TVP Historia Piątek, 08.05.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1903 - zmarł Paul Gauguin; 1945 - kapitualcja Trzecie Rzeszy; 1953 - protest episkopatu "Non possumus"; 1989 - pierwszy numer "Gazety Wyborczej"; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 75 "PLECAK PEŁEN DOLARÓW" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Władkiem targają wątpliwości, czy rzeczywiście powinien wykorzystać propozycję Amerykanów do uwolnienia Rudej; może ktoś ważniejszy dla organizacji niepodległościowych powinien skorzystać z tej szansy? Max obiecuje, że po odzyskaniu Blachnitzky’ego przekaże Rainera w ręce polskiego podziemia. Władek werbuje ochotników na akcję ataku na tajny ośrodek rządowy. Bronek zwierza się Michałowi ze swoich rozterek, rozważa ujawnienie się... Michał poznaje Janisza z Majerskim, który ujawnia się przed Janiszem jako szef łączności organizacji niepodległościowych. Nie jest zachwycony planem przedstawionym mu przez Janisza. Ruda jest zmuszana w więzieniu do podpisywania kolejnych fałszywych zeznań. Nadzieję przywraca jej gryps od przyjaciół. Maria z rosnącym niepokojem obserwuje Otta, który zachowuje się coraz dziwniej. Nie zdaje sobie sprawy z jego położenia. Lena rozważyła ultimatum Woźniaka. Panicznie boi się o małego Jasia. Karkowski odwiedza w szpitalu Emilię. Planują wspólną przyszłość... Tola zostaje przyłapana przez Zośkę na kradzieży... 13:25 POLONIA RESTITUTA - ODC. 5 Serial dokumentalny, historyczny, 51 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow, Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz Rozbrajanie wroga na ulicach Warszawy, Łodzi i innych miast. Obrady Kongresu Pokojowego w Paryżu. Wybuch powstania w Wielkopolsce. Powstanie na Górnym Śląsku. Nieprzyjazna postawa Dawida Lloyda George ' a wobec Polski. 16:00 WOJNA STULETNIA - ZERWANE WIĘZI 1360 - 1415 ODC. 2/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa, nadana przez XIX - wiecznych historyków, serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat, w XIV i XV wieku, pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec króla francuskiego. Historyk kultury dr Nina Ramirez próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw: artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 76 "WOLNY WYBÓR" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Władek wraz z oddziałem szykują się do ataku na tajny ośrodek rządowy. Michał stara się przekonać Janisza do wzięcia udziału w akcji. Janisz jako jedyny może dokładnie opisać budynek, ponieważ sam był w nim więziony. Janisz obawia się reakcji Sowietów na informację, że Władek i jego oddział współpracują z Amerykanami. Emilia informuje Karkowskiego, że Woźniak zdobył pieniądze. Karkowski nie zamierza próżnować. Przypadek sprawia, że Woźniak zaczyna podejrzewać Emilię o bliskie kontakty z Karkowskim. W barze mlecznym Heleny pojawia się mężczyzna, który twierdzi, że znał Tolę za okupacji. Otto dostaje kolejne zadania od Lebiediewa. Dręczy go poczucie winy, że okłamuje Marię. Lewińska ląduje na dywaniku u Lebiediewa. Generał kategorycznie żąda wyników prowadzonych przez nią operacji. UB uważnie przygląda się konspiratorom z Biura Odbudowy Stolicy, gdzie pracują profesor Majerski i Lena. Następuje spektakularny atak na tajny ośrodek rządowy, gdzie są przetrzymywani Blachnitzky i Hans, syn Otta, o czym konspiratorzy nie wiedzą. Max postanawia dogadać się z Rainerem za plecami polskich partyzantów. 20:00 POLSKIE 100 LAT - POLACY NA EMIGRACJI 1945 - 1956 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Po II wojnie światowej poza granicami kraju znalazły się tysiące przedstawicieli elit politycznych, wojskowych, literackich, naukowych, artystycznych, sportowych oraz zwykłych emigrantów. Tysiące Polaków, aresztowanych i wywiezionych z kraju w latach 1939 - 1945, opuszczało wyzwalane obozy w Niemczech. Wszyscy zadawali sobie pytanie: czy jest sens powrotu do kraju? Wielu z nich nie miało dokąd wracać, bowiem ich domy znalazły się na terenach Związku Sowieckiego. Wielu obawiało się powrotu do Polski, spodziewając się represji komunistycznych. W 1945 roku poza krajem przebywało około 2, 5 miliona Polaków, których wojna wyrzuciła z kraju. Największe ich skupisko znajdowało się w Anglii. Emigranci, niezależnie od wewnętrznych sporów i kłótni, stosunku do nieuznawanego przez świat zachodni rządu emigracyjnego, tworzyli szkoły, teatry, instytuty naukowe, wydawnictwa książkowe i prasowe. Do najważniejszych instytucji, które miały znaczenie także w kraju należało Radio Wolna Europa i Instytut Literacki Jerzego Giedroycia. Biorąc pod uwagę całokształt działalności środowisk emigracyjnych uprawnione wydaje się stwierdzenie, że Polakom udało się stworzyć państwo polskie na obczyźnie. Był to jedyny tego rodzaju przypadek w dziejach powojennej Europy. 20:35 WYWIAD Z BALLMEYEREM Teatr, 49 min, Polska, 1962 Autor: Kazimierz Brandys Reżyseria: Andrzej Wajda Aktorzy: Gustaw Holoubek, Władysław Krasnowiecki, Beata Tyszkiewicz, Janusz Paluszkiewicz, Jan Burek Pierwszy spektakl Andrzeja Wajdy w Teatrze TV. Premiera odbyła się w 1962 roku. Adaptacja opowiadania Kazimierza Brandysa - historia oparta na autentycznym wydarzeniu z okresu II wojny światowej. Generał SS Wolfgang Joachim Ballmeyer, po wojnie sądzony przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze, został wypuszczony na wolność ze względów zdrowotnych. Amerykański dziennikarz Rafael Daves (w tej roli Gustaw Holoubek) przeprowadza wywiad ze zbrodniarzem w jego domu niedaleko Monachium. Dziennikarz usiłuje dowiedzieć się o wydarzeniach na wyspie Barnum, które doprowadziły do śmierci całej ludności. Generał opowiada, że w akcji wyniszczenia pomagali sami jej mieszkańcy. Niemcy wykorzystali ich konflikty na tle religijnym i dzięki temu doprowadzili do zagłady. Nieoczekiwanie kara spotka zbrodniarza, ale z innego powodu. 21:30 JAK BYŁO? - ZAKOŃCZENIE II WOJNY ŚWIATOWEJ W EUROPIE Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Na początku maja 1945 roku los III Rzeszy był już przypieczętowany. 2 maja skapitulował Berlin. Pięć dni później szef Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu generał Alfred Jodl we francuskim Reims podpisał akt kapitulacji wojsk III Rzeszy przed Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Po raz drugi - tym razem na żądanie Związku Radzieckiego - podpisy pod aktem bezwarunkowej kapitulacji zostały złożone w Berlinie o godzinie 23.01 czasu środkowoeuropejskiego. W Związku Radzieckim był już wówczas 9 maja. Akt kapitulacji w kwaterze głównej marszałka Gieorgija Żukowa podpisał głównodowodzący Wehrmachtu feldmarszałek Wilhelm Keitel. Tym samym - wewnątrz koalicjantów - wyznaczone zostały dwie różne daty zakończenia II wojny światowej. Kto był prawdziwym zwycięzcą tej wojny? Kto był przegranym? Czym dla Polski był 8 maja 1945 roku? 22:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ODKRYWANIE GUŁAGU Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Odkrywanie Gułagu. Przed Sołżenicynem świat nie miał pojęcia, jaki straszliwy sens niesie skrót GUŁag. Przez dziesięciolecia istnienia Związku Sowieckiego Zachód nie wiedział, a potem nie dawał wiary świadectwom o łagrach zagłady. Gustaw Herling - Grudziński spisał swoje wspomnienia w roku 1950, ale we Francji "Inny świat" mógł się ukazać dopiero 35 lat później. Goście: prof. Rafał Habielski, historyk, prasoznawca, autor m.in. "Życie społeczne i kulturalne emigracji" oraz prof. Włodzimierz Bolecki, pisarz, historyk literatury. Rozmawiają o tym, kiedy informacje o gułagach zaczęły docierać do opinii publicznej i w jakich okolicznościach, kto o łagry pytał i dlaczego, czyjego autorstwa były te relacje. Zastanawiają się, czy to była część sowieckiego systemu gospodarczego, czy politycznego łamania kręgosłupów. Mówią o sprzecznościach tego systemu, dyskutują, na jakiej zasadzie mógł działać, wspominają literaturę łagrową: "Wspomnienia starobielskie" Józefa Czapskiego, "Inny świat" Gustawa Herlinga - Grudzińskiego. Zastanawiają się nad niewiarą francuskich intelektualistów wobec świadectw obydwu pisarzy. Mówią, kiedy nastąpił przełom i dlaczego. Wspominają podejście naukowe i postać Michała Hellera, wieloletniego współpracownika paryskiej Kultury, autora doktoratu pt. "Świat obozów koncentracyjnych a literatura sowiecka". Omawiają mechanizm stopniowego ujawniania prawdy. Wspominają proces Wiktora Kravczenki, autora książki "Wybrałem wolność", oskarżonego o to, że był marionetką w rękach CIA i Davida Rousseta. Omawiają twórczość Aleksandra Sołżenicyna, okoliczności, w jakich trafił do łagru oraz to jak opinia publiczna dowiedziała się o jego relacji. Mówią też o bezkrytycznej wierze w działania i idee Związku Sowieckiego i kłamstwach, jakie zalewały wówczas świat. Wspominają też postać Margarete Buber - Neumann. W programie cytowane są także wypowiedzi dr Anny Marii Jackowskiej, autorki książki "Sowiety na ławie oskarżonych", archiwalne wypowiedzi Józefa Czapskiego oraz fragment opowiadania Aleksandra Sołżenicyna "Jeden dzień z życia Iwana Denisowicza". Wykorzystano także archiwa TVP, fotografie PAP, mapy gułagów oraz cytaty z prasy. 22:40 SZEROKIE TORY - BODYGUARD Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Reportaż Barbary Włodarczyk przedstawia jeden dzień z życia 37 - letniej Nadieżdy, która należy do grona najlepszych kobiet ochroniarek w Rosji. Była agentką służb specjalnych, z tej pracy zrezygnowała po tym, jak została ciężko ranna w brzuch. Ale o okolicznościach tych zdarzeń nie wolno jej mówić. Nadieżda ma dyplom prawnika, a życiorys... jak z filmu przygodowego. Szczupła i na pozór słaba kobieta nie wzbudza od razu respektu. Jej wygląd zmylił już jednak niejednego napastnika. Pracowała dla polityków, gwiazd estrady i biznesmenów, a obecnie ma własną szkołę ochroniarską, w której osobiście prowadzi treningi. Codziennie ćwiczy: lekką atletykę, samoobronę i karate. W tej ostatniej dyscyplinie ma już nawet czarny pas. W zajęciach z samoobrony bierze udział kilkanaście dwudziestolatek. Większość z nich ma wyższe wykształcenie. Znają obce jezyki, trendy mody i wymagania etykiety. Niektóre już pracują z VIP - ami. A najlepsze z nich zarabiają po kilka tysięcy dolarów miesięcznie. Na rosyjskim rynku ochroniarskim kobiety stanowią zaledwie kilka procent, ale ich liczba rośnie z każdym rokiem, bo moda na wielkich kwadratowych osiłków już mija. Dzisiaj bardziej ceni się eskortę niezauważalną. A dziewczęta mogą występować w roli sekretarek czy partnerek biznesowych. Mogą uczestniczyć w rozmowach pod przykrywką tłumaczek, rzeczników prasowych albo asystentek. I nikt nie domyśli się, że subtelna dziewczyna towarzysząca mężczyźnie to jego ochroniarka. Dziewczęta, które ćwiczą w szkole Nadieżdy, twierdzą, że dziś sukces bodyguarda zależy nie tyle od muskułów, ile od szybkości reakcji i inteligencji. Co ciekawe, klienci mają już dość mężczyzn ochroniarzy, którzy do pracy idą jak na wojnę. Kobiety wytwarzają wokół siebie przyjemniejszą aurę. Z usług takich bodyguardów korzystają najwybredniejsi klienci. I to nie tylko dla prestiżu. Bo w Rosji zamachy na bankierów, dziennikarzy czy niewygodnych polityków wciąż stanowią realne zagrożenie, a dziewczyna ochroniarz to doskonały anioł stróż. I nie daje łatwo się schwytać. Wbiega na dach z karabinem, a potem zdejmuje perukę, przebiera się i wychodzi z klatki schodowej jak gdyby nigdy nic. W samej tylko Moskwie - z usług prywatnych bodyguardów korzysta co najmniej kilkadziesiąt tysięcy osób. Rosjanie żartują, że w czasach Związku Radzieckiego jedna połowa kraju siedziała w łagrach, a druga jej strzegła. A dziś 1/3 siedzi w biurach, a strzegą jej aż 2/3. Dzień z moskiewską bodyguard pokaże widzom, kto i dlaczego korzysta z usług prywatnych ochroniarzy w Rosji oraz jaka jest specyfika rosyjskich ochroniarzy i ich klientów. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - CHWAŁA ZWYCIĘZCOM Kameralne i studyjne (widowisko), 53 min, Polska, 2003 Reżyseria: A Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Piotr Garlicki, Piotr Grabowski, Jan Wieczorkowski, Henryk Talar, Tomasz Dedek Ludność Wielkopolski wchłoniętej w wyników rozbiorów przez Prusy, nigdy nie pogodziła się z utratą polskości. Niespodziewaną nadzieję na wolność przyniosły na pozór niemające nic z Polską wspólnego wydarzenia. W sierpniu 1918 roku niemiecka ofensywa we Francji ostatecznie się załamała, a w listopadzie bunt niemieckich żołnierzy przekształcił się w rewolucję, która objęła całe Niemcy. W wyniku tych wydarzeń Wielkopolanie zaczęli wierzyć w powrót do Polski, a przyjazd do Poznania Ignacego Paderewskiego wywołał ogromne uniesienie. Tak wybuchło jedyne w dziejach Polski zwycięskie powstanie wielkopolskie. W widowisku przedstawiono rewoltę żołnierzy garnizonu poznańskiego, ludność Środy Wielkopolskiej, zamach na ratusz poznański, formowanie powstańczych oddziałów i szarżę kawalerii powstańczej. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIGDY NIE SKŁADAMY BRONI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Nigdy nie składamy broni. We wsi Grabie Nowe pod Wołominem szukaliśmy najpierw śladów katastrofy Karasia z 55. eskadry bombowej lekkiej. Później udało się odnaleźć szczątki jednego z trzech członków załogi. Wreszcie, zupełnie niedawno pojawiła się opowieść, z której wynikało, że w ostatnich minutach przed uderzeniem w ziemię od maszyny, w ogniu walki z Messerschmittami, oderwała się jakaś duża część. To wystarczyło, by od nowa zacząć poszukiwania. Bieszczadzka mapa lotniczych dramatów. Bieszczady w historii kojarzą się głównie z walkami z UPA w latach 1944 - 1947. Wiele wartych upamiętnienia wydarzeń związanych z tymi górami pozostaje w cieniu. Lokalni miłośnicy historii zapragnęli zbadać ten teren pod kątem wydarzeń lotniczych z okresu II wojny. To niełatwe zadanie, właśnie ze względu na warunki terenowe. Poszukiwania w takich warunkach wymagają skomplikowanych technik. Dołączamy do miejscowych poszukiwaczy na szlaku zestrzelonych maszyn II wojny 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzić na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwyciestwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych.