowali Trent Reznor i Atticus Ross, zdobywcy Oskara za ścieżkę dźwiękową do filmu "Social Networks", oraz muzycy z organizacji Silk Road, przy udziale wiolonczelisty Yo - Yo Ma. 21:05 SZRAJBERKA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Dokument o historii życia Zofii Posmysz, więźniarki Auschwitz i Ravensbruck, pisarki i poetki, autorki m.in. opowiadania "Pasażerka" będącego kanwą scenariusza filmu Andrzeja Munka. Zofia Posmysz (rocznik 1923), pomimo swoich lat aktywnie działa na rzecz ofiar obozów zagłady, uczestnicząc w warsztatach dla młodzieży niemieckiej i polskiej, podczas których opowiada o horrorze obozowego życia oraz o przebaczeniu i pojednaniu. 22:10 MARATOŃCZYK (MARATHON MAN, THE) Dramat sensacyjny, 125 min, USA 1976 Reżyseria: John Schlesinger Scenariusz na podstawie własnej powieści: William Goldman Zdjęcia: Conrad Hall Muzyka: Michael Small Aktorzy: Dustin Hoffman, Laurence Olivier, Roy Scheider, William Devane, Marthe Keller, Fritz Weaver, Richard Bright, Marc Lawrence i inni "Maratończyk" Johna Schlesingera jest przede wszystkim filmem sensacyjnym, choć na tej kanwie reżyser połączył kilka motywów znacznie głębszych i istotniejszych: problem reperkusji i odradzania się faszyzmu, oskarżenie międzynarodowej mafii agentów tajnych służb, gotowych sprzymierzyć się z wrogiem dla obrony wspólnych interesów oraz gorzki obraz powszechnej obojętności, umożliwiającej przestępcom swobodę działania. Za podstawę filmu posłużyła bestsellerowa powieść pisarza i scenarzysty amerykańskiego Williama Goldmana, który ma w swoim dorobku scenariusze m.in. do takich głośnych dzieł, jak "Butch Cassidy i Sundance Kid", "Wszyscy ludzie prezydenta" czy "Iluzjonista". W przypadku "Maratończyka" amerykańscy krytycy dopatrywali się w powieści i w jej ekranizacji "metafizycznej głębi". Recenzenci europejscy byli mniej entuzjastyczni: potraktowali dzieło Schlesingera przede wszystkim jako znakomite kino akcji: perfekcyjne warsztatowo, świetnie zagrane, fotografowane w naturalnej, wielkomiejskiej scenerii, z kilkoma scenami budzącymi prawdziwą grozę, jak choćby wizyta jednego z bohaterów, nazistowskiego zbrodniarza Christiana Szella, w żydowskiej dzielnicy w Nowym Jorku, gdzie obozowy oprawca zostaje rozpoznany przez swe dawne ofiary. W wypadku samochodowym na Manhattanie ginie Klaus Szell, emigrant niemiecki, brat poszukiwanego zbrodniarza hitlerowskiego Christiana Szella. Świadkiem wypadku jest student Babe Levy trenujący biegi maratońskie. Tymczasem starszy brata Babe'a, Doc, przebywa w Paryżu, gdzie prowadzi podejrzane interesy, przysparzające mu dużo pieniędzy i jeszcze więcej wrogów. Cudem uchodzi cało z serii zamachów na jego życie dokonywanych przez niejakiego Chena, a w końcu pokonuje go w morderczym pojedynku. Babe poznaje w uniwersyteckiej bibliotece młodą Szwajcarkę, Elsę, w której się zakochuje. Pewnego wieczoru w Central Parku oboje zostają napadnięci przez nieznanych mężczyzn. Kilka dni później w Nowym Jorku zjawia się Doc. Podczas wspólnego obiadu zarzuca Elsie, że okłamuje Babe'a co do prawdziwego celu jej spotkań z nim. Między braćmi dochodzi do scysji, Elsa ucieka. Na wieść o śmierci Klausa przebywający w Urugwaju Christian Szell postanawia przyjechać do USA, aby podjąć zdeponowane w banku diamenty. Do tej pory robił to jego brat, poza nim Szell nikomu nie dowierza. Na lotnisku w Nowym Jorku witają go dwaj mężczyźni, którzy wcześniej napadli na Babe'a i Elsę. Wieczorem Szell spotyka się z Dokiem i rani go śmiertelnie bagnetem. Doc ostatkiem sił dociera do mieszkania brata i tam umiera, nie zdążywszy wypowiedzieć ani słowa. Agent policji, Janeway, wyjaśnia Babe'owi, że jego brat był agentem wywiadu i tropił hitlerowskich przestępców. Tej samej nocy Babe zostaje porwany przez ludzi Szella, którzy torturują go w wymyślny sposób usiłując się dowiedzieć, co Doc powiedział mu przed śmiercią. Babe'owi udaje się uciec. Wkrótce odkrywa, że Janeway pracuje na dwie strony: dla rządu i dla Szella. Ale nie tylko on jest na usługach demonicznego zbrodniarza. 00:20 UNIA LUBELSKA. KOPIA I ORYGINAŁ Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Tomasz Płuciennik, Lidia Chołody, Marek Stremecki Unia Lubelska to jeden z najważniejszych momentów w polskiej historii. Została zawarta 1 lipca 1569 roku, tworząc fundament pod Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Wspólne państwo Polaków i Litwinów trwało przez ponad dwa wieki aż do czasu, kiedy zniknęło z mapy Europy po rozbiorach w 1795 roku. Kopia konserwatorska Unii Lubelskiej będzie jednym z najważniejszych eksponatów Muzeum Historii Polski. Film opowiada o kulisach powstania oryginalnego dokumentu i jego burzliwej historii. Mówi o tym, jak dużym wyzwaniem było stworzenie kopii, która miała dorównać oryginałowi. Twórcy odkrywają sekrety pracy kopistów. Rozmawiają też z archiwistami, którzy chronią najcenniejsze polskie dokumenty. 00:55 POLSKIE 100 LAT - STALINIZM W POLSCE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Stalinizm w Polsce wprowadzano pod nadzorem i pod dyktando sowieckich doradców, którzy niejednokrotnie pełnili wysokie funkcje w aparacie rządowym, partyjnym i sądowym. Terror stawał się zjawiskiem nie tylko masowym, ale również powszechnym, z czasem żadne, nawet najwyższe stanowisko w państwie czy partii przed nim nie chroniło. Liczba więźniów politycznych osiągnęła apogeum w 1948 roku - około 173 tysięcy osób. W tamtych latach uwięziony był więc co 140 mieszkaniec Polski. Liczba orzeczonych wyroków śmierci wyniosła nie mniej niż 5 tysięcy. Wykonano ponad 2, 5 tysiąca. Liczbę osób, które zmarły lub zginęły w więzieniach w latach 1945 - 1956 szacuje się na ponad 20 tysięcy. Stalinizm to nie tylko terror i represje, ale również nachalna propaganda, silne skrępowanie nauki i kultury w ramach ideologicznej ortodoksji. Władze pragnęły dokonać w sposób najbardziej forsowny przekształcenia nie tylko instytucji państwa, ale również przebudowy człowieka. 01:25 POWIEDZ MI DLACZEGO? Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2006 Reżyseria: Małgorzata Imielska Scenariusz: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol-Borodziuk Poznali się w 1936 roku w Otwocku. Jurek właśnie został wyrzucony z drugiego już gimnazjum. W nowej szkole koedukacyjnej chłopak zwrócił uwagę na Stellę. Piękna, czarnowłosa dziewczyna o śniadej cerze wpadła mu w oko. I choć pochodzący z żydowskiej rodziny Jurek wolał Polki, zakochał się w Żydówce. Rodzice Stelli krzywo patrzyli na związek swojej uwielbianej córeczki z "warszawskim łobuzem". Ale znajomość kwitła, młodzi często spacerowali razem "aleją kochanków" - drogą z Otwocka do Śródborowa. Kiedy wybuchła wojna, Stella i Jurek, jak wszyscy polscy Żydzi, znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. On dość szybko postanowił wstąpić do konspiracji. Znajomy, Malinowski, załatwił chłopakowi fałszywe, aryjskie papiery. Jurek wiedział, jak zmylić Niemca czy szmalcownika. Chodził sprężystym, zawadiackim krokiem, wyprostowany, z młodzieńczą bezczelnością w oczach. Wstąpił w szeregi Narodowych Sił Zbrojnych, podziemnej organizacji kładącej wielki nacisk na wartości narodowe. Niektórzy towarzysze broni Jurka, nieświadomi jego prawdziwego pochodzenia, wyrażali antysemickie uwagi i doceniali rolę Hitlera w "oczyszczaniu" Polski z Żydów. Doskonale zakamuflowany wśród nich młodzieniec nie zapomniał o Stelli. Parokrotnie pomagał jej przenieść się z miejsca w miejsce. Uratował życie dziewczynie, kiedy hitlerowcy likwidowali otwockie getto. Spotykali się potajemnie, w tajemnicy też wzięli ślub. Wkrótce jednak doszło do tragedii. Podczas jednej z akcji Jurek został schwytany przez Niemców. Nieświadoma jego losu, przerażona Stella opuściła Polskę. Po wojnie Jurek, który przeżył piekło obozów koncentracyjnych, postanowił odnaleźć żonę. Ta jednak całkiem zerwała kontakty. Zrozpaczony mężczyzna szukał jej po całej Europie, aby w końcu dowiedzieć się, że Stella ponownie wyszła za mąż i wyemigrowała ze Starego Kontynentu. Po ponad pięćdziesięciu latach dawni kochankowie i małżonkowie wspominają swoją pierwszą miłość. Dzielą ich tysiące kilometrów - Stella mieszka w Bostonie w USA, Jurek w Izraelu. On nadal nie może zrozumieć, czemu żona go opuściła i uciekła z innym. Czy uda im się zobaczyć i porozmawiać po raz pierwszy od pół wieku?