TVP Kultura Środa, 13.05.2020 07:00 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - JERZY KALINA Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Małgorzata Nieciecka - Mac (prowadząca) Gościem odcinka jest malarz, performer, scenograf, twórca filmów animowanych i dokumentalnych, a także głośnych instalacji - Jerzy Kalina. 07:15 HISTORIA NA TEN CZAS - KRZYSZTOF KOEHLER CZ. 2 Felieton, 5 min, Polska, 2020 W tym odcinku: Życie w dworkach jako charakterystyczny element kultury sarmackiej; jej wpływ na polską architekturę i obyczajowość (gościnność). Opis sarmackich zwyczajów szlachty dworkowej. 07:30 JANOSIK - ODC. 11/13 - TRUDNO - MIŁOŚĆ! Serial przygodowo - kostiumowy, 44 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Do karczmy, gdzie ucztują zbójnicy, wstępuje po drodze książę z siostrzenicą Eweliną. Janosik, urzeczony urodą dziewczyny, porywa ją jako zakładniczkę. Tymczasem ktoś uprowadza Janosikową zdobycz i oddaje ją hajdukom. Janosik goni sprawcę porwania Eweliny, którym okazuje się... zazdrosna Maryna. 11:45 PRZEPROWADZKI - ODC. 8/10 - STEINWAY ORDYNATA Serial obyczajowy, 53 min, Polska 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Leon Charewicz, Olgierd Łukaszewicz, Wiktor Zborowski, Olaf Lubaszenko, Łukasz Nowicki, Tomasz Sapryk, Maciej Kozłowski, Agnieszka Dygant, Maciej Karpiński, Mirosław Jękot i inni Rok 1929. W firmie i rodzinie Szczygłów wszystko układa się znakomicie. Kiedy jedni się bogacą, inni muszą tracić. Do tych ostatnich należy książę Dowgiałło. Arystokrata wszakże się nie poddaje. Chcąc poprawić swoją sytuację finansową, planuje wielkie, lecz bardzo ryzykowne przedsięwzięcie. Zamierza uzyskać gwarancję zobowiązań finansowych, przyjmując kontrahenta w urządzonym z przepychem pałacyku w Alejach Ujazdowskich. Najpierw jednak musi przetransportować swój dobytek z majątku w Ośnieżu do stolicy. W tym celu prosi Szczygła o przeprowadzkę... na kredyt. Czesław godzi się, a ordynat - kiedy już urządza się w pałacyku - zaprasza go wraz z rodziną na wystawne przyjęcie z udziałem m.in. Hanki Ordonówny i Bolesława Wieniawy - Długoszowskiego. Tak efektowna oprawa robi wrażenie na kontrahencie, w wyniku czego Dowgiałło zarabia okrągłe 150 tysięcy dolarów. Cóż z tego, skoro następnego dnia dochodzi do krachu na Wall Street i czek, który otrzymał książę, okazuje się bez wartości. 12:40 KLUB PROFESORA TUTKI - O SŁOWIE DRUKOWANYM Serial obyczajowy, 17 min, Polska, 1966 Autor: Jerzy Szaniawski Reżyseria: Andrzej Kondratiuk Scenariusz: Andrzej Kondratiuk Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz Aktorzy: Gustaw Holoubek, Henryk Borowski, Mieczysław Pawlikowski, Renata Kossobudzka, Kazimierz Opaliński, Gustaw Lutkiewicz, Ludwik Benoit Poetycka powiastka filozoficzna oparta na prozie Jerzego Szaniawskiego. Opowiadanie Profesora Tutki o kulcie słowa drukowanego. 13:00 LITERATURA NA EKRANIE - AWANTURA O BASIĘ Film dla młodych widzów, 104 min, Polska 1995 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz wg powieści Kornela Makuszyńskiego: Tomasz Piotrowski, Kazimierz Tarnas Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Stanisław Syrewicz Wykonawcy: Katarzyna Kowalska Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Agata Marciniak, Maria Kaniewska, Piotr Fronczewski, Andrzej Szczepkowski, Olgierd Łukaszewicz, Maria Gładkowska, Jan Jankowski, Gustaw Holoubek, Igor Śmiałkowski, Jerzy Zelnik, Anna Seniuk, Halina Winiarska, Hanna Śleszyńska, Marek Cichucki Film Kazimierza Tarnasa to druga, nieco uwspółcześniona i swobodniejsza adaptacja bestsellerowej powieści Kornela Makuszyńskiego - po klasycznej ekranizacji Marii Kaniewskiej z 1951 r. Basia Bzowska jest już piętnastoletnią dziewczyną - nieco szaloną, ale o złotym sercu i pogodnym usposobieniu. Wiedzie wspaniałe, beztroskie życie w domu państwa Olszowskich. Przypadkiem, od zazdrosnej koleżanki dowiaduje się, że była "znajdą" i z litości została przygarnięta przez swoich opiekunów. Basia postanawia dociec prawdy o swej przeszłości. Dowiaduje się o śmierci matki i tragedii ojca, wybitnego uczonego, który zaginął podczas wyprawy w Andy. Słynny geograf, profesor Somer, wręcza dziewczynce fotografię swego ukochanego ucznia, Adama Bzowskiego. Wpatrując się w zdjęcie ojca, którego nie pamięta, Basia utwierdza się w przekonaniu, że jej ojczulek żyje, mimo oficjalnych komunikatów o śmierci członków ekspedycji. Energiczna piętnastolatka zamierza zorganizować wyprawę w Andy, a realizację planu umożliwia jej świeżo otrzymany spadek. Francuz Gaston, jedyny ocalały uczestnik wyprawy sprzed lat, pomaga jej w poszukiwaniach. Po wielu perypetiach docierają do odległej osady indiańskiego plemienia Livarisów i odnajdują Bzowskiego, który jest w wiosce czarownikiem. Niestety, wskutek odniesionych ran ojciec Basi cierpi na całkowitą amnezję - nie rozpoznaje córki, nie pamięta niczego ze swej przeszłości. Indianie odnoszą się do przybyszów nieufnie, a nawet wrogo, podróżnicy muszą opuścić wioskę. Basia robi wszystko, żeby ściągnąć ojca do Polski. Jednak ani powrót do domu, ani wysiłki lekarzy nie pomagają zamkniętemu w mrokach nieświadomości mężczyźnie. Basia podejmuje prawie nadludzki wysiłek, by przywrócić ojcu pamięć. Staje się to nieoczekiwanie, podczas wizyty w pracowni profesora Somera. Wszyscy są przekonani, że to miłość córki dokonała cudu uzdrowienia ojca. I wszyscy są szczęśliwi, poza babcią Tańską, która nie chce się zgodzić, by jej ukochana, przybrana wnuczka zamieszkała z "szalonym" ojcem. 14:45 SZLAKIEM KOLBERGA - MERY SPOLSKY Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Michał Pietrusiewicz, Elżbieta Rottermund Cykl dokumentalny prezentujący znanych polskich muzyków, którzy wyruszają w Polskę szlakiem Oskara Kolberga. Każdy odcinek będzie muzyczną podróżą w inny region Polski. Znani muzycy uczą się od artystów ludowych tradycyjnego repertuaru: śpiewają, grają na skrzypcach, akordeonie, tańczą. Pokazują piękno i niepowtarzalność polskiej muzyki ludowej. Bohaterowie tego odcinka to Zdzisław Marczuk ze wsi Zakalinki gmina Konstantynów okolice Białej Podlaskiej. Pogranicze Podlasia i Polesia. Skrzypek i harmonista. Urodzony nauczyciel i pedagog. Uczy gry na skrzypach i harmonii. Prowadzi grupy śpiewacze w pobliskich miejscowościach Konstantynowie, Leśnej. Odwiedza go Mary Spolsky młoda piosenkarka, gitarzystka i projektantka mody. 15:30 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - LEGNICKIE POLE Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Wykonawcy: Krzysztof Grzybowski (prowadzący) Kolejnym pomnikiem historii prezentowanym w cyklu jest Legnickie Pole. To tu 9 kwietnia 1241 r. spotkały się wojska śląskie dowodzone przez Henryka II Pobożnego z Mongołami. Bitwa, mimo że zakończyła się klęską i śmiercią monarchy, zatrzymała najazd obcych sił. Dla upamiętnienie tego starcia i tragicznej śmierci Henryka II Pobożnego, jego matka św. Jadwiga, postanowiła ufundować klasztor oraz kościół. Wedle legendy świątynia stanęła dokładnie w tym miejscu, w którym odnaleziono okaleczone, pozbawione głowy ciało księcia. We wnętrzach świątyni czekają na nas prawdziwe skarby. Wspaniałe freski wykonane przez Kosmę Damiana Asama czy pochodzące z 1731 r. organy - dzieło Adama Horatio Caspariniego. Dziś jego dzieło uznawane jest za jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych instrumentów barokowych. 15:40 SZTUKA HISZPANII ODC. 2 - CZARNE SERCE (THE ART OF SPAIN EP. 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Robin Dashwood Andrew Graham przedstawia historię i sztukę Hiszpanii. Podróżując od południa aż po północ, odkrywa przed nami tajemnice historii sztuki od średniowiecza, po czasy współczesne. Poznajemy prace najwybitniejszych hiszpańskich artystów, takich jak m.in. Francisco Goya, Pablo Picasso, Salvador Dali, El Greco i Diego Velazquez. 16:30 DO PRZERWY 0:1 - ODC. 1/7 - PIŁKA Serial dla młodych widzów, 27 min, Polska 1968 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Adam Bahdaj Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Józef Nalberczak, Marian Tchórznicki, Mirosław Domański, Janusz Smoliński, Aleksander Fogiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Milski, Wanda Łuczycka, Józef Nowak, Henryk Bąk i inni Ten serial - obok "Podróży za jeden uśmiech", "Stawiam na Tolka Banana" i "Wakacji z duchami" - przyniósł twórcom nagrodę zespołową Komitetu ds. Radia i Telewizji w dziedzinie filmowej twórczości telewizyjnej 1972/73 dla scenarzysty Adama Bahdaja i reżysera Stanisława Jędryki. Film, podobnie jak powieść, oddaje specyficzny klimat powojennej Warszawy. Bohaterami są dzieci z niezbyt zamożnych rodzin, niektóre z domów ocierających się o patologię. Życie nieraz zmusza je do zdawania trudnych egzaminów, wykazania się hartem ducha i odpowiedzialnością. Chłopcy samorzutnie tworzą podwórkowe drużyny piłkarskie, zamierzają wystartować w organizowanych przez "Życie Warszawy" zawodach o miano najlepszego zespołu. W paczce rówieśników wyróżnia się Maniuś zwany Paragonem, chłopak zadziorny, obrotny życiowo, dzielny, choć trochę pechowy. Ulubionym powiedzonkiem Paragona jest słówko "legalnie", choć niektóre jego poczynania mają tylko pozory legalności. Chłopcy przygotowują się właśnie do rozegrania meczu z drużyną z sąsiedniej ulicy. Nie stać ich na kupienie kostiumów sportowych czy odpowiedniego obuwia. Ale największy problem stanowi piłka, która już zupełnie się rozlatuje. Paragon zobowiązuje się wobec kolegów zdobyć nową. Legalnie, choć może niezupełnie. 17:00 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 6) Serial kostiumowy, 50 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth dowiaduje się, że Darcy uratował honor jej rodziny, nakłaniając Wickhama do poślubienia Lydii, najmłodszej z panien Bennet. Postanawia podziękować dumnemu młodzieńcowi, niepomna jego wcześniejszego, wyniosłego zachowania. Darcy zapewnia dziewczynę o swoich uczuciach, a i ona przyznaje, że przystojny szlachcic nie jest jej obojętny. Gdy Darcy ponawia oświadczyny, Elizabeth przyjmuje je z radością. Szczęście uśmiecha się także do jej starszej siostry Jane. Charles Bingley ponownie ją odwiedza i wyznaje jej miłość. Rodzina Bennetów sposobi się do podwójnego wesela. 17:50 HISTORIA NA TEN CZAS - KRZYSZTOF KOEHLER CZ. 3 Bez klasyfikacji, 5 min, Polska, 2020 W tym odcinku: Poczucie obywatelskości wśród szlachty polegające na odpowiedzialności za kraj i wspólnotę narodową. Jej źródła wywodzą się korzeni myśli greckiej - filozofii i demokracji. Wolność szlachecka oparta na prawie, będącym kodeksem proobywatelskim. 18:00 PORTRETY - STEVIE WONDER - GENIUSZ SOULU (STEVIE WONDER - SOUL GENIUS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Hannes Rossacher Film dokumentalny przedstawiający historię jednego z najbardziej utalentowanych muzyków - Steviego Wondera. Cudowne dziecko, jak często określano młodego Wondera, podpisało pierwszy kontrakt z wytwórnią Motown już w wieku 11 lat. W trakcie swojej wieloletniej kariery artysta skomponował utwory, które zapewniły mu nieśmiertelność. Oprócz działalności artystycznej i jej wpływu na współczesną muzykę, film koncentruje się także na aktywności politycznej i społecznej gwiazdora. Muzyk angażował się w walkę z apartheidem, popierał także Martina Luthera Kinga oraz Baracka Obamę. W dokumencie głos zabierają m.in. Martha Reeves, Robert Margouleff czy Macy Gray. 19:30 RZECZ POLSKA - RZECZ POLSKA - KLOCKI ZOFII STRYJEŃSKIEJ Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Muzyka: Bartosz Kruczyński Wykonawcy: Marek Sosenko, Stanisław Lenartowicz 100 najlepszych polskich projektów na 100 - lecie Niepodległości! To propozycja przyjrzenia się krajowej sztuce projektowania. Będzie to zarówno odpowiedź na obserwowaną od jakiegoś czasu modę na przedmioty vintage, jak i promocja najciekawszych nowych rozwiązań projektowych. Choć polski design w ostatnich latach staje się jednym z naszych eksportowych hitów, to wciąż zbyt mało się o nim mówi. Program przedstawia konkretne przedmioty, rekonstruując historię ich powstania, pokazując ich funkcję w przestrzeni, pokazując twórców i projektantów. Ta opowieść o rzeczach stanie się również opowieścią o najnowszej historii Polski. 22:25 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - ŁAP I UCIEKAJ! (GRAB AND RUN) Film dokumentalny, 86 min, KIRGISTAN/Niemcy/Hiszpania, 2017 Reżyseria: Roser Corella Od czasu uzyskania niepodległości w 1991 roku w Kirgistanie nastąpiło odrodzenie pradawnej praktyki Ala - Kachuu, polegającej na rytuałach porywania przez młodych mężczyzn wybranek serca, często wbrew ich woli. Ponad połowa kirgiskich kobiet zostaje uprowadzona i zmuszona do zamążpójścia, co wiąże się z porzuceniem przez nie nauki i pracy. Film przybliża portrety kobiet opowiadających historie swoich małżeństw, które zaczynały się od uprowadzenia narzeczonych z domu rodzinnego. 00:45 WOMAN TO WOMAN AT NICE JAZZ FESTIVAL (WOMAN TO WOMAN AT NICE JAZZ FESTIVAL) Koncert, 74 min, Francja, 2017 Reżyseria: Eric Michaud Koncert grupy Woman to Woman na jednym z najbardziej prestiżowych festiwali jazzowych. Odbywający się od 1948 roku festiwal w Nicei gościł na swojej scenie takich artystów jak Dizzy Gillespie, Ray Charles, Ella Fitzgerald czy Miles Davis. W 2017 roku przyszedł czas na całkowicie kobiecą formację Woman to Woman. W jej skład wchodzi siedem przedstawicielek amerykańskiej sceny jazzowej. Klasyczny repertuar w ich wykonaniu stanowi tło dla wirtuozerskich popisów. 02:30 LEKKIE OBYCZAJE - WHISKY DLA ANIOŁÓW (THE ANGELS' SHARE) Komediodramat, 97 min, Francja/Wielka Brytania/Włochy 2012 Reżyseria: Ken Loach Scenariusz: Paul Laverty Zdjęcia: Robbie Ryan Muzyka: George Fenton Aktorzy: Paul Brannigan, John Henshaw, Gary Maitland, Jasmin Riggins, Siobhan Reilly, William Ruane, Scott Kyle Gorzko - słodka komedia Kena Loacha, a jej bohaterowie to paczka znajomych Robbie, Albert, Rhino i dziewczyna o imieniu Mo. Robbie szczęśliwie unika kary więzienia za pobicie. W zamian za odsiadkę sąd w Glagow skazuje go na prace społeczne, gdzie poznaje swoich kompanów, którzy podobnie jak on mają kłopoty ze znalezieniem odpowiedniej pracy ze względu na karalność. Ale Robbie pragnie zmienić swoje życie, w końcu się ustatkować i poświęcić się rodzinie, zwłaszcza że ma zostać ojcem. Jego dziewczyna Leonie jest w zaawansowanej ciąży. Trzymając potem po raz pierwszy nowo narodzonego syna Luke’a, dumny ojciec przysięga, że już nigdy nie wejdzie w konflikt z prawem i obiecuje, że zapewni dziecku lepszą przyszłość. Dzięki Harry'emu, opiekunowi grupy poddanej resocjalizacji, Robbie dowiaduje się, jak rozpoznawać smaki najlepszej whisky. Okazuje się, że przychodzi mu to z łatwością. Tymczasem przyjaciele dowiadują się o licytacji beczki wyjątkowej whisky, która może osiągnąć cenę miliona funtów. Robbie postanawia wykorzystać swój niecodzienny talent, by wreszcie odmienić swój marny los. Przekonuje się, że w każdej sytuacji może liczyć na przyjaciół, którzy i tym razem stają za nim murem. 04:20 KINO NOCNE - MASZ NA IMIĘ JUSTINE (YOUR NAME IS JUSTINE) Dramat obyczajowy, 94 min, Polska/Luksemburg 2005 Reżyseria: Franco de Pena Scenariusz: Franco de Pena, Tomasz Kępski, Chris Burdza Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Nikos Kypourgos Aktorzy: Anna Cieślak, Arno Frisch, Rafał Maćkowiak, Mathieu Carriere, Dominique Pinon, Katarzyna Cygler, Małgorzata Buczkowska, Barbara Wałkówna, Maciej Kozłowski i inni Film nakręcił urodzony w Wenezueli i wykształcony w Polsce Franco de Pena, absolwent łódzkiej filmówki. Porusza w nim bardzo ważny społecznie temat handlu żywym towarem. Ten nielegalny proceder rozwija się w najlepsze: wedle szacunków na świecie sprzedaje się rocznie 2 mln ludzi. Tylko w Europie ofiarami handlarzy pada co roku ok. 200 tys. kobiet, z czego ok. 15 tys. to Polki. Najczęściej mają po 20 - 25 lat, są niewykształcone, pochodzą z małych miasteczek, gdzie trudno o pracę. Zwabione obietnicami atrakcyjnego zarobku, a nawet kariery, wyjeżdżają za granicę, gdzie przeżywają gehennę. Jedną z takich historii przedstawia de Pena w swoim filmie. Opowieść jest fikcyjna, ale zanim reżyser przystąpił do realizacji, zebrał dokumentację w Berlinie, chcąc odtworzyć jak najbardziej typowy przebieg zdarzeń. Mariola Szymańska ma 18 lat, mieszka z babcią w małym miasteczku. Sympatyczna, ale naiwna dziewczyna właśnie skończyła szkołę zawodową i - podobnie jak jej najbliższe koleżanki: Ola i Hania - marzy o wielkiej miłości i szczęśliwym życiu rodzinnym. Niebawem ma zacząć pracę w miejscowej rzeźni. Gdy do miasteczka przyjeżdża po kilku latach Artur, dawny kolega ze szkoły, który wyjechał z rodzicami do Niemiec i urządził się w Kolonii, dziewczyna zakochuje się w przystojnym i obrotnym chłopaku. Nie waha się, kiedy Artur proponuje jej wspólny wyjazd na trzy tygodnie do Niemiec, gdzie miałaby poznać rodziców przyszłego narzeczonego. Babci mówi, że jedzie z koleżankami na krótkie wakacje. Początkowo wszystko przebiega zgodnie z wyobrażeniami Marioli. Artur jest miły i opiekuńczy. Gdy docierają do Berlina, namawia ją, żeby przenocowali u znajomych, nim ruszą w dalszą drogę. Dziewczynie nie podoba się obskurna kamienica, budzi niepokój patrząca dziwnym wzrokiem pani domu, lecz Artur zapewnia, że to tylko na jedną noc. Niebawem zjawia się trzech mężczyzn: Gunther, jego pomocnik Jurij i najmłodszy Nico. Artur inkasuje pieniądze i znika, zostawiając Mariolę samą z obcymi ludźmi. Przerażona dziewczyna uświadamia sobie, że została sprzedana. Teraz ma się nazywać Justine i pracować jako prostytutka. Jeśli się nie podporządkuje, bandyci zamordują jej babcię, której adres i zdjęcie Artur też im dostarczył. Brutalnie zgwałcona i pobita przez Gunthera i Jurija Mariola trafia w ręce Nica, który okazuje jej litość i tylko pozoruje zachowania wspólników. Udaje mu się też przekonać Gunthera, żeby powierzył mu dziewczynę na dziesięć dni. W tym czasie ma ją wytresować tak, żeby nadawała się do pracy na ulicy: musi złamać jej opór i nauczyć wszystkiego, co potrzebne w nowym fachu. Ma nadzieję, że zostanie jej sutenerem. Zamknięta bez jedzenia w pustym mieszkaniu na czwartym piętrze, w opuszczonej kamienicy do rozbiórki, Mariola próbuje znaleźć jakąś drogę ucieczki, ale lokal okazuje się pułapką bez wyjścia. Dziewczyna może tam tylko czekać. Stopniowo poddaje się woli Nica konsekwentnie zmierzającego do celu. Ale w dniu, gdy chłopak zamierza poinformować Gunthera o wykonaniu zadania, ten zjawia się w mieszkaniu w towarzystwie cieszącego się jak najgorszą sławą Omana, któremu odsprzedał swój nowy nabytek. Nico wie, że dla Marioli oznacza to właściwie śmierć, a on zdążył już ją polubić. Ryzykując życie, ucieka z nią i udaje się po pomoc do swego bogatego i wpływowego wuja Gorana. Ten pomaga mu się usamodzielnić i odtąd Mariola/Justine pracuje już tylko dla Nica. Ale nie przestaje marzyć o wyrwaniu się z piekła.