TVP Historia Niedziela, 28.06.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1783 - Lavoisier odkrył skład chemiczny wody; 1914 - zamach na arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie; 1956 - walki w Poznaniu; 07:00 DAWNE ŚWIATY - ODC. 3/8 GRECJA. CO ZOSTAŁO Z MITÓW? (THE GREEK MIRACLE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2007 Na początku dziejów nic nie wskazywało na to, że Hellada stanie się kolebką jednej z najwspanialszych cywilizacji. Kraina ta, podzielona na liczne wyspy pokryte niewielkimi nizinami i górami, była pozbawiona bogactw mineralnych. Jedynym atutem okazało się morze. Wnikało głęboko w wybrzeża i stało się intensywnym szlakiem wymiany, kształtując przyszłość Greków. Ich wynalazki, myśli, wartości rozpowszechniły się w przestrzeni i w czasie. Od liczydła po karty do głosowania; od igrzysk olimpijskich po filozofię i erudycję - Grecja antyczna jest wciąż obecna we współczesnym świecie. Czy można mówić o greckim cudzie? Uznać, że na tej ziemi wszystko wymyśliły istoty wyższe? Stwierdzić, że ich model jest wzorcowy? Rzeczywistość jest bardziej złożona. Grecja antyczna nie była harmonijną i zjednoczoną krainą, na jaką wskazują romantyczne ruiny i białe świątynie. Był to świat gwałtowny, pełen ognia i krwi, prawie zawsze w stanie wojny. Hellas znaczy Grecja antyczna, ale dawni Hellenowie nie mieli poczucia wspólnoty etnicznej ani kulturowej. Jednoczył ich język, ale stanowili zespół luźnych społeczności, co odróżniało ich od tych, którzy nie znali greki. Dopiero Rzymianie nazwali ich Grekami, od nazwy jednego z plemion - Graeci (gretsi). Od dziesięcioleci rządy greckie starają się osłabić konotacje bizantyjskie i osmańskie, forsując nazwy Hellas na kraj i Hellenowie na jego mieszkańców. W duszy Greków zakorzeniona jest świadomość ciągłości ze starożytnością, ciągłości krwi i kamienia. 08:05 DAJ MI DUSZĘ, RESZTĘ ZABIERZ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2003 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Filmowy portret prymasa Polski - kardynała Augusta Hlonda (1881 - 1941). Kardynał August Hlond kierował Kościołem polskim w szczególnie trudnym okresie naszych dziejów. Jego obecność w dziejach Polski przypada na czas dwukrotnego odradzania się państwa polskiego. W tych procesach August Hlond jawi się jako prymas odzyskiwanej niepodległości, prymas odradzającej się Polski. W 1992 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny prymasa Augusta Hlonda. 09:05 ZNAK ORŁA - ODC. 3 PIERŚCIEŃ 1309 - 1312 Serial historyczno - przygodowy, 29 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Sulisław wychowuje Gniewka na swoim dworze. Na wieść o buncie niemieckiego mieszczaństwa w Krakowie rycerz spieszy z pomocą Łokietkowi, zostawiając swego podopiecznego w siedzibie starosty wielkopolskiego. Chłopak jednak ucieka i samotnie wędruje do Krakowa. Dochodzi do pierwszego spotkania Gniewka z Hanyszem. Zdrajca w przebraniu mnicha zamordował wysłannika dworu - archidiakona, by zdobyć pierścień ze znakiem najwyższej władzy kościelnej. Gniewko odstrasza Hanysza i znajduje przy płaszczu zamordowanego zapinkę z takim samym znakiem. 09:35 ZNAK ORŁA - ODC. 4 NIEZAŁATWIONE RACHUNKI 1318 Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista W Krakowie Hanysz uprowadza Gniewka i odbiera mu zapinkę. Tylko przypadek ratuje chłopca od śmierci. Wtrącony do lochu, szczęśliwie wydostaje się na wolność kanałem wodnym. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POTRAWY Z PODLASKIEGO MIODU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa(Prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa uda się do skansenu kurpiowskiego w Nowogrodzie nad Narwią. Tu oprócz pięknych, tradycyjnych drewnianych chałup, znajdują się liczne pamiątki po kwitnącym w dawnych wiekach polskim bartnictwie. I choć dziś to ziemniaki królują w podlaskiej kuchni regionalnej, to aż do początku XIX wieku były niemal nieobecne na tutejszych stołach. A miód był tu obecny od zawsze. Karol z kolei przedstawi widzom swoje propozycje. Jak pisze Zygmunt Gloger w swej Encyklopedii Staropolskiej: Gdy nie znano jeszcze cukru, miód zastępował jego użytek i służył do sycenia napoju, pożądanego w krainie, gdzie nie dojrzewała dostatecznie winna jagoda. Toteż ludzie, oddający się hodowli pszczół leśnych, byli bardzo pożyteczni i poszukiwani. W programie Karol wraz z gośćmi opowie o historii polskiego bartnictwa, o obecnych próbach jego odtworzenia, a także pokaże kilka kulinarnych propozycji inspirowanych smakiem miodu. W trakcie gotowania Karol spotka się z włodarzami województwa podlaskiego. W pięknej scenerii urokliwego skansenu Karol przygotuje trzy potrawy: 1/ pstrąg łososiowy w glazurze miodowej z musztardą; 2/ wątróbka ze świeżymi truskawkami z sosem miodowym; 3/ grillowany stek wołowy marynowany w miodzie i ziołach. 11:40 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 1. AMERYKA PÓŁNOCNA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków ptaków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. Aby uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań. Spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Z ich pomocą mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i najnowszy sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Wiosna w środkowej Francji. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia te pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je, lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do tego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. Ta seria spełnia marzenia o umiejętności latania, a odcinek szósty pokaże, w jaki sposób została zrobiona. 12:40 KRAJOBRAZY DZIKIEGO ZACHODU - ODC. 1/3. GÓRY (ODC. 1/3) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Wayne Shipley Scenariusz: William Blewett Film pokazuje, w jaki sposób dzikie dziewicze obszary kontynentu północnoamerykańskiego wpłynęły na historię Dzikiego Zachodu. W pierwszym odcinku odkrywamy trzy wielkie pasma górskie: Appalachy, Góry Skaliste i Sierra Nevada oraz zgłębiamy, jak poradzili sobie z nimi pionierscy osadnicy. Drugi odcinek pokazuje Wielkie Równiny, krainę bezleśnych łąk zajmującą powierzchnię pół miliona kilometrów kwadratowych, która była scenerią niektórych najbardziej dramatycznych wydarzeń w tamtym czasie. W trzecim odcinku pokażemy pięć wielkich pustyń Ameryki, które stały na drodze pionierów w podróży na Zachodnie Wybrzeże. 13:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SPRAWA JÓZEFA ŚWIATŁY Magazyn, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opadła żelazna kurtyna w poprzek kontynentu" - mówił Winston Churchill w przemówieniu w 1946 roku. To był początek zimnej wojny. TVP Historia prezentuje 18 - częściowy cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia, które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. W tym odcinku autorzy opowiadają o sprawie, która wstrząsnęła bezpieką i partią komunistyczną w Polsce. 5 grudnia 1953 roku, równo po dziewięciu miesiącach od śmierci Stalina, uciekł na Zachód podpułkownik Józef Światło, wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Gośćmi audycji byli: prof. Andrzej Paczkowski, historyk, były członek Kolegium I Rady IPN, autor wielu publikacji, w tym "Trzy twarze Józefa Światły", i dr Robert Spałek z Biura Badań Historycznych oddziału IPN w Warszawie, autor książki "Komuniści przeciwko komunistom 1948 - 1956". 14:15 CHOPIN. PRAGNIENIE MIŁOŚCI Dramat biograficzny, 116 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak, Jadwiga Barańska Zdjęcia: Edward Kłosiński Aktorzy: Danuta Stenka, Piotr Adamczyk, Adam Woronowicz, Bożena Stachura, Andrzej Zieliński, Marian Opania, Jerzy Zelnik, Jadwiga Barańska, Anna Radwan i inni Filmowa opowieść o życiu Fryderyka Chopina. Twórcy ekranowej biografii główny nacisk kładą na burzliwy związek Chopina z najgłośniejszą francuską pisarką epoki romantycznej, George Sand. Ilustrację do melodramatycznej historii stanowi muzyka genialnego kompozytora. W rytm rozbrzmiewających w tle utworów rozgrywa się wielkie widowisko o miłości i nienawiści, zdradzie i odtrąceniu, straconych złudzeniach i nadziei. Biografię Chopina już wcześniej przenosili na ekran filmowcy niemieccy, francuscy, amerykańscy, brytyjscy, a także polscy. W fabularnych filmach o nim nie mogło zabraknąć ważnej postaci w jego życiu, George Sand. W niemieckim "Nocturno der Liebe" z 1918 r. zagrał Chopina Conrad Veidt, 9 lat później we francuskim niemym filmie "La valse de l'adieu" wystąpił Pierre Blanchard. Historię miłości polskiego kompozytora i francuskiej pisarki utrwalił na ekranie w 1945 r. reżyser Charles Vidor. Amerykańska wersja nosiła tytuł "A Song to Remember", a w głównych rolach wystąpili: Cornel Wilde i Merle Oberon. Pierwszy polski film fabularny o Chopinie "Młodość Chopina" Aleksandra Forda, obejmujący jedynie lata młodzieńcze kompozytora, został nakręcony w 1952 r. z Czesławem Wołłejko w roli głównej. Polskim widzom znane są również dwa inne filmy: brytyjska "Improwizacja" z 1991 r. z Hugh Grantem jako Chopinem, któremu partneruje Judy Davis, oraz "Błękitna nuta" Andrzeja Żuławskiego nakręcona we Francji w tym samym roku, w której wystąpił znany polski pianista, Janusz Olejniczak, a jako George Sand pojawiła się Marie - France Pisier. "Chopin - pragnienie miłości" składa się jakby z trzech części. Pierwsza przedstawia Chopina w Warszawie. Wielki patriota nienawidzi księcia Konstantego, ale ulega naciskom ojca, który prosi go, by spełniał kaprysy szaleńca i tyrana. Młody Fryderyk posłusznie zjawia się więc na każde żądanie, by swoją muzyką koić napady szału księcia. W końcu i ojciec się zbuntuje. Na wieść o zbliżającym się wybuchu powstania listopadowego wysyła umuzykalnionego syna do Paryża, poświęcając posag dwóch córek. Jest rok 1831, w mieście nad Sekwaną szaleje epidemia cholery, która zbiera śmiertelne żniwo. To wówczas na ulicy zawalonej trupami Fryderyk po raz pierwszy zobaczy zbulwersowaną sytuacją sławną francuską pisarkę George Sand, która również zwróci na niego uwagę. Przez pierwsze miesiące nikt nie interesuje się młodym, zdolnym twórcą z Polski, który jest tam tylko niechcianym artystą na emigracji. Ale już wkrótce otworzą się przed nim wszystkie drzwi Paryża. Przyjaciel Albert dzięki swoim szerokim kontaktom organizuje koncert u baronowej Rothschild. Etiudy Chopina gra sam wielki Liszt, wywołując zachwyt śmietanki towarzyskiej Paryża. Sława kompozytora rośnie, staje się on ulubieńcem salonów. Kolejny etap w paryskim życiu Fryderyka Chopina to znajomość z George Sand, która zmienia cały jego świat. Początkowo artysta broni się przed tą miłością, wciąż pamiętając o przysiędze złożonej w Polsce Marii, której rodzice wahają się z przyjęciem chorowitego pretendenta do ręki córki. Ale słabe zdrowie Chopina i jego niezdecydowanie nie przeszkadzają pisarce George Sand, nie zważa również na różnicę wieku. Targana wielkimi uczuciami i namiętnością, jest gotowa dla niego do największych poświęceń. Chorego na gruźlicę artystę wywozi na Majorkę, gdzie ciepły klimat ma pomóc mu w odzyskaniu sił, otacza troskliwą opieką, znosi jego egoizm, kaprysy.Po raz pierwszy do Nohant Chopin przyjeżdża w 1839 r. , przez następne osiem lat będzie tu spędzał letnie wakacje. Komponuje najpiękniejsze utwory, a George Sand nareszcie zaczyna normalnie oddychać po nieudanym małżeństwie i równie burzliwych romansach. Szczęście kochanków burzy jednak coraz bardziej zazdrosny o matkę Maurycy, który nienawidzi Chopina. Oliwy do ognia dolewa dorastająca córka George, Solange, która zaczyna rywalizować z matką o względy jej kochanka. 16:20 JAK OSKAR KOMUNĘ OBALAŁ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film dokumentalny poświęcony odkryciu polskich naukowców w czasie stanu wojennego w 1981 roku. Życie w stanie wojennym wiązało się z setkami zakazów, ustanowiono oficjalną cenzurę korespondencji, wyłączono telefony i pod groźbą kary śmierci konfiskowano radiowy sprzęt nadawczy. Elektronicy Politechniki Wrocławskiej związani z Solidarnością przystąpili do poszukiwania możliwości komunikowania się pomiędzy miastami. Powstały urządzenia do podsłuchiwania częstotliwości wykorzystywanych przez MO i SB, podejmowano próby puszczania w eter audycji podziemnej rozgłośni radiowej. Jednym z ciekawych pomysłów było podłączenie się do siatki drutów elektrycznych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji we Wrocławiu. Celem było wykorzystywanie całej sieci trakcyjnej wrocławskich tramwajów jako jednej wielkiej anteny. Kolejnym zadaniem było stworzenie połączeń radiowych, dzięki którym mogłyby komunikować się ze sobą podziemne struktury z różnych miast Polski. Wiosną 1982 roku koordynujący odbudowę tajnych zakładowych komórek NSZZ Solidarność Tadeusz Świerczewski oraz "trzech doktorów" (Kornel Morawiecki, Zdzisław Ojrzyński i Jan Pawłowski) postanowili podjąć próbę nawiązania łączności z podziemną Solidarnością z Trójmiasta oraz z przyjaciółmi z Zachodu za pomocą satelity telekomunikacyjnego. 17:15 WOJOWNICY CZASU - RÓŻOWI UŁANI CZYLI, 13 PUŁK W KIELCACH Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Odcinek poświęcony bitwie, jaka rozegrała się 22 września 1939 w rejonie wsi Łomianki na przedpolach Warszawy. Uczestniczyły w niej resztki rozbitych polskich Armii Pomorze i Poznań, próbujące przebić się przez pierścień niemieckich wojsk otaczających Warszawę. W programie wykorzystano epizody batalistyczne realizowane podczas dorocznej rekonstrukcji bitwy z udziałem piechoty, kawalerii i wojsk zmechanizowanych. Jednym z odtwarzanych epizodów, który szczególnie zapisał się w historii tych zmagań, była szarża kawalerii polskiej pod Wólką Węglową. 18:05 LALKA - ODC. 7/9 - CIĄG DALSZY PAMIĘTNIKA STAREGO SUBIEKTA Serial obyczajowy, 77 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Jerzy Kamas, Bronisław Pawlik, Małgorzata Braunek, Barbara Wrzesińska, Włodzimierz Boruński, Piotr Fronczewski, Andrzej Zaorski, Stefan Friedmann, Wojciech Pokora, Jan Englert, Bogdan Baer i inni Wokulski za wszelką cenę pragnie przypodobać się Izabeli. Postanawia nawet sprzedać sklep. Ignacy Rzecki odnotowuje w swym pamiętniku dwa wydarzenia, które poruszyły opinię publiczną, oba związane ze sprzedażą kamienicy Łęckich baronowej Krzeszowskiej. Nowa właścicielka domu wytoczyła procesy swoim dawnym lokatorom - studentom oraz pani Stawskiej. Oskarżyła ją o kradzież lalki. Odbyła się rozprawa sądowa, podczas której baronowa została ośmieszona. 19:35 LWÓW - MIASTO I LUDZIE NIEPODLEGŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ - ODC. 7/9 Reportaż, 20 min, Polska, 2018 Zdjęcia: Tomasz Smyk Reportażowy przewodnik po Lwowie śladami wybitnych Polaków. Odcinek 7. "Bo gdzie jeszcze ludziom tak dobrze" Popularne audycje Szczepcia i Tońcia, 5 - 6 milionów słuchaczy. Kawiarnia Szkocka, restauracja Atlas, Pan Edzio. Rozrywka przedwojennego Lwowa, a także fragmenty archiwalnych audycji powojennego Radia Lublin z nagraniami dawnych pracowników. Maria Pyż, redaktor naczelna Radia Lwów, opowiada o tych przedwojennych czasach i o budynku, który miała okazję zwiedzać. O pracy współczesnego radia opowiadają redaktor naczelna i prezes stowarzyszenia, a także dziennikarz Artur Żak. Marian Orlikowski, konsul Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, podsumowuje wszystko stwierdzeniem, że to tworzy atmosferę miasta i świadczy o jego duchu to odwołanie do przedwojennej świetności Lwowa. Rozrywka przedwojennego Lwowa to temat kolejnego odcinka serii reportaży. 20:05 PARADOKS O KONDUKTORZE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Michał Dudziewicz Scenariusz: Michał Dudziewicz Zdjęcia: Jacek Knopp Film zrealizowany w związku z rocznicą wydarzeń w Poznaniu w 1956 roku. Opowiada historię dwóch osób: Kazimierza Wieczorka, 25 - letniego konduktora, który został zastrzelony 28 czerwca, oraz Zdzisława Wardejna, dzisiaj znanego aktora, a wówczas 16 - latka, który spędził w tym czasie 3 dni w areszcie. Losy bohaterów filmu się przeplatają. W wyniku poszukiwań Zdzisława Wardejna, matka Kazimierza Wieczorka rozpoznała w nieżyjącym swojego syna. Film opowiada o związku tego, który przeżył, z pamięcią o człowieku nazywanym przez wiele lat NN. 21:10 POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 22:10 POZNAŃ 56 Dramat, 106 min, Polska 1996 Reżyseria: Filip Bajon Scenariusz: Filip Bajon i Andrzej Górny Zdjęcia: Łukasz Kośmicki Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Tadeusz Karolak Aktorzy: Daniel Olbrychski, Jerzy Radziwiłowicz, Piotr Prońko, Marta Stanisławska, Mariusz Puchlowski, Bogdan Kupisiewicz, Jan Nowicki, Maciej Talaga, Stefan Sendecki, Robert Siwak, Piotr Nadolski, Tadeusz Szymkow, Michał Żebrowski, Mateusz Hornung, Arkadiusz Walkowiak Najżywiej komentowany film podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1996 roku. Kontrowersje i spory wokół "Poznania '56" dotyczyły niemal wszystkiego: perspektywy narracyjnej, zgodności z faktami, montażu, a nawet stylu uprawiania manifestacji politycznych. Filip Bajon zaproponował bowiem nowy sposób opowiadania o dramatach najnowszej historii. Doniosłe i tragiczne dzieje poznańskiego powstania ukazał w sposób, jak sam mówił, "antyrocznicowy, antykombatancki, antymartyrologiczny, antypolityczny i antyrozrachunkowy". Tego nie było ani w "Człowieku z żelaza", ani w "Dreszczach", ani w żadnej innej produkcji z rodzimego kanonu. Gdy w Poznaniu wybuchły rozruchy, Filip Bajon miał dziewięć lat. "To wszystko działo się w mojej dzielnicy. Nagle na ulicach i podwórkach, na których bawiliśmy się w wojnę, zaczęła się wojna naprawdę. Pojawił się czołg, na dachu stał karabin maszynowy, wokół pełno łusek..." - mówił o tym fragmencie swej biografii reżyser. Jego pamięć stanowi jedyną kanwę scenariusza. Wpłynęła też na wybór czarno - białej taśmy, na której nakręcono film. "Tak we wspomnieniach widzę ówczesną rzeczywistość" - dowodził Bajon w jednym z wywiadów. Głównymi bohaterami "Poznania'56" są dwaj chłopcy w wieku 10 - 12 lat. To z ich perspektywy widz śledzi rozwój wydarzeń. Dzieci w tym wieku mają naturalną skłonność "pchania się tam, gdzie dzieje się coś ciekawego". Posiadają jednak także instynkt samozachowawczy. Dlatego kamera ukazuje rozruchy uliczne z głębi ciemnych bram, poprzez sztachety płotów, zagracone podwórka. W filmie Bajona nie ma akcji w klasycznym rozumieniu tego słowa. Panuje chaos, dezorientacja. Rewolucyjny mechanizm napędza się niejako sam, unosi kolejnych ludzi, zaskoczonych tym, co sami sprowokowali. Poszczególne sceny nie tworzą przyczynowo - skutkowego ciągu, lecz coś w rodzaju "powstańczej magmy". Zdaniem reżysera, ta reportażowa technika dobrze oddaje spontaniczność poznańskiego zrywu, gwarantuje jego wiarygodny obraz. Oprócz dwójki uczniów, trochę bezładnie "oprowadzających" widza po powstańczym teatrum, w filmie Bajona można odnaleźć jeszcze kilka innych wątków. Najważniejsze z nich to perypetie Zenka - młodego robotnika, który, uniesiony emocjonalnym porywem staje się mimowolnym przywódcą protestu oraz losy pięciu profesorów, którzy zdążając na sympozjum naukowe do Szczecina, trafiają w sam środek rozruchów. Ich wagon zostaje przez władze odłączony od reszty składu, zaryglowany i pozostawiony na bocznym torze. Z tej perspektywy obserwują i komentują rozgrywające się wokół wydarzenia. 00:05 BAJON '56 Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Marek Nowakowski Wykonawcy: Filip Bajon Z reżyserem i scenarzystą filmu "Poznań 56" - Filipem Bajonem - wędrówka ulicami i podwórkami poznańskich Jeżyc. To tu właśnie rozgrywały się dramatyczne wydarzenia 28 czerwca 1956 r. - i tu właśnie obserwował je, wtedy 9 - letni Filip Bajon. Powrót Filipa Bajona na podwórko rodzinnego domu jest okazją do refleksji nad historią, która rozgrywała się "w zasiegu ręki" i rolą dzieciństwa w życiu i twórczości człowieka. 00:30 POLSKIE 100 LAT - OPOZYCJA PRZEDSIERPNIOWA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz M Arzecki W 1975 roku PRL podpisała w Helsinkach Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Zobowiązała się w nim do respektowania praw człowieka oraz swobody wymiany informacji i myśli. Pozwoliło to pierwszym, nielicznym jeszcze środowiskom opozycyjnym, podjąć otwarte działania w obronie praw człowieka, zwłaszcza po czerwcu 1976 roku, kiedy władza brutalnie rozprawiła się ze strajkującymi robotnikami w Ursusie, Radomiu czy Płocku. Powstały pierwsze środowiska opozycyjne. W pierwszej kolejności najaktywniejszy z nich Komitet Obrony Robotników (KOR), który przekształcił się w Komitet Samoobrony Społecznej KOR, a następnie: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruch Młodej Polski, Konfederacja Polski Niepodległej i inne grupy, w tym Studenckie Komitety Solidarności, czy Wolne Związki Zawodowe. Brało w nich udział kilka tysięcy osób, głównie skupionych w dużych miastach. Oprócz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, które funkcjonowało w pełnej konspiracji, większość grup opozycyjnych postanowiła działać w sposób jawny. Zaczęto drukować w podziemiu, z reguły w skromnych nakładach i kolportować opozycyjne pisma. W drugim obiegu ukazały się co najmniej 34 tytuły czasopism, skierowanych do różnych odbiorców. Drukowano również książki, którym peerelowska cenzura nie pozwoliłaby się ukazać w oficjalnym obiegu. De facto "opozycja demokratyczna" podjęła się niezależnej działalności politycznej, do tej pory niewyobrażalnej i niemożliwej w totalitarnym państwie po 1948 roku, jakim była PRL. Przełamana została bariera strachu. 00:55 SZRAJBERKA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Dokument o historii życia Zofii Posmysz, więźniarki Auschwitz i Ravensbruck, pisarki i poetki, autorki m.in. opowiadania "Pasażerka" będącego kanwą scenariusza filmu Andrzeja Munka. Zofia Posmysz (rocznik 1923), pomimo swoich lat aktywnie działa na rzecz ofiar obozów zagłady, uczestnicząc w warsztatach dla młodzieży niemieckiej i polskiej, podczas których opowiada o horrorze obozowego życia oraz o przebaczeniu i pojednaniu.