TVP Historia Czwartek, 18.06.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1815 - bitwa pod Waterloo; 1945 - początek moskiewskiego procesu szesnastu; 1948 - sprzedano pierwszą płytę longplay; 1951 - w PRL ogłoszono Narodową Pożyczkę Rozwoju Sił Polski; 07:20 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 5/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 5) Serial kostiumowy, 49 min, Wielka Brytania 1995 Scenariusz: Andrew Davies Rezyseria: Simon Langton Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth zgadza się odwiedzić, w towarzystwie wuja i ciotki, rodzinę Darcy'ego w Pemberley, wiedząc, że dumny młodzian będzie przebywał w tym czasie w Londynie. Gdy Darcy niespodziewanie pojawia się w domu, zmieszanie Elizabeth nie ma granic. Ale, ku jej zaskoczeniu, Darcy okazuje się nadzwyczaj uprzejmy i pełen atencji. Z listu otrzymanego od Jane Elizabeth dowiaduje się, że ich najmłodsza siostra Lydia uciekła z uwodzicielem i łowcą posagów Wickhamem. Obie panny są przekonane, że lekkomyślna dziewczyna na zawsze pogrzebała swą reputację i że Wickham nigdy się z nią nie ożeni. Jednak Darcy, w tajemnicy przed Elizabeth, wszelkimi sposobami nakłania Wickhama do poślubienia Lydii. Wbrew złym przeczuciom Elizabeth i Jane Lydia zostaje panią Wickham. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /3/ Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Trzecia część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /4/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czwarta część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 10:45 POŚWIĘCAJĄC ŻYCIE PRAWDZIE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Grażyna Czermińska Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Grażyna Czermińska Wykonawcy: Józef Szopiński Film dokumentalny o tragicznej historii 12 lekarzy, specjalistów i ekspertów z dziedziny medycyny sądowej, którzy znaleźli się w składzie powołanej przez Niemców Międzynarodowej Komisji Lekarskiej do zbadania mordu w Katyniu. Członkowie komisji pochodzili z krajów zależnych od Rzeszy: Belgii, Bułgarii, Danii, Protektoratu Czech i Moraw, Rumunii, Słowacji, Węgier i Finlandii oraz z neutralnej Szwajcarii. W kwietniu 1943 roku mieli osobiście dokonać sekcji zwłok zamordowanych w Katyniu polskich oficerów i ustalić dokładny czas popełnienia zbrodni. Wszyscy złożyli podpisy pod dokumentem obwiniającym ZSRR o dokonanie tej zbrodni. Po wojnie, mimo gróźb, szykan i oskarżeń o kolaborację z nazistami, większość członków Komisji nie wyparła się swoich oświadczeń. Tylko dwóch, profesor Hajek z Czech i profesor Markow z Bułgarii pod groźbą kary śmierci zostało zmuszonych przez władze komunistyczne do odwołania swoich podpisów. Dla pozostałej dziesiątki ta decyzja miała dramatyczny wpływ na losy ich samych lub ich rodzin; tajemnicze zgony i morderstwa, więzienie, konieczność emigracji, naciski własnych rządów na nieujawnianie prawdy o zbrodni katyńskiej. Skąd wzięła się u nich tak silna determinacja i upór w dążeniu do ujawnienia prawdy o Katyniu, jakie były motywy, które kazały im narażać dla niej życie? Profesor Francois Neville na tak postawione pytanie odpowiedział "Vitam impendere Vero" - poświęcając swoje życie prawdzie. Autorom filmu udało się dotrzeć do rodzin kilku członków komisji. W filmie znajdą się wspomnienia Rodicy, córki dr Alexandru Birkle ' a nagrane w jej mieszkaniu w Bukareszcie. Na Słowacji o swoim wujku Frantiku Šubku opowie Margarita Kanikowa, a o Francois Naville ' u opowie jego siostrzeniec w Szwajcarii profesor Gabriel Aubert. Sylwetki pozostałych członków komisji zaprezentowane zostaną w formie krótkich biogramów. Tło historyczne tamtych czasów zaprezentują historycy. W filmie zostaną wykorzystane obszerne filmowe materiały archiwalne dotyczące zbrodni katyńskiej oraz doniesienia prasowe z tamtego okresu. Jednym z ważniejszych elementów ikonograficznych filmu będą materiały archiwalne będące w posiadaniu rodzin członków komisji. 11:35 Z WIDOKIEM NA WAWEL - ANATOMIA ZDRADY Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Anatomia zdrady. Słowo targowica stało się synonimem zdrady narodowej. Czy jednak motywacje członków konfederacji były wyłącznie negatywne? Co wiedzie do zdrady w polityce i jakie są jej rodzaje, czy raz podjęta decyzja może zrodzić trwałą postawę u następnych pokoleń? Goście: prof. Andrzej Nowak historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor syntezy dziejów Polski i badacz historii XIX i XX wieku, dr hab. Henryk Głębocki historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dawnych i współczesnych nurtów polskiej i rosyjskiej myśli politycznej. Nakreślona w rozmowie z gośćmi panorama będzie uwzględniała punkt wyjścia podróży - widok na Wawel, uświadamiający zakorzenienie rozmówców i ich perspektywę poznawczą. 12:10 DOM - ODC. 13/25 - COŚ SIĘ KOŃCZY, COŚ SIĘ ZACZYNA Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Wirgiliusz Gryń, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak i inni Jest rok 1968. W domu przy Złotej nowe porządki zaprowadza prymitywny dozorca Prokop. Zaszczuty przez niego doktor Kazanowicz wyskakuje przez okno. Podczas demonstracji po zdjęciu z afisza "Dziadów" do aresztu trafiają Gosia i Mietek, lecz zostają wypuszczeni przez Gienka Popiołka, kierującego akcją milicji. Łukasz Zbrożny, usunięty z uczelni za działalność polityczną, tego samego dnia dowiaduje się, że został ojcem. 15:35 KONWÓJ PQ17 - KATASTROFALNY BILANS (PQ17 - AN ARCTIC CONVOY DISASTER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Scenariusz: Jeremy Clarkson Wykonawcy: Jeremy Clarkson (prowadzący) Jeremy Clarkson odkrywa niesamowitą historię konwojów arktycznych z czasów II wojny światowej. Ich misją było eskortowanie, przez arktyczne burze i wody najeżone zabójczymi u - bootami, statków dostarczających niezbędne zapasy do oblężonego ZSRS. Według słów Churchilla była to najgorsza podróż na świecie. Do końca wojny zatopiono 87 statków handlowych, a życie straciło tysiące brytyjskich i amerykańskich marynarzy. Ale bez odwagi tych ludzi los Związku Sowieckiego i wynik II wojny światowej mogły być zupełnie inne. Podróżując trasą tych jednostek i odwiedzając kluczowe dla wydarzeń miejsca w Wielkiej Brytanii, Arktyce i Rosji, Clarkson przypomina o odwadze i tragedii grupy mężczyzn, o których historia zapomniała. 16:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SKARBCZYK RODZINNEJ PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tym razem wybieramy się do podlaskiej wioski Olszanka. Lokalny przekaz opisywał dramatyczną bitwę nieznanej partii powstańczej pod lasem i obraz, który po tej bitwie pozostał. Dziesięciu poległych powstańców obdartych przez Kozaków ze wszystkiego, zostawionych na pastwę wron i kruków. Mieszkańcy wioski oddali poległym skrawek swej łąki, a na mogile usypali kurhan i ustawili krzyż. Mijały lata, stary krzyż zastępowano nowym i tak z pokolenia na pokolenie. Do 17 września 1939 r. Kiedy zbliżała się sowiecka armia, jeden z mieszkańców poczuł nagły przypływ sympatii do komunizmu i krzyż ściął. Ani za pierwszego Sowieta, ani za Niemców, ani za kolejnej rosyjskiej okupacji Boży znak na mogiłę nie powrócił. Stało się to dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Ale nowe pokolenie mieszkańców Olszanki zaczęło pytać: Czy z tymi powstańcami to aby prawda? Zaproszeni przez rodzinę, która niegdyś krzyż stawiała jedziemy na Podlasie z georadarem. Z mogiłą powiązany jest także przekaz o leśnym obozowisku jakiejś powstańczej grupy przetrwania. Wsparci lokalnymi poszukiwaczami i z tą tajemnica zechcemy się zmierzyć. Następnie tłem naszego działania będzie wielkie miasto Łódź. Zdarzyło się zimową grudniową nocą pierwszej okupacyjnej zimy. Z kościoła Garnizonowego przy dzisiejszej al. Włókienników w Łodzi wymknęły się dwie postaci ciągnące dziecięce saneczki. Na sankach spoczywała duża skórzana waliza spięta szerokimi pasami. Walizę zakopali w pobliżu miejscowej świątyni. Wiemy też dzisiaj, iż waliza zawierała ołtarz polowy jednej z wielkich jednostek WP rozformowanej w okolicach Łodzi we wrześniu 1939 r. Po latach z inicjatywy biskupa Adama Lepy środowisko Tygodnika Katolickiego "Niedziela" organizuje poszukiwania, udział w których zadeklarował również nasz program. 17:35 HISTORIA POLSKI - O ZWIERZĘTACH I LUDZIACH. Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Zdjęcia: Kacper Czubak Muzyka: Marcin Masecki Aktorzy: Adam Banaszek, Maciej Hubert, Damian Chojecki, Krzysztof Chrzanowski, Krzysztof Garbarski, Marcin Kożuchowski, Oliwier Krajewski, Kamila Kuboth - Schuchardt, Magdalena Kwapis, Damian Parzeski Film dokumentalny o tym, co zdarzyło się w czasie II wojny światowej na terenie warszawskiego zoo. Głównymi bohaterami są zwierzęta, poprzez które opowiemy historie ludzi, którzy w zoo szukali schronienia. Biorąc pod uwagę dzisiejszą wiedzę, naukowcy zajmujący się emocjami zwierząt zgadzają się co do tego, że zwierzęta je odczuwają. Najczęściej mówi się o strachu, gniewie, wstręcie, zdziwieniu, smutku i radości. Co oczywiste odczuwają też ból i cierpienie. Ten zestaw emocji i odczuć jest wystarczający, by opowiedzieć w sposób zupełnie niespotykany o dramatycznych wydarzeniach wojennych. Będziemy obserwować zwierzęta podczas nieobojętnych emocjonalnie sytuacji, np. w trakcie porodu, podczas zabawy rodzeństwa, w czasie ucieczki przed zagrożeniem, etc. Te sceny są np. łączone z ujęciami archiwalnymi z okresu przedwojnnego lub z czasów wojny. W filmie poza nowymi ujęciami stylizowanymi na archiwalne zarejestrowanymi w ogrodzie zoologicznym oraz w naturalnym środowisku zwierząt wykorzystano również prawdziwe filmy archiwalne ze zwierzętami. Są też archiwalne fotografie i filmy poświęcone bohaterskiej rodzinie Żabińskich, oraz tym, których uratowali. Ponadto archiwalne materiały poświęcone Warszawie między 1928 a 1950 rokiem. Narratorem filmu będzie Antonina Żabińska, która głosem słynnej aktorki wspomina lata 1928 - 44, poczynając od momentu, w którym zoo powstało, aż do zakończenia wojny. Ważną rolę w filmie odegrają ostatni żyjący świadkowie tamtych wydarzeń, jak Teresa Zawadzki, córka Antoniny i Jana. W filmie występuje również żyjący dziś w Izraelu Moshe Tirosh (dawniej Moshe Kenigswein), który w 1942 roku przez wiele miesięcy wraz z siostrą Stefcią (ona też wystąpi w filmie), która do dziś mieszka w Kanadzie, ukrywali się w piwnicy willi. W tym czasie ich rodzice byli ukrywani w opustoszałej bażanciarni w pobliżu domu. Moshe wraca do willi, do miejsca, w którym - jak mówi - uwierzył, że przeżyje wojnę. Fragmenty wybrane ze spisanych wspomnień Antoniny, uzupełnione inscenizowanymi scenami ze zwierzętami stylizowanymi na archiwalne oraz filmami archiwalnymi dadzą odbiorcy możliwość doświadczenia zupełnie surrealistycznego klimatu, który panował na terenie zoo w czasie wojny. Willa była nazywana przez tych, którzy się w niej ukrywali Domem pod zwariowaną gwiazdą i Arką Noego, co tylko podkreśla niezwykłość i niepowtarzalność atmosfery, która emanowała z tego cudownego miejsca w tamtym okrutnych czasach. 19:00 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 6/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 6) Serial kostiumowy, 50 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth dowiaduje się, że Darcy uratował honor jej rodziny, nakłaniając Wickhama do poślubienia Lydii, najmłodszej z panien Bennet. Postanawia podziękować dumnemu młodzieńcowi, niepomna jego wcześniejszego, wyniosłego zachowania. Darcy zapewnia dziewczynę o swoich uczuciach, a i ona przyznaje, że przystojny szlachcic nie jest jej obojętny. Gdy Darcy ponawia oświadczyny, Elizabeth przyjmuje je z radością. Szczęście uśmiecha się także do jej starszej siostry Jane. Charles Bingley ponownie ją odwiedza i wyznaje jej miłość. Rodzina Bennetów sposobi się do podwójnego wesela. 20:05 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 21:10 WIEDEŃ - MIASTO CESARZY - ODC. 1/3 (VIENNA: EMPIRE, DYNASTY AND DREAM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Fllm dokumentalny przedstawia Wiedeń - miasto, które zostało przekształcone i na nowo zdefiniowane przez historię. Rzymskie pochodzenie Wiednia i strategiczne położenie geograficzne sprawiły, że stał się świadkiem wojny, intrygi, podstępu i niekończących się walk o władzę. 22:05 SPÓR O HISTORIĘ - MASAKRA POD BUDZISZYNEM Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2012 Scenariusz: Elżbieta Szumiec- Zielińska, Tadeusz Kondracki Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) 16 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się Operacja Berlińska. W działaniach uczestniczyła dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego licząca 90 tysięcy żołnierzy 2. Armia Wojska Polskiego. Jej zadaniem była osłona lewego skrzydła 1. Frontu Ukraińskiego. Jednak Świerczewski samowolnie zadecydował szybko opanować Drezno. Kiedy część oddziałów podeszła pod to miasto, 21 kwietnia, w rejonie Budziszyna uderzyły niemieckie ugrupowania pancerne. Fatalne dowodzenie doprowadziło do zagłady całych oddziałów. Podawane oficjalnie straty 2. Armii porażały. Poległo blisko 5 tys. żołnierzy. 2800 uznano za zaginionych. Było ponad 10 tys. rannych. 2. Armia straciła 22 procent stanu osobowego, zaś w trakcie kilka dni trwającej bitwy straty ludowego Wojska Polskiego sięgnęły aż 27 procent strat w całej wojnie: od Lenino do Berlina. Ofiary poniesione w jednej bitwie budziszyńskiej ustępują jedynie stratom z bitwy nad Bzurą we wrześniu 1939. Nawet symbol polskiego męstwa, ale i ciężkich strat, bitwa 2. Korpusu Polskiego o Monte Cassino w maju 1944 roku pochłonęła wielokrotnie mniej istnień ludzkich - około tysiąca. Co zatem wydarzyło się w końcu kwietnia 1945 roku na Łużycach, pod Budziszynem? Jak mogło dojść do bezprecedensowej katastrofy; śmierci tak wielu żołnierzy i to zaledwie na dwa tygodnie przed zakończeniem II wojny światowej? 22:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA MUZUŁMAŃSKIEGO DUCHOWNEGO W TASZKIENCIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Rahmatułahem - jednym z najważniejszych muzułmańskich duchownych w Uzbekistanie. 24:00 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /3/ Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Trzecia część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /4/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czwarta część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SKARBCZYK RODZINNEJ PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tym razem wybieramy się do podlaskiej wioski Olszanka. Lokalny przekaz opisywał dramatyczną bitwę nieznanej partii powstańczej pod lasem i obraz, który po tej bitwie pozostał. Dziesięciu poległych powstańców obdartych przez Kozaków ze wszystkiego, zostawionych na pastwę wron i kruków. Mieszkańcy wioski oddali poległym skrawek swej łąki, a na mogile usypali kurhan i ustawili krzyż. Mijały lata, stary krzyż zastępowano nowym i tak z pokolenia na pokolenie. Do 17 września 1939 r. Kiedy zbliżała się sowiecka armia, jeden z mieszkańców poczuł nagły przypływ sympatii do komunizmu i krzyż ściął. Ani za pierwszego Sowieta, ani za Niemców, ani za kolejnej rosyjskiej okupacji Boży znak na mogiłę nie powrócił. Stało się to dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Ale nowe pokolenie mieszkańców Olszanki zaczęło pytać: Czy z tymi powstańcami to aby prawda? Zaproszeni przez rodzinę, która niegdyś krzyż stawiała jedziemy na Podlasie z georadarem. Z mogiłą powiązany jest także przekaz o leśnym obozowisku jakiejś powstańczej grupy przetrwania. Wsparci lokalnymi poszukiwaczami i z tą tajemnica zechcemy się zmierzyć. Następnie tłem naszego działania będzie wielkie miasto Łódź. Zdarzyło się zimową grudniową nocą pierwszej okupacyjnej zimy. Z kościoła Garnizonowego przy dzisiejszej al. Włókienników w Łodzi wymknęły się dwie postaci ciągnące dziecięce saneczki. Na sankach spoczywała duża skórzana waliza spięta szerokimi pasami. Walizę zakopali w pobliżu miejscowej świątyni. Wiemy też dzisiaj, iż waliza zawierała ołtarz polowy jednej z wielkich jednostek WP rozformowanej w okolicach Łodzi we wrześniu 1939 r. Po latach z inicjatywy biskupa Adama Lepy środowisko Tygodnika Katolickiego "Niedziela" organizuje poszukiwania, udział w których zadeklarował również nasz program. 01:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau.