TVP Historia Piątek, 26.06.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1945 - w San Francisco podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych; 1959 - w Kraśniku władze komunistyczne usunęły kapliczkę, doszło do starć z milicją; 1974 - Sejm PRL uchwalił kodeks pracy; 1977 - ostatni koncert Presleya; 07:20 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 5/7 Serial obyczajowy, 47 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Nikodem Dyzma obejmuje prezesurę Banku Zbożowego. Sprytnie dobiera współpracowników, aby nadrabiali niedostatki wiedzy i umiejętności pana prezesa. Jego "prawą ręką" zostaje Krzepicki, zręczny karierowicz, który w sukcesach szefa upatruje swoją życiową szansę. Dyzma czuje się coraz pewniej, w banku rządzi żelazną ręką. W kręgach elit politycznych jest nazywany "ekonomicznym Napoleonem", wszyscy go podziwiają i fetują, a panie wręcz uwielbiają. Hrabina Koniecpolska zaprasza pana Nikodema na tajne "posiedzenie loży". Bierze w nim udział dwanaście dam z towarzystwa, natchnionych i roznegliżowanych oraz on, jedyny mężczyzna - Wielki Trzynasty. Zmęczony szaleństwami upojnej nocy Dyzma dowiaduje się, że zagraża mu poważne niebezpieczeństwo. W Warszawie pojawia się Boczek, były zwierzchnik pana Nikodema z prowincjonalnej poczty. Nachodzi prezesa, grozi ujawnieniem prawdy. Nie mogąc zaspokoić rosnącego apetytu Boczka, Dyzma wynajmuje bandziorów, którzy mają unieszkodliwić szantażystę. 08:40 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - PROTEST Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat 24 czerwca 1976 roku premier Piotr Jaroszewicz ogłosił rozpoczęcie dwudniowych konsultacji mających poprzedzić wprowadzenie drastycznych podwyżek cen. Ludzie odebrali to jednoznacznie, zwłaszcza że konsultacje miały się odbywać wśród tzw. aktywu polityczno - społecznego. Następnego dnia o godzinie 7.00 robotnicy z Wydziału P - 6 radomskiego "Waltera" nie przystąpili do pracy. Jakiś czas dyskutowali zdenerwowani, a potem wyszli z hali. Przyłączyli się do nich koledzy z innych wydziałów. Dyrektor usiłował przekonać załogę, by podjęła swe obowiązki. Jego argumentacja nie trafiała do przekonania robotników. Dyrektor zareagował więc nerwowo, czym sprowokował ludzi do wyjścia na ulicę. Kierują się do budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Po drodze przyłączają się do nich kolejno pracownicy Zakładów Sprzętu Grzejnego i Radoskóru, potem ściągają robotnicy z zakładów ZREMB i RWT, Wytwórni Części Zamiennych i Zakładów Mięsnych. O godzinie 12.30 do demonstrantów wyszedł sekretarz Janusz Prokopiak. Obiecał, że do godz. 14.00 otrzymają odpowiedź o cofnięciu podwyżki. O ustalonej godzinie odpowiedzi jednak nie było. O 14.30 budynek zaczął płonąć. Tymczasem na ulicach pojawiły się barykady i zmechanizowane oddziały milicji usiłujące przedostać się do KW. Bunt ogarnął całe miasto. W ogniu stanął Urząd Wojewódzki i Biuro Paszportów KW MO. Milicja bez pardonu zaczęła atakować robotników, także tych, którzy wyszli z drugiej zmiany. Funkcjonariusze zatrzymywali kogo popadnie i odwozili na komendę. O godznie 20.00 śródmieście prawie opustoszało. Operowały po nim wieloosobowe patrole milicji, atakując każdego napotkanego. Potem swą bezwględną akcję pacyfikacyjną przeniosły na tereny peryferyjne. Bez przerwy trwały aresztowania. O godzinie 23.00 akcję zakończono. Film jest rekonstrukcją tych wydarzeń. Realizatorzy wykorzystali w nim wspomnienia uczestników i świadków, materiały Polskiej Kroniki Filmowej i Telewizji Polskiej, materiały operacyjne MSW, fotogramy z zajść i rysunki. Posłużyli się również inscenizacją. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 11:50 DOM - ODC. 19/25 - JESTEM DLA CIEBIE NIEDZIELĄ Serial obyczajowy, 89 min, Polska 1998 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak, Igor Śmiałowski, Anna Romantowska, Wojciech Wysocki, Beata Krajewska, Ewa Gawryluk, Katarzyna Herman, Maciej Kozłowski, Mieczysław Hryniewicz, Magdalena Wójcik, Adam Ferency, Marek Bukowski, Magdalena Stużyńska, Piotr Fronczewski i inni Służba Bezpieczeństwa prowadzi śledztwo w sprawie przemycenia na Zachód materiałów filmowych dotyczących wydarzeń w grudniu 1970 roku. Przesłuchani zostają Prokop, Halina i pracownicy WFD. Montażystka Lusia, jako jedyna posiadaczka kluczy do archiwum, traci pracę. Wrotek dowiaduje się o wszystkim, odnajduje pokrzywdzoną i obiecuje, że przyzna się do winy. Romans Andrzeja i Niki kwitnie. Dziewczynie jednak to nie wystarcza. Talar obiecuje jej, że opuści żonę i zamieszka razem z nią w nowym mieszkaniu. Zmienia jednak swoje plany, gdy dowiaduje się, że Ewa ma raka piersi i musi być operowana. W przeludnionym mieszkaniu Bawolików składa wizytę Świder, dawny kolega gospodarza, obecnie działacz sportowy. Próbuje przekupić Kostka, by "wydrukował" mecz. Bawolik odmawia. Jednak Teresa w tajemnicy przed mężem dzwoni do Świdra z wiadomością, że jej małżonek przemyślał sprawę i zmienił zdanie. 13:25 LODOWA PLANETA - NA KRAŃCACH ŚWIATA ODC. 1/6 (FROZEN PLANET 1 THE ENDS OF THE EARTH) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Kolejna seria z cyklu przyrodniczych filmów BBC, która na długo pozostają w pamięci widza. Tym razem filmowcy wyruszają w fascynującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty filmu. Sześcioodcinkowa seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych miejsc na ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy w swej pracy wykorzystali najnowsze zdobycze technologii. Schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 15:25 OSTATNIE CHWILE I WOJNY ŚWIATOWEJ (WWI: THE FINAL HOURS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Podczas zimnego listopadowego weekendu w 1918 roku los Europy spoczywał w rękach kilku ludzi. Oto historia ich niezwykłych negocjacji, które zakończyły cztery lata dewastującego konfliktu. 16:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PROJEKT VICKERS Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Projekt Vickers" Jesteśmy świadkami chwili, gdy coś, co było tylko stertą pordzewiałych blach, odzyskuje powoli swój pierwotny kształt i blask. To odradzanie się vickersa w zaprzyjaźnionym warsztacie wywołuje nasz entuzjazm. Wypełnia ostatnią lukę w galerii sprzętu używanego przez pancerniaków II RP, ale cieszy nas też z powodu wrześniowych zasług vickersów, w bitwach pod Kasiną, Wysoką, Wiśniczem, Annopolem. Jest to czołg, który zapoczątkował erę czołgów w Polsce. Będziemy z niecierpliwością oczekiwać chwili, gdy z tego garażu wyjedzie o własnych siłach odrestaurowany vickers Mark E. "W gnieździe stalowego potwora" Następnie przeniesiemy się do Przemyśla wspominać wydarzenia I wojny światowej. Miejscowa Grupa Badawcza Kaponiera odkryła w tych okolicach relikty związane z wydarzeniami I wojny - w tym moździerze M98. To pozostałość Fortu Va Biadoliny - kilkudziesięciu obiektów obronnych opasających Przemyśl. Był to trzeci co do rozmiaru obiekt fortyfikacyjny w Europie. Wraz z kolegami poszukiwaczami, przy użyciu nowoczesnego sprzętu spróbujemy odnaleźć jak najwięcej pamiątek z tego czasu. 17:40 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - ODWET Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat Po 25 czerwca 1976 roku przez wiele dni trwały w Radomiu aresztowania. Ludzi masowo zwalniano z pracy. Na stadionie "Radomiaka", podobnie jak i w całym kraju, odbył się starannie wyreżyserowany wiec potępiający "radomskich warchołów". Zatrzymani przepuszczani byli przez milicyjne "ścieżki zdrowia", bici i torturowani podczas przesłuchń. Radom stał się miastem bezprawia, a przez kilka następnych lat pracowano nad złamaniem i upodleniem jego mieszkańców. Jeszcze bardziej pogorszyło się zaopatrzenie, wstrzymano inwestycje w sferze budownictwa komunalnego i infrastruktury społecznej, jednocześnie zaś na obrzeżach miasta wzniesiono gigantyczne obiekty nowej komendy MO. Prokuratura radomska pracowała pod bezpośrednim nadzorem Służby Bezpieczeństwa i wykonywała polecenia jej funkcjonariuszy. Podobnie zachowywali się później sędziowie podczas procesów. Terenowa Komisja Odwoławcza ds. Pracy przy prezydencie Radomia rutynowo odrzucała odwołania o przywrócenie do pracy. Druga część dokumentalnego cyklu przypomina te wydarzenia, pokazując wymiar sprawiedliwości w 1976 roku. Realizatorzy wykorzystali wspomnienia aresztowanych, torturowanych, wyrzuconych z pracy i skazanych, prokuratorów i sędziów, a także uczestników wiecu oraz dokumenty sądowe i kolegialne, listy i petycje do władz. W niektórych momentach posłużyli się inscenizacją. 18:50 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 6/7 Serial obyczajowy, 55 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Nikodem Dyzma wraz ze swym doradcą Krzepickim, bliskim przyjacielem hrabiny Przełęskiej, zastanawiają się, jak się pozbyć Kunickiego, właściciela Koborowa. Pan prezes pragnie zdobyć majątek i piękną Ninę. Obmyślają sprytną intrygę, wciągając do pomocy w realizacji niezbyt legalnych planów komisarza policji, który akurat zabiegał o protekcję Dyzmy. Kunicki zostaje aresztowany w związku z aferą z przeszłości. Dowody przeciwko niemu są niepodważalne. Komisarz "wspaniałomyślnie" proponuje mu wolność, pod warunkiem, że zrzeknie się wszelkich praw do majątku Niny i z zagranicznym paszportem wyjedzie z kraju na zawsze. Dyzma przyjeżdża do Koborowa jako triumfator, w euforii powtarza: "Nina... majątek... fabryki... grube miliony... wszystko moje..." 20:00 POLSKIE 100 LAT - OPOZYCJA PRZEDSIERPNIOWA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz M Arzecki W 1975 roku PRL podpisała w Helsinkach Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Zobowiązała się w nim do respektowania praw człowieka oraz swobody wymiany informacji i myśli. Pozwoliło to pierwszym, nielicznym jeszcze środowiskom opozycyjnym, podjąć otwarte działania w obronie praw człowieka, zwłaszcza po czerwcu 1976 roku, kiedy władza brutalnie rozprawiła się ze strajkującymi robotnikami w Ursusie, Radomiu czy Płocku. Powstały pierwsze środowiska opozycyjne. W pierwszej kolejności najaktywniejszy z nich Komitet Obrony Robotników (KOR), który przekształcił się w Komitet Samoobrony Społecznej KOR, a następnie: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruch Młodej Polski, Konfederacja Polski Niepodległej i inne grupy, w tym Studenckie Komitety Solidarności, czy Wolne Związki Zawodowe. Brało w nich udział kilka tysięcy osób, głównie skupionych w dużych miastach. Oprócz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, które funkcjonowało w pełnej konspiracji, większość grup opozycyjnych postanowiła działać w sposób jawny. Zaczęto drukować w podziemiu, z reguły w skromnych nakładach i kolportować opozycyjne pisma. W drugim obiegu ukazały się co najmniej 34 tytuły czasopism, skierowanych do różnych odbiorców. Drukowano również książki, którym peerelowska cenzura nie pozwoliłaby się ukazać w oficjalnym obiegu. De facto "opozycja demokratyczna" podjęła się niezależnej działalności politycznej, do tej pory niewyobrażalnej i niemożliwej w totalitarnym państwie po 1948 roku, jakim była PRL. Przełamana została bariera strachu. 22:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SPRAWA JÓZEFA ŚWIATŁY Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opadła żelazna kurtyna w poprzek kontynentu" - mówił Winston Churchill w przemówieniu w 1946 roku. To był początek zimnej wojny. TVP Historia prezentuje 18 - częściowy cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia, które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. W tym odcinku autorzy opowiadają o sprawie, która wstrząsnęła bezpieką i partią komunistyczną w Polsce. 5 grudnia 1953 roku, równo po dziewięciu miesiącach od śmierci Stalina, uciekł na Zachód podpułkownik Józef Światło, wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Gośćmi audycji byli: prof. Andrzej Paczkowski, historyk, były członek Kolegium I Rady IPN, autor wielu publikacji, w tym "Trzy twarze Józefa Światły", i dr Robert Spałek z Biura Badań Historycznych oddziału IPN w Warszawie, autor książki "Komuniści przeciwko komunistom 1948 - 1956". 22:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ZNAWCY ŚRODOWISKA KRYMINALNEGO W PETERSBURGU Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Andriejem Konstantinowem - rosyjskim ekspertem od przestępczości. Andriej mieszka w Petersburgu, który zyskał miano kryminalnej stolicy Rosji. Od kilku lat zajmuje się pisaniem o przestępczości, kieruje agencją dziennikarstwa śledczego, która specjalizuje się w sprawach kryminalnych. 23:15 SEKRETY AMERYKAŃSKIEJ MAFII - ODC. 1/6 (INSIDE THE AMERICAN MOB) Film dokumentalny, 43 min, USA, 2013 Reżyseria: Ryan Miller Wykonawcy: John Ventimiglia Amerykańska mafia do lat siedemdziesiątych XX wieku była najpotężniejszą organizacją przestępczą w Stanach Zjednoczonych. Stworzyła imperium zbrodni oparte na władzy i przemocy. Dzięki opowieściom członków mafii oraz policjantów, którzy ich ścigali, zagłębiamy się w świat współczesnej mafii. Autorzy serii stworzyli interesującą relację o walce i likwidacji okrytego złą sławą, zorganizowanego przestępczego, półświatka w USA. Każdy odcinek przybliża kolejne dekady działalności mafii i walki z nią, począwszy od 1970 roku, aż do czasów współczesnych. Serial odkrywa brutalny i skorumpowany świat przestępczy, który władał Ameryką od dziesięcioleci. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK NA PUSTYNI, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 27 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Pierwsza część odcinka poświęconego walkom w Afryce Północnej podczas II wojny światowej oraz Erwinowi Rommelowi - dowódcy Afrika Korps, niemieckiego korpusu ekspedycyjnego w Afryce. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK NA PUSTYNI, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego walkom w Afryce Północnej podczas II wojny światowej oraz Erwinowi Rommelowi - dowódcy Afrika Korps, niemieckiego korpusu ekspedycyjnego w Afryce. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PROJEKT VICKERS Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Projekt Vickers" Jesteśmy świadkami chwili, gdy coś, co było tylko stertą pordzewiałych blach, odzyskuje powoli swój pierwotny kształt i blask. To odradzanie się vickersa w zaprzyjaźnionym warsztacie wywołuje nasz entuzjazm. Wypełnia ostatnią lukę w galerii sprzętu używanego przez pancerniaków II RP, ale cieszy nas też z powodu wrześniowych zasług vickersów, w bitwach pod Kasiną, Wysoką, Wiśniczem, Annopolem. Jest to czołg, który zapoczątkował erę czołgów w Polsce. Będziemy z niecierpliwością oczekiwać chwili, gdy z tego garażu wyjedzie o własnych siłach odrestaurowany vickers Mark E. "W gnieździe stalowego potwora" Następnie przeniesiemy się do Przemyśla wspominać wydarzenia I wojny światowej. Miejscowa Grupa Badawcza Kaponiera odkryła w tych okolicach relikty związane z wydarzeniami I wojny - w tym moździerze M98. To pozostałość Fortu Va Biadoliny - kilkudziesięciu obiektów obronnych opasających Przemyśl. Był to trzeci co do rozmiaru obiekt fortyfikacyjny w Europie. Wraz z kolegami poszukiwaczami, przy użyciu nowoczesnego sprzętu spróbujemy odnaleźć jak najwięcej pamiątek z tego czasu. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część audycji dotyczącej działań niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Dowiadujemy sie, jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.