TVP Historia Niedziela, 19.07.2020 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1900 - pierwsza linia metra w Paryżu; 1937 - wystawa "Sztuka zdegenerowana" w Monachium; 1944 - Armia Czerwona pod Miednikami otoczyła 6000 żołnierzy wileńskiego AK; 1989 - Wojciech Jaruzelski wybrany prezydentem istniejącej jeszcze PRL, jednocześnie w Londynie nagle zmarłego Kazimierza Sabbata na stanowisku prezydenta RP zastapił Ryszard Kaczorowski; 07:00 DAWNE ŚWIATY - ODC. 6/8 SYRIA. ŚPIĄCE SŁOŃCA. (SYRIA, THE MESOPOTAMIAN REVOLUTION) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2007 Ponad 12 tysięcy lat temu w tym zakątku świata rozegrała się wielka rewolucja. W promieniach palącego słońca człowiek po raz pierwszy wykonał ruch siewcy. Zasiał ziarno, zebrał je, a potem zaczął się organizować w większe społeczności. Powstały pra - miasta. W Syrii pojawił się nowy sposób życia, który do dziś jest istotą nowoczesnych społeczeństw. Kraina ta, dzięki swoim wynalazkom, bogactwu kultury i relacjom z sąsiadami, stała się tyglem wielu cywilizacji. Wszystkie odegrały zasadniczą rolę w historii ludzkości; w kształtowaniu jej losów i oblicza. Zachód do dziś korzysta z tego wspaniałego dziedzictwa. Jakim tradycjom hołduje się w obecnej Syrii? Co zostało z odległej, ale wspanialej przeszłości na tej niespokojnej ziemi? Połowa terytorium Syrii to tereny pustynne i stepowe. Żyją na nich plemiona Beduinów. Na tym ogromnym, suchym pustkowiu nieliczne źródła umożliwiły rozwój oaz, takich jak Palmyra, dawniej Tadmor. Na wschodzie znajdują się złoża fosforytów i pola naftowe, czyli dwa główne źródła surowców. Ziemie te nawadniają rzeki Eufrat i Chabor. Wzdłuż nich dawno temu rozkwitła cywilizacja mezopotamska. Jedna z najstarszych i najbardziej nowatorskich w historii ludzkości. Na zachodzie krajobraz jest bardziej zróżnicowany. Kształtują go bazaltowe płaskowyże Hauranu, dolina Orontesa i niziny przybrzeżne. Na ziemiach tych krzyżowało się wiele ważnych szlaków. Przyciągały Egipcjan, Hebrajczyków, Nabatejczyków, Persów, Greków i Rzymian. Po czym podbił je islam. Obecnie Syria jest największym krajem Lewantu. W starożytności używano innych nazw. Regiony te nazywano tym pojęciem dopiero w pierwszym tysiącleciu, szczególnie w czasach rzymskich. Określenia Wielka Syria używano w odniesieniu do obszaru geograficznego od Morza Śródziemnego po basen Eufratu, oraz od gór Taurus na północy po Synaj na południu. 09:10 JANOSIK - ODC. 1/13 - PIERWSZE NAUKI Serial przygodowy, 47 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Zdjęcia do serialu rozpoczęły się w maju 1972 roku i trwały do marca 1973. W tym czasie nakręcono 80 tys. metrów taśmy. Serial realizowany był w zamku na Pieskowej Skale, w okolicach Ojcowa i w różnych rejonach Podkarpacia, a także w atelier w Warszawie i Pradze. W praskim studiu, większym od warszawskiego, czescy dekoratorzy urządzili według projektu scenografa filmu Jana Grandysa grotę skalną, w której nagrano niektóre sceny zbójnickie. Scenariusz filmu powstał na podstawie legend o tatrzańskim zbójniku. Ponieważ - jak twierdzi reżyser Jerzy Passendorfer - legendy nie należy traktować zbyt poważnie, w filmie jest dużo humoru i zabawnych scen. Nie brak widowiskowych bójek i walk, szaleńczych jazd na koniu, a nawet upadków ze skały. Postać tytułowego bohatera odtwarza Marek Perepeczko. Każdy z 13 odcinków opowiada odrębną, zamkniętą historię. W sumie stanowią one opowieść o przygodach zbójnickiej kompanii, do której trafia Janosik. W pierwszym odcinku młody góral, który stanął w obronie chłopa katowanego przez hrabiowskich hajduków, zostaje przez nich pojmany i wtrącony do lochów. W ucieczce pomaga mu córka hrabiego, ale gdy zbiegów dopędza pogoń, z pomocą przychodzą zbójnicy pod wodzą Harnasia - Jakubka. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - WARSZAWSKA KUCHNIA WIŚLANA Magazyn, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zaprasza widzów na kulinarną przygodę w drewnianej łodzi na Wiśle. Od dawnych wieków to właśnie Wisła była główną arterią komunikacyjną naszego kraju. Wisłą spławiano wszelkie produkty, głównie spożywcze. Z całej Polski do morza płynęło zboże, sól z Wieliczki, na mniejsze odległości przewożono zwierzęta hodowlane i warzywa. Dziś grupa zapaleńców odtwarza pieczołowicie drewniane łodzie wedle starych rysunków i dokumentów. I na jedną z takich łodzi wsiada właśnie Karol Okrasa, aby pokazać widzom Warszawę od strony wody, a przy okazji przygotować kilka potraw na wiślanej łasze, nieopodal centrum stolicy. Przygotuje trzy dania: 1/ podpiekana bagietka z pikantną sałatką z cebuli i pieczonej jagnięciny; 2/ placki z ziemniaków podane z sosem kurkowym; 3/ marynowane duszone żeberka podane na liściach sałaty. 10:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIETNAM. UCZTA DLA ZMYSŁÓW (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Dźwięki, obrazy, smaki... Podróż do Wietnamu to uczta dla zmysłów. W kraju, leżącym na skrzyżowaniu kultur, zachowały się ślady wszystkich cywilizacji, które miały na niego wpływ. Z jednej strony panuje tu bezustanny ruch, a z drugiej - zaduma i spokój w licznych pagodach. Wietnam to nie tylko wspaniałe widoki i niezwykli ludzie. To także długa i bogata historia. Ho Chi Minh, dawny Sajgon, skupia w sobie wszystkie paradoksy dzisiejszego Wietnamu: starą historię państwa, kolonialną przeszłość, komunistyczny reżim i nieuchronny marsz w kierunku społeczeństwa konsumpcyjnego. Tu najlepiej widać zmiany zachodzące w kraju. 11:40 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 4. AMERYKA POŁUDNIOWA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Marzymy, by jak ptak wznieść się na skrzydłach ku niebu. Ziemia widziana z góry jest bardziej niezwykła, niż nam się wydaje. Dziś możemy przyjrzeć się jej inaczej, z ptasiej perspektywy. Przed nami wędrówka po całym świecie, pełna niezwykłych wydarzeń, wielkich wyzwań i zasłużonych nagród. Odbędziemy ją razem z ptakami. W czwartej serialu części przelecimy nad Ameryką Południową. Ziemia Ognista w Patagonii to najbardziej wysunięty na południe skrawek Ameryki Południowej. Królestwo kondora olbrzymiego. Tutejszy krajobraz, w którym dominują lodowce i zamarznięte jeziora, w niczym nie przypomina bujnych lasów deszczowych z głębi kontynentu. Głębokie wąwozy i szczeliny lodowe czasami stają się śmiertelną pułapką dla nieostrożnych zwierząt. Król padlinożerców ma wtedy zapewniony posiłek. W tym nieustannie zmieniającym się świecie od lodowców odrywają się ogromne bryły lodu wielkości naszych bloków mieszkalnych. Dziś nie ma tu pożywienia. Ale dla kondorów stusześćdziesięciokilometrowa wyprawa w poszukiwaniu padliny to nic trudnego. Kondor szybuje na rozpostartych skrzydłach, większych niż u innych ptaków. Ma doskonały wzrok i wie, gdzie patrzeć. Tysiąc kilometrów dalej na wschód, na wybrzeżu Patagonii, petrelec olbrzymi również szuka pożywienia. Ten padlinożerca najchętniej przeczesuje teren kolonii uchatek patagońskich. Wodospad Iguazu, jeden z największych na świecie, to ulubione miejsce urubu. Urubu uwielbiają pełne zawirowań wiatry, wywoływane przez kaskady wody. Wiele tych ptaków zamieszkuje obszary wokół wodospadu. Ptaki z całego kontynentu gromadzą się nad Kanałem Panamskim, łączącym Pacyfik z Atlantykiem. W filmie zobaczymy, jak największe nagromadzenie ptaków na świecie przelatuje nad miastem Panama w Ameryce Środkowej. W następnym odcinku dokumentalnego serialu BBC odwiedzimy Azję i Australię, by spojrzeć z lotu ptaka na te dwa tak odmienne kontynenty. 12:45 DZIKIE KONIE KANADYJSKICH GÓR SKALISTYCH (WILD HORSES OF THE CANADIAN ROCKIES) Film dokumentalny, 44 min, Francja, 2008 Reżyseria: Matt Embry Stone Child jest źrebakiem żyjącym w stadzie dzikich koni w otoczeniu przepięknych krajobrazów Gór Skalistych. Film przedstawia najważniejsze wydarzenia w pierwszym roku życia źrebaka, pokazuje jego relacje z członkami rodziny, ale także identyfikuje czyhające na niego niebezpieczeństwa: szare wilki, kuguary i niedźwiedzie grizzly, ale też pożary i trudne warunki atmosferyczne oraz... ludzi. Przeżycie w tym środowisku to prawdziwe wyzwanie. 13:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WYBIERAM WOLNOŚĆ Magazyn, 28 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Pierwsi wysokiej rangi uciekinierzy z sowieckiego raju pojawili się na Zachodzie już kilka lat po bolszewickim przewrocie. Borys Bażanow, osobisty sekretarz Stalina, wybrał wolność w 1928 roku, a dwa lata później uciekł rezydent sowieckiego wywiadu w Konstantynopolu Georgij Agabekow. Z PRL uciekali praktycznie od początku istnienia prosowieckiego rządu. A niektóre ucieczki były spektakularne. Głośne były przypadki funkcjonariuszy reżimu, którzy decydowali się przeskoczyć do przeciwnego obozu. Ujawniali agentów, wywozili tajne plany, dekonspirowali zakulisowe gry. Za wolność płaciło się czasem najwyższą cenę. Sam mur berliński pochłonął setki ofiar. Wiele ucieczek skończyło się jednak powodzeniem. W programie wystąpią historycy IPN: Magdalena Dźwigał, dr Władysław Bułhak i dr Witold Bagieński, a przede wszystkim zobaczymy materiały z udziałem niezwykłych uciekinierów. 14:20 PORWANA PRZEZ KOMANCZÓW (COMANCHE STATION) Western, 70 min, USA, 1960 Reżyseria: Budd Boetticher Scenariusz: Burt Kennedy Aktorzy: Randolph Scott, Nancy Gates, Claude Akins, Skip Homeier, Richard Rust Jefferson Cody wiele lat spędził przemierzając samotnie kraj w poszukiwaniu swojej żony, która została uprowadzona przez Indian. Dotychczas nie udało mu się jej odnaleźć. Teraz dobija targu z Komanczami w sprawie uwolnienia innej białej kobiety, Nancy Gates, porwanej przez nich. Mąż ofiary obiecał dużą nagrodę temu, kto sprowadzi Nancy do domu. W drodze powrotnej do Cody`ego przyłącza się bandyta ze swoimi pomagierami. Szybko okazuje się, że to dawny wróg Jeffersona. Nadal wielkie zagrożenie stanowią Indianie, którzysą na wojennej ścieżce. 15:40 PARCZEW 1946. POWOJENNE ROZRACHUNKI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogna Bender - Motyka Scenariusz: Bogna Bender - Motyka Zdjęcia: Paweł Iwaniuk "Parczew 1946. Powojenne rozrachunki" Dokument ma za zadanie przedstawić w jak najbardziej obiektywny sposób kontekst historyczny, w którym doszło do zdarzenia, jakim była akcja zbrojna Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Parczewie 5 lutego 1946 roku, zwanego"akcją na Parczew". Wydarzenia te przez wiele lat określane były jako"pogrom Żydów". Najnowsze badania rzucają zupełnie inne światło na ówczesną działalność żołnierzy WiN. 16:25 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - HISTORIA WEDŁUG JACKA - JAŁTA Teledysk, 6 min, Polska, 2019 Scenariusz: Witold Majka, Anna Kwiatkowska, Urszula Dubowska Zdjęcia: Kamil Hasiuk Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Konferencja jałtańska, na której decyzje w sprawie europejskiego powojennego ładu podjęli przywódcy antyhitlerowskiej koalicji: Winston Churchill - premier Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosvelt - prezydent USA i Józef Stalin - sekretarz generalny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, stała się symbolem zdrady. Churchill i Roosvelt zgodzili się bowiem na podporządkowanie państw środkowej Europy Związkowi Radzieckiemu. Bez zgody i wiedzy Polaków Kresy Wschodnie zostały włączone do ZSRR, w ramach rekompensaty Polsce przyznano ziemie niemieckie między innymi Pomorze Zachodnie i Śląsk. Oznaczało to przesiedlenia dla niemal dwóch milionów Polaków. Alianci zgodzili się na utworzenie w Warszawie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej i nawiązanie z nim stosunków dyplomatycznych, a także zapewnili Stalina, że nie będą popierali polskich władz działających przeciwko interesom Sowietów. Zgodzili się też na działania NKWD, które doprowadziły do zniszczenia zbrojnego podziemia Armii Krajowej i NSZ. Stalin miał na konferencji najsilniejszą pozycję. Armia Czerwona opanowała Bałkany, oblegała Budapeszt, zajęła Polskę. Zdobycie Berlina było tylko kwestią czasu. Alianci po inwazji w Normandii zbliżali się do granic Niemiec i miażdżyli niemieckie miasta dywanowymi nalotami, ale walczyli też na Pacyfiku i konkurowali o wpływy w powojennym świecie poza Europą, konflikt ze Stalinem nie był im więc na rękę. Dwa dni po konferencji Rząd RP na uchodźstwie oświadczył, że nie uznaje decyzji Konferencji dotyczących Polski, zaś oderwanie od Polski połowy jej terytorium naród polski przyjmie jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników. Teledysk w całości skonstruowany z ilustracyjnych zdjęć archiwalnych podpisywania umów w Jałcie, zdjęć przywódców ówczesnego świata: Roosvelta, Churchila i Stalina, podadto zdjęciami ujęć codziennego przedwojennego i wojennego życia Polaków, a także ujęć frontowych wojennych. Tłem jest materiał archiwalny z koncertowego wykonania piosenki przez Jacka Kaczmarskiego. 16:40 WOJOWNICY CZASU - SERCE ZA PRZESZKODĄ, CZYLI MILITARI Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan W przedwrześniowej polskiej armii przywiązywano ogromną wagę do wyszkolenia, a jego istotnym elementem była rywalizacja sportowa. Zawody Militari rozgrywali wszyscy oficerowie broni jezdnych, a więc pułków kawalerii, artylerii konnej oraz Korpusu Ochrony Pogranicza. Film przybliża historię Militari w okresie międzywojennym oraz opowiada o zawodach rozgrywanych współcześnie przez kawalerzystów ochotników. 17:10 KONIEC EUROPY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Kamila Veymont - Cendrowska Scenariusz: Kamila Veymont - Cendrowska Film opowiada o ostatnich miesiącach funkcjonowania najsławniejszego w Europie Środkowo - Wschodniej bazaru - Jarmarku Europa na terenach historycznego Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie. Decyzja UEFA przyznająca Polsce i Ukrainie organizację EURO w 2012 roku oznaczała konieczność wybudowania w Warszawie Stadionu Narodowego, a co za tym idzie wyprowadzkę kupców handlujących na zdewastowanym stadionie od blisko 18 lat. Tymczasem wraz ze stadionowym handlem, o którym niejeden mówi ze zgorszeniem, że to "trzeci świat" w centrum aspirującej do europejskości stolicy, odchodzi do lamusa historii jedyna w swoim rodzaju pamiątka czasów polskiej transformacji ustrojowej, z jej spontaniczną, nie zawsze legalną "działalnością gospodarczą" czy koegzystencją, nie do końca pokojową, rozmaitych ras i kultur, które uczyniły ze stadionu tygiel kultur w homogenicznej Polsce nigdzie indziej niewystępujący. Film stara się to odchodzące nieformalne "państwo w państwie" zatrzymać w kadrze: sektor wietnamski o 2 nad ranem, targ bułgarski w deszczu, ciemnoskórych z korony i polskie rewiry na błoniach. Bo może się okazać, że "Europa" była jednym z bardziej intrygujących wcieleń zasłużonego Stadionu Dziesięciolecia, który wszak widział niejedno, o czym przypominają wykorzystane w filmie archiwalia. 18:00 QUO VADIS? - ODC. 4/6 Serial historyczny, 45 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Aktorzy: Paweł Deląg, Magdalena Mielcarz, Bogusław Linda, Michał Bajor, Jerzy Trela, Franciszek Pieczka, Krzysztof Majchrzak, Agnieszka Wagner, Małgorzata Pieczyńska, Danuta Stenka, Rafał Kubacki, Jerzy Nowak, Marta Piechowiak i inni W Ancjum dochodzi do spięć między Petroniuszem a Tygelinusem. Petroniusz sprytnie przymusza cezara, by wyraził zgodę na ślub Winicjusza i Ligii. Właśnie wtedy przyjeżdżają posłańcy z wieścią, że Rzym płonie. Winicjusz niespokojny o los ukochanej pędzi do Rzymu. Nie odnajduje dziewczyny w ogarniętym paniką mieście. Chilon wskazuje mu drogę do chrześcijan. Piotr apostoł prowadzi go do Ligii, lecz odrzuca propozycję Winicjusza, by opuścił miasto. Ze wzruszeniem przyjmuje jego wyznanie wiary i chrzci go. W trawionym ogniem mieście wybuchają rozruchy. Neron ze świtą wkracza na akwedukt i z jego wysokości, podniecony pożarem, śpiewa na tle płonącego miasta. Jego zachowanie rozwściecza tłum. Petroniusz uspokaja ludzi obietnicami chleba i igrzysk. Za radą Poppei, Tygelinus o podpalenie Rzymu oskarża chrześcijan. Neron podchwytuje ten pomysł. Petroniusz demaskuje intrygę Tygelinusa i zawiadamia Winicjusza o niebezpieczeństwie grożącym chrześcijanom. 19:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - MIASTO ZATOPIONYCH BOGÓW Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska, 2013 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Andrzej Janowski, Mariusz Gala, Marek Skrzecz, Grzegorz Jóźwiak Wykonawcy: Maciej Gudowski Dzieje wczesnośredniowiecznego Wolina - mające swoje odzwierciedlenie w zapisach kronikarzy, w staroskandynawskich sagach, a także w legendach - są niezwykle barwne. Obraz miasta, jaki wyłania się z tej filmowej opowieści, powstał na podstawie wyników wieloletnich badań prowadzonych przez naukowców. Przy dzisiejszym stanie wiedzy wydaje się jedną z najbardziej prawdopodobnych wizji grodu. Czy naukowcy są zgodni w swoich hipotezach? Widzowie poznają różne stanowiska, a które z nich są trafne, pokażą w przyszłości towarzyszące archeologii coraz to nowe metody badawcze. Wolin cieszy się wyjątkowym zainteresowaniem w świecie odtwórców historycznych dzięki corocznemu Festiwalowi Słowian i Wikingów. W filmie występuje ich kilkuset, w tym wielu obcokrajowców, w rolach dawnych rzemieślników, kupców i wojowników. Scenografią do większości scen był unikalny woliński skansen archeologiczny. Dopełnieniem są wirtualne rekonstrukcje całego kompleksu osadniczego nad Dziwną. Film "Miasto zatopionych bogów" jest efektem współpracy filmowców, naukowców, odtwórców historycznych i wielu ludzi dobrej woli, których połączyła pasja poznawania tajemnic początków Polski. Z nadzieją, że pasja ta będzie się udzielać także widzom. 19:55 NAUKOWA KAWALERIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Film dokumentalny "Naukowa kawaleria" to wyjątkowy projekt przygotowany z myślą o uczczeniu 100 - lecia Niepodległości. W filmową przygodę zabierają nas dziennikarze TVP: Katarzyna Trzaskalska i Krzysztof Ziemiec, którzy wcielili się w podróżników wędrujących po Polsce w poszukiwaniu dawnych wynalazków (wynalazki te to m. in. samochód parowy Józefa Bożka, samochód CWST - 1, kamera Prószyńskiego, magnetofon Nagra), z których do dziś możemy być dumni. Do filmu zostali zaproszeni eksperci, pasjonaci, rekonstruktorzy, przedsiębiorcy i przedstawiciele świata nauki. Film otwiera przed widzami galerię zapomnianych polskich naukowców, którzy talentem i determinacją przyczynili się do cywilizacyjnego postępu ludzkości, konstruując pojazdy, maszyny, budowle w Polsce, Europie i na innych kontynentach. 20:55 OSSOLIŃCZYCY - 200 LAT HISTORII Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Kunert Scenariusz: Krzysztof Kunert Zasadnicza struktura filmu oparta jest na ramach chronologicznych wyznaczonych przez dwa okresy funkcjonowania Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: lwowski - od założenia Fundacji im. Ossolińskich w 1817 r. do zakończenia II wojny światowej oraz wrocławski rozpoczynający się po drugiej wojnie i trwający do dziś. Dwie główne części dzielą się na kilka bardziej szczegółowych, które w filmie zostaną ukazane, przede wszystkim przez historie znaczących dla Zakładu osób. Okres lwowski obejmuje: genezę powstania Ossolineum, wybór Lwowa jako miejsca siedziby, pierwsze lata działalności w zaborze austriackim, budowania własnej pozycji najpierw w świecie kulturalnym i naukowym Lwowa, potem Galicji, a następnie także ponadzaborowym, czas rozkwitu w okresie międzywojennym oraz czas okupacji niemieckiej i sowieckiej. Pomysł powołania Zakładu nie pojawił się nagle. Ossoliński chciał, aby Fundacja przez niego powołana, stała się polską instytucją naukowo - kulturalną o zasięgu narodowym. Fundacja, zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów książek, rękopisów, numizmatów i muzealiów i majątków ziemskich przeznaczonych na jej utrzymanie oraz drukarni. Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi. Również miejsce jej usytuowania - Lwów - nie było przypadkowe. Pierwsze lata działalności nie były łatwe. Braki finansowe, ciągłe represje władz austriackich, ujawniona przez władze działalność konspiracyjna nie sprzyjały rozwojowi Zakładu. Jednak ofiarność i wsparcie polskiego społeczeństwa, które w XIX wieku uznało Ossolineum za instytucję narodową, sprawiły, że w połowie tego wieku Zakład miał ugruntowaną pozycję w życiu kulturalnym i naukowym Lwowa, a w drugiej połowie XIX w. stał się ośrodkiem polskiej kultury i nauki promieniującym na inne zabory. Jego pozycja i oddziaływanie, mimo ciągłych trudności finansowych, wzrosła w okresie międzywojennym. Dzięki zaangażowaniu zespołu oddanych pracowników Ossolineum pod koniec II RP stało się nowoczesną instytucją. Okres II wojny światowej to czas podejmowania prób ratowania zbiorów, a także nieskutecznych działań na rzecz zachowania samego Ossolineum. To wówczas decydują się losy Zakładu jako instytucji, a także jego zasobów i depozytów, w tym kilkunastu grafik Albrechta Dürera oraz autografu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Przedstawione w filmie losy tych ostatnich zasobów stanowią ważny element narracyjny obrazu, spinając klamrą okres lwowski i wrocławski. Okres wrocławski obejmuje: czas podejmowania decyzji o wyborze Wrocławia na nową siedzibę Zakładu, adaptację Ossolineum do nowych warunków w nieznanym mieście, zmienne koleje w okresie PRL w ramach Polskiej Akademii Nauk, aż po czas współczesny, w którym Zakład powoli i systematycznie odbudowywał swoją pozycję w polskiej kulturze. Film będzie akcentował zwłaszcza pierwsze, bardzo trudne lata Ossolineum w zrujnowanym Wrocławiu oraz zaangażowanie i ofiarność jego pracowników, którym następne pokolenia w dużej mierze zawdzięczają jego powojenny kształt. Ważnym elementem filmu będzie także ukazanie wysiłków, które podejmowała dyrekcja Zakładu w latach 90. na rzecz odtworzenia przedwojennego kształtu instytucji. 22:05 GOOD BYE LENIN (GOOD BYE LENIN) Film komediowy, 116 min, Niemcy, 2003 Reżyseria: Wolfgang Becker Scenariusz: Bernd Lichtenberg, Wolfgang Becker Zdjęcia: Martin Kukula Muzyka: Yann Tiersen Aktorzy: Daniel Bruhl, Katrin Sass, Chulpan Khmatova, Maria Simon, Florian Lukas, Alexander Beyer, Burghart Klaussner, Michael Gwisdek Symbolem zjednoczenia Niemiec stał się upadek muru berlińskiego. Demontaż tej solidnej betonowej budowli - oddzielającej przez blisko trzydzieści lat Berlin Wschodni od Berlina Zachodniego rozpoczęto jesienią 1989 roku. Główny wątek filmu Wolfganga Beckera koncentruje się właśnie wokół tych historycznych wydarzeń. Narrator opowieści, Alex Kerner, przedstawiciel typowej rodziny z Berlina Wschodniego, wspomina najpierw rok 1978. Miał wtedy 11 lat. To wówczas pierwszy niemiecki kosmonauta znalazł się na pokładzie radzieckiego statku kosmicznego Sojuz, a ojciec chłopaka - lekarz - uciekł na Zachód. Zostawił w NRD żonę i dwoje nieletnich dzieci: Aleksa i jego nieco starszą siostrę Ariane. Już nigdy nie dał znaku życia. Po odejściu męża Christiane Kerner zamknęła się w sobie, przeżyła silną depresję, trafiła nawet na kilka miesięcy do szpitala. Ale w końcu wróciła do domu. Spakowała rzeczy męża i oddzieliła grubą kreską przeszłość. Od tej pory była związana ślubem jedynie z socjalistyczną ojczyzną. W rodzinie nie wspominano więcej o ojcu. Christiane całym sercem poświęciła się dzieciom i pracy. Za wkład w budowę i rozwój socjalistycznego kraju odbierała najwyższe odznaczenia państwowe. Mija dziesięć lat. 7 października 1989 roku NRD obchodzi swoje 40 - lecie. Trwa wielkie święto narodowe, ale w powietrzu czuje się nadchodzące zmiany. Tego dnia wieczorem na znak protestu przeciwko reżimowej władzy ludzie wychodzą na ulice. Służby porządkowe brutalnie rozpędzają demonstrujące tłumy. Wśród aresztowanych jest Alex. Wleczonego po ulicy syna dostrzega matka wybierająca się właśnie na oficjalne uroczystości z okazji państwowego święta. Policja nie reaguje na rozpaczliwe krzyki kobiety, która w końcu pada na jezdnię wskutek zawału serca. Nikt nie udziela jej pomocy. Alex wraz z setkami innych uczestników antypaństwowej demonstracji trafia do aresztu. Wkrótce zostaje zwolniony, by odwiedzić przebywającą w szpitalu w stanie śpiączki matkę. Jej stan jest poważny. Zbyt późno podjęto reanimację i nie wiadomo, czy kiedykolwiek się obudzi. Tymczasem następuje zmiana systemu politycznego w NRD. I sekretarz partii Erich Honecker zostaje odsunięty od władzy. 9 listopada 1989 roku rozpoczyna się gigantyczna rozbiórka muru berlińskiego. Wszystko, w co Christiane głęboko wierzyła przez tyle lat, w ciągu zaledwie dwóch miesięcy rozpadło się jak domek z kart. W kraju zachodzą coraz większe zmiany, a Christiane wciąż pozostaje w stanie śpiączki. Przy jej łóżku czuwa Alex, który wierzy, że matka wróci do zdrowia. Pewnego dnia Christiane budzi się, ale jej stan nadal jest poważny. Lekarze przestrzegają syna, że życiu jego matki wciąż grozi niebezpieczeństwo. Każdy wstrząs może ją zabić. Tymczasem kobieta nie ma pojęcia o zmianie systemu. Nie wie, że ukochana NRD przestała istnieć, runął mur berliński, otwarto granice i życie w Niemczech teraz wygląda zupełnie inaczej. Zmieniły się również jej dzieci. Ariane rzuciła studia ekonomiczne i robi "karierę" w Burger Kingu, a Alex sprzedaje talerze do odbioru telewizji satelitarnej. Dzieci nie mogą dopuścić, by te szokujące wiadomości dotarły do ciężko chorej Christiane. Dalsza, znacznie pogodniejsza część filmu, pokazuje, jak z miłości do ukochanej osoby można "zmienić" świat, "odwrócić" bieg historii. Wraz z przyjaciółmi i siostrą Ariane, Alex próbuje sztucznie odtworzyć sytuację w kraju sprzed choroby matki. Ich pomysłowość i poświęcenie nie mają granic. 00:10 POLSKIE 100 LAT - STAN WOJENNY I POWOJENNY: OD GRUDNIA 1981 DO STYCZNIA 1989 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz M Arzecki W mroźną noc z 12 na 13 grudnia zerwano połączenia telefoniczne. Trwały aresztowania i zajmowanie siedzib Solidarności. Rozbijano łomami drzwi, niszczono sprzęty. W Gdańsku, pod eskortą wieziono Lecha Wałęsę do Warszawy. W pobliżu zakładów pracy i na ulicach koncentrowały się oddziały ZOMO. 13 grudnia generał Jaruzelski, w radiu i telewizji ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. W ciągu pierwszej doby aresztowano prawie trzy i pół tysiąca osób. "Solidarność" zaczęła organizować protesty, powstały też podziemne komitety. Z użyciem ZOMO zlikwidowano strajki w około 200 przedsiębiorstwach. Rozpoczęły się procesy sądowe z wysokimi wyrokami. W 1982 roku prezydent Reagan odebrał Polsce klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu. W 1983 roku Lech Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. W 1985 roku przywódcą ZSSR został Michaił Gorbaczow. 31 sierpnia 1988 roku gen. Kiszczak oficjalnie spotkał się z Lechem Wałęsą i przedstawicielem Episkopatu. Rozpoczęły się negocjacje prowadzące do obrad Okrągłego Stołu. 00:40 OCALENI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2013 Scenariusz: Joanna Król, Karolina Dzięciołowska Bohaterami filmu są ocaleni podczas Zagłady polscy Żydzi, dziś starsi ludzie mieszkający w Polsce i Izraelu, snujący dramatyczną opowieść o tym wszystkim, co kształtowało ich wojenne losy i było świadectwem zarówno wielkości człowieka, jego poświęcenia i ogromnej dobroci, jak i podłości i drzemiącego w nim zła.