TVP Historia Piątek, 01.05.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 MAJA ODC. 549 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1941 - premiera filmu Orsona Wellesa "Obywatel Kane"; 1948 - pierwszy Wyścig Pokoju; 1971 - robotnicy Wybrzeża złożyli kwiaty na grobach kolegów zabitych w grudniu 1970 r. ; 1991 - Jan Paweł II ogłosił swą trzecią encyklikę "Centesimus annos"; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 70 "PACZKA Z BERLINA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Trwa obława KBW na Władka, Michała i ich kolegów z oddziału. Po nieudanej akcji odbicia Janisza ze szpitala, partyzanci ukrywają się we wsi, dokąd przybywa dowodzący akcją pułkownik Jabłoński. Sytuacja konspiratorów staje się coraz trudniejsza. Rainer i Karkowski wpadają na siebie w hotelu. Karkowski dostaje propozycję nie do odrzucenia. Rainer nie wie jednak, że sam jest bacznie obserwowany przez dwóch tajemniczych typów. Misja Rainera i Celiny jest prześwietlana przez komunistyczne służby. Ruda próbuje się kontaktować z Marią, wysyła gryps. Bronek dołącza do Wandy w ich nowym mieszkaniu w Otwocku. Oboje starają się odbudować zaufanie do siebie. Nie ułatwia im tego wciąż niewypełniona misja Bronka. Celina śledzi profesora politechniki Błaszczyka, z którym niedawno kontaktował się poszukiwany przez nią Blachnitzky. Celina zastaje profesora na zaskakującym spotkaniu... Pomimo protestów Wandy, Bronek rusza tropem Karkowskiego. 08:20 HISTORIA POLSKI - MATKA 24H Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Reżyseria: Marcin Janos Krawczyk Scenariusz: Marcin Janos Krawczyk Zdjęcia: Marcin Sauter, Michał Marczak, Marcin Kukielski, Karolina Krawczyk Pretekstem do opowiedzenia tej historii jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który "wędruje" po rodzinach, od domu do domu, pozostając w każdym z nich przez 24 godziny. Osią filmu jest dom Justyny - osiemnastolatki, która po śmierci matki stara się o przejęcie praw nad osieroconym rodzeństwem. Obserwujemy ich codzienne życie, pełne napięcia, ale także nadziei, że los ich nie rozdzieli. Film jest próbą odpowiedzi na pytanie, czym jest wiara w kontekście tragedii życiowej, cierpienia i bezradności. Jest to także opowieść o polskiej wsi i jej tradycjach związanych z kultem świętego obrazu. 09:20 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 1/3 Serial historyczny, 45 min, Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk Muzyka: Krzesimir Dębski Występują: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Kiedy pod Kruszwicą pojawił się konny posłaniec i obwieścił zwycięstwo wyprawy wojów na Poznań, książę Popiel triumfował. Ale radość z pokonania dawnego przeciwnika nie trwała długo. Wraz z wyprawą wracali dwaj bratankowie księcia, cali i zdrowi, choć wedle planów władcy mieli zginąć. Otoczeni troskliwą opieką piastuna młodzieńcy dokonali na wojnie wielkich czynów i dowiedli swojej dojrzałości, aby przejąć od Popiela tron, który ten zajmował od czasu śmierci ich ojca. Prócz chwały pełnoletnich bratanków sen z powiekspędzała księciu przepowiednia zagłady, jaką otrzymał od wieszczki w świątyni Światowida. Śmierć Popielowi miały zadać myszy i, choć pomny wróżby władca szybko wygubił podejrzewany o spisek ród Myszków, nadal dręczyła go złowroga świadomość groźby utraty tronu i życia. Tej nocy, kiedy okryci chwałą bratankowie księcia zasiedli wraz z nim i całym książęcym rodem do uczty, pan na Kruszwicy zapowiedział, że następnego dnia odda tron. Ale tak naprawdę Popiel nie zamierzał rezygnować z władzy, chciał natomiast zapewnić sukcesję swojemu synowi. Gdy jego równie ambitna i bezwzględna żona uśpiła biesiadników przygotowaną miksturą, książę wdarł się do sypialni bratanków i zamordował jednego z nich sztyletem drugiego. Rankiem skrwawiony brzeszczot posłużył za dowód bratobójstwa. Nieszczęsny właściciel sztyletu stracił oczy, zaś Popiel umocnił się na tronie. Podejrzewając opór wolnych kmieciów, rozpuścił swoich wojów po kraju, aby przywiedli nad Gopło zakładników. Tymczasem z dala od wielkiej polityki pana na Kruszwicy w borze poluje Ziemowit, syn Piasta. W pewnym momencie do uszu myśliwego dolatują krzyki młodej dziewczyny, którą osaczyli słudzy Popiela. Ziemowit przychodzi z pomocą pięknej Dziwie, córce kmiecia Wisza. Między młodymi rodzi się uczucie, ale dziewczyna ma zostać kapłanką. Ziemowit postanawia starać się o rękę Dziwy i odwiedza dom Wisza, skąd właśnie wojowie Popiela uwożą kmiecego syna, Sambora, jako zakładnika do Kruszwicy... Jerzy Hoffman, reżyser ekranizacji Sienkiewiczowskiej "Trylogii", tym razem podjął się przenieść na ekran powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego "Stara baśń". Akcja toczy się w IX w. , na terenach przyszłej Polski, zamieszkiwanych przez liczne plemiona słowiańskie. W serialu pojawia się plejada polskich gwiazd oraz znany z roli Bohdana Chmielnickiego w "Ogniem i mieczem" ukraiński aktor Bohdan Stupka. Zdjęcia kręcono w okolicach Żnina, Rogalina i Biskupina. 10:10 MEGALITY HISTORIA SPRZED 5500 LAT Dokument fabularyzowany, 66 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński "Megality - historia sprzed 5500" lat Krzysztofa Paluszyńskiego odkrywa przed widzami tajemnice, na miarę Stonehenge, jakie skrywają polskie ziemie. Megality to monumentalne budowle z ziemi i kamienia, o długości dochodzącej nawet do 150 metrów. Jednak w przeciwieństwie do kamiennych kręgów z południowej Anglii, które przyciągają turystów z całego świata, w Polsce wie o nich zaledwie garstka naukowców. Ponadgodzinny fabularyzowany dokument Krzysztof Paluszyńskiego odtwarza historię polskich megalitów i przybliża ją odbiorcom, używając do tego technik filmowych zdolnych oddać prawdziwą magię zamierzchłych czasów i tych miejsc. Film składa się z prezentacji do dziś zachowanych artefaktów kultury pucharów lejkowatych (nazwanej tak od kształtu wytwarzanych wówczas naczyń), fabularyzowanych scen ilustrujących życie ludzi tej epoki, wypowiedzi naukowców, wizualizacji w formie animacji 3D, a także dokumentacji prac archeologicznych. Wszystko to ma na celu zbudowanie obrazu i przybliżenie historii prastarych mieszkańców obszaru dzisiejszej Polski. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom i precyzyjnie zaplanowanym kadrom, widzimy świat, który już dawno przestał istnieć. Jego pozostałości, znane są jednak tylko nielicznym - wąskiej grupie archeologów i naukowców, władzom gmin, mieszkańcom przyległych domostw i wsi, i pasjonatom, których te zamierzchłe czasy niezwykle inspirują. Film sprawia, że ten miniony świat choć na chwilę staje się częścią i elementem naszej rzeczywistości. 11:30 TESLA (TESLA) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2016 Reżyseria: David Grubin Scenariusz: David Grubin Nikola Tesla przez wiele osób postrzegany jest jako postać tragiczna, inżynier wizjoner, który zmarł w ubóstwie i w zapomnieniu, przyćmiony przez takie postaci jak Edison czy Marconi. Niestrudzony wynalazca, który zarejestrował wiele patentów i opracował wiele sprawnych prototypów, zyskał sławę dzięki swoim oszałamiającym pokazom. Publiczność licznie gromadziła się, żeby zobaczyć, jak prąd o napięciu tysięcy volt przepływa przez jego ciało, które pozornie stawało w płomieniach i oślepiało oszołomioną widownię. Tesla twierdził, że odbiera sygnały z kosmosu i planował wykorzystanie naturalnego ładunku Ziemi do wytwarzania darmowej elektryczności (wolnej energii). Dlatego obraz Tesli jako magika i szalonego naukowca przyćmił Teslę, genialnego inżyniera, wizjonera bezprzewodowego świata, w którym obecnie żyjemy. Choć błądził między spektakularnym sukcesem a porażką, był człowiekiem z krwi i kości, wspaniałym wynalazcą i oddanym swojej pracy inżynierem. Na jego upadek tylko częściowo miały wpływ pomysły, oddalające się od naukowych wynalazków ku wizjom przyszłości, mogącym w jego czasach przyprawiać o zawrót głowy. Jednak to jego technologia umożliwiła wejście w wiek elektryczności w XX. wieku, a jego wizje w bezprzewodowy świat XXI wieku. Film "Tesla" opowiada o życiu człowieka, którego pomysły zrewolucjonizowały jego czasy i nasze. Do dziś wielu naukowców uważa, że najważniejsze wynalazki Tesli utajniono, takie jak bezprzewodowy przesył energii elektrycznej, teleportację, sztuczną inteligencję i lasery wojskowe. 12:40 ZAWRÓCONY Groteska polityczna, 79 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Marek Kondrat, Marek Frąckowiak, Stanisław Górka, Henryk Bista, Zofia Rysiówna, Anna Waszczyk, Leszek Zduń, Monika Bolly, Krzysztof Janczar, Ryszard Jabłoński, Lech Ordon, Jerzy Słonka i inni Kazimierz Kutz nakręcił "Zawróconego" trochę mimochodem. Nie mogąc chwilowo zebrać funduszy na dokończenie dramatu "Śmierć jak kromka chleba" o masakrze górników w kopalni "Wujek", napisał scenariusz gorzkiej komedii, również osadzonej w śląskich realiach stanu wojennego. Akcja "Zawróconego" rozgrywa się cztery miesiące przed tragicznymi wydarzeniami w "Wujku". Tomasz Siwek pracuje w śląskiej elektrociepłowni, rozwożąc wodę sodową wśród robotników. Jest członkiem PZPR, więc partyjny zwierzchnik namawia go do szpiegowania kolegów z "Solidarności" podczas wiecu w Katowicach. Tomek bez zbytnich oporów wyraża zgodę. W nagrodę czekają go wczasy w Bułgarii i bliżej nieokreślone, ale atrakcyjne "kursy". Poza tym, jako chłop z pochodzenia, nie czuje zbytniej więzi z wielkomiejskim proletariatem. Niestety, w czasie manifestacji Siwek daje się porwać nastrojowi chwili i zapomina o swoim zadaniu. Zaczyna wspólnie z innymi śpiewać "My chcemy Boga" i staje się ofiarą milicyjnego pościgu. Krótko mówiąc, z niedoszłego konfidenta przeobraża się niemal w opozycjonistę. Konsekwencje nie każą na siebie długo czekać. Tomkowi udaje się wprawdzie bezpiecznie wrócić do domu, jednak już następnego dnia... W niedługim, zręcznie zrealizowanym filmie Kutz udanie połączył powagę z humorem, a nawet farsą i groteską. "Zawróconym" dopisał też kolejny rozdział do swojej snutej od lat śląskiej opowieści, na którą składają się jego najwybitniejsze filmy: "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Paciorki jednego różańca", "Na straży swej stać będę", "Śmierć jak kromka chleba" (miała premierę niedługo po "Zawróconym"). Powstała trochę przypadkowo gorzka komedia Kutza została dobrze przyjęta przez widzów i krytykę, a niekryjącego agnostycyzmu reżysera skomplementował nawet katolicki "Ład", dopatrując się w "Zawróconym" pochwały "tradycyjnej polskiej rodziny, gdzie ostoją dla zanurzonego w świat pracy, polityki, wyzwań, życiowych wyborów mężczyzny jest spokój i stabilizacja domowego ogniska". Największym jednak - jak dotąd - sukcesem filmu było przyznanie mu w 1994 roku Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na tej samej imprezie nagrodę za główną rolę męską otrzymał też Zbigniew Zamachowski (odtwórca postaci Tomka), a za muzykę Jan Kanty Pawluśkiewicz. Film zebrał także laury na festiwalach w Berlinie, Moskwie i Utrechcie. 14:30 TOWARZYSZ WIESŁAW OD AGITATORA DO DYKTATORA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2014 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Sylwetka Władysława Gomułki, towarzysza Wiesława - pierwszego sekretarza KC PZPR w latach 1956 - 1970. Oczywiście życiorys polityka nie może być oderwany od czasów i wydarzeń, w których brał on udział, czy też które sam kształtował swoimi decyzjami, stając się za nie odpowiedzialnym. Dlatego biografia Gomułki została ukazana na tle najważniejszych wydarzeń jego epoki: rok 1956 (objęcie władzy, wielkie nadzieje wiązane przez społeczeństwo z Władysławem Gomułką); rok 1968 (zamieszki na uczelniach, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji; prowadzona od 1967 r. pod hasłem walki z syjonizmem nagonka na Żydów; samospalenie się Ryszarda Siwca podczas uroczystości dożynkowych); rok 1970 (uznanie przez RFN zachodniej granicy PRL; wydarzenia na Wybrzeżu - użycie broni wobec robotników; odwołanie Gomułki z piastowanych przez niego stanowisk. 15:40 WOJNA STULETNIA - WOJNA W RODZINIE 1337 - 1360 ODC. 1/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa nadana przez XIX - wiecznych historyków serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat w XIV i XV wieku pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec francuskiego. Historyk kultury, dr Nina Ramirez, próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw, artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 16:40 ROK 1966 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Władze komunistyczne w Polsce Ludowej postanowiły rozegrać 1000. rocznicę chrztu Polski do wzmocnienia swojej pozycji w kraju i rozpoczęły bezpardonowy atak na Kościół. Jeszcze 1957 r. z inicjatywy prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego episkopat ogłosił Wielką Nowennę, 10 - letni program duszpasterski, którego ukoronowaniem miały być uroczystości upamiętniające przyjęcie chrztu przez Mieszka I. W opozycji do LKościoła rok później sejm PRL przyjął specjalną uchwalił o obchodach tysiąclecia państwa polskiego. Tak w połowie lat sześćdziesiątych sytuację na froncie ideologicznym ocenił przewodniczący Komisji KC PZPR ds. Kleru Zenon Kliszko. "Rozpoczęła się w nowych warunkach walka o to, kto ma kierować narodem, kto ma sprawować rząd dusz w narodzie". PZPR postanowiła zastosować nową, odmienną od tej stosowanej latach stalinowskich, strategię walki z Kościołem katolickim. Ekipa Gomułki postanowiła zrezygnowała z sięgnięcia po represje i prześladowania księży oraz hierarchów kościelnych. Towarzysz Wiesław miał świadomość, że tego typu działania przysparzają Kościołowi męczenników, a osiągnięte rezultaty będą przeciwne do oczekiwanych. Plan władz komunistycznych był jasny: zorganizowanie atrakcyjnych kontrobchodów tysiąclecia, utrudnienie wiernym udziału w organizowanych przez Kościół uroczystościach oraz obniżenie rangi całego wydarzenia organizowanego przez Episkopat - między innymi poprzez niewpuszczenie do Polski gości zza granicy. Film dokumentalny pokaże kulisy działań władz komunistycznych zmierzające do zniweczenia planowanych przez Kościół katolicki obchodów 1000 - lecia chrztu Polski. Osią fabuły będzie rywalizacja dwóch przywódców - stojącego na czele władz komunistycznych i aparatu represji Władysława Gomułki i zwierzchnika Kościoła rzymskokatolickiego, Prymasa Tysiąclecia - kardynała Stefana Wyszyńskiego. Punktem wyjścia do opowieści o wydarzeniach sprzed pięćdziesięciu lat będą przypadające w 2016 obchody 1050. rocznicy chrztu Polski, rozpoczynające się uroczystościami w Gnieźnie z udziałem Episkopatu Polski. W czasie mszy w katedrze gnieźnieńskiej 14 kwietnia 2016 roku, zwierzchnicy polskiego Kościoła będą dziękować za chrzest Polski. Dziś każdy może wziąć udział w tych uroczystościach, bez obaw przed represjami czy negatywnymi konsekwencjami. Wszyscy uznają je za ważny element polskiego życia społecznego i religijnego. 50 lat temu było inaczej. Zaangażowanie się w obchody 1000 - lecia chrztu Polski groziło poważnymi konsekwencjami osobistymi i zawodowymi z więzieniem włącznie. Autorzy filmu wykorzystają wypowiedzi ekspertów oraz świadków epoki, którzy brali udział w opisywanych wydarzeniach. Zobaczymy mało znane materiały archiwalne oraz teledyski i fragmenty filmów fabularnych. 17:40 HISTORIA POLSKI - DZIEŃ PIERWSZY - 1 MAJA 2004 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2005 Reżyseria: A.Marek Drążewski Scenariusz: A.Marek Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp, Sławomir Wrzosiński 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Autorzy filmu wykorzystali obrazy z kilkudziesięciu kamer warszawskiego Centrum Monitoringu, rozmieszczonych w różnych punktach miasta (m. in. na placu Zamkowym, placu Piłsudskiego, Stadionie X - lecia, placu Teatralnym, ulicach Popiełuszki, Krasińskiego, Grochowskiej, Grójeckiej), aby pokazać, jak tego dnia wyglądała Warszawa, jak jej mieszkańcy przyjmowali ten ważny historyczny moment, jakie towarzyszyły temu reakcje, oceny i nastroje. Co myśleli wówczas politycy i zwykli obywatele. Fajerwerkom, strzelaniu korków od szampana, radosnym śpiewom euroentuzjastów widzących we wstąpieniu do UE szansę szybszego rozwoju cywilizacyjnego, otwarcia na rynki pracy, zwiększenia konkurencyjności naszej gospodarki, towarzyszyły pełne najczarniejszych wizji wypowiedzi przeciwników wstąpienia Polski do UE, którzy z kolei wieszczyli zastąpienie "czerwonej dyktatury moskiewskiej", żółto - granatową dyktaturą brukselską", utratę tożsamości i suwerenności narodowej, gwałtowne zubożenie społeczeństwa itp. Jedni i drudzy organizowali w Warszawie pochody: jedni parady radości, drudzy - niemal żałobne marsze. Między tymi dwoma odłamami błąkali się ci, którzy po 1 maja 2004 nie spodziewali się żadnych zmian, ani na lepsze, ani na gorsze. Nadzieja i optymizm dominowały wśród ludzi młodych, obawy i niezadowolenie wśród starszych, ale kryterium wiekowe nie było ani jedynym, ani najważniejszym wyznacznikiem opinii. Nie brakowało młodych malkontentów i uradowanych staruszków, którzy cieszyli się, że ich wnukom"będzie się żyło lepiej". Nawet jeśli nie od razu. W sumie jednak ten dzień upłynął w stolicy i poza nią dość spokojnie: może dlatego, że, korzystając z pięknej pogody, większość rodaków wyjechała wówczas na łono przyrody? Po czasie, jaki upłynął, możemy się pokusić o pierwsze oceny, kto miał rację. Ale na w pełni obiektywne opinie trzeba jeszcze trochę poczekać. Bo przecież dopiero uczymy się"bycia w Unii". 19:00 CZAS HONORU - ODC. 71 "DZIECI WOJNY" Serial wojenny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Woźniak dowiaduje się o pieniądzach przywiezionych w plecaku Michała. Otwiera się przed nim szansa na spłacenie Rainera. Dochodzi do sporu między Michałem i Władkiem. Michał nie chce zostawić bratu pieniędzy, które miały być rozdzielone między całe podziemie. Władek jest wściekły. Michał jedzie do Warszawy, gdzie spotyka się z Leną. W Hotelu Royal UB przesłuchuje gości w sprawie niedawnej strzelaniny. Przerażony Rainer zaraz po przesłuchaniu idzie do Woźniaka i Emilii. Daje im nowe ultimatum. Emilia spotyka się ze swoim wojennym ukochanym. Kobieta jest początkowo wściekła, oskarżając byłego narzeczonego, że ją bezwzględnie porzucił. Bronek spotyka się z Celiną. Wypytując ją o Karkowskiego, orientuje się, że dziewczyna ma w Warszawie tajnego współpracownika. Przypadkowo, po roku rozłąki, Wanda spotyka Helenę. Podczas emocjonalnej rozmowy Wanda zwierza się matce z dręczących ją problemów. Porwany na ulicy dr Otto zostaje wywieziony do tajnego ośrodka rządowego, gdzie czeka na niego pułkownik Lebiediew. Starając się namówić doktora do współpracy, wyciąga asa z rękawa. W tym samym tajnym ośrodku rządowym dochodzi do siebie prezes Janisz. Trwają przesłuchania Rudej. Dziewczyna jest nakłaniana, by przyznała się do stawianych jej zarzutów. Ma szanse na proces i amnestię. Podczas napadu partyzantów na wojskową ciężarówkę konspiratorzy biorą w niewolę niezwykle cenną zakładniczkę. 20:00 POLSKIE 100 LAT - PODZIEMIE NIEPODLEGŁOŚCIOWE 1944 1953 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski - od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Podziemie niepodległościowe działające na ziemiach II Rzeczypospolitej, zajmowanych w latach 1944 - 1945 przez wojska sowieckie, w większości stanowiło bezpośrednią kontynuację konspiracji działającej w okresie II wojny światowej. Pozostawanie w podziemiu stworzonej do walki z Niemcami organizacji było interpretowane przez Stalina jako działanie wymierzone przeciwko Armii Czerwonej, a zatem sprzyjające Niemcom. Działania Sowietów pokazały jednoznacznie, że nie mają oni zamiaru tolerować jakichkolwiek niekontrolowanych przez siebie organizacji polskich. Wśród przywódców Państwa Podziemnego następowała szybka zmiana oceny i roli Moskwy. Dotychczasowa mieszanina nadziei i niepewności, wyrażająca się w oficjalnym określaniu Związku Sowieckiego sojusznikiem naszych sojuszników, ustępowała przekonaniu, iż nadszedł czas kolejnej okupacji, której należy dać zbrojny odpór. Można szacować, że przez organizacje i grupy konspiracyjne przewinęło się ponad 120 tysięcy osób. Niemal połowa z nich wyszła z AK. Około 30 tysięcy konspiratorów było związanych z podziemiem narodowym, głównie z Narodowym Związkiem Wojskowym. Mniej więcej tyle samo osób należało do różnych lokalnych organizacji i grup konspiracyjnych oraz nieafiliowanych oddziałów zbrojnych. Wiele z nich za swą działalność zapłaciło życiem, zdrowiem, długoletnią utratą wolności i szans na normalne życie po uwolnieniu. 20:40 TEATR TELEWIZJI - KONSTYTUCJA TRZECIEGO MAJA Spektakl, 86 min, Polska 1976 Autorzy: Andrzej Lipiński, Grzegorz Królikiewicz Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Drugi reżyser: Kazimierz Korytowski Realizacja tv: Ryszard Kośmiński Scenografia i kostiumy: Mariusz Chwedczuk, Wojciech Mierzwiak Opracowanie inscenizacyjne: Andrzej Lipiński, Grzegorz Królikiewicz Występują: Wieńczysław Gliński, Józef Duriasz, Józef Fryźlewicz, Wacław Ulewicz, Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Tadeusz Janczar, Zygmunt Malanowicz, August Kowalczyk, Leszek Herdegen, Władysław Kowalski, Henryk Giżycki, Tadeusz Borowski, Grażyna Barszczewska, Anna Milewska, Aleksander Gąssowski, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kaliszewski, Tadeusz Pluciński, Stanisław Niwiński, Jerzy Bończak, Mieczysław Milecki, Olgierd Łukaszewicz, Jan Ciecierski, Eugeniusz Kamiński, Stanisław Brejdygant, Bogusz Bilewski, Małgorzata Potocka, Andrzej Przybylski, Stanisław Zatłoka, Barbara Zgorzalewicz, Mieczysław Kalenik, Bogdan Łysakowski, Franciszek Trzeciak, Mieczysław Patek, Jerzy Cnota i inni Widowisko teatralne, przedstawiające okoliczności i konsekwencje uchwalenia Konstytucji 3 Maja - od czasu rozpoczęcia obrad przez Sejm Czteroletni (1788 - 1792) do momentu przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy (23 lipca 1792). Spektakl (pierwotnie noszący tytuł "Konstytucja 3 Maja") zrealizowano w rekordowym czasie trzech tygodni. Telewizyjna prapremiera odbyła się 3 maja 1976 roku, w 185, rocznicę ogłoszenia pamiętnej Ustawy Rządowej. Realistyczno - metaforyczne dzieło Królikiewicz przypadło do gustu polskiej widowni, lecz wywołalo liczne kontrowersje historyków. Jerzy Mikke i Jerzy Łojek - autorzy początkowej wersji scenariusza - kiedy zobaczyli, co zostało po "obróbce" reżysera, zrzekli się praw do autorstwa tekstu. Drugi z nich napisał nawet spory artykuł wytykający inscenizacji Królikiewicza poważne niejasności i błędy historyczne. Wskutek interwencji cenzury filipikę Łojka opublikowano dopiero 5 lat później, kiedy z okazji 190. rocznicy Konstytucji Telewizja po raz kolejny nadawała "Trzeci maja". Mimo upływu lat i sprzecznych ocen, widowisko Królikiewicza wciąż cieszy się uznaniem publiczności. Jego walory artystyczne, a zwłaszcza znakomite kreacje aktorskie, wielokrotnie chwalili nawet ci, którzy wytykali reżyserowi mijanie się z prawdą historyczną. Spektakl Królikiewicza ma bowiem w sobie to coś, co sprawia, że zostaje w pamięci. A na to już nic nie można poradzić. 22:20 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NIELEGAŁOWIE W MISJACH SPECJALNYCH Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Nielegałowie w misjach specjalnych Tajne komórki wywiadu koordynowały operacje agentów, zakonspirowanych pod przybraną tożsamością, bez osłony dyplomatycznej, namierzanych przez zachodnie kontrwywiady. Nielegałów PRL prowadził Oddział V Zarządu II Sztabu Generalnego. W Archiwum Zimnej Wojny - sekretne materiały szkoleniowe służb komunistycznych i rewelacje ekspertów na temat najbardziej efektownych akcji. Gośćmi Andrzeja Mietkowskiego są: dr Witold Bagieński, koordynator projektu badawczego IPN "Struktury i metody działania aparatur bezpieczeństwa w PRL" oraz dr Patryk Pleskot z IPN. Tematy: skąd wzięła się kwestia wykorzystywania nielegałów? Kto był pomysłodawcą tego projektu? Kim byli nielegałowie? Jakie musieli posiadać umiejętności? Pierwsza i druga fala tzw. nielegałów. Najbardziej spektakularne historie związane z nielegałami (kapitan Władysław Mróz, Adam Bitoński Beatrice, Zbigniew Kwiatkowski, Andrzej Madejczyk Lakar, Tomasz Turowski). Co stało się z siatkami nielegałów po 1990 roku? Czy Marian Zacharski, agent PRL - owskiego wywiadu w Stanach Zjednoczonych był nielegałem? Historia Jerzego Kaczmarka. Sukcesy działań nielegałów: sprawa Andrzeja Czechowicza. Jaką rolę pełni dzisiaj biały wywiad? 23:00 WSZYSTKO CO KOCHAM Dramat obyczajowy, 91 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Jacek Borcuch Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Daniel Bloom Aktorzy: Mateusz Kościukiewicz, Olga Frycz, Jakub Gierszał, Andrzej Chyra, Anna Radwan, Katarzyna Herman, Mateusz Banasiuk, Igor Obłoza, Marek Kalita, Zygmunt Malanowicz, Elzbieta Karkoszka, Brygida Turowska, Ewa Kolasińska - Szramel, Halina Skoczyńska, Grzegorz Gzyl Polskie Nagrody Filmowe Orzeł 2011 w kategorii: najlepszy scenariusz, odkrycie roku dla Mateusza Kościukiewicza oraz nagroda publiczności. Złota Kaczka ' 2011 przyznawana przez magazyn "Film" w kategorii: najlepszy polski film o miłości. Nagroda za scenografię dla Elwiry Pluty na FPFF w Gdyni w 2009 roku. Wyróżnienia na festiwalach w Brukseli, Setubal, Cottbus, Wrześni i in. Dramat "Wszystko, co kocham" został zgłoszony przez specjalną komisję jako polski kandydat do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny w 2011 r. Bohaterowie filmu to młodzi ludzie kończący szkołę średnią, którym przyszło żyć w burzliwych dla historii Polski czasach. Akcja rozgrywa się na polskim Wybrzeżu, gdzie na tle dyskretnie zarysowanych wątków o walczącej o wolność i demokrację Solidarności oraz przygotowaniach władz komunistycznych do wprowadzenia stanu wojennego, widz śledzi perypetie wkraczających w dorosłość szkolnych przyjaciół. Ich pierwsze fascynacje seksem, tęsknoty za prawdziwą miłością, pierwsze sercowe i rodzinne dramaty. Jeszcze niewiele wiedzą o życiu, nie mają doświadczenia w kontaktach z płcią odmienną, ale podążają swoimi drogami, próbują realizować marzenia, zapewnić sobie lepsze jutro. Niełatwo jest jednak dorastać w PRL - u, myśleć o normalnym życiu i przyszłości pod peerelowskimi rządami. Jest wiosna 1981 r. W nadmorskim miasteczku wraz z rodzicami i młodszym bratem Staszkiem mieszka Janek, syn oficera marynarki wojennej i pielęgniarki. Wraz z bratem i przyjacielem Kazikiem gra w zespole punkrockowym o nazwie WCK (Wszystko, co kocham), którego jest założycielem. Razem organizują próby, szykując się na festiwal w Koszalinie. Janek zakochuje się w szkolnej koleżance Basi, której ojciec jest działaczem Solidarności i uważa, że jego córka nie powinna zadawać się z synem "partyjniaka". Wygląda na to, że rodzące się między nimi uczucie jest z góry skazane na przegraną. Czy młodzi ludzie odnajdą więc w sobie tyle siły, by jednak nie wyrzec się zakazanej miłości? Tymczasem nadchodzi koniec roku. Przyjaciele oblewają na plaży to radosne wydarzenie. Basia wyjeżdża na wakacje do rodziny do Niemiec, a Janek już zaczyna tęsknić. Jego smutek po wyjeździe dziewczyny łagodzi nadejście długo oczekiwanego listu. Na wieść, że zespół WCK jednak zaśpiewa w Koszalinie, radość muzyków nie ma końca. Koszaliński występ na długo zapadnie w pamięci członków grupy i ich wielbicieli. Beztroskie młodzieńcze lata przyjaciół przerywają nagle dramatyczne wydarzenia z 13 grudnia 1981 r. W wystąpieniu telewizyjnym gen. Jaruzelski ogłasza, że Rada Państwa wprowadziła o północy stan wojenny na obszarze całego kraju. Związek Janka i Basi zostaje wystawiony na ciężką próbę. Ojca dziewczyny aresztują za "wywrotową" działalność, ojciec Janka jest teraz wielką szychą. Przepełniona żalem Basia nie chce już widywać się z chłopakiem. Janek nawiązuje przelotny romans ze starszą od siebie kobietą, sfrustrowaną i zaniedbywaną żoną ważnego komisarza Sokołowskiego. Kiedy mężczyzna domyśli się prawdy, będzie mścił się jeszcze bardziej. Choć komisarz odwoła występ zespołu na szkolnym balu, młodzi ludzie nie dadzą się zastraszyć i stłamsić. Zdobędą się na odwagę, by wykrzyczeć swój ból, nienawiść, wściekłość. 01:50 DZIEŃ PIERWSZY - 1 MAJA 2004 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2005 Reżyseria: A.Marek Drążewski Scenariusz: A.Marek Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp, Sławomir Wrzosiński 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Autorzy filmu wykorzystali obrazy z kilkudziesięciu kamer warszawskiego Centrum Monitoringu, rozmieszczonych w różnych punktach miasta (m. in. na placu Zamkowym, placu Piłsudskiego, Stadionie X - lecia, placu Teatralnym, ulicach Popiełuszki, Krasińskiego, Grochowskiej, Grójeckiej), aby pokazać, jak tego dnia wyglądała Warszawa, jak jej mieszkańcy przyjmowali ten ważny historyczny moment, jakie towarzyszyły temu reakcje, oceny i nastroje. Co myśleli wówczas politycy i zwykli obywatele. Fajerwerkom, strzelaniu korków od szampana, radosnym śpiewom euroentuzjastów widzących we wstąpieniu do UE szansę szybszego rozwoju cywilizacyjnego, otwarcia na rynki pracy, zwiększenia konkurencyjności naszej gospodarki, towarzyszyły pełne najczarniejszych wizji wypowiedzi przeciwników wstąpienia Polski do UE, którzy z kolei wieszczyli zastąpienie "czerwonej dyktatury moskiewskiej", żółto - granatową dyktaturą brukselską", utratę tożsamości i suwerenności narodowej, gwałtowne zubożenie społeczeństwa itp. Jedni i drudzy organizowali w Warszawie pochody: jedni parady radości, drudzy - niemal żałobne marsze. Między tymi dwoma odłamami błąkali się ci, którzy po 1 maja 2004 nie spodziewali się żadnych zmian, ani na lepsze, ani na gorsze. Nadzieja i optymizm dominowały wśród ludzi młodych, obawy i niezadowolenie wśród starszych, ale kryterium wiekowe nie było ani jedynym, ani najważniejszym wyznacznikiem opinii. Nie brakowało młodych malkontentów i uradowanych staruszków, którzy cieszyli się, że ich wnukom"będzie się żyło lepiej". Nawet jeśli nie od razu. W sumie jednak ten dzień upłynął w stolicy i poza nią dość spokojnie: może dlatego, że, korzystając z pięknej pogody, większość rodaków wyjechała wówczas na łono przyrody? Po czasie, jaki upłynął, możemy się pokusić o pierwsze oceny, kto miał rację. Ale na w pełni obiektywne opinie trzeba jeszcze trochę poczekać. Bo przecież dopiero uczymy się"bycia w Unii". 02:55 TOWARZYSZ WIESŁAW OD AGITATORA DO DYKTATORA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2014 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Sylwetka Władysława Gomułki, towarzysza Wiesława - pierwszego sekretarza KC PZPR w latach 1956 - 1970. Oczywiście życiorys polityka nie może być oderwany od czasów i wydarzeń, w których brał on udział, czy też które sam kształtował swoimi decyzjami, stając się za nie odpowiedzialnym. Dlatego biografia Gomułki została ukazana na tle najważniejszych wydarzeń jego epoki: rok 1956 (objęcie władzy, wielkie nadzieje wiązane przez społeczeństwo z Władysławem Gomułką); rok 1968 (zamieszki na uczelniach, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji; prowadzona od 1967 r. pod hasłem walki z syjonizmem nagonka na Żydów; samospalenie się Ryszarda Siwca podczas uroczystości dożynkowych); rok 1970 (uznanie przez RFN zachodniej granicy PRL; wydarzenia na Wybrzeżu - użycie broni wobec robotników; odwołanie Gomułki z piastowanych przez niego stanowisk.