TVP Historia Niedziela, 24.05.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1883 - oddano do użytku Most Brookliński; 1953 - mistrzami Europy w boksie zostali Chychła, Drogosz, Kruża, Kukier, Stefaniuk, walcząc głównie z bokserami sowieckimi; komentarz Marii Dąbrowskiej na ten temat; 1969 - prymas Wyszyński piechotą udał się do Zbroszy Dużej na poświęcenie kaplicy; 1977 - początek głodówki działaczy KOR w warszawskim kościele św. Marcina; 08:05 NON POSSUMUS.PRYMAS STEFAN WYSZYŃSKI - ODC. 1 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan 23 października 1978 roku, podczas mszy inaugurującej pontyfikat Jana Pawła II, Ojciec Święty powiedział, że nie byłoby na Stolicy Piotrowej papieża Polaka, gdyby nie było wiary kardynała Wyszyńskiego, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, jego heroicznej nadziei oraz okresu dziejów Kościoła w ojczyźnie, związanego z jego biskupim i prymasowskim posługiwaniem. Film przedstawiający postać wyjątkowego duszpasterza, którego działalność miała ogromne znaczenie nie tylko dla wiernych w Polsce, potwierdza w całości słuszność tego stwierdzenia. Część I opowiada o dzieciństwie, latach chłopięcych, młodości i trudnych latach powojennych, kiedy stawił opór nowej władzy zwalczającej Kościół - po rok 1956, kiedy to uwolniono go po z górą trzech latach izolacji. Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 roku w Zuzeli, w domu bardzo religijnym. Rodzice jednak w swej głębokiej wierze nie byli jednomyślni. Ojciec jeździł na Jasną Górę, matka - do Ostrej Bramy. Nad łóżkiem syna powiesili dwa wizerunki Matki Boskiej i to one oraz chwile rozważań, dlaczego jedna jest czarna, a druga biała, były najodleglejszym wspomnieniem prymasa z dzieciństwa. Jako chłopiec nie był skory do modlitwy. Nie bardzo też kwapił się do książki, ale już wtedy - w noc Wielkiego Piątku, którą przesiedział w kościele, skulony przy konfesjonale - nabrał pewności, jaką drogą ma pójść w przyszłości. Po ukończeniu Seminarium Duchownego we Włocławku, rozchorował się, co opóźniło jego święcenia kapłańskie. Przyjął je 3 sierpnia 1924 roku z rąk bpa Wojciecha Owczarka. Nim się to stało, zakrystian powiedział mu, że z takim zdrowiem powinien raczej wybrać się na cmentarz. Istotnie, potem wielokrotnie niedomagał, lecz wykazał się niezwykłym hartem ducha, który pomógł mu znieść wszelkie trudy i przeciwności. Studia na Uniwersytecie Katolickim w Lublinie zakończył pracą doktorską. Następnie wyjechał na stypendium naukowe do Austrii, Włoch, Francji, Belgii i Niemiec. Po powrocie został wikariuszem w Przedeczu Kujawskim. Pisywał w tym czasie artykuły o sprawiedliwości społecznej, nędzy mas i walce klas, publikowane na łamach "Ateneum Kapłańskiego". Okupację przeżył w różnych miejscach, ukrywając się przed aresztowaniem. Współtworzył zakład dla ociemniałych w Laskach. W czasie Powstania Warszawskiego był kapelanem podwarszawskich formacji AK. Pomagał w szpitalu powstańczym urządzonym w domu rekolekcyjnym w Laskach. Po wojnie organizował życie seminaryjne we wsi Lubraniec. W 1945 roku został redaktorem naczelnym tygodnika "Ład Boży". W 1946 roku, jako czterdziestopięciolatek, otrzymał godność ordynariusza lubelskiego, stając się najmłodszym w Polsce biskupem. W pierwszej chwili nie wyobrażał sobie, że może przyjąć tę godność. W 1948 roku papież Pius XII mianował Stefana Wyszyńskiego arcybiskupem Gniezna i Warszawy, prymasem Polski. Kardynał przyjął tę decyzję bez radości, lecz ze spokojem, wychodząc z założenia, że jest tylko Bożym chłopcem na posyłki i musi wypełnić wolę Ojca Świętego. Był to okres nasilającego się terroru, którego ofiarami padali księża i zakonnice, sądzeni w pokazowych procesach i skazywani na długoletnie więzienie, a nawet karę śmierci. W tym tragicznym okresie prymas stanął w obronie zarówno chrześcijańskiej tożsamości narodu, jak i prześladowanych księży. Kolejne nasilenie terroru nastąpiło w roku 1953, kiedy władze wydały dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych, który godził w samodzielność i prawa Kościoła. 4 kwietnia 1953 r. prymas przemówił do blisko 200 - tysięcznego tłumu zebranego z okazji Bożego Ciała. Padło wówczas pamiętne: non possumus - nie możemy (pozwolić na to, by władza polityczna wtrącała się w sprawy Kościoła). 22 września 1953 roku Biuro Polityczne KC PZPR zdecydowało o aresztowaniu kardynała Wyszyńskiego. 24 września Prezydium Rządu jednomyślną decyzją przyjęło uchwałę w tej sprawie. 25 września około godz. 22.00 pod siedzibę prymasa podjechało 60 funkcjonariuszy bezpieczeństwa. Polecono mu, by się spakował. Autor filmu wykorzystuje bardzo bogatą ikonografię - fotografie, zdjęcia filmowe, zdjęcia książek, gazet i wycinków prasowych. Komentarzem do nich są fragmenty wspomnień prymasa Wyszyńskiego, jego pracy doktorskiej "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły", artykułów przemówień, broszur, listów pasterskich, dokumentów, których był autorem i współautorem. Teksty te doskonale odzwierciedlają osobowość duszpasterza, niektóre są zadziwiająco aktualne. 09:15 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 6/7 VA BANQUE Serial przygodowo - historyczny, 57 min, 7 odc. , Polska 1976 Reż. Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Wyk. Krzysztof Jasiński, Roman Wilhelmi, Danuta Kowalska, Olgierd Łukaszewicz, Jerzy Binczycki, Gustaw Lutkiewicz, Zygmunt Zintel, Andrzej Żarnecki, Zdzisław Szymański, Zofia Czerwińska, Wiesław Gołas, Wojciech Standełło i inni Karczmarz Chaim zdradza Czorgutowi, że Żachlewicz, Gągolewski i hrabia Zygmunt spiskują przeciwko Juliuszowi. Czorgut zmusza ich do odstąpienia od tych niecnych zamiarów i przygotowuje się do wyjazdu. Maziarz pragnie pomóc młodemu Żwirskiemu i chce ożenić go ze swoją córką, bliźniaczo podobną do hrabianki Eugenii. Okazuje się, że maziarz to rzekomo zmarły starościc Mikołaj. To on przygotowuje spiskowców do wybuchu rewolucji. Tymczasem hrabia Zygmunt również chce wydać swoją córkę za Juliusza. 10:15 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - CHWASTY NA TALERZU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Kolejna kulinarna wyprawa Karola Okrasy zabierze widzów na śródleśne łąki. Tam Karol wraz ze swoim gościem, specjalistą od jadalnych chwastów, udowodnia, że wokół siebie mamy mnóstwo niezwykłych, bogatych w składniki odżywcze roślin. Okazuje się, że nasi przodkowie w czasach, gdy nie było sklepów, umieli sobie doskonale radzić, a las, łąka i rowy pełne dzikich ziół były dla nich tym, czym dla nas są półki w supermarkecie pełne towarów. Niestety, wraz z rozwojem cywilizacji ta wiedza zanikła, ale może warto do niej wrócić. Czy pachnący selerem podagrycznik, smakująca zielonym groszkiem gwiazdnica, dziko rosnąca komosa, czy bogaty w składniki odżywcze wiesiołek mogą wzbogacić nasze dania? Warto to sprawdzić i do takich roślin powrócić, zwłaszcza że wiele z nich oprócz walorów smakowych ma też właściwości lecznicze. Z dziko rosnących chwastów Karol przygotuje trzy potrawy: 1/ gorąca sałatka z żółcienia siarkowego z gotowaną ciecierzycą, podagrycznikiem i gwiazdnicą; 2/ makaron z komosą, dzikimi ziołami i serem; 3/ zimna zupa z pomidorów z pesto z podagrycznika, podana z plackami z ciecierzycy i wiesiołka. 10:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 11:50 Z BIEGIEM NILU - ODC. 2/4 (ODC. 2/4) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Fotograf i pisarz Levison Wood marzył o wyprawie wzdłuż Nilu, odkąd był małym chłopcem, podjął więc wyzwanie wędrówki biegiem drugiej najdłuższej rzeki świata. Wyruszył z Rwandy, dawną trasą oficerów armii brytyjskiej przez pustynie, dżungle, sawanny, góry i strefy wojny. Po drodze, żyjąc wśród napotkanych społeczności, poznaje ich życie i zwyczaje. W Rwandzie Levison i jego przewodnik Boston udają się do źródła Nilu. Stamtąd przedzierają się przez gęstą dżunglę i moczary do Tanzanii, gdzie świętują Boże Narodzenie, ozdabiając pobliskie drzewa skarpetkami i kapeluszami. W Ugandzie podróżników niezwykle gorąco wita podekscytowany tłum mieszkańców miast Kasensero i Kampala. W południowym Sudanie Levison zostaje wraz z plemieniem Mundari i ich bydłem na wyspie, gdzie bierze udział w walce zapaśniczej. W ochronie przed komarami musi posmarować włosy krowim moczem i pokryć swoje ciało odchodami krów. W Sudanie Levison spełnia dziecięce marzenia i obozuje w cieniu piramid Meroe. W Egipcie, ostatnim kraju na trasie podróży, Levison zostaje pierwszym człowiekiem, któremu pozwolono wędrować wokół jeziora Nasera. Wreszcie, po zadziwiającej podróży obejmującej ponad 5000 km, 6 krajów, około 7 milionów kroków w ciągu 9 miesięcy, Levison Wood dociera do Morza Śródziemnego. 12:50 LODOWA PLANETA - LATO ODC. 3/6 (FROZEN PLANET 3 SUMMER) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Kolejna seria z cyklu przyrodniczych filmów BBC, która na długo pozostają w pamięci widza. Tym razem filmowcy wyruszają w fascynującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty filmu. Sześcioodcinkowa seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych miejsc na ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy w swej pracy wykorzystali najnowsze zdobycze technologii. Schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 14:40 RANCZO WILKOWYJE Komedia, 94 min, Polska 2007 Reżyseria: Wojciech Adamczyk Scenariusz: Robert Brutter, Jerzy Niemczuk Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Krzesimir Dębski, Radzimir Dębski Aktorzy: Ilona Ostrowska, Paweł Królikowski, Cezary Żak, Artur Barciś, Radoslaw Pazura, Marta Lipińska, Franciszek Pieczka, Piotr Pręgowski, Katarzyna Żak, Sylwester Maciejewski, Dorota Nowakowska, Violetta Arlak, Grzegorz Wons, Dorota Chotecka - Pazura Kinowa wersja perypetii mieszkańców gminy Wilkowyje nawiązująca do licznych wydarzeń we wsi przedstawionych wcześniej w serialu emitowanym na antenie Jedynki, który cieszył się ogromną popularnością wśród widzów. Do Wilkowyj nieoczekiwanie wraca Czerepach, który odszedł stamtąd w niesławie po aferze z lokalnym radiem. Teraz, niestety, znów triumfuje, gdyż przybywa jako kontroler Izby Obrachunkowej. Wystraszony nie na żarty wójt nakazuje sekretarzowi Dudzie przygotować kilka fałszywych dokumentów, które mają odwrócić uwagę kontrolera od prawdziwych przekrętów. Ale Czerepach, który doskonale zna zakulisowe gry wójta i metody jego działania, nie daje się na to nabrać. Sam wcześniej maczał palce w finansowych matactwach przełożonego. Odrzuca nawet propozycję łapówki. Możliwość upokorzenia wójta jest dla niego cenniejsza niż pieniądze. Wójt szuka więc pomocy u Więcławskiego, głównego beneficjenta gminnych zleceń, teraz jednak zbyt przerażonego, żeby coś wymyślić. Wójt dochodzi więc do wniosku, że jedynym sposobem na pozbycie się dociekliwego kontrolera będzie zabicie go. Lucy i Kusy cieszą się swoją miłością, szczęśliwi w malowniczym dworku. Idyllę zakłóca im Czerepach, który poszukuje u nich pokoju na czas kontroli w gminie. Lucy niezbyt chętnie wynajmuje mu pokój na poddaszu. Ale na tym nie kończą się przykre niespodzianki. Oto bowiem pewnego dnia w domu Lucy zjawia się kolejny nieproszony gość jej były mąż Louis. Mężczyzna oświadcza Lucy, że nadal ją kocha, żyć bez niej nie może, a co więcej nadal jest jej mężem, gdyż formalności rozwodowe nie zostały sfinalizowane. Na wieść o tym Kusy postanawia usunąć się z życia ukochanej, chociaż Lucy zapewnia go, że Louisa od dawna nie kocha i nie chce go więcej widzieć. Do Kusego to jednak nie przemawia: wyprowadza się z dworku i co gorsza znów zaczyna pić. W słuszności decyzji o odejściu od Lucy utwierdza go proboszcz, który twierdzi, że nie ma on prawa rozbijać małżeństwa. Bywalcy ławeczki mają ciągłe problemy ze zdobyciem pieniędzy na piwo lub wino, a sklepowa Więcławska uparcie odmawia sprzedaży na krechę nawet tak niezbędnych im towarów. Ławeczkowi postanawiają zatem otworzyć swoją budkę z piwem. Dostają nawet niezbędne dofinansowanie z urzędu gminy. Szybko jednak się przekonują, że prowadzenie własnego biznesu to ciężki kawałek chleba. Już nawet pić się nie chce. Louis uwodzi wilkowyjskie kobiety swoją wysportowaną sylwetką i czarującym amerykańskim uśmiechem. I tylko Lucy wciąż jest odporna na jego urok, chociaż były/aktualny małżonek stale ją zapewnia o swoim uczuciu. W końcu zdesperowana kobieta wyrzuca jego rzeczy z domu. Niezrażony Louis zamieszkuje w dawnej komórce Kusego i nadal zabiega o względy Lucy. Tymczasem wszędobylskie dzieci Solejuków donoszą Kusemu, że Amerykanin w swoich działaniach kieruje się niekoniecznie miłością i ma we wsi wspólnika. 16:30 SAPIEHA KSIĄŻĘ BUSZU Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Scenariusz: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Afrykańska historia Eustachego Sapiehy - znanego myśliwego, zbieracza diamentów, komentatora rajdów samochodowych "Rally Safari". Jego życie obfitowało w przygody, niezwykłe spotkania, wędrówki po afrykańskim kontynencie. Był autorem książek o polowaniach w RPA, Namibii i Kenii. Napisał także historię rodu swojej rodziny. Ojciec Sapiehy, też Eustachy, był Ministrem Spraw Zagranicznych w rządzie II Rzeczpospolitej. Podpisywał Traktat Ryski z Rosją. W czasie wojny przybył do Kenii, aby utworzyć tam obozy Czerwonego Krzyża. Syn Eustachy dotarł tam już po wojnie, był uciekinierem z obozu jenieckiego w Niemczech. Podróż po Kenii śladami Sapiehy biegnie przez krainy Masajów, Samburu, Wielki Rów Tektoniczny, jezioro Naivasha oraz Nakuru. Wypowiedzą się o nim myśliwi oraz Uhuru Kenyatta - syn pierwszego prezydenta niepodległej Kenii. Eustachy Sapieha zapisał się w historii współczesnej Afryki. Angażował się w akcje charytatywne. Na wyspie Lamu, położonej na Oceanie Indyjskim, założył szpital dla dzieci. Nienawidził turystycznych hoteli, żebraków w strojach Masajów, którzy sprzedawali turystom pamiątki, tańczyli dla nich. Mawiał, że Afryka umiera. Po 1977 roku Sapieha przestał jeździć po buszu i zamknął się w swoim domu. Nie chciał kontaku z mediami, nie udzielał wywiadów, przestał uczestniczyć w życiu publicznym i społecznym Kenii. Umarł w 2003 roku. 17:20 100 LAT DUSZPASTERSTWA WOJSKOWEGO Reportaż, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alicja Leśniak Scenariusz: Alicja Leśniak Biskupstwo Polowe w Polsce doczekało się 100 - lecia. 5 lutego 1919 roku papież Benedykt XV mianował Stanisława Galla pierwszym Biskupem Polowym Wojsk Polskich. Etat w wojsku polskim utworzył dla niego Józef Piłsudski. Od początku istnienia Biskupstwa Polowego pracą na rzecz wojska i Ojczyzny wyróżniało się wielu księży, takich jak Ignacy Skorupka, Michał Sopoćko, kardynał Stefan Wyszyński czy Jerzy Popiełuszko. Szafarzem sakramentu chrztu przyszłego papieża Jana Pawła II był kapelan wojskowy - major Franciszek Żak. Do dziś główna misją i celem kapelanów Ordynariatu Polowego pozostaje: trwać przy żołnierzach. 17:30 WOJOWNICY CZASU - SARNOWA GÓRA 1920 Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Historia bitwy stoczonej w dniach 15 sierpnia - 19 sierpnia 1920 roku przez Grupę Operacyjną pod dowództwem gen. Franciszka Krajowskiego w składzie: 42. i 145. pp z 18. DP, cztery baterie z 18. PAP oraz 8. Brygada Jazdy z oddziałami sowieckich 4. i 33. Dywizji Strzelców. Dramatyczne zmagania z bolszewikami na tym odcinku frontu od kilku lat przypominane są przez miejscowych miłośników historii, którzy organizują tam inscenizacje z udziałem grup rekonstrukcji historycznych odtwarzających polskie i sowieckie formacje z epoki. Walki żołnierzy polskich pod Sarnową Górą zostały upamiętnione napisem na jednej z tablic Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie - SARNOWA GÓRA pod CIECHANOWEM 16 - 20 VIII 1920. 17:55 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 1/4 Miniserial obyczajowy, 49 min, Polska 1975 Scenariusz na podstawie powieści Władysława Reymonta i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Muzyka: Wojciech Kilar Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Telewizyjna premiera "Ziemi obiecanej" odbyła się 21 maja 1978 roku. Trzy lata wcześniej kinowa wersja filmu, w tej samej obsadzie i reżyserii, odniosła niekwestionowany sukces. Andrzej Wajda zdecydował się na zrealizowanie wersji telewizyjnej, gdyż chciał wykorzystać w pełni materiał zdjęciowy, który wystarczał na cztery godziny (film kinowy trwa trzy godziny). Adaptacja powieści Władysława Reymonta była ogromnym przedsięwzięciem produkcyjnym i została zrealizowana w rekordowym tempie 77 dni zdjęciowych. Zdjęcia kręcono w kilkudziesięciu miejscach Łodzi, pobliskich miasteczkach i na Śląsku, gdzie zachowały się fragmenty dziewiętnastowiecznej zabudowy. Pod koniec XVIII wieku Łódź była małą wioską liczącą niespełna dwustu mieszkańców. W połowie następnego stulecia było ich już 20 tysięcy, pod koniec XIX wieku - aż trzysta tysięcy. Tak gwałtowny rozwój miasta jest trudny do wyobrażenia nawet dziś. Z całego kraju - z miasteczek, wiosek ciągnęły do Łodzi tysiące ludzi w poszukiwaniu pracy, zarobku i lepszego życia. W tej "ziemi obiecanej" zastawali ciasnotę, brud, nędzę i wyzysk, a nieliczni na nadludzkiej pracy tłumów zbijali majątki. Takie były początki kapitalistycznych przemian na ziemiach polskich, które doprowadziły do powstania przemysłu i robotniczych społeczności miejskich. Powieść Władysława Reymonta niezwykle obrazowo i barwnie oddaje dynamiczne i burzliwe przemiany społeczne towarzyszące gwałtownemu rozwojowi Łodzi. "Ziemia obiecana" to historia kariery trzech zaprzyjaźnionych przemysłowców. Karol Borowiecki pracuje jako inżynier w fabryce Buchholza, Moryc Welt jest pośrednikiem handlowym, Maks Baum - synem właściciela upadającej tkalni. Trzej przyjaciele - Polak, Żyd i Niemiec - marzą o założeniu własnej fabryki i bogactwie. Karol jest zaręczony z ubogą szlachcianką, Anną Kurowską; wolny czas spędza z nią w majątku ojca w pobliżu Łodzi. Ma go mało - Buchholz, podobnie jak inni kapitaliści, każe pracować do upadłego, a płaci minimalne stawki. Bezwzględnie depcze ludzką godność, a przeciwstawia mu się tylko jeden urzędnik - von Horn. Płaci za to wyrzuceniem z pracy. 19:00 BALLADA O PRAWDZIWYM KŁAMSTWIE Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Piotr Fronczewski - Kto wybierał w Polsce rząd? - Naród. - Czy rząd miał rządzić? - Rząd miał rządzić, a partia kierować. - Kto układał listy kandydatów? - To miała zastrzeżone partia. - Czy partia przygotowywała kilka list? - Nie, na liście wyborczej umieszczała tylko tych, którzy mieli wejść do sejmu - To po co były wybory? - No jak to po co? Żeby ludzie mogli poprzeć. - A popierali? - Oczywiście! Wybory władz były prawdziwym świętem w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Czasem garniturów, często czerwonych krawatów, udekorowanych barwami państwowymi komisji. Do urn tłumnie ściągali mieszkańcy kraju, aby swym głosem dać wyraz poparcia dla rządzących. W zwartych kolumnach do komisji maszerowali żołnierze i urzędnicy. W szpitalach głosowali lekarze i pielęgniarki, urny donoszono ciężko chorym pacjentom. Dzięki specjalnym dokumentom swój obowiązek mogli wypełnić także podróżujący po kraju kolejarze. Lata trudu władz w politycznym uświadamianiu społeczeństwa przynosiły owoce. Średnio 90 procent głosów była "za". Jeżeli nawet "pomylono się" podczas liczenia, większość narodu popierała Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Dyscyplina panowała także w samej organizacji. Zgodnie z zasadą "centralizmu demokratycznego" to ścisły Komitet Centralny wybierał pierwszego sekretarza, oczywiście po konsultacji kandydatury z Moskwą. Zadaniem posłusznych "dołów" była akceptacja "elekta". Dokumentowi Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego rytm nadają sekwencje prostych pytań i odpowiedzi. Obnażają one liczne paradoksy PRL - u oraz wielką rolę ówczesnej propagandy. To właśnie ona stanowiła główne narzędzie, za pomocą którego próbowano ukształtować społeczeństwo i skłonić je, w imię budowy socjalizmu, do bezwarunkowego posłuszeństwa rządzącym. Propaganda była też groźną bronią, za pomocą której władze zwalczały warstwy społeczne nie pasujące do wizji państwa proponowanej przez polski reżim oraz potężnego Wielkiego Brata - Związek Sowiecki. Rzecznik rządu w latach 1981 - 1989, Jerzy Urban, celnie określił zadania przed nim stawiane: "w zasadzie nie kłamałem, czyli nie kłamałem świadomie; każdy rzecznik kłamie, bo kłamie źródło jego informacji". Do swego filmu Trzos - Rastawiecki zaprosił znanego aktora, Piotra Fronczewskiego. Przewrotną i wciągającą opowieść uzupełniają bogate materiały archiwalne. 21:35 MÓJ PRZYJACIEL LALUŚ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dariusz Walusiak Scenariusz: Dariusz Walusiak Zdjęcia: Michał Bożek Film opowiada historię sierżanta Józefa Franczaka Lalusia, ostatniego Wyklętego, zastrzelonego 21 października 1963 roku podczas obławy w Majdanie Kozic Górnych. Ten przedwojenny podoficer żandarmerii wojskowej, żołnierz AK, podkomendny Uskoka, kilkakrotnie ranny, po śmierci swojego dowódcy i kolegów z oddziału pozostał sam. 18 lat ścigany jak zwierzę, do końca pozostał niezłomny. Laluś marzył o normalnym życiu, o rodzinie. Wiedział, że tego nie może mieć. Podczas ostatniego spotkania z przyjacielem, Wacławem Szaconiem Czarnym, powiedział: pragnę, by po śmierci chociaż moje kości spoczęły w grobie rodzinnym. Dokument oparty jest na wspomnieniach przyjaciela Józefa Franczaka Lalusia Wacława Szaconia Czarnego oraz dzieci Żołnierzy Wyklętych (m.in. Magdy Zarzyckiej i Marka Franczaka syna bohatera filmu). W filmie wykorzystano fragmenty "Pamiętnika Zdzisława Brońskiego"Uskoka", pieśń Andrzeja Kołakowskiego"Niewolnictwo"do słów Zdzisława Brońśkiego "Uskoka". 22:45 MATYLDA (MATILDA) Film historyczny, biograiczny, 104 min, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel Scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja. 00:40 SPITFIRE GUYA MARTINA (GUY MARTIN: SPITFIRE RESTORATION) Film dokumentalny, 71 min, Wielka Brytania, 2015 Wykonawcy: Guy Martin (prowadzący) Guy Martin, brytyjski kierowca rajdowy, mechanik i osobowość telewizyjna, przyłączył się do niezwykłego projektu inżynieryjnego - rekonstrukcji jednego z najbardziej znanych samolotów myśliwskich na świecie. Wziął udział w trwającej dwa lata niezwykle precyzyjnej odbudowie zniszczonego Spitfire 'a, który został wykopany na francuskiej plaży. Dopasowywał części, przymocowywał skrzydła, testował silnik, malował kadłub i nabijał niektóre z tysięcy nitów potrzebnych do montażu elementów samolotu. Przy okazji odkrył niezwykłą historię pilota asa, który latał tym samolotem i rozbił się we Francji w maju 1940 roku. Pojmany trafił do obozu jenieckiego, jednak przeżył wojnę, po zakończeniu której został pierwszym pilotem króla Jerzego VI, a potem królowej Elżbiety II. Widzowie będą mogli zobaczyć, czy Guy podołał zadaniu i czy samolot, po raz pierwszy od blisko 80 lat, ponownie wzbije się w powietrze. 01:55 POLSKIE 100 LAT - ODWILŻ 1956 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Podczas XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego, odbywającego się w Moskwie w lutym 1956 r. , następca Stalina Nikita Chruszczow zaatakował swojego poprzednika, obciążając go odpowiedzialnością za dyktatorskie metody działania i straszliwy terror. Było to sygnałem do daleko idących zmian w świecie komunistycznym, których efektem miała być destalinizacja. W Polsce wiosną 1956 r. zarysował się wyraźny konflikt wewnętrzny w partii komunistycznej między proreformatorsko nastawionymi puławianami i konserwatywnymi natolińczykami, pozostającymi w bliskim kontakcie z ambasadą sowiecką w Warszawie. 28 czerwca 1956 roku poznańscy robotnicy masowo porzucili pracę i wyszli na ulice. Bezpośrednim źródłem wybuchu niezadowolenia były żądania natury socjalnej i ekonomicznej. Wśród haseł demonstrantów pojawiały się też hasła wolnościowe i antysowieckie. Na ulice Poznania skierowano oddziały wojska, których liczba i metody działania były niewspółmierne do rzeczywistych rozmiarów oporu. Mimo bezkompromisowej akcji władz, kolejne wystąpienia wydawały się kwestią czasu. Dla ratowania sytuacji, przebywający w areszcie domowym Władysław Gomułka z powrotem otrzymał legitymację partyjną, a w październiku po raz pierwszy uczestniczył w posiedzeniu Biura Politycznego. 19 października 1956 r. w Warszawie, Gomułce udało się przekonać Nikitę Chruszczowa, że jego dojście do władzy nie niesie zagrożenia dla socjalizmu i sowieckich interesów w Polsce. Był to początek polskiego października, z którym umęczone latami terroru społeczeństwo wiązało wielkie, niestety niespełnione nadzieje. 02:25 TELEWIZJA - HISTORIA TELEWIZJI. POLAK POTRAFI Film dokumentalny, 63 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek Cykl dokumentalny, poświęcony historii telewizji w Polsce. Trzeci odcinek traktuje o funkcjonowaniu tej instytucji w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Ukazano kontekst społeczno - polityczny, związany z tamtym okresem. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej oraz Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.