TVP Historia Poniedziałek, 08.06.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 08 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1533 - konsekracja Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu; 1949 - wydano "Rok 1984" George'a Orwella; 1956 - samobójstwo poety Jana Lechonia; 07:10 MAŁA MOSKWA - ODC. 1/4 Miniserial obyczajowy, 45 min, 4 odc. , Polska 2008 Scenariusz i reżyseria: Waldemar Krzystek Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Lesław Żurek, Svetlana Khodchenkova, Dmitrij Uljanov, Elena Leszczyńska, Artem Tkachenko, Jurij Itskov, Aleksiej Gorbunov, Andrzej Grabowski, Erwin Petrykat, Teresa Sawicka, Krzysztof Dracz, Przemysław Bluszcz Telewizyjna, czteroczęściowa wersja filmu Waldemara Krzystka, który w 2008 r. zdobył Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za kinową wersję "Małej Moskwy". Film wyróżniono ponadto nagrodą za główną rolę kobiecą oraz dwiema specjalnymi nagrodami TVP. "Małej Moskwie" przypadło również aż 5 Polskich Nagród Filmowych - Orłów (m. in. za scenariusz, scenografię i kostiumy). Ten deszcz najbardziej prestiżowych wyróżnień polskiego przemysłu filmowego dla "Małej Moskwy" wzbudził różne reakcje i podzielił krytyków. Niektórzy z recenzentów uznali decyzję gdyńskiego jury za skandal. Ich zdaniem Waldemar Krzystek nakręcił patetyczny, staroświecki film, w którym narracja, prowadzenie kamery i kompozycja kadrów przywodzą na myśl kinowe wzorce sprzed kilku dekad. Zwolennicy "Małej Moskwy" podkreślali z kolei, że to film dla ludzi, a nie krytyków, błyskotliwie zrealizowany ważny epicki obraz, pozytywny przykład kina historycznego o zakazanej miłości w epoce PRL - u, o zniewoleniu jednostki w systemie totalitarnym. Wojska radzieckie stacjonowały w Polsce prawie pół wieku: od końca II wojny aż do roku 1993. W Legnicy mieścił się najpotężniejszy w Polsce garnizon Armii Czerwonej. W latach 60. zakwaterowani tam żołnierze i cywile stanowili niemal połowę mieszkańców miasta, które nazywano wówczas właśnie Małą Moskwą. Sierpień 1968, pierwsze dni agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Jurij Swietłow, radziecki pilot wojskowy, tuż przed kolejnym lotem bojowym nad Pragę widzi na lotnisku swoją żonę, młodą i śliczną Wierę. Gdy w nocy wraca do bazy, jeszcze na płycie lotniska dowiaduje się, że Wiera nie żyje. Jak głosi oficjalna wersja, popełniła samobójstwo. Trzydzieści lat później Jura jest znowu w Polsce, w Legnicy. Stoi na płycie tego samego wojskowego lotniska, teraz już opuszczonego i zrujnowanego. Idzie na grób żony, widzi też groby dawnych znajomych, ich dzieci. Do współczesnej Legnicy przyjeżdża również córka Jury, też Wiera. Dziewczyna, równie piękna jak matka, nienawidzi jednak rodzicielki samobójczyni za to, że zostawiła ją samą na świecie krótko po jej urodzeniu się, a jeszcze bardziej za to, że przez jej romans ona jest... bękartem. Wiera pracuje w Niemczech, w rosyjskim koncernie gazowym. Wyniosła, elegancka, przyzwyczajona do luksusu źle się czuje w Polsce, nie lubi Polaków. W przeciwieństwie do Jurija, który ma z Legnicy także i dobre wspomnienia, ona myśli o tym miejscu i ludziach jak najgorzej. Swietłowowie przyjeżdżają do Legnicy w 1967 roku, wraz z kolejną grupą żołnierzy i oficerów. Zamieszkują w wydzielonym z miasta wysokim murem osiedlu wojskowym. Miesiąc później, w dniu 50. rocznicy Rewolucji Październikowej, Wiera wygrywa polsko - radziecki konkurs piosenkarski Melodie przyjaźni, brawurowo wykonując "Grande valse brillante" Ewy Demarczyk. Wtedy też poznaje Michała Janickiego, młodego i przystojnego podporucznika Wojska Polskiego, który jako odpowiedzialny za sprawy kulturalno - oświatowe wręcza jej nagrodę. Mężczyzna zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. W tańcu zaleca się do Wiery, lecz zostaje przez nią przywołany do porządku. Nie rezygnuje jednak: po zakończonym balu pomaga jej doprowadzić pijanego męża do ich obwarowanego osiedla tak, by nie schwytał ich patrol żandarmerii wojskowej. Wtedy też po raz pierwszy całuje piękną Rosjankę, która początkowo broni się przed nim i kiełkującym uczuciem. Na próżno. 08:25 PAPIEŻ WOLNOŚCI - 40 LAT PÓŹNIEJ - DZIEŃ 7 - 8 CZERWCA ’79 NOWY TARG, KRAKÓW, SKAŁKA Dysk./wywiad/debata, 36 min, Polska, 2019 Scenariusz: Paweł Krzemiński Wykonawcy: Grzegorz Górny (prowadzący), Monika Białek (prowadząca) Jan Paweł II po raz pierwszy odwiedził Ojczyznę jako papież w 1979 roku. Było to przełomowe wydarzenie dla naszego narodu, uruchomiło wiele procesów duchowych, społecznych i politycznych, które w ciągu kilku następnych lat doprowadziły do głębokich przemian w Polsce. W TVP Historia, codziennie - od 2 do 10 czerwca w specjalnym studiu papieskim, przypominać będziemy każdy dzień tamtej wizyty Ojca Świętego: unikatowe materiały archiwalne, najważniejsze treści z homilii i przesłanie nauczania, wspomnienia i przeżycia świadków, komentarze zaproszonych dziennikarzy i ekspertów. 09:05 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 10:00 NAJWIĘKSZE WIKTORIE JANA ZAMOYSKIEGO Reportaż, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Wykonawcy: Kamil Smerdel Już od kilku lat Zamość gości grupy rekonstrukcji historycznych z całego kraju biorące udział w widowiskach plenerowych "Szturm twierdzy Zamość". W roku 2015 prezentacje te miały szczególnie okazały charakter. Hasłem ich było "Największe wiktorie Jana Zamoyskiego". W trakcie widowisk historyczno - plenerowych na zamojskich bastionach, Bramie Szczebrzeskiej oraz Rynku Wielkim i Rynku Solnym odżyły wojenne przewagi hetmana z XVI i XVII wieku. Do Padwy Północy przybyli członkowie bractw rycerskich, grup rekonstrukcyjnych i stowarzyszeń militarnych z całej Polski i z Ukrainy (ponad 200 osób). Mieszkańcy Zamościa i turyści mogli obejrzeć bitwę pod Byczyną (24.01.1588) oraz oblężenia Zawołocza (5 23.10.1580) i Białego Kamienia (31.05 30.09.1602). 10:25 JAK TO Z PODKOWĄ BYŁO Reportaż, 14 min, Polska, 2000 Autor: Eugeniusz Szpakowski Reportaż opowiada historię podkowy od czasów starożytnych po czasy współczesne. Zawiera bogatą ikonografię z Muzeum Wsi w Ciechanowcu na Podlasiu. 10:45 PERU - KRAINA SKRAJNOŚCI - LAS DESZCZOWY AMAZONII (PERU: EXTREME PLANET. 1. AMAZON RAINFOREST) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Jean - Thomas Renaud Miniseria dokumentalna o przyrodzie Peru. To dzieło jednego z najlepszych fotografów przyrody na świecie, Cyrila Ruoso. To pełna przygód podróż przez trzy najbardziej ekstremalne ekosystemy na naszej planecie: nieprzenikniony las deszczowy Amazonki, górskie drapacze chmur w Andach i pustynne równiny wybrzeża Pacyfiku w Peru. Ekipa filmowa podąża ze wschodu na zachód, co daje wyjątkową okazję do odkrywania wspaniałych krajobrazów i bogatych różnorodnością życia zwierząt i roślin, które zdołały dostosować się do warunków ekstremalnego klimatu upału, wilgotności, wysokości, zimna lub suszy. Podczas poszukiwania rzadkich gatunków spotykają się z naukowcami i będą odkrywać, co łączy te trzy ekosystemy ze sobą. Odc. 1 Las deszczowy Amazonii; Odc. 2 Andy i Altiplano; Odc. 3 Wybrzeże Pacyfiku 11:40 100 LAT DUSZPASTERSTWA WOJSKOWEGO Reportaż, 6 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alicja Leśniak Scenariusz: Alicja Leśniak Biskupstwo Polowe w Polsce doczekało się 100 - lecia. 5 lutego 1919 roku papież Benedykt XV mianował Stanisława Galla pierwszym Biskupem Polowym Wojsk Polskich. Etat w wojsku polskim utworzył dla niego Józef Piłsudski. Od początku istnienia Biskupstwa Polowego pracą na rzecz wojska i Ojczyzny wyróżniało się wielu księży, takich jak Ignacy Skorupka, Michał Sopoćko, kardynał Stefan Wyszyński czy Jerzy Popiełuszko. Szafarzem sakramentu chrztu przyszłego papieża Jana Pawła II był kapelan wojskowy - major Franciszek Żak. Do dziś główna misją i celem kapelanów Ordynariatu Polowego pozostaje: trwać przy żołnierzach. 11:50 DOM - ODC. 6/25 - NOSIĆ SWOJĄ SKÓRĘ Serial obyczajowy, 96 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lechman, Jerzy Michotek, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej i Basia są szczęśliwi w pierwszych miesiącach małżeństwa. Nie zdają sobie sprawy z rozterek, jakie przeżywają państwo Lawinowie, ilekroć odbierają listy od Łukasza z Kanady. Andrzej popada w konflikt z uczelnianą organizacją ZMP, martwi go też tryb życia jego brata, Bronka. Pomimo trudności Talar kończy studia, otrzymuje wymarzony dyplom inżyniera. Życie Bronka przypomina natomiast staczanie się po równi pochyłej; dawny bohater pracy socjalistycznej, zapijaczony i wykolejony, ginie tragicznie. Najmłodszy z braci, Leszek, obwinia Andrzeja o jego śmierć. Propagandowa szopka, jaką urządzają podczas pogrzebu szefowie organizacji młodzieżowej, pogłębia rozdźwięk w rodzinie Talarów. Konflikty i kłopoty osobiste nie pozwalają Andrzejowi w pełni cieszyć się sukcesami w fabryce, gdzie właśnie uruchomiono produkcję pierwszego samochodu marki Warszawa. 13:30 MIASTO Z MORZA Dramat historyczny, obyczajowy, 113 min, Polska 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat Scenariusz i reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Olgierd Łukaszewicz, Zdzisław Wardejn, Marian Dziędziel, Piotr Polk Scenariusz filmu oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać". To opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego - w owym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od wiosny 1923 roku do uzyskania przez Gdynię praw miejskich w 1926 roku. Główni bohaterowie filmu to cała galeria barwnych postaci. Butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień pochodzi ze wsi pod Przeworskiem. Wyruszył na Wybrzeże w poszukiwaniu pracy i swojego miejsca w życiu. Jest sierotą, jego rodzice zginęli w czasie bombardowania. W czasie podróży Krzysztof zostaje okradziony, dociera do Gdyni nocą, nie ma się pieniędzy na nocleg. Nazajutrz w kolejce do punktu werbującego robotników do pracy poznaje Wołodię Jazowieckiego, który proponuje mu niezbyt legalny, ale za to opłacalny interes. Razem zatrudniają się w garkuchni, gdzie pracuje też Łucka, dziewczyna z Kaszub. Krzysztof podoba się jej, a on odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość szybko przeradza się w miłość. Kariera Grabienia na Wybrzeżu rozwija się. Młody człowiek podejmuje pracę przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką i wreszcie idzie na studia. Sukcesywnie wrasta w rodzące się miasto. Jego miłość, Łucka, pochodzi z rodziny z Konków. Początkowo zatrudniona w garkuchni dla robotników, później znajduje zatrudnienie w biurze inż. Tadeusza Wendy, kierownika budowy portu w Gdyni. Łucka zostaje żoną Krzysztofa zostaje wbrew woli ojca, Augustyna. Ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich. Równie ciekawą postacią w filmie jest Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i serdeczny przyjaciel Krzysztofa. Umie czerpać radości, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju ze Związku Sowieckiego wraz z ojcem. Jego matka nie przeżyła trudów podróży. Początkowo Wołodia zajmuje się lewymi interesami, jednak wszystko się zmienia, gdy ma okazję wykorzystać swoją znajomość języków obcych. Od tej pory pracuje jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port w Gdyni, a później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć uchodzi za lekkoducha, jest jednocześnie człowiekiem honoru. Skłócony z ojcem, kategorycznie odmawia przyjęcia od niego pomocy finansowej. Woli pozostać na własnym utrzymaniu. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe do Gdyni z Warszawy prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, tu koncentruje się życie towarzyskie, tu przychodzą miejscowi i letnicy w sezonie. Helena związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw na przyszłość, zamierza pozostać w Gdyni. W czasie weselnego przyjęcia Krzysztofa i Łucki, organizowanego w restauracji Heleny, wszystkich poraża wiadomość, że wskutek kryzysu konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Roboty zostają wstrzymane, ludzie tracą pracę, Francuzi wyjeżdżają. W czasie pożegnania na dworcu w Gdyni Helena zapewnia Lebraca, że przyjedzie do Paryża. Kryzys niemieckiej marki sprawia, że przepadają wszystkie oszczędności Augustyna Konki, trzymane w gdańskim banku. Konka pada rażony apopleksją. Sprowadzony przez Krzysztofa lekarz niewiele może pomóc. Pielęgnowany przez rodzinę Augustyn, leży w domu, nie ma kontaktu ze światem.Krzysztof, Łucka, Helena i Wołodia spotykają się w restauracji. Rozmawiają o przyszłości. Wszyscy są w podłym nastroju. Losy tej czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i tworzącym się miastem. 15:35 LODOWA PLANETA - ZIMA ODC. 5/6 (FROZEN PLANET 5 WINTER) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Ekipa filmowa zabiera widza w w podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to niewątpliwie dodatkowe atuty filmu. Seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych rejonów Ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Przy realizacji dokumentu filmowcy zastosowali najnowsze zdobycze technologii. Na oczach widzów schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 16:35 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY W OPERACJI "OVERLORD" Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Rankiem 6 czerwca 1944 roku rozpoczęła się największa operacja desantowa II wojny światowej - lądowanie aliantów w Normandii. Otrzymała kryptonim "Overlord". Jej początek oznaczono jako D - Day, czyli nieznany dzień, w którym rozpoczyna się lub ma się rozpocząć operacja. Z angielskich portów w stronę francuskiego wybrzeża płynęło około 156 tysięcy żołnierzy alianckich. Pierwsze jednostki zaczęły lądować około godziny 6.30, po wcześniejszym zbombardowaniu plaż przez lotnictwo brytyjskie i amerykańskie. Udział w operacji "Overlord" miały także jednostki polskie. 6 czerwca uczestniczyło w niej osiem polskich statków handlowych. Wspierały ją również okręty podwodne, krążownik ORP "Dragon" i niszczyciele ORP "Ślązak", "Piorun", "Błyskawica" i "Krakowiak". Swój udział miały także Polskie Siły Powietrzne - osiem dywizjonów myśliwskich i trzy bombowe. Dwa miesiące później wielką rolę w decydującej o przełamaniu niemieckiej obrony bitwie pod Falaise odegrała 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka. Polacy walczyli także w mundurach armii amerykańskiej i kanadyjskiej. 18:00 HISTORIA POLSKI - CZYJA BĘDZIE POLSKA Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2017 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Andrzej Popławski Warszawa, kwiecień 2017. Premier Jan Olszewski, spojrzenie na Polskę po 1989 roku Bohaterem jest mecenas Jan Olszewski, premier rządu RP w 1992 roku, rządu obalonego przez przeciwników lustracji i zmian w Polsce. W proponowanym filmie będziemy mogli zapoznać się z opiniami Jana Olszewskiego na temat najważniejszych spraw III RP. W 2007 roku, gdy mecenas Jan Olszewski był doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego, autorka reportażu poprosiła o wywiad, zapytała o opinie i problemy wolnej Polski. Nagranie zachowała i teraz, gdy zbliża się 25. rocznica pamiętnego czerwca, pragnie oddać głos bohaterowi tamtego wydarzenia, Janowi Olszewskiemu, wykorzystać tamte ważne wypowiedzi i opinie. Główne elementy i treści proponowanego filmu: 1. Na początku krótka sylwetka, przedstawienie osoby Jana Olszewskiego z odpowiednią ilustracja zdjęciową. 2. Następnie kolejne elementy tematyczne, począwszy od okrągłego stołu: 3. Co należało zrobić zaraz na początku 1989 roku, by zacząć budować naprawdę suwerenną i niezależną RP; 4. Dlaczego tak długo czekaliśmy na wolne wybory, aby naród mógł stać się suwerenem, wybierać swoich przedstawicieli i ufać im; 5. Zjawiska, które się nałożyły na dawną mentalność peerelowską. Pieniądz stał się jedynym miernikiem wartości. 6. Walka z korupcją. Prywatyzacja, która była kradzieżą majątku narodowego. Wtedy Jan Olszewski powiedział znamienne słowa "Niewidzialna, anonimowa ręka w prywatyzacji, w naszych warunkach okazywała się często ręką aferzysty". 7. Czy były wówczas szanse na porządną lustrację? Dlaczego w Polsce nie było osądzenia i rozliczenia PRLu? Dlaczego nie przeprowadzono lustracji, deubekizacji, wyraźnej cezury między PRL, a nową, wolną Polską? 8. Jaka była rola prezydenta Lecha Wałęsy, jak wówczas winien się zachować? 9. Jak należało zabezpieczyć nasz majątek narodowy, by nie doszło do niekontrolowanej wyprzedaży, prywatyzacji, defraudacji i przejęcia przez ludzi, mających swoje umocowania w dawnych strukturach komunistycznych i agenturalnych. 10. Dlaczego upadł rząd premiera Jana Olszewskiego, komu na tym zależało? W tym głosowaniu chodziło o to, czyja będzie Polska, nie - jaka, ale czyja. (znamienna wypowiedź premiera Jana Olszewskiego w czasie przemówienia w sejmie 4 czerwca 1992 roku. Wszystkie te wypowiedzi Jana Olszewskiego, bohatera reportażu, będą odpowiednio obudowane zdjęciami i nagraniami filmowymi. Dzisiaj, w czasie naprawy Polski przez rząd Prawa i Sprawiedliwości, wszystkie te myśli i opinie premiera Jana Olszewskiego są aktualne i warte rozważenia, by nie powielać błędów i co kilka lat nie zaczynać od początku. 19:05 MAŁA MOSKWA - ODC. 2/4 Miniserial obyczajowy, 48 min, Polska, 2008 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Waldemar Krzystek Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Svetlana Khodchenkova, Dmitrij Uljanov, Elena Leszczyńska, Lesław Żurek, Artem Tkachenko, Jurij Itskov, Aleksiej Gorbunov, Andrzej Grabowski, Erwin Petrykat, Teresa Sawicka, Krzysztof Dracz, Przemysław Bluszcz Córka i Jura współcześnie mieszkają w luksusowym hotelu, urządzonym w poradzieckim Domu Prijoma. Córka urządza ojcu awanturę, że nie umiał zatrzymać żony przy sobie, że nie zauważył jej romansu i nie przerwał go. Michał wymyślił prosty sposób, by spotykać się z Wierą. Za jego namową została ona wybrana przez władze Legnicy do reprezentowania miasta na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Michał i Wiera mają wspólnie wybrać repertuar i przygotować jej występ. Zaczynają próby. Zbliżają się do siebie coraz bardziej. Wspólnie chrzczą w polskim kościele synka ormiańskich sąsiadów Jury i Wiery. Przed ołtarzem wyglądają jak młoda para... Pierwszy raz kochają się w sali prób, później w stojącym na uboczu domu pana Piwko. Gdy Michał odnosi Jurze jego żołnierską czapkę, ten przyjmuje go z wrogością. Mąż Wiery domyśla się już wszystkiego. Córka postanawia odwiedzić mieszkanie Michała, swojego biologicznego ojca. Mimo uporczywego pukania, nikt nie otwiera. 20:05 REAGAN (REAGAN) Film dokumentalny, 98 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Eugene Jarecki Scenariusz: Eugene Jarecki Ten fascynujący film dokumentalny analizuje zagadkową karierę jednego z szanowanych architektów współczesnego świata - ikony, gwiazdy ekranu i dwukrotnego prezydenta Stanów Zjednoczonych - Ronalda Reagana. Film to dogłębne spojrzenie na 40. prezydenta USA, jego błyskawiczną karierę od aktora filmów klasy B, przez sprzedawcę General Electric, po gubernatora Kalifornii, aż do osiągnięcia statusu najpotężniejszego człowieka na świecie. Obraz pokazuje, jak wielki antykomunista zrobił nieoczekiwaną, gigantyczną polityczną karierę, która wciąż wpływa na życie Amerykanów. 22:35 LATAJĄCA MASZYNA AMERYKAŃSKICH KONFEDERATÓW (CONFEDERATE FLYING MACHINE) Film dokumentalny, 45 min, USA, 2012 Reżyseria: Emily Bernhard Scenariusz: Jonathan Wickham Marzec 1865. Oblężenie Petersburga, podczas wojny secesyjnej w USA, trwało już prawie rok. Tuż przed świtem, atakujący żołnierze Konfederacji, usłyszeli nad głowami dziwny ryk. Zaskoczenie było tak duże, że obserwujący otwierali usta ze zdziwienia. Ogromny, dymiący ptak zniszczył baterie maszyn oblężniczych Unii. Losy bitwy odwracają się, dając zwycięstwo żołnierzom Konfederacji. Niewielu ludzi zdaje sobie sprawę, jak bliska tej alternatywnej historii była rzeczywistość. 40 lat przed tym, zanim bracia Wright przeszli do historii, model napędzanego parą samolotu, startującego z dachu pociągu, na krótko wzbił się w powietrze. Lekarz z Mississippi, Richard Oglesby Davidson zbierał pieniądze na budowę maszyny latającej "Artis Avis", która mogłaby przelecieć nad polem bitwy. Teraz, 150 lat później, inżynier i wynalazca, Maris Ensing, zamierza zbudować kopię tego samolotu, na podstawie oryginalnych projektów z lat 50. i 60. XIX wieku, żeby sprawdzić, czy może unieść się w powietrzu. 23:25 BALLADA O PRAWDZIWYM KŁAMSTWIE Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Piotr Fronczewski - Kto wybierał w Polsce rząd? - Naród. - Czy rząd miał rządzić? - Rząd miał rządzić, a partia kierować. - Kto układał listy kandydatów? - To miała zastrzeżone partia. - Czy partia przygotowywała kilka list? - Nie, na liście wyborczej umieszczała tylko tych, którzy mieli wejść do sejmu - To po co były wybory? - No jak to po co? Żeby ludzie mogli poprzeć. - A popierali? - Oczywiście! Wybory władz były prawdziwym świętem w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Czasem garniturów, często czerwonych krawatów, udekorowanych barwami państwowymi komisji. Do urn tłumnie ściągali mieszkańcy kraju, aby swym głosem dać wyraz poparcia dla rządzących. W zwartych kolumnach do komisji maszerowali żołnierze i urzędnicy. W szpitalach głosowali lekarze i pielęgniarki, urny donoszono ciężko chorym pacjentom. Dzięki specjalnym dokumentom swój obowiązek mogli wypełnić także podróżujący po kraju kolejarze. Lata trudu władz w politycznym uświadamianiu społeczeństwa przynosiły owoce. Średnio 90 procent głosów była "za". Jeżeli nawet "pomylono się" podczas liczenia, większość narodu popierała Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Dyscyplina panowała także w samej organizacji. Zgodnie z zasadą "centralizmu demokratycznego" to ścisły Komitet Centralny wybierał pierwszego sekretarza, oczywiście po konsultacji kandydatury z Moskwą. Zadaniem posłusznych "dołów" była akceptacja "elekta". Dokumentowi Andrzeja Trzosa - Rastawieckiego rytm nadają sekwencje prostych pytań i odpowiedzi. Obnażają one liczne paradoksy PRL - u oraz wielką rolę ówczesnej propagandy. To właśnie ona stanowiła główne narzędzie, za pomocą którego próbowano ukształtować społeczeństwo i skłonić je, w imię budowy socjalizmu, do bezwarunkowego posłuszeństwa rządzącym. Propaganda była też groźną bronią, za pomocą której władze zwalczały warstwy społeczne nie pasujące do wizji państwa proponowanej przez polski reżim oraz potężnego Wielkiego Brata - Związek Sowiecki. Rzecznik rządu w latach 1981 - 1989, Jerzy Urban, celnie określił zadania przed nim stawiane: "w zasadzie nie kłamałem, czyli nie kłamałem świadomie; każdy rzecznik kłamie, bo kłamie źródło jego informacji". Do swego filmu Trzos - Rastawiecki zaprosił znanego aktora, Piotra Fronczewskiego. Przewrotną i wciągającą opowieść uzupełniają bogate materiały archiwalne. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W pierwszej części Bogusław Wołoszański opowiada o niemieckiej jednostce, która zdobyła belgijskie umocnienia, oraz prezentuje fort Eben Emael, oprowadzając po wnętrzach bunkrów. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.