TVP Historia Środa, 22.07.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - pierwszy wyścig na trasie Paryż - Rouen; 1942 - początek likwidacji getta w Warszawie; 1944 - radio moskiewskie podało wiadomość o utworzeniu PKW; 1983 - zniesienie stanu wojennego; 07:20 PAN NA ŻUŁAWACH - ODC. 4/11 - KTO TY JESTEŚ CZŁOWIEKU Serial obyczajowy, 53 min, Polska, 1984 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Damian Skóra, Włodzimierz Precht Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Wykonawcy: Orkiestra Pod Dyrekcją Jerzego Matuszkiewicza, Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ireneusz Kaskiewicz, Teresa Lipowska, Jadwiga Polanowska, Hanna Dunowska - Hunek, Barbara Szyszko, Zdzisław Kozień, Ryszard Kotys, Zygmunt Malanowicz, Witold Pyrkosz, Wirgiliusz Gryń, Tomasz Zaliwski, Gustaw Kron, Artur Barciś, Leszek Benke, Sławomir Zemło J. Romik znajduje w domu Budzisza ukryte przez Niemców części maszyn pracujących w pompowni i pistolet. Pompiarze uruchamiają pompy, odwadniając zalane pola. Romik żeni się z Marysią. Romik i Leszczak łapią dwóch dywersańtów niemieckich. Jednego ranią, drugiego zabijają. Wszystkich przesłuchuje Wróbel - funcjonariusz UB. 08:50 HISTORIA POLSKI - KIM BYŁ JERZY GIEDROYĆ? CZ. 2 Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marek A. Drążewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Marek A. Drążewski Zdjęcia: Jacek Knopp KIM BYŁ JERZY GIEDROYĆ (Część 2.) to filmowa opowieść opisująca perypetie utworzenia Instytutu Literackiego KULTURA, tajemnicę Nobla dla Miłosza, a przede wszystkim powstanie idei współpracy Ukrainy, Litwy, Białorusi i Polski. Wartość, jaką wniósł do kultury europejskiej Instytut Literacki KULTURA, jest nie do przecenienia. A stał za tym jeden człowiek Jerzy Giedroyć. Jak sam o sobie mówił - państwowiec. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA CESARZY Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Decyzja o rozpoczęciu nieograniczonej wojny podwodnej, podjęta w styczniu 1917 roku na zamku w Pszczynie, gdzie mieściła się kwatera główna cesarza Wilhelma II, zmieniła bieg I wojny światowej. Ataki niemieckich okrętów podwodnych paraliżowały amerykański handel, działając destrukcyjnie na gospodarkę kraju. Niechęć Amerykanów do ingerencji w sprawy "starego kontynentu", malała w miarę, jak coraz mocniej dotykały ich utrudnienia w funkcjonowaniu poszczególnych gałęzi gospodarki. Po pewnym czasie rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował się włączyć do wojny w Europie. Bogusław Wołoszański stara się wyjaśnić, dlaczego Wilhelm II uległ swoim doradcom i wykonał krok, który odmienił bieg wojny, a w konsekwencji doprowadził do klęski Niemiec. 10:30 W OSTATNIEJ CHWILI - O KOMIKSIE W PRL - U Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2011 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Mateusz Szlachtycz, Szymon Holcman Zdjęcia: Mateusz Szlachtycz Muzyka: Robert Niziński Jakich znasz polskich bohaterów komiksowych? Odpowiedzi na to pytanie, zadane przez autora dokumentu o historii polskiego komiksu w PRL - u, świadczą o niemal kompletnej nieznajomości krajowych wydawnictw. Miejsce naszych rodzimych bohaterów zajęły bowiem zamerykanizowane postaci. Dorobek polskiej kultury komiksowej znajduje się w głębokiej defensywie, która będzie trwała tak długo, dopóki nie powstaną udane filmowe adaptacje komiksów. Tak jak to się dzieje we Francji, czego dowodem są choćby kolejne ekranizacje popularnej serii "Asterix". Ponieważ nigdy przedtem nie powstał ani jeden rzetelny film dokumentujący dokonania klasyków polskiej sztuki komiksu, twórca "W ostatniej chwili" niejako wypełnia tę lukę. Reżyser Mateusz Szlachtycz nakręcił dokument o historii komiksu w latach 50. , 60. , 70. , 80. aż do 90. W realizowanym w latach 2007 - 2011 filmie wykorzystał zarejestrowane rozmowy z klasykami polskiej sztuki komiksu, których oglądamy na ekranie, choć niektórych z nich dziś już nie ma wśród żywych. W filmie wystąpili: Henryk Chmielewski znany jako Papcio Chmiel - autor komiksów o "Tytusie, Romku i A'tomku", Grzegorz Rosiński - rysownik komiksowy i ilustrator o europejskiej sławie, m. in. seria '"Thorgal", Bogusław Polch - m. in. rysownik serii o kapitanie Żbiku, Tadeusz Baranowski - m. in. autor serii o profesorku Nerwosolku, Szarlota Pawel - m. in. autorka serii "Kleks", rysownik Mieczysław Wiśniewski (1925 - 2006) - twórca serii o kapitanie Klossie, rysownik i scenarzysta Janusz Christa (1934 - 2008), m.in. twórca serii "Kajko i Kokoksz". Nie mogło zabraknąć w filmie komiksowych wspomnień z czasów Solidarności, o których opowiada Jacek Fedorowicz, autor komiksów z głównymi postaciami tamtych dni: Kuroniem, Wałęsą, Borusewiczem, Bugajem, Mazowieckim. Ponadto rysownik Bogusław Polch wspomina o komiksie "Martwe posągi" stworzonym do spółki z Maciejem Parowskim dokumentującym obalenie pomnika Dzierżyńskiego. Rozmowy z twórcami zostały wzbogacone o komentarze znawców tematu, historyków, teoretyków komiksu, wydawców. Wśród nich znaleźli się: Dobrosław Kobielski - dyr. Krajowej Agencji Wydawniczej w latach 70. , Krzysztof Teodor Toeplitz (1933 - 2010), Adam Rusek - historyk komiksu, Biblioteka Narodowa, Jerzy Szyłak - komiksolog, rysownik komiksowy młodszego pokolenia Przemysław Truściński i inni. Film jest bogato ilustrowany zdjęciami, dokumentami, rysunkami oraz animowanymi fragmentami omawianych komiksów. Tytuł dokumentu "W ostatniej chwili!" został zaczerpnięty z tytułu jednego z zeszytów o kapitanie Klossie. 12:00 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 4 BAZAR CZY REWOLUCJA Serial historyczny, 46 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Henryk Boukołowski, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski W szeregach pruskiej policji szybko robi karierę syn Antoniego Frankowskiego, Ludwik, który zmienił nazwisko na Franke. Syn Józefa, Jan Frankowski, po skończeniu szkoły ekonomicznej nie może znaleźć pracy w swoim zawodzie. Podejmuje więc pracę fizyczną u kolegi Niemca. Zakochuje się w jego siostrze, jednak zostaje odrzucony. Zrozpaczony wraca do brata gospodarującego na wsi. Za pożyczone od niego pieniądze zakłada sklep, lecz spółki polskie borykają się w tym czasie z wielkimi trudnościami finansowymi. Nadchodzi listopad 1845 roku. W Poznaniu trwają przygotowania do powstania. Władze pruskie rozszyfrowują polską siatkę konspiracyjną, zaczynają się aresztowania. Umiera Karol Marcinkowski, lekarz, społecznik, patriota, który jednak wszelkimi sposobami usiłował odwieść rodaków od wystąpienia zbrojnego. Jego pogrzeb przeradza się w wielką manifestację ludu Wielkopolski. 14:20 PLATERÓWKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Marcin Grobelny, Piotr Marcjasz, Artur Stroiński, Jerzy Szota Film opowiada o losach młodych Polek, które po wybuchu II wojny światowej, w wieku kilkunastu lat, zostały wywiezione przez NKWD ze wschodniej Polski w głąb ZSRR. Pracując katorżniczo chciały wrócić do Polski. Zrobiły to, przyłączając się do formowanego pod kuratelą Stalina Wojska Polskiego. Jako żołnierki 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater ruszyły na Zachód, walcząc z niemieckim okupantem, własnym strachem i kpinami kolegów żołnierzy. Młode żołnierki bohatersko walczyły o powrót do Polski, do swoich domów na wschodzie II Rzeczpospolitej. Po ustaleniach w Jałcie ten powrót okazał się jednak niemożliwy. Żołnierki często musiały osiąść na terenach znienawidzonego, niemieckiego wroga, na Ziemiach Odzyskanych i tam stworzyć swój nowy dom, nową Polskę. 1. Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater był wyjątkową jednostką w historii polskiej armii, a celem filmu ma być oddanie hołdu kobietom walczącym o Polskę. Platerówki, występujące w filmie: Helena Jabłońska, z domu Figura, Anna Lewkowska, z domu Figura, Wiktoria Leoniarek z domu Krzywoń, Maria Starczewska, z domu Kamińska. Film przybliża dramatyczne losy kobiet i ich rodzin po zajęciu Kresów przez Armię Czerwoną: wstąpienie do armii i chęć walki o Polskę, udział w boju (od rzeki Oki do Warszawy), a potem zakończenie wojny. Było ono dla tych kobiet często gorzkie, bo walcząc o Polskę, walczyły o domy na wschodnich terenach II Rzeczpospolitej, które musiały opuścić i do których nie było już powrotu. Powrót do powojennej Polski oznaczał już powrót do Polski po Jałcie, w której ziemie zachodnie przypominały o niemieckiej kulturze, przypominały znienawidzonego wroga. W filmie pokazano również skomplikowane położenie tych kobiet w ogólnej polityce aliantów walczących z III Rzeszą. Żołnierki były prostymi dziewczynami chłopkami, szlachciankami, wyrwanymi brutalnie z własnych domów przez Armię Czerwoną. W tych przedwojennych domach pielęgnowano patriotyczne i religijne wartości. Problem walki z faszystowskimi Niemcami, u boku wcześniejszych katów - Sowietów - był dla nich szczególnie bolesny i miał wymiar tragiczny. 15:35 DOKTOR FREMONT NA TROPIE (WORLD WAR I UNDER THE MICROSCOPE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Franois Mplon Kiedy lekarz sądowy zostaje wezwany, żeby zbadać ludzkie szczątki, zwykle mamy do czynienia ze sprawą kryminalną. Ale nie w Verdun we Francji, gdzie takie przypadki należą do rutynowych. Rutynowych, ale jednak niezwykłych. Doktor Bruno Fremont, który od trzydziestu lat pracuje w miejskim szpitalu, wie, czego się w takich sytuacjach spodziewać: najprawdopodobniej znaleziono szczątki żołnierza z czasów pierwszej wojny światowej i trzeba go zidentyfikować. 18:05 HISTORIA POLSKI - ZAPORA. ENERGIA DLA NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Święs - Kucybała Scenariusz: Marek Szczepanek Zdjęcia: Tomasz Radziemski, Maciej Mroziewski W 1934 roku Podhale nawiedziła powódź, która przyniosła niebywałe straty, również w ludziach. Szkody wyceniono na 100 milionów złotych. Rok później rozpoczęto budowę zapory w Rożnowie, której plany przygotowywane były już wcześniej. W 1939 roku, gdy prace zaawansowane były w 80 procentach, wybuchła wojna. Niemcy postanowili dokończyć budowę. Film opowiada burzliwą historię rożnowskiej zapory. 19:00 PAN NA ŻUŁAWACH - ODC. 5/11 - DZIEŃ JAK CO DZIEŃ Serial obyczajowy, 57 min, Polska, 1984 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Damian Skóra, Włodzimierz Precht Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Wykonawcy: Jadwiga Polanowska, Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ireneusz Kaskiewicz, Teresa Lipowska, Hanna Dunowska - Hunek, Barbara Szyszko, Monika Stefanowicz - Gabryelewicz, Zdzisław Kozień, Ryszard Kotys, Roman Kłosowski, Zygmunt Malanowicz, Witold Pyrkosz, Wirgiliusz Gryń, Tomasz Zaliwski, Tadeusz Teodorczyk, Jan Tesarz, Włodzimierz Kłopocki Wróbel przesłuchuje J. Romika. Ranny W. Leszczak leży w szpitalu. W nagrodę za ujęcie dywersantów J. Romik i Leszczak otrzymują krowy. Po wyjściu ze szpitala Leszczak dostaje się do więzienia. Mikula zakłada spółdzielnię rolniczą w Łuszczycach. Spółdzielcy są zadowoleni, z nadzieją patrzą w przyszłość. 20:10 VOYAGER: MISJA BEZ KOŃCA (VOYAGER: TO THE FINAL FRONTIER) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Christopher Riley Sięgać gwiazd - historia długiej misji dwóch bezzałogowych sond, wystrzelonych przez NASA w 1977 r. Trzydzieści pięć lat po opuszczeniu Ziemi, prom kosmiczny Voyager jest bliski przekroczenia granicy Układu Słonecznego. Fascynujący dokument, bazujący na znakomitych materiałach filmowych i zdjęciach, znajdujących się w archiwach NASA i BBC, przedstawia spuściznę misji promu, która miała ogromny wpływ na naszą wiedzę o kosmosie. Opowiada niesamowitą historię misji, która w założeniu miała trwać pięć lat, lecz trwa do dnia dzisiejszego, oraz dwóch małych promów kosmicznych, które fundamentalnie zmieniły nasze rozumienie Układu Słonecznego. W programie zawarte są opinie naukowców, którzy pracowali nad Voyagerem lub są nim zainspirowani. Program stawia im pytanie: co dalej? 22:00 Z WIDOKIEM NA WAWEL - MORZE TURECKIE? Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Morze tureckie? Turcja prowadzi coraz bardziej aktywną politykę na Morzu Śródziemnym. Czy odżyły marzenia o morzu tureckim? Jak wyglądały próby jego zdobycia przed wiekami i czy widać w tym podobieństwa do sytuacji obecnej? Goście: dr Łukasz Burkiewicz - Akademia Ignatianum w Krakowie i dr Paweł K. Gąsiorczyk, mediewista, badacz dziejów Morza Śródziemnego. 22:35 WIELKI BIEG Dramat, 99 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Domaradzki Scenariusz: Feliks Falk Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Jerzy Matula Aktorzy: Tadeusz Bradecki, Jarosław Kopaczewski, Leon Niemczyk, Krzysztof Pieczyński, Tadeusz Chudecki, Tomasz Dedek, Cezary Harasimowicz, Ryszard Jabloński, Edward Żentara, Piotr Dejmek, Magdalena Jarosz, Ryszard Kotys, Jan Jurewicz Słynny film Jerzego Domaradzkiego aż sześć lat czekał na swoją kinową premierę, która odbyła się dopiero w grudniu 1987 r. Środowiskowi złośliwcy właśnie tym tłumaczyli przyznanie mu nagrody na XI FPFF w Gdańsku: miała to być rekompensata za długie "leżakowanie". Większość krytyków uznała jednak "Wielki bieg" za jeden z najważniejszych - obok "Matki Królów" - polskich filmów należących do tzw. nurtu rozliczeniowego. Znakomity scenariusz Feliksa Falka sytuuje akcję "Wielkiego biegu" w 1952 roku podczas "Biegu Pokoju" - jednej z tak charakterystycznych dla tamtej epoki imprez masowych. Przez kilka dni biorą w niej udział wyróżniający się zetempowcy z całego kraju. Bohaterowie mają po 17 - 20 lat, są pełni zapału, ambitni, każdy z nich myśli o zwycięstwie, choć różne są powody, dla których chcą wygrać. Jeden z nich, Radek, chłopak z Nowej Huty, marzy o motocyklu "Jawa" - głównej nagrodzie zawodów. Inny - Stefan Budny - wierzy, że zwycięstwo da mu szansę dotarcia do zasiadającego na trybunie prezydenta Bieruta i wręczenia mu petycji w sprawie ojca, skądinąd starego komunisty, oskarżonego niesłusznie w procesie politycznym. Nad przebiegiem imprezy czuwają jednak działacze, dla których ważne jest tylko to, by wszystko poszło po ich myśli, by żaden incydent nie przyćmił kolejnego sukcesu propagandowego. O zamiarach Stefana dowiadują się oni już w trakcie zawodów i postanawiają nie dopuścić do jego zwycięstwa. Tymczasem na kilometr przed metą na czele grupy biegaczy znajdują się dwaj zawodnicy - właśnie Radek i Stefan. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA CESARZY Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Decyzja o rozpoczęciu nieograniczonej wojny podwodnej, podjęta w styczniu 1917 roku na zamku w Pszczynie, gdzie mieściła się kwatera główna cesarza Wilhelma II, zmieniła bieg I wojny światowej. Ataki niemieckich okrętów podwodnych paraliżowały amerykański handel, działając destrukcyjnie na gospodarkę kraju. Niechęć Amerykanów do ingerencji w sprawy "starego kontynentu", malała w miarę, jak coraz mocniej dotykały ich utrudnienia w funkcjonowaniu poszczególnych gałęzi gospodarki. Po pewnym czasie rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował się włączyć do wojny w Europie. Bogusław Wołoszański stara się wyjaśnić, dlaczego Wilhelm II uległ swoim doradcom i wykonał krok, który odmienił bieg wojny, a w konsekwencji doprowadził do klęski Niemiec. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - NIEZNANA WOJNA Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Kulisy nieznanej wojny radziecko - fińskiej, zwanej też wojną zimową, którą zaliczono do najbardziej interesujących konfliktów zbrojnych XX wieku. Program ilustrują archiwalne materiały filmowe. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CHIPMUNK LATAJĄCA WIEWIÓRKA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Chipmunk latająca wiewiórka Chipmunk to samolot na tyle młody, że można by go uznać za maszynę współczesną. Powód, dla którego pochylamy się nad tym tematem, jest dla nas jednak niezwykle ważny. To osoba konstruktora Wsiewołoda Jakimiuka - polskiego inżyniera lotnictwa, konstruktora samolotów w PZL, De Havilland i Sud Aviation. Co smutne Chipmunk pokazywany w Polsce nie wywołuje emocji, bo nikt go nie zna. Ale dla każdego, brytyjskiego czy kanadyjskiego oficera lotnictwa. Jest to latająca legenda. My zechcemy tę legendę poznać i przybliżyć naszym widzom. Na skrzydłach wiatru W naszej kolejnej opowieści motywy komponują się dość podobnie jak w dziejach Chipmunka. Też jest fragment zapomnianej, świetnej przeszłości i człowiek, który cierpliwie podąża pod prąd czasu. Odwiedzamy Jerzego Gruchalskiego, spod rąk którego raz na dwa lata wychodzi jakaś latająca maszyna. Tym razem pasjonat lotnictwa pracuje nad szybowcem wyczynowym o nazwie Orlik olimpijski.