TVP Historia Niedziela, 10.05.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - pierwsza operacja usunięcia wyrostka robaczkowego (w Kanadzie); 1933 - Niemcy palą książki autorów zakaznych przez nazistów; 1951 - KC PZPR przygotowuje listę książek do usunięcia z bibliotek; 1981 - pierwszy jawny kiermasz wydawnictw bezdebitowych; 08:00 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 09:10 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 2/7 MARZYCIEL I AWANTURNIK Serial przygodowo - historyczny, 57 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Olgierd Łukaszewicz, Danuta Kowalska, Wiesław Wójcik, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Bartosik, Jan Nowicki, Zdzisław Maklakiewicz, Stanisław Michalski, Jerzy Cnota Damazy Czorgut odwiedza swego przyjaciela, Juliusza Żwirskiego. Nie widzieli się przez sześć lat. Damazy opowiada, jak udało mu się wymigać od służby w wojsku austriackim. Z kolei Juliusz zwierza się ze swojej życiowej porażki. Próbował kontynuować tradycje Mikołaja, chciał znieść pańszczyznę, omal nie został zabity przez rozzuchwalonych chłopów. Opowiada też o swoich wizytach u Zygmunta Żwirskiego i o jego pięknej córce Eugenii. Jeszcze tego samego dnia Juliusz mianuje Damazego swoim rządcą. Obaj postanawiają rozwiązać tajemnicę "zaklętego dworu", w którym wieczorami pali się światło i widać ludzkie sylwetki. Czy to duch Mikołaja - czy raczej realni ludzie: Bulij, kręcący się po okolicy tajemniczy maziarz, czy może Eugenia Żwirska? 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - W PODLASKIM OGRODZIE ZIOŁOWYM Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Powrót do historii. Kuchnia polska przez kilka wieków rybami stała. Rybami i owocami. Czas do tego powrócić. Koniec lata to pełnia sezonu na owoce, są wtedy najsmaczniejsze. To dobra okazja, aby sięgnąć do najstarszych polskich książek kulinarnych, aby zaobserwować pewną prawidłowość: bardzo wiele staropolskich przepisów na dania z ryb zawiera wśród swoich składników owoce. Nasi przodkowie do ryb dodawali różne owoce przez cały rok - w lecie świeże, zimą suszone. Dlatego Karol pokaże, jak ciekawie połączyć w jednym daniu ryby i owoce. 10:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PORTUGALIA. SKARB PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO (FLAVORS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Portugalii. Portugalia leży na zachodnim skraju Europy. Przez wiele stuleci była celem licznych podbojów. Wypływali stąd i wracali tu najwięksi odkrywcy i podróżnicy. Kraj ten odznacza się niezrównanym bogactwem kulturowym i religijnym, ale także fascynującą przyrodą. Odkryjemy dziś miejsce, w którym szczęście miesza się z melancholią. 12:45 LODOWA PLANETA - NA KRAŃCACH ŚWIATA ODC. 1/6 (FROZEN PLANET 1 THE ENDS OF THE EARTH) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Kolejna seria z cyklu przyrodniczych filmów BBC, która na długo pozostają w pamięci widza. Tym razem filmowcy wyruszają w fascynującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty filmu. Sześcioodcinkowa seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych miejsc na ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy w swej pracy wykorzystali najnowsze zdobycze technologii. Schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 13:50 KUCHNIA JAGIELLONÓW ODC. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 2020 "Kuchnia Jagiellonów" jest cyklem, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup i wypieków. Jej tajemnice przybliży widzom Łukasz Modelski. W pierwszym odcinku Łukasz Modelski ugotuje: wykwintną polewkę z drobiu z cynamonem, flaki godne królewskiego stołu, którym bliżej do trippa fiorentina - klasyki kuchni florenckiej - niż naszych polskich flaków, a na deser zafunduje pudding ryżowy na mleku migdałowym. 14:30 ... GDZIEKOLWIEK JESTEŚ PANIE PREZYDENCIE... Film biograficzny, dokumentalizowany, 86 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Trzos - Rastawiecki, Anna Beata Bohdziewicz, Wojciech Strzemżalski Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Aleksander Fabisiak, Maria Homerska, Ryszard Sobolewski, Janusz Michałowski, Lech Łotocki "Film ten nie jest dokładną rekonstrukcją zdarzeń historycznych. Obok postaci prawdziwych występują w nim postacie zmyślone. Chcielibyśmy, aby w ich losach odbiły się losy ludzi, którzy żyli, walczyli i umierali w Warszawie we wrześniu 1939 roku..." - informacja taka otwiera film Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego. Film ten nie jest więc ani opowieścią biograficzną, ani kroniką wydarzeń. Zrealizowany został na taśmie czarno - białej i łączy w jednorodną całość zdjęcia archiwalne z nakręconymi przez ekipę filmową. Wiele scen wygląda, jakby zostały wzięte z archiwum, a tymczasem zostały nakręcone współcześnie. Jest to zasługa operatora Zygmunta Samosiuka, który otrzymał nagrodę specjalną jury i nagrodę za zdjęcia na festiwalu w Gdyni w 1978 roku. Rok 1934, Stefan Starzyński zostaje komisarycznym prezydentem Warszawy. Na stanowisku tym ma pozostać do wyborów. Rok 1939, w wyborach Starzyński nie uzyskuje wymaganej większości, ale w dalszym ciągu pełni funkcję prezydenta. 1 września 1939, Stefan Starzyński zaczyna organizować życie w bomardowanej stolicy. Sprzeciwia się nakazowi ewakuowania ważniejszych urzędów i w porozumieniu z gen. Czumą organizuje cywilną obronę miasta. W odpowiedzi na apel prezydenta warszawiacy budują barykady, kopią rowy przeciwlotnicze, przygotowują punkty sanitarne. W swoich codziennych przemówieniach radiowych Starzyński podtrzymuje na duchu ludność stolicy. Warszawę opuszczają w pośpiechu przedstawiciele obcych placówek dyplomatycznych, pozostaje jednak amerykański dziennikarz zafascynowany bohaterską postawą mieszkańców i ich prezydenta. Tymczasem sytuacja w mieście jest z każdym dniem coraz trudniejsza, brakuje wody, elektryczności, lekarstw. 26 września zapada decyzja o kapitulacji. W sztabie naczelnego dowództwa pojawia się zdesperowany młody żołnierz z zamiarem zabicia gen. Rómmla, który jego zdaniem zdradził ojczyznę, godząc się na kapitulację. Do zabójstwa jednak nie dochodzi. Niemcy wkraczają do Warszawy, Starzyński nie chce skorzystać z ostatniej szansy wyjazdu - swoje miejsce w samolocie odstępuje amerykańskiemu dziennikarzowi. Miesiąc później zostaje aresztowany w swoim gabinecie przez gestapo i wywieziony w nieznane miejsce. 16:10 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 2. OD UJŚCIA DUNAJCA DO UJŚCIA NARWI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 17:05 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - SKRZYDŁA NAD POLSKĄ CASA C - 295M Reportaż, 9 min, Polska, 2013 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Zdjęcia: Tadeusz Arciuch, Zdzisław Najda, Grzegorz Marciniak, Łukasz Kasprzycki CASA C - 295M jest samolotem transportowym będącym na wyposażeniu Polskich Sił Powietrznych od 2003 roku. Świetnie sprawdza się w lotach na małych wysokościach, co jest szczególnie ważne w operacjach powietrznych w warunkach wojennych. Samolot jest wykorzystywany rutynowo do wsparcia logistycznego oddziałów polskich sił zbrojnych działających poza granicami naszego kraju. W filmie występuje mjr pil. Krzysztof Dzido z bazy lotnictwa transportowego w Krakowie. 17:20 WOJOWNICY CZASU - MAŁUJOWICE 1741 CZYLI CUDZA WOJNA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Adrian Janisio, Grzegorz Gajewski Muzyka: Adam Gajewski Jedną z najkrwawszych bitew tzw. I wojny śląskiej, jaka toczyła się między Austrią i Prusami, była bitwa stoczona pod dzisiejszym Brzegiem na Dolnym Śląsku. Bitwa ta, zakończona zwycięstwem Prusaków dowodzonych nominalnie przez młodego wówczas Fryderyka II, zwanego później Wielkim, ugruntowała opinię o niezwyciężoności pruskiej armii. Bitwę w jej 275. rocznicę odtwarzają grupy rekonstrukcji historycznej z Niemiec, Czech i Polski, prezentując wysoki poziom wyszkolenia strzeleckiego oraz musztry przyswojonych z oryginalnych regulaminów z epoki. 17:55 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 10 Serial historyczny, obyczajowy, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Rafał Królikowski, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok Jest maj 1935 roku. Ania z wyróżnieniem kończy naukę w Instytucie Pedagogicznym i wkrótce podejmuje pracę w szkole w Brwinowie. Małżeństwo Mani i Pawła nadal przeżywa trudny czas. On cię kocha, Ania uspokaja siostrę, a może siebie. Powrót Ani do Brwinowa dostrzega Antek Jamroży, który proponuje jej randkę. Ania zaskakuje swoją zgodą i siebie, i Jamrożego. Łucja wciąż rywalizuje z macochą o względy Wierusza. Trudny charakter panienki daje się we znaki Jaśkowi. Dziewczyna manipuluje Winnym, wykorzystując jego uczucie do siebie. Ofiarą ciętego języka Łucji staje się również dyrektorka szkoły, której dawna uczennica proponuje oszustwo w konkursie plastycznym. Do Winnych z nastoletnim synem przyjeżdża Andzia. Odkąd Radomir umarł, czuję, że życie mi się kończy - zwierza się Broni. Wracaj do nas - proponuje Stanisław, który dostrzega w Andzi piękną kobietę. Urodę Andzi dostrzega również Guido. Tymczasem stała obecność Ani w Brwinowie staje się coraz trudniejsza dla Pawła. - Dłużej tego nie zniosę wyznaje Ani. A Ania? Czy będzie miała siłę wyprzeć się swojego uczucia do Pawła? 18:50 ORZEŁ I CHRYZANTEMA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jacek Wan Scenariusz: Jacek Wan Film dokumentalny zrealizowany głównie w Japonii. Jego bohaterem jest Bronisław Piłsudski, starszy brat marszałka Józefa Piłsudskiego, i jego wnuk Kazuyoshi Kimura, który dopiero w 1984 roku dowiedział się, że jego dziadkiem był słynny polski naukowiec. Twórca filmu towarzyszy Kazuoshiemu Kimurze w podroży do Matsuyamy i Nagasaki, jaką odbywa on w poszukiwaniu śladów działalności swojego dziadka. Przy okazji odkrywa również inne ślady działalności Polaków w Japonii. 21:15 MOST NA RZECE KWAI (THE BRIDGE ON THE RIVER KWAI) Dramat wojenny, 155 min, USA/Wielka Brytania 1957 Reżyseria: David Lean Scenariusz na podstawie powieści Pierre'a Boulle'a: Pierre Boulle, Michael Wilson i Carl Foreman Zdjęcia: Jack Hildyard Muzyka: Malcolm Arnold Występują: William Holden, Alec Guinness, Jack Hawkins, James Donald, Geoffrey Horne, Sessue Hayakawa, Andre Morell, Peter Williams i inni Słynny dramat wojenny z antywojennym przesłaniem, nagrodzony siedmioma Oscarami: dla najlepszego filmu roku, za reżyserię, scenariusz, zdjęcia, muzykę, montaż, dla najlepszego aktora (Sir Alec Guinness) oraz nominacją do tej nagrody dla aktora drugoplanowego (Sessue Hayakawa). Wprawdzie statuetkę za scenariusz otrzymał Pierre Boulle, francuski autor książki, która stała się podstawą scenariusza, ale w rzeczywistości znacznie większy wkład w adaptację jego dzieła na potrzeby filmu mieli Michael Wilson (Oscar za scenariusz "Miejsca pod słońcem", scenariusze m. in. do "Lawrence'a z Arabii" i "Planety małp") oraz Carl Foreman (nominacje za scenariusze do "Championa", "Pokłosia wojny", "W samo południe" i "Dział Navarony"). Obaj znajdowali się jednak w tamtych latach na czarnej liście senatora McCarthy'ego i Akademia Filmowa nie odważyła się oficjalnie ich uhonorować. Nagrody przyznano im dopiero pośmiertnie, w 1985 r. Do historii kina przeszła też sławna, gwizdana przez żołnierzy melodia "Marsz pułkownika Bogeya". Gdy David Lean przystępował do pracy nad "Mostem" ze znaczącym, jak na lata 50. , budżetem 3 mln dolarów, wiele osób nie wierzyło, że powstanie jeden z najsłynniejszych do dziś filmów. Cary Grant i Charles Laughton, którym proponowano główne role - Shearsa i pułkownika Nicholsona - odrzucili ofertę. William Holden i Sir Alec Guinness przyjęli je dopiero po długich targach i namowach. Ten ostatni groził nawet opuszczeniem planu w połowie realizacji zdjęć (kręconych przez niemal 4 miesiące w cejlońskiej dżungli), nie mogąc się doszukać niczego interesującego w granej przez siebie postaci. Ostatecznie przyniosła mu ona jedynego w jego karierze Oscara (nie licząc honorowej statuetki za całokształt dokonań w 1979 r.) Opowiedziana w książce i filmie historia oparta jest na autentycznych wydarzeniach z czasów II wojny światowej, kiedy to alianccy jeńcy wojenni schwytani przez Japończyków, pracując ponad siły, bez jedzenia i picia, zbudowali tory kolejowe z Bangkoku do Rangoonu, służące do przesyłania transportów wojskowych. Akcja filmu toczy się w 1943 r. w japońskim obozie dla jeńców wojskowych. Batalion schwytanych w Singapurze brytyjskich żołnierzy pod dowództwem pułkownika Nicholsona ma - zgodnie z rozkazem japońskiego pułkownika Saito - przystąpić do budowy mostu na rzece Kwai, którym ma biec główny szlak transportowy sił japońskich w tym regionie. Powołując się na międzynarodowe konwencje Nicholson w imieniu swych ludzi odmawia pracy. Poddany okrutnej próbie sił, wychodzi z niej zwycięsko. Osiąga tyle, że żołnierze mają odtąd pracować pod jego dowództwem. Chce udowodnić wyższość moralną i techniczną Brytyjczyków i skonstruować bezbłędnie most, lecz całkowicie ignoruje fakt, że ma on służyć wrogom. Realizacja budowy staje się niemal jego obsesją, punktem honoru. Tymczasem brytyjskie dowództwo wysyła nad rzekę Kwai grupę swych żołnierzy pod dowództwem majora Wardena z misją zniszczenia mostu. Do Wardena i jego ludzi dołącza też amerykański marynarz Shears, któremu udało się uciec z obozu. Brytyjskie komando umieszcza pod mostem ładunki wybuchowe, ale ich działania odkrywa pułkownik Nicholson i zawiadamia japońskie dowództwo obozu. 24:00 WYBÓR POLSKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1991 Reżyseria: Paweł Kędzierski, Andrzej Piekutowski Film dokumentalny przedstawiający kulisy wyborów prezydenckich w 1991 roku. Przypomniano przebieg kampanii poszczególnych kandydatów: spotkania z wyborcami, działalność sztabów wyborczych, prezentacje programów politycznych. 01:00 POLSKIE 100 LAT - POLACY NA EMIGRACJI 1945 - 1956 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Cykl filmów dokumentalnych opowiadających o najważniejszych wydarzeniach i postaciach w historii Polski od przełomu XIX i XX wieku po rok 2004. Po II wojnie światowej poza granicami kraju znalazły się tysiące przedstawicieli elit politycznych, wojskowych, literackich, naukowych, artystycznych, sportowych oraz zwykłych emigrantów. Tysiące Polaków, aresztowanych i wywiezionych z kraju w latach 1939 - 1945, opuszczało wyzwalane obozy w Niemczech. Wszyscy zadawali sobie pytanie: czy jest sens powrotu do kraju? Wielu z nich nie miało dokąd wracać, bowiem ich domy znalazły się na terenach Związku Sowieckiego. Wielu obawiało się powrotu do Polski, spodziewając się represji komunistycznych. W 1945 roku poza krajem przebywało około 2, 5 miliona Polaków, których wojna wyrzuciła z kraju. Największe ich skupisko znajdowało się w Anglii. Emigranci, niezależnie od wewnętrznych sporów i kłótni, stosunku do nieuznawanego przez świat zachodni rządu emigracyjnego, tworzyli szkoły, teatry, instytuty naukowe, wydawnictwa książkowe i prasowe. Do najważniejszych instytucji, które miały znaczenie także w kraju należało Radio Wolna Europa i Instytut Literacki Jerzego Giedroycia. Biorąc pod uwagę całokształt działalności środowisk emigracyjnych uprawnione wydaje się stwierdzenie, że Polakom udało się stworzyć państwo polskie na obczyźnie. Był to jedyny tego rodzaju przypadek w dziejach powojennej Europy. 01:35 TELEWIZJA - HISTORIA TELEWIZJI. POCZĄTKI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek, Zygmunt Januszewski, Jacek Szostak Film dokumentalny przedstawiający historię telewizji w latach 1949 - 1959. Opowieść o początkach polskiej telewizji jest poprzedzona krótkim rysem historycznym, dotyczącym okresu przedwojennego w Polsce i na świecie. Obraz początków telewizji wyłania się z wypowiedzi osób, które ją tworzyły: twórców telewizyjnych i artystów. Ilustracją są materiały archiwalne, fotografie z prób, fragmenty spektakli i programów telewizyjnych. W dokumencie wykorzystano piosenki: "Pionierska brygada szturmowa" (muz. Władysław Szpilman, sł. Franciszek Pałka), "Wesoły pociąg" (muz. Marek Sart, sł. Kazimierz Winkler), "Kasztany" (muz. Zbigniew Korepta, sł. Krystyna Wodnicka) oraz materiały archiwalne TVP i WFDiF.