TVP Historia Sobota, 23.05.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - zmarł Cyprian Kamil Norwid; 1906 - zmarł Henryk Ibsen; 1985 - początek procesu Frasyniuka, Michnika i Lisa; 07:05 SEKRETY WYKUTE W KAMIENIU - ODC. 5/8 GRECKIE ŚWIĘTE MIASTA (THE GREEK STAKES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2005 Reżyseria: All Carpenter Seria "Sekrety wykute w kamieniu" prezentuje największe zabytki archeologiczne wokół basenu Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie oraz pokazuje historię ich powstania, rozwoju i upadku. Dzięki znanym archeologom i osiągnięciom grafiki komputerowej możemy wreszcie zobaczyć i zwiedzić te zabytki oraz poznać wielkie cywilizacje Mezopotamii, Egiptu pod rządami faraonów, starożytnej Grecji i Imperium Rzymskiego. Seria wskaże też kamienie węgielne w dziejach człowieka, takie jak powstanie mitycznych miast czy wynalezienie alfabetu. 08:35 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 5/7 ZAGROŻENIE Serial przygodowo - historyczny, 57 min, 7 odc. , Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Zygmunt Zintel, Roman Wilhelmi, Danuta Kowalska, Andrzej Żarnecki, Wojciech Standełło, Wirgiliusz Gryń, Jerzy Binczycki, Zofia Czerwińska, Krzysztof Różycki i inni Żachlewicz, rządca hrabiego Zygmunta, przybywa do sędziego Gągolewskiego, by zapewnić sobie jego poparcie w sprawie obalenia testamentu. Gągolewski ochoczo na to przystaje - w zamian za pewne korzyści finansowe. Zadłużony po uszy hrabia Zygmunt wzywa Chaima. Chce sprzedać znaczną część swoich lasów. Dowiedziawszy się, że nocą w zamku znowu widać było światło, Juliusz i Damazy udają się do zaklętego dworu. Zamierzają jeszcze raz ostrzec Bulija. Tymczasem w zamku zastają dziewczynę podobną do Eugenii. Natomiast Bulij uparcie twierdzi, że nie ma żadnych powodów do niepokoju. 09:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - NA OGÓRKOWYM POLU Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy na pole ogórków. Opowie jak w dzieciństwie, spędzonym na wsi, zbierał wraz z rodzicami ogórki, co było jedną z najbardziej żmudnych i pracochłonnych robót. Ale cały trud wynagradzał moment wyjmowania świeżo ukiszonych z liśćmi wiśni, koprem, czosnkiem, chrzanem, pachnących i chrupiących ogóreczków. Karol przygotuje kilka słojów takich ogórków wedle receptury swojej mamy. Pokaże, jak wyglądają ogórki po dwóch dniach, po tygodniu i po dwóch tygodniach kiszenia. I do jakich potraw, jakie ogórki nadają się najlepiej. Karol przygotuje trzy potrawy, we wszystkich oczywiście wystąpią małosolne ogórki. 1/ Szybki chłodnik ze świeżych i małosolnych ogórków; 2/ Pieczona pierś z indyka z sosem ogórkowym; 3/ Pieczone bakłażany z ogórkową salsą i wędzonym łososiem. 10:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - GRUZJA. NAJLEPIEJ STRZEŻONE TAJEMNICE KAUKAZU (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku zwiedzimy Gruzję. Według legend, Bóg zostawił dla siebie wyjątkowo piękne miejsce nad Morzem Czarnym, ale oddał je Gruzinom w podzięce za to, że zaprosili go na uroczystości związane z podziałem Ziemi na różne krainy. Od tamtej pory Gruzja strzeże swego artystycznego dziedzictwa i wyjątkowych tradycji. Udało się tu zachować różnorodność biologiczną większą niż na niektórych kontynentach. Każdy, kto odwiedzi ten kraj, chce tutaj wrócić. Motto Gruzji brzmi: "Siła jest w jedności". Zawarta jest w nim mądrość narodu, który przetrwał wiele inwazji i konfliktów zbrojnych. Do ostatniego z nich doszło w 2008 roku. Gruzja jest krajem małym, wielkości Szwajcarii, ale wielkim pod każdym względem. Zamieszkuje ją postępowy naród, o zachodnioeuropejskim duchu, ale na wskroś kaukaski i śródziemnomorski. 13:35 POLSKIE 100 LAT - ODWILŻ 1956 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Podczas XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego, odbywającego się w Moskwie w lutym 1956 r. , następca Stalina Nikita Chruszczow zaatakował swojego poprzednika, obciążając go odpowiedzialnością za dyktatorskie metody działania i straszliwy terror. Było to sygnałem do daleko idących zmian w świecie komunistycznym, których efektem miała być destalinizacja. W Polsce wiosną 1956 r. zarysował się wyraźny konflikt wewnętrzny w partii komunistycznej między proreformatorsko nastawionymi puławianami i konserwatywnymi natolińczykami, pozostającymi w bliskim kontakcie z ambasadą sowiecką w Warszawie. 28 czerwca 1956 roku poznańscy robotnicy masowo porzucili pracę i wyszli na ulice. Bezpośrednim źródłem wybuchu niezadowolenia były żądania natury socjalnej i ekonomicznej. Wśród haseł demonstrantów pojawiały się też hasła wolnościowe i antysowieckie. Na ulice Poznania skierowano oddziały wojska, których liczba i metody działania były niewspółmierne do rzeczywistych rozmiarów oporu. Mimo bezkompromisowej akcji władz, kolejne wystąpienia wydawały się kwestią czasu. Dla ratowania sytuacji, przebywający w areszcie domowym Władysław Gomułka z powrotem otrzymał legitymację partyjną, a w październiku po raz pierwszy uczestniczył w posiedzeniu Biura Politycznego. 19 października 1956 r. w Warszawie, Gomułce udało się przekonać Nikitę Chruszczowa, że jego dojście do władzy nie niesie zagrożenia dla socjalizmu i sowieckich interesów w Polsce. Był to początek polskiego października, z którym umęczone latami terroru społeczeństwo wiązało wielkie, niestety niespełnione nadzieje. 14:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 2 JAK ZOSTAĆ HUSARZEM? Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy w ciągu zaledwie paru dni treningu ze zwykłego człowieka można zrobić husarza? Aby się o tym przekonać na własnej skórze prowadzący program, Radosław Kotarski, podróżuje do Zamku Gniew, gdzie spotyka jeźdźców kultywujących pamięć o husarii, piekielnie skutecznej formacji zbrojnej. Po zaznajomieniu się z teorią oraz po przeprowadzeniu treningu z kopią, koncerzem i szablą przystępuje do ostatecznego testu, w którym będzie musiał wykonać husarskie ewolucje. Poza tym rozprawia się z wieloma mitami na temat tej słynnej polskiej jazdy i razem z widzami odkrywa prawdę. 15:40 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: JAN III SOBIESKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) 21 maja 1674 roku szlachta wybrała hetmana Jana Sobieskiego na króla Rzeczypospolitej. Sobieski miał wówczas 45 lat. Drogę na tron otwarło mu zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem odniesione rok wcześniej. Choć przeszedł na stronę Szwedów w czasie potopu, to później zrehabilitował się w wielu bitwach przeciw Szwedom, Rakoczemu, Kozakom, Tatarom i Turkom. Stronnik polityki francuskiej brał pieniądze z dworu francuskiego. Sławę przyniosła mu w wyprawa na czambuły tatarskie w 1672 roku, gdy uwolnił 44 tysiące ludzi wziętych w jasyr. Starannie wykształcony, znający Europę hetman wydawał się kandydatem, który wzmocni państwo. Tak się nie stało. Nie osiągnął żadnego z założonych celów. Opuszczony przez Francuzów nie włączył Prus książęcych do Polski, wyprawił się do Mołdawii, gdzie poniósł klęskę. Oficjalnie zrezygnował na rzecz Rosji ze Smoleńska i wschodniej Ukrainy z Kijowem oraz zgodził się, by Rosja była opiekunką prawosławia w Rzeczypospolitej. Nie zrealizował także planów pokonania Turcji i osiągnięcia trwałego z nią pokoju. W 1683 roku dowodził zwycięską Bitwą pod Wiedniem, która jednak nie przyniosła Rzeczypospolitej korzyści. Jedynie król dostał od papieża Innocentego XI tytuł Obrońcy Wiary. Zmarł w Wilanowie w 1696 roku. Rzeczypospolita wchodziła w okres upadku. 16:25 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - SAMOLOT. ODC. 2/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z tych wynalazków zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. Bohaterem odcinka jest samolot. 17:55 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 13 Serial obyczajowy, historyczny, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Magdalena Holland - Łazarkiewicz, Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Lidia Sadowa, Maciej Pesta, Amelia Konopka Jasiek jest przetrzymywany w areszcie. Władek i Kazia są bezsilni. Wiedzą, że Łucja widziała całe zdarzenie, ale milczy. Proszą o pomoc Bronię. Babka Winna żąda, by dziewczyna powiedziała policji prawdę. Posuwa się do groźby: jak go nie zwolnią z aresztu, to się ludzie dowiedzą prawdy o tobie. Łucja wpada w rozpacz. Niech mi pani powie, kim ja jestem - błaga. W Brwinowie pojawiają się plakaty o mobilizacji. Wszyscy przeczuwają, że wybuch wojny jest kwestią czasu. Jasiek wstępuje do wojska. Ania dostaje list od Tarasiewicza. Zakochany Kazimierz obiecuje przyjazd do Brwinowa 17 września. Wieruszowie opuszczają pałac i wyjeżdżają za granicę. Kilka dni później, 1 września, Polskie Radio nadaje komunikat specjalny. A więc wojna! W Stawisku trwa gorączkowe pakowanie waliz. Tymczasem córki Iwaszkiewiczów znajdują w pobliskim lesie ciało zastrzelonego niemieckiego żołnierza. Drogi do Brwinowa zostają zamknięte. W nocy Niemcy brutalnie wyganiają wszystkich brwinowian z ich domów. Nie oszczędzają nikogo. Zgromadzonym na rynku doktor Brzozowski ma odczytać rozkaz niemieckich władz. Gdy poznaje jego treść, odmawia. Niemieccy żołnierze wybierają z tłumu dziesięciu mężczyzn. Wśród nich jest Paweł. Pluton egzekucyjny formuje szereg. Słychać dźwięk załadowywanej broni. Pada komenda ognia. 19:00 PODRÓŻNIK Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2020 Scenariusz: Hanna Etemadi "Podróżnik" to opowieść oparta na wspomnieniach Mariana Główki, nauczyciela i harcmistrza ze Śląska, aresztowanego wiosną 1940 r. w ramach niemieckiej Akcji Inteligencja. Marian Główka trafił na tak zwane niemieckie listy śmierci za organizowanie polskiego harcerstwa na Śląsku. Przeszedł przez siedem obozów koncentracyjnych, przez KL Dachau trzykrotnie, a wolność odzyskał w 1945 r. , po 1841 dniach spędzonych w niemieckiej niewoli. Kanwą do napisania scenariusza filmu był jego pamiętnik opracowany przez syna dr. Zbigniewa Główkę. 20:00 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1992 - 2016: TRAGEDIA I TRIUMF. ODC. 1/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Seria opowiada o historii zamku Windsor, w którym mury zamku i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia prawdę o najsłynniejszej brytyjskiej rodzinie. 20:55 OFICER - ODC. 9/13 - KOD DOSTĘPU Serial sensacyjny, 54 min, Polska 2004 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Borys Szyc, Magdalena Różczka, Paweł Małaszyński, Krzysztof Globisz, Jan Frycz, Magdalena Cielecka, Andrzej Chyra i inni Kruszon spędza noc z Malwiną w swoim tymczasowym mieszkaniu. Uświadamia sobie, że kocha dziewczynę, chce wycofać się z akcji, lecz Aldona oświadcza mu, że to niemożliwe. Kumple Granda, chcąc sprawdzić wiarygodność Kruszona, nachodzą go w mieszkaniu. Biją i grożą śmiercią, domagając się, by przyznał, że jest policjantem. Kruszon uparcie zaprzecza. Grand, zadowolony z wyniku "egzaminu", nabiera coraz większego zaufania do Kruszona. Podczas wspólnej kolacji proponuje nowemu przyjacielowi udział w wielkim przekręcie, który "ustawiłby" go do końca życia. Kruszon dowiaduje się, że Topor złożył policji hojną ofertę finansową w zamian za wyjawienie nazwiska zabójcy jego syna, Patryka. Po jednym z wykładów Kruszon zostaje uprowadzony przez dwoje ludzi, którzy podają się za agentów francuskiego wywiadu. Chcą, by za dwa miliony euro pomógł im schwytać Granda. Kruszon nie ulega i tej prowokacji. Ostatecznie przekonany do niego Grand zdradza mu kolejne szczegóły planowanego wielkiego skoku na jeden z największych banków w kraju. Kruszon jako bankowiec z koneksjami miałby "tylko" zdobyć kod dostępu potrzebny do wytransferowania pieniędzy. Malwina zaczyna podejrzewać, że jej brat coś przed nią ukrywa. 22:05 AMERYKA ZA KÓŁKIEM (DRIVING AMERICA) Film dokumentalny, 86 min, USA, 2014 Reżyseria: Russell Pflueger Samochody miały ogromny wpływ na kształt amerykańskiej kultury. Przypadkowe sukcesy, kosztowne porażki i strzeżone tajemnice projektowe wytyczyły drogę dzisiejszej muzyce czy rynkowi dóbr. Ten kompleksowy film opowiada o historii motoryzacji i jej wyjątkowym wpływie na Amerykę, w jaki sposób samochody poruszały serca Amerykanów, napędzały ich marzenia i kształtowały ich życie. Dokument przedstawia osobiste historie ikon światowej popkultury, komików, pisarzy i legend motoryzacji. To kompleksowa historia właśnie o miłości Amerykanów do samochodów. 23:40 FILMOTEKA MAŁOPOLSKA - POSZUKIWANIE FORMY - WITOLD CĘCKIEWICZ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2017 Reżyseria: Monika Skwirtniańska - Gryszczyk Scenariusz: Monika Skwirtniańska Zdjęcia: Wojciech Kursa, Maciej Mroziewski Film przedstawia sylwetkę prof. Witolda Cęckiewicza (rocznik 1924), jednego z najważniejszych architektów powojennego modernizmu. Jego najważniejsze realizacje, m.in. biurowiec PKP, hotel Cracovia, kino Kijów przypadają na okres PRL - u, ale do dziś w znaczący sposób kształtują przestrzeń Krakowa. Miał zresztą na nią wpływ także jako architekt miasta w latach 1955 - 1960. Po roku 1989 najważniejszą realizacją profesora Cęckiewicza jest Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, które w 2002 roku konsekrował Jan Paweł II. 00:55 MATYLDA (MATILDA) Film historyczny, biograficzny, 104 min, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja.