TVP Historia Wtorek, 09.06.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 09 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1815 - koniec obrad kongresu wiedeńskiego; 1937 - wyrok śmierci dla sowieckiego marszałka Tuchaczewskiego; 1967 - wernisaż Nikifora w "Zachęcie"; 1999 - opublikowano pierwsze reprodukcje malowideł prehistorycznych z groty Chauve; 07:15 MAŁA MOSKWA - ODC. 2/4 Miniserial obyczajowy, 48 min, Polska, 2008 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Waldemar Krzystek Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Svetlana Khodchenkova, Dmitrij Uljanov, Elena Leszczyńska, Lesław Żurek, Artem Tkachenko, Jurij Itskov, Aleksiej Gorbunov, Andrzej Grabowski, Erwin Petrykat, Teresa Sawicka, Krzysztof Dracz, Przemysław Bluszcz Córka i Jura współcześnie mieszkają w luksusowym hotelu, urządzonym w poradzieckim Domu Prijoma. Córka urządza ojcu awanturę, że nie umiał zatrzymać żony przy sobie, że nie zauważył jej romansu i nie przerwał go. Michał wymyślił prosty sposób, by spotykać się z Wierą. Za jego namową została ona wybrana przez władze Legnicy do reprezentowania miasta na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Michał i Wiera mają wspólnie wybrać repertuar i przygotować jej występ. Zaczynają próby. Zbliżają się do siebie coraz bardziej. Wspólnie chrzczą w polskim kościele synka ormiańskich sąsiadów Jury i Wiery. Przed ołtarzem wyglądają jak młoda para... Pierwszy raz kochają się w sali prób, później w stojącym na uboczu domu pana Piwko. Gdy Michał odnosi Jurze jego żołnierską czapkę, ten przyjmuje go z wrogością. Mąż Wiery domyśla się już wszystkiego. Córka postanawia odwiedzić mieszkanie Michała, swojego biologicznego ojca. Mimo uporczywego pukania, nikt nie otwiera. 08:30 PAPIEŻ WOLNOŚCI - 40 LAT PÓŹNIEJ - DZIEŃ 8 - 9 CZERWCA ’79 KRAKÓW, NOWA HUTA Dysk./wywiad/debata, 38 min, Polska, 2019 Scenariusz: Paweł Krzemiński Wykonawcy: Grzegorz Górny (prowadzący), Monika Białek (prowadząca) Jan Paweł II po raz pierwszy odwiedził Ojczyznę jako papież w 1979 roku. Było to przełomowe wydarzenie dla naszego narodu, uruchomiło wiele procesów duchowych, społecznych i politycznych, które w ciągu kilku następnych lat doprowadziły do głębokich przemian w Polsce. W TVP Historia, codziennie - od 2 do 10 czerwca w specjalnym studiu papieskim, przypominać będziemy każdy dzień tamtej wizyty Ojca Świętego: unikatowe materiały archiwalne, najważniejsze treści z homilii i przesłanie nauczania, wspomnienia i przeżycia świadków, komentarze zaproszonych dziennikarzy i ekspertów. 09:20 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 10:15 SPÓR O HISTORIĘ - ROZTAŃCZONY KONGRES Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2015 Scenariusz: Elżbieta Szumiec-Zielińska Wykonawcy: Jarosław Czubaty, Krzysztof Marchlewicz, Maciej Janowski, Marek Zając (prowadzący) Kiedy Napoleon Bonaparte został pozbawiony tronu i odesłany wiosną 1814 roku na Elbę, na dworach europejskich odetchnięto z ulgą. Na gruzach imperium napoleońskiego miała powstać nowa Europa. Na miejsce obrad konferencji pokojowej wybrano Wiedeń. Jesienią 1814 roku zaczęły zjeżdżać tu koronowane głowy z całej Europy. Przewidywane na kilka tygodni negocjacje przekształciły się w swoisty, wielomiesięczny karnawał, zakłócony jednak wiadomością o ucieczce Napoleona z Elby i jego marszu na Paryż. Wśród tańców, intryg, skandali politycznych i towarzyskich wykreślono nową mapę świata. 9 czerwca 1815 roku podpisano Akt Końcowy Kongresu. Na straży nowego porządku europejskiego miało stać tak zwane Święte Przymierze - porozumienie zawarte przez Aleksandra I, Franciszka I i Fryderyka Wilhelma III. Podczas obrad antynapoleońskiej koalicji wiele uwagi poświęcano sprawie polskiej. Zapadła wówczas decyzja o utworzeniu Królestwa Polskiego, nazywanego potocznie Królestwem Kongresowym. Kilka dni po podpisaniu dokumentów kończących kongres, 18 czerwca, Napoleon poniósł ostateczną klęskę pod Waterloo. 10:50 POMNIK CZYNU Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1991 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król, Piotr Biernat Film opowiada o czasem dość niezwykłych przemianach, jakie miały miejsce w naszym kraju po 1989 roku. W Sosnowcu stał od 1967 roku Pomnik Czynu Rewolucyjnego odsłaniany jeszcze przez Edwarda Gierka. Był to najwyższy pomnik w Polsce i liczył 68 metrów wysokości. W 1990 roku nowe władze Sosnowca postanowiły rozebrać pomnik jako symbol narzuconej władzy. Stało się to zaczynem licznych sporów i dyskusji w społeczności miasta. Sympatycy byłej władzy bali się wystąpić wprost. Z kolei mieszkańcy podzielili się na tych, którzy nienawidzą komuny, i na liberałów, którzy chcą szacunku dla wszystkich ludzi, także komunistów. Jednocześnie cały czas trwa rozbiórka pomnika, który ostatecznie zostaje zniwelowany. Upada symbol, ale ludzie pozostają przy swoim. I tak chyba jest zawsze. 11:45 DOM - ODC. 7/25 - ZAŻALENIE DO PANA BOGA Serial obyczajowy, 96 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Przyjazd Łukasza z Kanady burzy spokój Andrzeja i Basi, ich małżeństwo przechodzi poważny kryzys. Inżyniera Talara nie cieszą sukcesy zawodowe, związane z uruchomieniem produkcji nowego samochodu marki Syrena. Przybiera również na sile jego konflikt z ojcem i Leszkiem. Nie znajdując oparcia w rodzinie, Andrzej pozostaje ze swymi kłopotami sam. Nadal jednak wierzy, że odzyska Basię. Inni lokatorzy domu przy ulicy Złotej też mają swoje problemy. Dozorca Popiołek nie może pogodzić się z decyzją syna, który postanowił wstąpić do Milicji Obywatelskiej. Ideowy komunista Jasiński boleje nad śmiercią Stalina. Doktor Lang popada w konflikt z partią, ma kłopoty w pracy. Za to życie prywatne zaczyna układać mu się pomyślniej. Jego przyjaźń z Lidką stopniowo przeradza się w miłość. W małżeństwie Talarów dochodzi do ostatecznego zerwania; Basia obwinia Andrzeja, że przyczynił się do aresztowania Łukasza. 14:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CHARLOTTA, WIELKA KSIĘŻNA LUKSEMBURGA (CHARLOTTE OF LUXEMBOURG) Film dokumentalny, 96 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel To filmowa opowieść o żyjącej w wieku XX władczyni księstwa Luksemburg. Charlotta, wielka księżna Luksemburga, objęła rządy w wieku 23 lat - w styczniu 1919 roku, po abdykacji swej starszej siostry Marii Adelajdy. W trakcie II wojny uciekła ze swego kraju okupowanego przez Niemców, znajdując schronienie w Wielkiej Brytanii. Przez 45 lat swego panowania - do śmierci w roku 1985, była szanowaną matką narodu, stając się dla Luksemburga tym, kim dla Francji był generał de Gaulle - symbolem walki o niepodległość kraju. W ciągu 45 lat panowania, przekształciła swoje małe terytorium w finansowy raj, w którym banki miały pierwszeństwo przed przemysłem stalowym. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to program francuskiej telewizji France 3, prezentowany przez znanego dziennikarza Stephane'a Berna. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej. 17:10 PIOSENKA POLSKA. TALENTY I "PÓŁKOWNICY" (PIOSENKA POLSKA. TALENTY I "PÓŁKOWNICY") Film dokumentalny, 25 min, Białoruś, 2015 Reżyseria: Władimir Bokun Scenariusz: Władimir Bokun Film opowiada o historii festiwalu piosenki polskiej w Witebsku w 1988 roku. W filmie udział wzięły gwiazdy polskiej i radzieckiej estrady. 17:40 HISTORIA POLSKI - MURY RUNĄ - CZ. 1 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jerzy Modlinger, Bogdan Saganowski Muzyka: Bogdan Saganowski Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 18:40 CO DALEJ? - IMPREZY MASOWE CZASÓW PANDEMII Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł Krzemiński Wykonawcy: Mateusz Bosak (prowadzący) Program porusza tematy związane z niepokojami generowanymi przez czas pandemii. W centrum uwagi refleksja nad zjawiskami kulturowo - cywilizacyjnymi. W tym odcinku: w ostatnim etapie odmrażania gospodarki znów mogą odbywać się koncerty plenerowe. Organizatorzy imprez masowych na ten moment czekali długo. W programie szukamy odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ będzie miała pandemia na imprezy masowe? 19:00 MAŁA MOSKWA - ODC. 3/4 Miniserial obyczajowy, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Waldemar Krzystek Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Svetlana Khodchenkova, Dmitrij Uljanov, Elena Leszczyńska, Lesław Żurek, Artem Tkachenko, Jurij Itskov, Aleksiej Gorbunov, Andrzej Grabowski, Erwin Petrykat, Teresa Sawicka, Krzysztof Dracz, Przemysław Bluszcz Próby muzyczne Wiery zostają niespodziewanie przerwane przez radzieckiego politruka z powodu jej zagrożonej ciąży. Wiera musi zostać w szpitalu. Dodatkowo oficer oświadcza Michałowi, że sprawa ciąży jest dosyć dziwna. Jura, kiedyś kandydat na kosmonautę i przyjaciel Gagarina, został zdyskwalifikowany, bo okazał się niepłodny. W ten sposób Michał dowiaduje się, że będzie ojcem. Zamknięta w szpitalu na terenie koszar Wiera nie wierzy własnym oczom, gdy wieczorem staje przed nią Michał w mundurze radzieckiego oficera i wręcza jej pierścionek zaręczynowy. Kochankowie planują wspólne życie, gdy tylko urodzi się ich dziecko. Zajęci sobą, nie zauważają, że świadkiem ich spotkania w szpitalu jest Jura, który już wie, że żona go zdradza. Romans Wiery i Michała zostaje wykryty przez radzieckie władze wojskowe wskutek zdrady zastraszonych ormiańskich sąsiadów. Tajemnica wychodzi na jaw po ogłoszeniu alarmu bojowego w radzieckich jednostkach wojskowych, przygotowujących się wraz z sojusznikami do napaści na Czechosłowację. Żołnierzy i ich rodziny obowiązują wojenne prawa wojskowe. Tymczasem Michał w mundurze sowieckiego oficera zostaje przyłapany przez radzieckich żołnierzy w zakazanej strefie. We współczesnej Polsce dorosła już córka Wiery i Michała postanawia zobaczyć swojego biologicznego ojca. Widzi go z daleka, idącego ulicą. Przez chwilę śledzi go, ale ostatecznie, nie mając dość odwagi na taką konfrontację, ucieka. Tymczasem Jura przekonuje ją, że Michał zginął w tym samym okresie co Wiera, w wypadku samochodu wojskowego za czechosłowacką granicą. 20:00 SKARBY CYWILIZACJI INDYJSKIEJ - TAJEMNICE PAKISTANU ODC. 1/3 (TREASURES OF THE INDUS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Shruthi Rao Wykonawcy: Sona Dutta (prowadzący) Subkontynent indyjski to dla Europejczyków odległy i tajemniczy rejon świata. Od równin Pakistanu po podnóża Himalajów, od północnych Indii i Radżastanu po Tamil Nadu na południu, to ogromny tygiel wielu cywilizacji, religii, kultur oraz wspaniałych krajobrazów, które były miejscem kilku artystycznych złotych wieków w historii człowieka. W trzech szczegółowych częściach seria ta opowiada historię subkontynentu indyjskiego poprzez skarby trzech bardzo różnych ludzi, miejsc i dynastii, które ukształtowały współczesne Indie, i dalej: cywilizacje Doliny Indusu, Tamil Nadu - krainę świątyń - i Imperium Mogołów. A wspaniałe i poruszające krajobrazy Indii i Pakistanu, stanowiły często tło dramatycznych wydarzeń. Seria łączy sztukę, historię i podróże, dając wgląd w tę zniewalającą część naszego świata. cz. 1 Tajemnice Pakistanu (Pakistan Unveiled) 22:00 PO PRLU - 4 CZERWCA 1989 - 30 LAT PÓŹNIEJ Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Witold Karaś, Marcin Krynicki, Michał Jarosiński Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Temat: 4 czerwca 1989 - 30 lat później. Gość: prof. Ryszard Bugaj ekonomista, PAN. W tym odcinku rozmawiamy o tym, jak przebiegały częściowo demokratyczne wybory do sejmu kontraktowego 4 czerwca 1989 roku. W tych wyborach opozycja mogła ubiegać się o 35 procent miejsc w Sejmie i o 100 procent miejsc w Senacie. Władza miała zagwarantowanych 65 procent w Sejmie. Podczas tych wyborów dochodziło do wielu kontrowersji, takich jak zmiana ordynacji w trakcie drugiej tury. Nasz gość - naukowiec, komentator życia politycznego i aktywny uczestnik wydarzeń analizuje przebieg tamtych historycznych wydarzeń. 22:35 ŚNIADANIE U TIFFANY'EGO (BREAKFAST AT TIFFANY'S) Komedia romantyczna, 110 min, USA 1961 Reżyseria: Blake Edwards Scenariusz na podstawie minipowieści Trumana Capote: George Axelrod Zdjęcia: Franz Planer Muzyka: Henry Mancini Aktorzy: Audrey Hepburn, George Peppard, Patricia Neal, Martin Balsam, Mickey Rooney, Buddy Ebsen, Dorothy Whitney, Alan Reed, John Mc Giver, Stanley Adams i inni Słynna adaptacja opublikowanej w 1958 roku opowieści pod tym samym tytułem amerykańskiego pisarza Trumana Capote. Po premierze romantyczna komedia obyczajowa zyskała wyśmienite recenzje krytyki, przyjęła ją z uznaniem również publiczność, a Blake Edwards zdobył miano jednego z najlepszych reżyserów komediowych w Hollywood. Wielki sukces filmu późniejszego twórcy m.in. głośnego cyklu o zabawnych przygodach "Różowej Pantery", potwierdzają nominacje do Oscara, które Akademia przyznała za scenariusz, scenografię oraz dla najlepszej aktorki Audrey Hepburn, dla której niezapomniana rola Holly stała się przełomowym momentem w jej karierze. Najwyżej cenioną nagrodę filmową otrzymał natomiast Henry Mancini za muzykę i przebojową piosenkę "Moon River", wyśpiewaną przez samą Audrey Hepburn. Śliczna i czarująca Holly Golightly mieszka w kamienicy na nowojorskiem Manhattanie, dokąd przybyła z małej mieściny w Teksasie. Młoda dziewczyna prowadzi ekscentryczny tryb życia, jest zwariowana, lekkomyślna i nierozważna. Często urządza huczne przyjęcia i szampańsko się bawi, a z kolei innym razem zaszywa się w samotności i pędzi żywot nieszczęśliwej pustelnicy. Holly ma niekonwencjonalnie urządzone mieszkanie, kota bez imienia, a perfumy i szminkę przechowuje w skrzynce na listy. Ciągle zapomina klucza od drzwi frontowych, stając się utrapieniem dla sąsiada, japońskiego fotografa Yunioshi (Mickey Rooney), którego nęka dzwonkami o każdej porze. Pewnego dnia do kamienicy, gdzie mieszka Holly, wprowadza się nowy lokator, Paul Varjak (George Peppard). Początkujący pisarz jest utrzymankiem starszej damy (Patricia Neal), często odwiedzającej swego młodego kochanka. Gdy kiedyś Holly znowu zapomina kluczy, dzwoni do mieszkania Varjaka. Między dwojgiem zagubionych w życiu ludzi nawiązuje się nić przyjaźni. To właśnie Paul nazajutrz po hucznym przyjęciu (jedna z najbardziej pamiętnych komicznych scen w filmie) pomaga Holly odprawić do domu jej niechcianego męża, za którego dziewczyna wyszła za mąż mając zaledwie 15 lat, i małżeństwo z którym dawno zostało unieważnione. Włócząc się potem z Holly po mieście, Paul uświadamia sobie, że jest zakochany w swej uroczej przyjaciółce i prosi ją o rękę. Ale dziewczyna przebyła szmat drogi z prowincji do wielkiego miasta nie po to, by wiązać swoje życie z ubogim pisarczykiem. Marzy o małżeństwie z milionerem, wierząc, że ziści się jej sen o eleganckim świecie i zakupach w słynnym domu jubilerskim Tiffany'ego, który teraz może jedynie podziwiać zza szyby, codziennie jedząc naprzeciwko swoje skromne śniadanie. 00:30 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KTOKOLWIEK WIE Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Ktokolwiek wie... Zarówno brunatny, jak i czerwony totalitaryzm, nasi główni wrogowie z ostatniej wojny, doskonale wiedzieli, czym dla polskiego ducha oporu jest kult bohaterów. Na mogiłach wyrastały kolejne pokolenia wierzące, że ojczyzna jest sprawą wartą największych poświęceń. Zarówno Niemcy jak i Sowieci, wyspecjalizowani w inżynierii społecznej wyznawali zasadę, że wszelki ślad po przeciwnikach, którzy wykazali się duchem oporu, powinien zniknąć. Dlatego spora część naszych zmagań z historią to tropienie zatartych mogił i bezimiennych dołów śmierci. Dziś będzie podobnie, bo jest sprawa, w której oczekujemy Państwa pomocy. Szukamy śladu po Bronisławie Czapskim, aresztowanym w czasie wojny przez gestapo. Na razie jego krewnym udało się odnaleźć tylko jego ryngraf. Kolejnym celem naszych dzisiejszych działań jest miejsce zwane polskimi Termopilami - reduta na Strękowej Górze, której historię od pewnego czasu próbujemy dopisać do końca. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W drugiej części Bogusław Wołoszański kontynuuje oprowadzanie po zabudowaniach fortu Eben Emael. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.