TVP Historia Sobota, 02.05.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MAJA. ODC. 550 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1519 - zmarł Leonardo da Vinci; 1933 - podobno pierwsza obserwacja potwora z Loch Ness; 1988 - początek kolejnego strajku w Stoczni Gdańskiej; 07:05 SEKRETY WYKUTE W KAMIENIU - ODC. 2/8 MARI, NAJSTARSZE Z MIAST (MARI, THE ORIGINES OF THE CITY) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2005 Reżyseria: All Carpenter W odcinku drugim podróżujmey do Mari - najstarszego z miast. Przez długie lata Mari było tylko nazwą w rejestrach. Miastem, w którym zgodnie z przekazami z Mezopotamii rezydowała po potopie 10. dynastia królewska. Potop to klęska żywiołowa w dawnych czasach, spowodowana wylewem Tygrysa i Eufratu. Kataklizm ten legł u podstaw sumeryjskiego mitu, który później przejęło Pismo Święte. Mari stało się rzeczywistością dopiero w XX wieku. Sierpień 1933 roku. Syria. Na szczycie bezludnego wzgórza Tall Hariri kilku Beduinów wykopuje kamień. Chcą nim ozdobić grób krewnego. Nagle kilofy zahaczają o kamienny blok. Okazuje się, że jest sumeryjski. Podczas rutynowej inspekcji porucznik Cabane z francuskich służb specjalnych natychmiast uświadomił sobie, jak ważne jest to odkrycie. Zawiadomił kierownictwo Luwru. Na miejscu zjawił się Andre Parrot. Tak zaczęła się pierwsza wyprawa archeologiczna. Stanowisko szybko ujawniło swoją tożsamość dzięki dedykacji na posągu. To tu znajdowało się miasto Mari wymienione w królewskim wykazie Sumerów. Wkrótce potem odsłonięto pałac ostatniego władcy królestwa. Zimri - Lin był sojusznikiem, a później wrogiem Hammurabiego. Dzięki temu stanowisko stało się sławne. Posypały się odkrycia. Wśród nich 15 tysięcy dokumentów i niezwykła kolekcja dzieł sztuki. Na ich podstawie zaczęto odtwarzać dzieje sprzed pięciu tysięcy lat. Po 70 latach archeologiczna przygoda w antycznym mieście wciąż trwa. 08:35 SZABLA POLSKA Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2018 Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski Opowieść o orężu wpisanym na trwałe w polską kulturę narodową i będącym symbolem niepodległości, wolności i honoru. Począwszy od czasów Stefana Batorego, poprzez tradycje szlacheckie / sarmackie, wojny ze Szwedami, Moskalami, Turkami, Tatarami, podczas których szabla sławiła imię rycerstwa polskiego, jak i w okresie zaborów, aż do I wojny światowej, uzyskania przez Polskę niepodległości, wojny polsko - bolszewickiej i kampanii wrześniowej 1939 roku. 09:15 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 2/3 Serial historyczny, 45 min, Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Popiel dowiaduje się o planowanym wiecu kmieci. Wysyła swego przybocznego, Smerdę, z wojownikami, aby ukarał przywódcę buntowników, Wisza. Uprzedzeni o ataku kmiecie otaczają wojowników i zmuszają ich do odwrotu. Wycofując się z zagrody, Smerda zabija Wisza. Na uroczystościach pogrzebowych rodzina żegna zmarłego, paląc go, zgodnie z obrzędami, na stosie wraz z żoną Jagą. Po pogrzebie Ziemowit, który nie zdążył uzyskać zgody Wisza na poślubienie Dziwy, prosi o to jej braci. Niestety, dowiaduje się, że Dziwa w dniu urodzin została przeznaczona do służby w świątyni. Wkrótce po tym pod dębami odbywa się wiec zebranych rodów kmiecych. Wszyscy opowiadają się za wojną z Popielem, ale dopiero po żniwach. Gdy Popiel dowiaduje się, że kmiecie planują oblężenie grodu, za namową żony wzywa na pomoc wikingów. W noc Kupały Ziemowit porywa Dziwę. W trakcie ucieczki dziewczyna ciężko go rani. Przekonana, że go zabiła, udaje się do świątyni, aby dopełnić swego przeznaczenia i służyć bogom. Tymczasem ciężko rannego Ziemowita przywraca do zdrowia wiedźma Jarucha. Po żniwach kmiecie atakują gród Popiela. Po pierwszej nieudanej i okupionej ciężkimi stratami próbie rozbijają obóz wokół grodu. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - IMBIR NAD WISŁĄ Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa zaprosi widzów na opowieść o imbirze. To jedna z tych roślin, bez których wiele narodów nie wyobraża sobie kuchni - czy to chińskiej, japońskiej, koreańskiej lub wietnamskiej. Dla każdego mieszkańca Azji to podstawowy dodatek do potraw i bardzo skuteczne lekarstwo na wiele dolegliwości. Ale to, co nas interesuje najbardziej, to fakt, że imbir był naszym przodkom dobrze znany już od wieków. W pierwszych spisanych na polskich ziemiach przepisach kulinarnych z Malborka z XV wieku występuje imbir. Nie brak go także w polskich recepturach Falimirza czy Syreniusza z XVI wieku. A w pierwszej polskiej książce kulinarnej "Compendium Ferculorum" Stanisława Czernieckiego wydanej w 1682 roku zdanie: "przydaj lub wsyp imbieru niemało" powtarza się nader często. Można powiedzieć, iż to jedna z ulubionych przypraw mistrza Czernieckiego. Później, w XVIII i XIX stuleciu imbiru używano mniej, ale nawet w chudym w importowane przyprawy okresie PRL - u każda gospodyni wiedziała, że bez mielonego imbiru nie ma dobrego piernika, pasztetu czy flaków. Dziś w sklepach mamy pełny wybór imbiru: znany naszym mamom, babciom suszony i mielony, świeże pędy (kłącza) dostępne są dziś w każdym sklepie, znany jest marynowany imbir jako dodatek do sushi, bywa nawet galangal zwany tajskim imbirem. To roślina spokrewniona z imbirem szeroko stosowana w kuchni tajskiej. Nasz kucharz przygotuje imbirowy sernik z kaszą gryczaną, pierożki z farszem z białej kiełbasy i imbiru oraz salsą z gruszki i marynowanego imbiru do pieczonego indyka z bakłażanem. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 10:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALEARY. HISZPAŃSKIE PIĘKNOŚCI (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Baleary to jeden z najchętniej odwiedzanych archipelagów świata. Przyjeżdżając tu, warto zejść z utartych, turystycznych szlaków, by poznać architektoniczną spuściznę Majorki i kulturalne dziedzictwo Minorki. Ibiza to nie tylko szalone nocne życie, lecz także wspaniała przyroda, a turkusowe wody wokół Formentery przywodzą na myśl Karaiby. Majorka to największa i najbardziej zróżnicowana wyspa archipelagu. Tubylcy nazywają ją La Roqueta, czyli "skałka". Dzikie, skaliste wybrzeże znajduje się w północno - zachodniej części wyspy. Miasteczka takie, jak Estellenscs leżą zwykle z dala od wybrzeża, w cieniu lasów, porastających masyw Serra de Tramuntana. U ich podnóża znajdują się plaże albo małe zatoki dla kutrów. 11:45 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 12:50 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 2/6. PARKI NARODOWE ABEL TASMAN I NELSON LAKES (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce. Przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku stała się ewolucyjnym "laboratorium". W jego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy - od szczytów Mt Aoraki Mt Cook, najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 13:40 POLSKIE 100 LAT - PODZIEMIE NIEPODLEGŁOŚCIOWE 1944 1953 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski - od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Podziemie niepodległościowe działające na ziemiach II Rzeczypospolitej, zajmowanych w latach 1944 - 1945 przez wojska sowieckie, w większości stanowiło bezpośrednią kontynuację konspiracji działającej w okresie II wojny światowej. Pozostawanie w podziemiu stworzonej do walki z Niemcami organizacji było interpretowane przez Stalina jako działanie wymierzone przeciwko Armii Czerwonej, a zatem sprzyjające Niemcom. Działania Sowietów pokazały jednoznacznie, że nie mają oni zamiaru tolerować jakichkolwiek niekontrolowanych przez siebie organizacji polskich. Wśród przywódców Państwa Podziemnego następowała szybka zmiana oceny i roli Moskwy. Dotychczasowa mieszanina nadziei i niepewności, wyrażająca się w oficjalnym określaniu Związku Sowieckiego sojusznikiem naszych sojuszników, ustępowała przekonaniu, iż nadszedł czas kolejnej okupacji, której należy dać zbrojny odpór. Można szacować, że przez organizacje i grupy konspiracyjne przewinęło się ponad 120 tysięcy osób. Niemal połowa z nich wyszła z AK. Około 30 tysięcy konspiratorów było związanych z podziemiem narodowym, głównie z Narodowym Związkiem Wojskowym. Mniej więcej tyle samo osób należało do różnych lokalnych organizacji i grup konspiracyjnych oraz nieafiliowanych oddziałów zbrojnych. Wiele z nich za swą działalność zapłaciło życiem, zdrowiem, długoletnią utratą wolności i szans na normalne życie po uwolnieniu. 14:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 52 POLSKIE CUDA NATURY Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza tropem niezwykłości, którymi Polskę obdarzyła matka natura. Zastanawia się, jaka jest historia takich miejsc jak Pustynia Błędowska, Puszcza Białowieska czy Łuk Mużakowa. Stara się ukazać ich naturalne piękno, ale także dotrzeć do procesów, dzięki którym powstały. 14:45 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST - NEAPOL (ITALY’S INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Harvey Lilley Wykonawcy: Alexander Armstrong, Michael Scott Historyk dr Michael Scott odkrywa skarby trzech słynnych włoskich miast - Neapolu, Wenecji i Florencji. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii, w tym skanowania 3D o ultrawysokiej rozdzielczości, a także dzięki zdjęciom lotniczym i grafice komputerowej zobaczymy nieznane i ukryte przestrzenie tych niezwykłych miast. Innowacyjne podwodne skanowanie Zatoki Neapolitańskiej ujawnia zatopiony świat dawnego kurortu, który zatonął podczas starożytnego trzęsienia ziemi. W Wenecji zespół bada, co kryje się pod jej wspaniałymi pałacami. We Florencji nowoczesne skanowanie 3D wielkiej katedry Il Duomo, jak ją nazywają Włosi, ukazuje piękno i wyrafinowanie pionierskiej inżynierii stojącej za największą na świecie ceglaną kopułą - śmiały wyczyn kreatywnego umysłu, który zdefiniował Renesans. 15:50 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: WŁADYSŁAW IV Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Władysław Zygmunt Waza, znany jako Władysław IV, był najstarszym synem Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki. Po usunięciu w 1599 roku Zygmunta z tronu szwedzkiego stany szwedzkie zaproponowały, aby to Władysław objął tron w Uppsali. Miał jednak przyjąć protestantyzm i przebywać w Szwecji. Ojciec Władysława odrzucił te warunki. Kolejna okazja do objęcia władzy nadarzyła się jedenaście lat później. Piętnastoletni królewicz został w 1610 roku wybrany na cara Rosji. Znowu ojciec nie pozwolił mu zmienić wyznania i udać się do Moskwy na koronację. Niemniej formalnie był carem do 1613 roku, a tytularnie aż do 1634. Po śmierci ojca w 1632 roku wybrany został na króla Rzeczypospolitej. W czasie szesnastoletniego panowania prowadził wojny z Moskwą, Szwecją i Turcją. Planował zajęcie Krymu, na co nie zgodził się Sejm, a co w konsekwencji było jedną z przyczyn Powstania Chmielnickiego. Zmarnował możliwość włączenia Prus do Polski i zgodził się na przywrócenie tam władzy Hohenzollernów. Był też ostatnim królem, który odebrał hołd lenny z Prus Książęcych. Władysławowi IV zawdzięcza Warszawa jeden z najbardziej rozpoznawalnych pomników w Polsce: kolumnę Zygmunta wzniesioną na placu Zamkowym ku czci jego ojca. 16:35 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazujetę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 17:45 MARZYCIELE - OJCIEC ZŁOTÓWKI Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Władysław Grabski (1874 - 1938) był ekonomistą, ministrem skarbu, dwukrotnie premierem (1920, 1923 - 25) i autorem reformy walutowej. Ukończył Szkołę Nauk Politycznych w Paryżu, studiował też historię i ekonomię na Sorbonie oraz agronomię w Hadze. Po studiach wrócił do rodzinnego majątku w zaborze rosyjskim i podjął nowatorską działalność rolniczą w swoim 520 - hektarowym gospodarstwie. Przez trzy kadencje (1905 - 12) był posłem ziemi łowickiej w rosyjskiej Dumie z ramienia Narodowej Demokracji. Występował na wiecach jako orędownik swobód politycznych i poprawy losu chłopów w Królestwie Polskim. Po zakończeniu I wojny światowej został delegatem na Konferencję Pokojową w Paryżu (obok Paderewskiego i Dmowskiego) odpowiedzialnym za sprawy ekonomiczne. Policzył, że Niemcy powinny zapłacić Polsce 20 mld marek w złocie za okupację ziem polskich podczas I wojny światowej. Po zamachu na Narutowicza (1922) zerwał z endecją. Jako premier rządu w 1923 roku podjął gruntowne reformy ekonomiczne państwa. W 1924 roku wyemitował nową walutę polski złoty. Po dymisji w 1925 roku poświęcił się pracy naukowej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. 18:15 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 7 Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Weronika Humaj, Aleksandra Kołacz, Karolina Bacia, Oliwia Tarachimowicz, Jakub Sasak, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Guszkowski, Krzysztof Rogucki, Ignacy Klim, Sebastian Sulima Ania i Mania uczą się w gimnazjum Platerek w Warszawie. Z Brwinowa dochodzą niepokojące wieści o zdrowiu Antoniego. Po konsultacji w warszawskiej klinice, lekarz stwierdza u Winnego chorobę otępienną. Paweł wyznaje Ani miłość i nalega na szybki ślub. Źle znosi wyjazd ukochanej do Warszawy, a za swoje cierpienie wini Lilpopa. - To on ci zawrócił w głowie... ta cała Warszawa, ta pensja dla panienek z wyższych sfer... Dziewczyna, choć odwzajemnia uczucie, nie chce przerywać nauki i prosi ukochanego o czas. Uczucie do Pawła utrzymuje w tajemnicy przed rodziną. Wstydzisz się mnie - pyta zaniepokojony Paweł. Mania, w przeciwieństwie do siostry nie ukrywa swoich uczuć i chętnie opowiada o swoich planach. - Kocham Pawła i chciałabym zostać jego żoną! - zwierza się zaskoczonej Ani. Ignacy przyjmuje w Warszawie święcenia kapłańskie. Podczas uroczystości Ania przypomina sobie, jak pierwsza przewidziała jemu przyszłość z dala od domu. W czasie jednego z warszawskich spacerów Ania zauważa zmianę zachowania Stanisława Lilpopa. - Wydaje mi się, że mam taką smutną pewność, że do nikogo i do niczego nie przynależę - mówi i prosi Anię, by została z nim na niedzielę w Warszawie. Dziewczyna myślami i sercem jest z Pawłem. W niedzielę jedzie do Brwinowa. Kilka dni później obie z Manią zostają wezwane do gabinetu dyrektorki szkoły. 19:10 FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 20:10 SZTUKA FRANCJI - 1/3 MIĘDZY TRWANIEM A ZMIANĄ (THE ART OF FRANCE EP. 1 - PLUS CA CHANGE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tim Kirby, Basil Comely, Tim Dunn 3 - odcinkowy serial dokumentalny poświęcony sztuce Francji. Andrew Graham Dixon przybliża nam historię i dziedzictwo francuskiej kultury. W pierwszym odcinku poznajemy historię gotyckiej Bazyliki Saint - Denis, przyglądamy się sylwetce najwybitniejszego pisarza i filozofa renesansu - Michela de Montaigne, odkrywamy dzieła barokowego malarza Nicolasa Poussin poznajemy dzieła królewskiego dworu w Wersalu. 21:15 OFICER - ODC. 6/13 - ODWET Serial sensacyjny, kryminalny, 55 min, Polska 2004 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Borys Szyc, Paweł Małaszyński, Krzysztof Globisz, Jan Frycz, Andrzej Chyra, Magdalena Różczka, Magdalena Cielecka Policja aresztuje Topora i jego głównego pomocnika, Cypę, byłego olimpijczyka. Równocześnie trwa poszukiwanie sprawców strzelaniny w restauracji Topora. Akcja kończy się częściowym sukcesem: Kruszon i Ryś aresztują Jubego, który usiłował sprzedać Kruszonowi superszybką łódź. W czasie przesłuchań jednak Juby uparcie milczy. Przeszukując strony internetowe, Aldona natrafia na wyjaśnienie skrótu MAG - takie litery miał wytatuowane na ramieniu zabity Dahomej, identyczne ma również Juby. Okazuje się, że oznaczają one "Maszeruj albo giń" - hasło bojowe legii cudzoziemskiej. To tam Grand, Juby, Dahomej i Zidane zostali wyszkoleni. Topor i Cypa dowiadują się, że w tym samym więzieniu co oni przebywa jeden z zabójców Patryka. Zakazują adwokatowi starań o zwolnienie. Najpierw muszą załatwić coś bardzo pilnego. 22:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CICHA PRZYSTAŃ MARII ANTONINY (MARIE ANTOINETTE) Film dokumentalny, 107 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Bohaterką kolejnego odcinka francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana" jest Maria - Antonina. Kiedy przybyła do Paryża z dworu Habsburgów w Wiedniu, by poślubić Ludwika XVI, miała zaledwie 14 lat. Niestety młoda królewska para bardzo szybko straciła popularność. Budżet Francji poważnie ucierpiał w wyniku nieudanych reform finansów państwa oraz wydatków związanych z długotrwałymi wojnami. Winą za to obarczono młodą królową - oskarżono ją o rozrzutność i okrzyknięto Madame Deficit. Wypadki rewolucyjne doprowadziły do stracenia jej małżonka - króla Ludwika XVI, a sama Maria Antonina została uwięziona i skazana przez stronniczy trybunał rewolucyjny na śmierć na gilotynie. Do ostatniej chwili, mimo wielu poniżających ataków i upokorzeń, zachowała niezwykłą królewską godność. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to seria programów historycznych, realizowanych przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem cyklu jest znany dziennikarz Stephane Bern, którego przodkowie pochodzą z Polski. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki stanowiące część europejskiego dziedzictwa. 00:15 FILM PIERWSZOMAJOWY Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1995 Reżyseria: Marek Drążewski Scenariusz: Marek Drążewski Film przedstawia oficjalne i nieoficjalne obchody 1 maja w latach 1980-90 - kontrmanifestacje organizowane przez ugrupowania opozycyjne i próby ich rozbicia przez bojówki ZOMO i cywilnych pracowników SB. Wydarzenia te komentuje ich uczestnik Michał Gruszczyński. W filmie wykorzystano archiwalne zdjęcia wykonane m.in. w więzieniu na Rakowieckiej i w czasie wydarzeń pod katedrą warszawską. 00:55 JAN PAWEŁ II (JAN PAWEŁ II /POPE JOHN PAUL II /GIOVANNI PAOLO II) Film biograficzny, 123 min, Polska/Włochy/USA, 2006 Reżyseria: John Kent Harrison Reżyser: John Kent Harrison Scenariusz: John Kent Harrison, Salvatore Basile, Francesco Arlanch, Francesco Contaldo Zdjęcia: Fabrizio Lucci Wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Władysław Kowalski, Olgierd Łukaszewicz, Wojciech Malajkat, Marek Barbasiewicz, Joanna Koroniewska, Jolanta Fraszyńska, Maciej Marczewski, Marcin Przybylski, Anna Dereszowska, Robert Gonera, Krzysztof Janczar Aktorzy: John Voight, Cary Elwes, James Cromwell, Christopher Lee, Ben Gazzara, Wenanty Nosul, Daniele Pecci, Vittoria Belvedere, Giuliano Gemma Wkrótce po śmierci papieża Jana Pawła II powstały, niemal równolegle, dwa filmy fabularne opowiadające o jego życiu i pontyfikacie: amerykański "Jan Paweł II. Nie lękajcie się" Jeffa Blecknera z Thomasem Kretschmannem w roli głównej oraz polsko - włosko - amerykański "Jan Paweł II" z Carym Elwesem i Jonem Voigtem odtwarzającymi postać papieża Polaka w różnych okresach jego życia. Ten drugi film miał również swoją czteroodcinkową wersję telewizyjną, którą Jedynka zaprezentowała w kwietniu 2007 r. Teraz widzowie mają okazję zobaczyć ponaddwugodzinną wersję kinową, wysoko ocenioną przez krytykę. Film zasługuje na pochwały nie tylko ze względu na rozmach i staranność, z jakimi potraktowano temat i samego bohatera. Zadbano zarówno o wierność faktom, jak i stworzenie możliwie największego podobieństwa zewnętrznego. Cary Elwes jako młody Karol Wojtyła, ale przede wszystkim Jon Voigt odtwarzający postać papieża Polaka już w okresie jego pontyfikatu naśladuje charakterystyczny kształt jego postaci, pochylenie głowy, sposób poruszania się, gesty i zachowania, jakie pamiętamy z telewizyjnych transmisji papieskich pielgrzymek. Stara się również ukazać na ekranie jego bogatą, złożoną osobowość, niezwykłą religijność, prostotę i szczerość idące w parze z wyrafinowanym intelektualizmem i mistycyzmem. Dzieło Johna Kenta Harrisona opowiada o całym dorosłym życiu Karola Wojtyły, choć oczywiście większa część filmu poświęcona jest okresowi pontyfikatu Jana Pawła II i jego wpływowi na sprawy religii oraz zmiany polityczne zachodzące na świecie. Film otwiera scena zamachu na papieża, do którego doszło 13 maja 1981 r. na placu Świętego Piotra w Rzymie. Pojazd z rannym Janem Pawłem II przedziera się przez plac w kierunku szpitala. Przed oczami papieża przewija się film, Ojciec Święty cofa się myślami do 1938 r. Wspomina swoją młodość, wspaniałą rodzinę, fascynację teatrem, literaturą, filozofią, sportem, ale też Bogiem i drugim człowiekiem. Nadchodzi rok 1939 - wojna i okupacja. Karol Wojtyła próbuje zrozumieć i poradzić sobie z nową sytuacją. Trafia na wspaniałego spowiednika - arcybiskupa Sapiehę. Studiuje w jego podziemnym seminarium i podejmuje decyzję o zostaniu księdzem. Na prośbę ojca, aby uniknąć wywiezienia na roboty, podejmuje ciężką, fizyczną harówkę w kamieniołomach. Kolejnym czasem wielkiej próby jest powojenna konfrontacja z komunizmem, który zwalcza na każdym kroku wszelkie przejawy religijności. Zabrania używania symboli religijnych poza budynkami należącymi do Kościoła. Odwraca uwagę polskiej młodzieży od religii. Zamyka katolickie szkoły. Kontroluje społeczną i charytatywną działalność Kościoła. Represjonuje duchownych. Ingeruje w obsadzanie kościelnych stanowisk. Zabrania lub utrudnia budowanie nowych świątyń. Z tym wszystkim musi zmierzyć się ksiądz, a później biskup i wreszcie kardynał Karol Wojtyła. 16 października 1978 r. nadchodzi najważniejszy moment w jego życiu: Karol Wojtyła staje na czele całego Kościoła katolickiego. Dla wielu wybór papieża Polaka jest olbrzymim zaskoczeniem, ale też nadzieją na zmiany. Później przychodzi okres długiej rekonwalescencji, który zbiega się z kolejnym smutnym wydarzeniem w życiu papieża - śmiercią prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Jan Paweł II jednak się nie poddaje. Wyznacza sobie zadanie: wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie bez wojen i przelewu krwi. Do pomocy w realizacji tego zadania wyznacza kardynała Ratzingera, powołując go na prefekta Kongregacji Doktryny Wiary. Zamach nie zmienia też stylu sprawowania władzy papieskiej: Jan Paweł II nadal jest aktywny, pielgrzymuje, wzywa do pokoju i pojednania, spotyka się z głowami państw i szefami dyplomacji, walczy o prawa człowieka - do życia, wolności słowa i wyznania. Wiele czasu poświęca problemowi komunizmu, uważając, że rozpad Związku Radzieckiego jest realny. Ważnym aspektem jego walki o pokój na ziemi jest tworzenie więzi z młodzieżą. Jan Paweł II, przyjaciel i wychowawca młodych ludzi, ustanawia Światowy Dzień Młodzieży. Wbrew spekulacjom nieprzychylnych Kościołowi środowisk odnosi olbrzymi sukces - na jego wezwanie odpowiadają tłumy. Młodzież udziela mu pełnego poparcia. Z biegiem lat pogarsza się stan zdrowia papieża. Konieczna staje się operacja wstawienia mu sztucznego stawu biodrowego, potem trwa długa rehabilitacja, daje znać o sobie choroba Parkinsona, która powoli atakuje całe ciało. Dla aktywnej i pełnej życia osoby tego typu ograniczenia są co najmniej niewygodne. Ale Jan Paweł II nie ma czasu na choroby, zbliża się bowiem rok 2000. Kościół ma już 2000 lat. Z tej okazji zostaje zorganizowana pielgrzymka do Ziemi Świętej. Nieuchronny upływ czasu i kolejne choroby utrudniają życie Karolowi Wojtyle, który przygotowuje się powoli na spotkanie z Bogiem. Do ostatnich chwil jego ukochana młodzież jest przy nim. Słyszy ją, przygotowując się do ostatniej drogi: "Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie".