TVP Historia Poniedziałek, 18.05.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 MAJA. ODC. 566 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1897 - pojawił się wampir Dracula jako bohater książki Abrahama Strokera; 1935 - pogrzeb marszałka Józefa Piłsudskiego; 1944 - zdobycie Monte Cassino; 1972 - wielka wystawa Joan Miro w Grand Palace; 07:05 MŁODY PIŁSUDSKI - ODC. 3 Serial historyczny, biograficzny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Mariusz Kiljan, Zuzanna Zielińska, Wiktoria Gorodeckaja, Ewa Wencel, Krzysztof Wach, Dominik Bąk, Grzegorz Mielczarek, Lena Frankiewicz, Jarosław Gajewski, Marta Wiśniewska, Piotr Piksa, Tomasz Bielawiec, Kirill Glaz, Pavel Kryksonou Po powrocie z syberyjskiego zesłania, Ziuk próbuje od nowa rozpocząć życie w rodzinnym Wilnie. Popada w depresję, którą lekarz określa jako syberyjską melancholię - przypadłość, na którą cierpi większość byłych zesłańców. Nie dają mu spokoju wspomnienia wielkiej miłości, którą przeżył na dalekiej Syberii. Tymczasem carskie represje wobec Polaków nasilają się. Trwa przyśpieszona rusyfikacja. Polaków obowiązuje zakaz mówienia w ojczystym języku poza własnym domem. Ziuk jako politycznie podejrzany musi co tydzień meldować się w żandarmerii. Powoli dojrzewa do decyzji, żeby porzucić zwyczajne życie i zaangażować się w konspiracyjną działalność przeciwko caratowi. 10:20 TAJEMNICA JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2011 Reżyseria: Krzysztof Tadej Scenariusz: Krzysztof Tadej Film dokumentalny o Janie Pawle II. Ojca Świętego wspomina papieski ceremoniarz ks. prałat Konrad Krajewski. Jego wspomnienia to wyjątkowe świadectwo świętości i wielkości Jana Pawła II. Ks. prałat Konrad Krajewski opowiada o zdarzeniach związanych z Janem Pawłem II, przy których nie było telewizyjnych kamer. Jeden z najbliższych współpracowników papieża Polaka, odsłania kulisy świętości Jana Pawła II. Wspomina sytuacje, których świadkami było zaledwie kilka osób, m. in. mówi o zachowaniu papieża w zakrystii. Opowiada o tym, czym denerwował się Jan Paweł II, a także o zabawnych sytuacjach, jakie miały miejsce w czasie pontyfikatu. To także przejmujące i momentami dramatyczne wyznania m. in. o cierpieniu Ojca Świętego i dniach, w których odchodził z tego świata. W filmie zostały wykorzystane unikatowe materiały filmowe oraz fotografie z czasów pontyfikatu Jana Pawła II. Ks. Konrad Krajewski, kapłan archidiecezji łódzkiej, doktor teologii, od 1998 r. był ceremoniarzem papieskim w Watykanie. Jeden z najbliższych współpracowników Jana Pawła II. Pomagał papieżowi w celebrowaniu liturgii podczas ważnych uroczystości w Watykanie, Rzymie i w czasie papieskich pielgrzymek. Był też ceremoniarzem Benedykta XVI. 13:30 WESTERPLATTE Dramat wojenny, 92 min, Polska 1967 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Jan Józef Szczepański Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zygmunt Hbner, Arkadiusz Bazak, Józef Nowak, Tadeusz Pluciński, Tadeusz Schmidt, Andrzej Zaorski, Bohdan Niewinowski, Bogusz Bilewski, Janusz Paluszkiewicz, Józef Nalberczak, Zdzisław Mrożewski, Marian Rułka, Mieczysław Stoor, Bolesław Płotnicki, Józef Łodyński, Zbigniew Józefowicz, Zdzisław Szymański, Roman Wilhelmi, Mieczysław Milecki, Jerzy Kaczmarek i inni "Westerplatte - półwysep u wejścia do portu gdańskiego - polska składnica amunicyjna na terenie Wolnego Miasta Gdańska, zbudowana na mocy postanowienia Rady Ligi Narodów. Jej załogę stanowił oddział wartowniczy w sile jednej kompanii piechoty i grupa pracowników cywilnych - razem 182 ludzi. Jedyna straż polska u ujścia Wisły - 5 wartowni, 1 działo polowe, 2 działka przeciwpancerne, 4 moździerze. Westerplatte stało się pierwszą zaporą na drodze zaborczego pochodu Hitlera przez Europę. Tu padły pierwsze strzały II wojny światowej" - tymi słowami rozpoczyna się "Westerplatte" Stanisława Różewicza, uznane przez polskich krytyków za jeden z najwybitniejszych rodzimych filmów o wojnie. Reżyser, ochrzczony nawet mianem "piewcy Września" dał tu znakomitą próbkę swego stylu, znanego już choćby z "Wolnego miasta" czy "Świadectwa urodzenia". Po raz pierwszy "Westerplatte" pokazano na festiwalu filmowym w Moskwie, z którego film wrócił ze Srebrnym Medalem. Polska premiera miała miejsce w 28. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Utwór Różewicza - w opozycji do stylistyki "szkoły polskiej" - pozbawiony jest romantycznej otoczki. Scenariusz powstał na podstawie skrzętnie zgromadzonej i zbadanej dokumentacji, w której niepoślednią rolę odegrały zapiski majora Henryka Sucharskiego - dowódcy westerplatczyków. Aktorów dobierano według podobieństwa do kreowanych bohaterów. Sposób narracji i staranność realizacji zbliża film do stylistyki dokumentalnej. W "Westerplatte" brak wyrazistego, pierwszoplanowego bohatera. Zastępuje go zbiorowość. Osią konstrukcyjną fabuły jest nasilający się spór między majorem Henrykiem Sucharskim i jego zastępcą kapitanem Franciszkiem Dąbrowskim. Pierwszy, widząc bezsens długotrwałego oporu, chciał przede wszystkim ocalić życie swych żołnierzy; drugi - wierząc, że Westerplatte jest dla całego narodu symbolem bohaterstwa i wytrwania, zamierzał bronić się do ostatniej kropli krwi. Film Stanisława Różewicza z drobiazgową dokładnością ukazuje 7 dni i nocy walki z niemieckim najeźdźcą. Mistrzowskie zdjęcia Jerzego Wójcika wiernie oddają stan nieustannego napięcia, psychiczną ewolucję bohaterów od wiary w rychłą pomoc do tłumionej rozpaczy i poczucia osamotnienia. 15:15 LODOWA PLANETA - WIOSNA ODC. 2/6 (FROZEN PLANET 2 SPRING) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Filmowcy wyruszają w fascynującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty filmu. Sześcioodcinkowa seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych miejsc na ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy w swej pracy wykorzystali najnowsze zdobycze technologii. Schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 16:20 JAK BYŁO? - JAN PAWEŁ II POLITYK Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) 13 maja 1981 roku podczas audiencji generalnej na placu św. Piotra w Rzymie doszło do zamachu na papieża Jana Pawła II. Zamachu dokonał młody Turek Ali Agca. Jak mógłby wyglądać świat, gdyby zamach się powiódł? Zaproszeni do studia goście: prof. Antoni Dudek z Uniwersytetu Stefana Wyszyńskiego i Bogumił Łoziński - publicysta "Gościa Niedzielnego" dyskutują o pontyfikacie Jana Pawła II i zmianach politycznych, jakie zaszły w Polsce podczas jego trwania. Jak Jan Paweł II polityk zmienił świat? 17:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 17:55 HISTORIA NA TEN CZAS - JAN ŻARYN CZ. 5 Felieton, 4 min, Polska, 2020 W tym odcinku: Utrwalanie przez komunistyczne władze wizerunku okupanta jako wyzwoliciela. Wzmacnianie zależności od ZSRS wbrew wolnościowym pragnieniom Polaków. Legitymizowanie się nowej władzy polegające na odebraniu Polakom historii i stworzeniu bezterminowej "nowej księgi dziejów" opartej na socjalistycznej wizji społeczeństwa. Instrumentalne wykorzystywanie patriotyzmu w procesie legitymizacji władzy. Wszystkie narzędzia represji stosowane przez komunistów nie przystawały do odwiecznego polskiego ducha wolności, czego efektem były bunty społeczne prowadzące finalnie do zmiany ustroju państwa. 18:05 WADOWICE, MIASTO MOJEGO DZIECIŃSTWA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot W Wadowicach, miejscu narodzin Papieża Polaka, Świętego Jana Pawła II tkwią korzenie jego osobowości, zainteresowań i zdolności. Bez Wadowic nie można w pełni zrozumieć Jana Pawła II. Tu jest jego dom rodzinny i środowisko, które go kształtowało. Jan Paweł II odwiedził rodzinne miasto trzykrotnie. W filmowym dokumencie została ukazana odpowiedź, jak to miejsce, społeczność, kultura i historia miały wpływ na osobowość tego Wielkiego Polaka. W filmie wykorzystano archiwalne materiały z wizyt Jana Pawła II w Wadowicach. 19:25 MŁODY PIŁSUDSKI - ODC. 4 Serial historyczny, 42 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Mariusz Kiljan, Zuzanna Zielińska, Wiktoria Gorodeckaja, Ewa Wencel, Piotr Czarniecki, Michał Lewandowski, Joanna Kuberska, Marek Nędza, Karol Pocheć, Cezary Kołacz, Piotr Piksa, Marta Wiśniewska, Juliusz Chrząstowski, Ewa Florczak Ziuk angażuje się w działalność socjalistyczną w Wilnie. Razem z przyjaciółmi Aleksandrem Sulkiewiczem oraz Stanisławem Wojciechowskim próbują pozyskać dla sprawy nowych zwolenników. W swoich poszukiwaniach Ziuk trafia do salonu Marii Juszkiewiczowej, którą otacza nimb wielkomiejskiej socjalistki wydalonej z Warszawy za nielegalną działalność oświatową. Kobieta robi na nim wrażenie. W jej salonie Ziuk zawiera też inną znajomość, która zaważy na jego dalszym życiu. Poznaje Romana Dmowskiego, który fascynuje go swoją osobą i poglądami. Obu mężczyzn łączy odraza do ugodowej postawy wobec caratu oraz żarliwa wiara w odzyskanie przez Polskę niepodległości. Wkrótce jednak ich drogi rozchodzą się na zawsze w gwałtowny sposób. 20:20 JAN PAWEŁ II (JAN PAWEŁ II /POPE JOHN PAUL II /GIOVANNI PAOLO II) Film biograficzny, 123 min, USA/Włochy/Polska 2006 Reżyser: John Kent Harrison Zdjęcia: Fabrizio Lucci Wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Władysław Kowalski, Olgierd Łukaszewicz, Wojciech Malajkat, Marek Barbasiewicz, Joanna Koroniewska, Jolanta Fraszyńska, Maciej Marczewski, Marcin Przybylski, Anna Dereszowska, Robert Gonera, Krzysztof Janczar Aktorzy: John Voight, Cary Elwes, James Cromwell, Christopher Lee, Ben Gazzara, Wenanty Nosul, Daniele Pecci, Vittoria Belvedere, Giuliano Gemma Wkrótce po śmierci papieża Jana Pawła II powstały, niemal równolegle, dwa filmy fabularne opowiadające o jego życiu i pontyfikacie: amerykański "Jan Paweł II. Nie lękajcie się" Jeffa Blecknera z Thomasem Kretschmannem w roli głównej oraz polsko - włosko - amerykański "Jan Paweł II" z Carym Elwesem i Jonem Voigtem odtwarzającymi postać papieża Polaka w różnych okresach jego życia. Ten drugi film miał również swoją czteroodcinkową wersję telewizyjną, którą Jedynka zaprezentowała w kwietniu 2007 r. Teraz widzowie mają okazję zobaczyć ponaddwugodzinną wersję kinową, wysoko ocenioną przez krytykę. Film zasługuje na pochwały nie tylko ze względu na rozmach i staranność, z jakimi potraktowano temat i samego bohatera. Zadbano zarówno o wierność faktom, jak i stworzenie możliwie największego podobieństwa zewnętrznego. Cary Elwes jako młody Karol Wojtyła, ale przede wszystkim Jon Voigt odtwarzający postać papieża Polaka już w okresie jego pontyfikatu naśladuje charakterystyczny kształt jego postaci, pochylenie głowy, sposób poruszania się, gesty i zachowania, jakie pamiętamy z telewizyjnych transmisji papieskich pielgrzymek. Stara się również ukazać na ekranie jego bogatą, złożoną osobowość, niezwykłą religijność, prostotę i szczerość idące w parze z wyrafinowanym intelektualizmem i mistycyzmem. Dzieło Johna Kenta Harrisona opowiada o całym dorosłym życiu Karola Wojtyły, choć oczywiście większa część filmu poświęcona jest okresowi pontyfikatu Jana Pawła II i jego wpływowi na sprawy religii oraz zmiany polityczne zachodzące na świecie. Film otwiera scena zamachu na papieża, do którego doszło 13 maja 1981 r. na placu Świętego Piotra w Rzymie. Pojazd z rannym Janem Pawłem II przedziera się przez plac w kierunku szpitala. Przed oczami papieża przewija się film, Ojciec Święty cofa się myślami do 1938 r. Wspomina swoją młodość, wspaniałą rodzinę, fascynację teatrem, literaturą, filozofią, sportem, ale też Bogiem i drugim człowiekiem. Nadchodzi rok 1939 - wojna i okupacja. Karol Wojtyła próbuje zrozumieć i poradzić sobie z nową sytuacją. Trafia na wspaniałego spowiednika - arcybiskupa Sapiehę. Studiuje w jego podziemnym seminarium i podejmuje decyzję o zostaniu księdzem. Na prośbę ojca, aby uniknąć wywiezienia na roboty, podejmuje ciężką, fizyczną harówkę w kamieniołomach. Kolejnym czasem wielkiej próby jest powojenna konfrontacja z komunizmem, który zwalcza na każdym kroku wszelkie przejawy religijności. Zabrania używania symboli religijnych poza budynkami należącymi do Kościoła. Odwraca uwagę polskiej młodzieży od religii. Zamyka katolickie szkoły. Kontroluje społeczną i charytatywną działalność Kościoła. Represjonuje duchownych. Ingeruje w obsadzanie kościelnych stanowisk. Zabrania lub utrudnia budowanie nowych świątyń. Z tym wszystkim musi zmierzyć się ksiądz, a później biskup i wreszcie kardynał Karol Wojtyła. 16 października 1978 r. nadchodzi najważniejszy moment w jego życiu: Karol Wojtyła staje na czele całego Kościoła katolickiego. Dla wielu wybór papieża Polaka jest olbrzymim zaskoczeniem, ale też nadzieją na zmiany. Później przychodzi okres długiej rekonwalescencji, który zbiega się z kolejnym smutnym wydarzeniem w życiu papieża - śmiercią prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Jan Paweł II jednak się nie poddaje. Wyznacza sobie zadanie: wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie bez wojen i przelewu krwi. Do pomocy w realizacji tego zadania wyznacza kardynała Ratzingera, powołując go na prefekta Kongregacji Doktryny Wiary. Zamach nie zmienia też stylu sprawowania władzy papieskiej: Jan Paweł II nadal jest aktywny, pielgrzymuje, wzywa do pokoju i pojednania, spotyka się z głowami państw i szefami dyplomacji, walczy o prawa człowieka - do życia, wolności słowa i wyznania. Wiele czasu poświęca problemowi komunizmu, uważając, że rozpad Związku Radzieckiego jest realny. Ważnym aspektem jego walki o pokój na ziemi jest tworzenie więzi z młodzieżą. Jan Paweł II, przyjaciel i wychowawca młodych ludzi, ustanawia Światowy Dzień Młodzieży. Wbrew spekulacjom nieprzychylnych Kościołowi środowisk odnosi olbrzymi sukces - na jego wezwanie odpowiadają tłumy. Młodzież udziela mu pełnego poparcia. Z biegiem lat pogarsza się stan zdrowia papieża. Konieczna staje się operacja wstawienia mu sztucznego stawu biodrowego, potem trwa długa rehabilitacja, daje znać o sobie choroba Parkinsona, która powoli atakuje całe ciało. Dla aktywnej i pełnej życia osoby tego typu ograniczenia są co najmniej niewygodne. Ale Jan Paweł II nie ma czasu na choroby, zbliża się bowiem rok 2000. Kościół ma już 2000 lat. Z tej okazji zostaje zorganizowana pielgrzymka do Ziemi Świętej. Nieuchronny upływ czasu i kolejne choroby utrudniają życie Karolowi Wojtyle, który przygotowuje się powoli na spotkanie z Bogiem. Do ostatnich chwil jego ukochana młodzież jest przy nim. Słyszy ją, przygotowując się do ostatniej drogi: "Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie". 22:40 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - WOJNA I GOSPODARKA CZ. 2 Magazyn, 23 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego związkom wojny z gospodarką. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe z okresu wojny.