TVP Historia Czwartek, 23.07.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1873 - Gustave Courbet, malarz realista, uciekł do Szwajcarii; 1949 - oddanie do użytku warszawskiej Trasy W - Z; 1977 - amnestia dla skazanych za wydarzenia Czerwca 1976 i członków KOR; 1983 - Kukuczka i Kurtyka na szczycie Gasherbrunn; 07:20 PAN NA ŻUŁAWACH - ODC. 5/11 - DZIEŃ JAK CO DZIEŃ Serial obyczajowy, Film fabularny telewizyjny, 57 min, Polska, 1984 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Damian Skóra, Włodzimierz Precht Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Wykonawcy: Jadwiga Polanowska, Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ireneusz Kaskiewicz, Teresa Lipowska, Hanna Dunowska - Hunek, Barbara Szyszko, Monika Stefanowicz - Gabryelewicz, Zdzisław Kozień, Ryszard Kotys, Roman Kłosowski, Zygmunt Malanowicz, Witold Pyrkosz, Wirgiliusz Gryń, Tomasz Zaliwski, Tadeusz Teodorczyk, Jan Tesarz, Włodzimierz Kłopocki Wróbel przesłuchuje J. Romika. Ranny W. Leszczak leży w szpitalu. W nagrodę za ujęcie dywersantów J. Romik i Leszczak otrzymują krowy. Po wyjściu ze szpitala Leszczak dostaje się do więzienia. Mikula zakłada spółdzielnię rolniczą w Łuszczycach. Spółdzielcy są zadowoleni, z nadzieją patrzą w przyszłość. 08:55 HISTORIA NA TEN CZAS - KRZYSZTOF KOEHLER CZ. 4 Bez klasyfikacji, 6 min, Polska, 2020 W tym odcinku: Prawo I RP - każdy szlachcic jest równy wobec prawa. Przywileje szlacheckie: parlamentaryzm - uczestnictwo we władzy po stronie obywateli; wolna elekcja - powszechny wybór. 09:05 HISTORIA POLSKI - ZAPORA. ENERGIA DLA NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Święs - Kucybała Scenariusz: Marek Szczepanek Zdjęcia: Tomasz Radziemski, Maciej Mroziewski W 1934 roku Podhale nawiedziła powódź, która przyniosła niebywałe straty, również w ludziach. Szkody wyceniono na 100 milionów złotych. Rok później rozpoczęto budowę zapory w Rożnowie, której plany przygotowywane były już wcześniej. W 1939 roku, gdy prace zaawansowane były w 80 procentach, wybuchła wojna. Niemcy postanowili dokończyć budowę. Film opowiada burzliwą historię rożnowskiej zapory. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - DZIEŃ, KTÓRY WSTRZĄSNĄŁ ŚWIATEM - SARAJEWO Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1995 Reżyseria: Andrzej Dźwierżyński Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Mieczysław Hryniewicz Program o zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie; Zamach był bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Program przedstawia przygotowania oraz przebieg zamachu, a także akcję dyplomatyczną, która doprowadziła do wybuchu wojny. 10:55 NIE TYLKO ENIGMA. OPOWIEŚĆ O SŁUŻBACH WYWIADOWCZYCH POLSKIEGO PODZIEMIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kolodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk Muzyka: Rafał Rozmus Wywiad Armii Krajowej podczas II wojny światowej oceniany był przez sojuszników jako najsprawniej funkcjonujący na świecie. Ocenia się, że gdyby nie jego działalność, wojna potrwałaby o kilka lat dłużej i nie wiadomo, z jakim skutkiem by się zakończyła. Pod koniec 1944 roku Niemcy mieli już rozwiniętą produkcję samolotów odrzutowych, którym w walce nie mogły dorównać alianckie myśliwce. Rozwijała się produkcja pocisków dalekosiężnych V2, a także trwały zaawansowane prace nad produkcją broni jądrowej. Dzięki działaniom wywiadowczym prowadzonym przez agentów Armii Krajowej udało się pokrzyżować plany produkcji tej broni. Przez cały okres trwania II wojny światowej wywiad AK dostarczył sprzymierzeńcom ponad 25 tysięcy raportów. Film ma na celu przypomnienie zasług tej struktury Armii Krajowej w osiemdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej. Oprócz przybliżenia struktury wywiadu w Polsce w okresie II wojny, przypomnimy najważniejsze akcje wywiadowcze, przybliżymy ich znaczenie oraz wpływ na teatr działań wojennych w Europie. Zasadnicza opowieść przedstawiona zostanie za pomocą tekstu lektorskiego oraz wypowiedzi fachowców. Tłem dla opowieści narratora będą symboliczne ilustracje fabularne, które płynnie przechodzić będą w animowane rysunki ilustrujące najciekawsze fragmenty opowiadanych historii. Dopełnieniem będzie skomponowana na potrzeby filmu muzyka. 11:55 Z WIDOKIEM NA WAWEL - MORZE TURECKIE? Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Morze tureckie? Turcja prowadzi coraz bardziej aktywną politykę na Morzu Śródziemnym. Czy odżyły marzenia o morzu tureckim? Jak wyglądały próby jego zdobycia przed wiekami i czy widać w tym podobieństwa do sytuacji obecnej? Goście: dr Łukasz Burkiewicz - Akademia Ignatianum w Krakowie i dr Paweł K. Gąsiorczyk, mediewista, badacz dziejów Morza Śródziemnego. 12:30 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 5 FILOLOG I GWOŹDZIE Serial historyczny, 64 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Henryk Machalica, Kazimierz Kaczor, Piotr Garlicki, Mariusz Benoit, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Marek Siudym, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Anna Nehrebecka, Joanna Żółkowska i inni Rok 1848 - Wiosna Ludów. Na fali patriotycznych zrywów powstaje w Poznaniu Polski Komitet Narodowy. Naczelnym wodzem oddziałów powstańczych zostaje mianowany Ludwik Mierosławski. Franke, pruski policjant, ucieka z Poznania i szuka pomocy u swego kuzyna, Janka Frankowskiego. Powstanie jednak upada. Na terenie Poznańskiego coraz większą popularność zyskuje młody naukowiec, Hipolit Cegielski. Widząc, że zrywy zbrojne nie doprowadzą do wyzwolenia kraju, staje się on rzecznikiem idei, że dla Polaków jedyną drogą ratunku jest rzetelna praca. Orędownikiem tego programu był Karol Marcinkowski - za jego namową Cegielski otworzył sklep z materiałami żelaznymi. 15:55 VOYAGER: MISJA BEZ KOŃCA (VOYAGER: TO THE FINAL FRONTIER) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Christopher Riley Sięgać gwiazd - historia długiej misji dwóch bezzałogowych sond, wystrzelonych przez NASA w 1977 r. Trzydzieści pięć lat po opuszczeniu Ziemi, prom kosmiczny Voyager jest bliski przekroczenia granicy Układu Słonecznego. Fascynujący dokument, bazujący na znakomitych materiałach filmowych i zdjęciach, znajdujących się w archiwach NASA i BBC, przedstawia spuściznę misji promu, która miała ogromny wpływ na naszą wiedzę o kosmosie. Opowiada niesamowitą historię misji, która w założeniu miała trwać pięć lat, lecz trwa do dnia dzisiejszego, oraz dwóch małych promów kosmicznych, które fundamentalnie zmieniły nasze rozumienie Układu Słonecznego. W programie zawarte są opinie naukowców, którzy pracowali nad Voyagerem lub są nim zainspirowani. Program stawia im pytanie: co dalej? 17:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BITWA POD WALIŁAMI KOLEJNE NATARCIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki To zdumiewające, jak gremialnie reagują koledzy poszukiwacze na hasło "dziś kolejny raz ruszamy powstańczą ścieżką". Mamy nadzieję, że dzisiaj puszcza zdecyduje się oddać nam tajemnicę, na której już raz połamaliśmy zęby. Ostatnio spod Walił wyjeżdżaliśmy z poczuciem klęski. Mamy dokładne źródła w postaci pamiętników Ignacego Aramowicza, są mapy i powstańcza mogiła, a jednak nie udało nam się znaleźć miejsca bitwy i powstańczego obozu. Wówczas jednak nie wszystkie prawdopodobne miejsca były całkowicie dostępne. Uzbrojeni w nowe raporty i źródła podejmujemy tę próbę raz jeszcze. 17:30 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BUDOWA GDYNI ODC. 4 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek Czwarty odcinek z serii opowiada o wyczynie, jakim było zbudowanie portu i miasta w Gdyni. Budowa ta wymuszona została koniecznością, gdyż w wyniku traktatu wersalskiego w 1920 roku Gdańsk stał się Wolnym Miastem, zaś odradzająca się Rzeczpospolita otrzymała jedynie niewielki kawałek Wybrzeża Bałtyckiego, pozbawiony większego portu. Gdynia stała się w okresie międzywojennym naszym oknem na świat; nowoczesnym, modernistycznym miastem, które, gdyby nie wojna, byłoby najszybciej rozbudowującym się miastem świata. 18:15 HISTORIA POLSKI - OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2001 Reżyseria: Michał Nekanda Trepka Scenariusz: Elżbieta Nekanda Trepka Zdjęcia: Jacek Knopp, Jacek Mierosławski, Jan Muszyński Wykonawcy: Alina Świdowska Opowieść o wojennych losach Samuela Willenberga, uczestnika zbrojnego buntu w obozie śmierci w Treblince, a także o dramacie polskich Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej. Siedemdziesięcioletni Samuel Willenberg jest najmłodszym spośród blisko czterystu więźniów, którym udało się zbiec z obozu i jednym z sześciu jeszcze żyjących. Mieszkający obecnie na stałe w Jerozolimie powraca do miejsc swego dzieciństwa i młodości, m.in. do Opatowa, Częstochowy oraz Treblinki, gdzie wiele wycierpiał i był świadkiem masowej zagłady współbraci. Minęło ponad pół wieku, a wspomnienia są nadal bardzo żywe i bolesne. W Treblince zginęło około 870 tysięcy Żydów, również dwie siostry Samuela. On sam z wielką pokorą mówi o swoim ocaleniu: "przypadek, czysty przypadek, nie było bohaterów". Kiedy Niemcy wkroczyli do Polski i stało się jasne, że zamierzają dokonać zagłady narodu żydowskiego, rodzina Willenbergów ze względów bezpieczeństwa rozdzieliła się. Matka z trójką dzieci, Samuelem i dwiema córkami, wyjechała z Opatowa do Częstochowy, w nadziei, że tam łatwiej znajdą schronienie. Ojciec, prof. Perec Willenberg, ceniony artysta malarz, pod przybranym nazwiskiem ukrywał się w Warszawie. Wkrótce po przyjeździe do Częstochowy dziewczynki zostały zatrzymane przez policję, w jakiś sposób wydało się, że są Żydówkami. Chory z bólu Samuel powrócił z matką do Opatowa. Niebawem w jednym z transportów został wysłany do Treblinki. Do dziś pamięta słodkawą, obrzydliwą woń rozkładających się ciał, stosy palonych trupów, stosy ubrań, kosztowności, osobistych rzeczy i pamiątek odebranych więźniom. Nikt nie miał złudzeń, że wyjdzie z obozu żywy. 2 sierpnia 1943 roku więźniowie otworzyli arsenał broni. Uzbrojeni w pistolety i granaty podjęli desperacką próbę ucieczki. Samuelowi powiodło się pomimo rany postrzałowej. Drobna pomoc mieszkańców okolicznych wiosek miała dla niego nieocenioną wartość. Za otrzymane pieniądze kupił bilet i pojechał do Warszawy szukać ojca. Samuel Willenberg był uczestnikiem powstania warszawskiego. Obecnie mieszka w Izraelu, pracuje m.in. nad cyklem rzeźb postaci z Treblinki. 19:15 PAN NA ŻUŁAWACH - ODC. 6/11 - GDZIE JEST MÓJ OJCIEC Serial rolniczy, 52 min, Polska, 1984 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Włodzimierz Precht, Damian Skóra Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Wykonawcy: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ireneusz Kaskiewicz, Teresa Lipowska, Jadwiga Polanowska, Barbara Szyszko, Monika Stefanowicz - Gabryelewicz, Zdzisław Kozień, Ryszard Kotys, Roman Kłosowski, Zygmunt Malanowicz, Witold Pyrkosz, Wirgiliusz Gryń, Tomasz Zaliwski, Tadeusz Teodorczyk, Jan Tesarz, Włodzimierz Kłopocki Zakładka uroczyście przemawia na polu spółdzielców, gdzie pierwszą orkę rozpoczął zreperowany tarktor. Pracę traktora uniemożliwiają rosnące na polu trzciny. Chłopi postanawiają je spalić. Stefan Leszczak nie może zdobyć żadnych informacji o swoim ojcu. Mikula ustala, że W. Leszczak zostaje skazany na 8 lat wiezięnia. Mikula namawia Stefana, aby wstąpił do spółki. Na polu spółdzielców pojawia się plaga mysz. 21:20 BOMBA - CZ. 1/2 (1/2) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Rushmore Denooyer, Kirk Wolfinger Scenariusz: Rushmore Denooyer Film odsłania kulisy pracy nad wynalezieniem pierwszej bomby atomowej, jednego z najpotężniejszych i najbardziej destrukcyjnych wynalazków w historii. Pokazuje, jak ludzie poskromili jego niesamowitą moc i jakie wyzwania stawia to przed nami. Odrestaurowane materiały filmowe, rzadkie nagrania testów jądrowych z lat 50. i 60. pokazują moc i zaskakująco pociągające piękno nuklearnych eksplozji. W filmie wystąpili: historyk specjalizujący się w badaniach nad bronią nuklearną Richard Rhodes, były sekretarz obrony William Perry, były sekretarz stanu George Shultz, a także liczni naukowcy, projektanci broni, piloci oraz zwykli ludzie, którzy mieli styczność z bombą atomową. Dzięki temu każdy może zweryfikować swój pogląd o trafności decyzji społeczeństw, by żyć obok wynalazku, który w każdej chwili może zniszczyć Ziemię. 00:50 SŁYNNE JEDNOSTKI SPECJALNE - ŚWIĘTY ZASTĘP Z TEB. ODC. 1/10 (ANCIENT ASSASSINS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Chris Lethbridge Wykonawcy: Janusz Szydłowski Od wieków historia pełna jest opowieści o odważnych wojownikach i elitarnych jednostkach bojowych, które walczyły, aby chronić władców, pokonywać wrogie armie i ratować imperia. Seria ta opowiada o najbardziej zabójczych formacjach wojskowych w historii, od starożytnej Grecji po Japonię. Przy pomocy rekonstrukcji filmowych i wypowiedzi ekspertów przypomina ich misje i dzieje. Władcy zawsze potrzebowali elitarnych oddziałów bojowych; mężczyzn czy kobiet doskonale wyszkolonych, zręcznych w posługiwaniu się bronią, zdolnych do infiltracji szeregów wroga, a w razie konieczności do ich eliminacji. Każdy z odcinków serii poświęcony jest jednemu wojownikowi albo jednej wyspecjalizowanej grupie. Bada ich szczególne umiejętności, w jaki sposób się szkolili, jaki mieli cel, co dokładnie uczyniło z nich najbardziej przerażających morderców ich czasów i jak ich działania wpłynęły na współczesną taktykę wojenną. W cyklu będzie można znaleźć odpowiedź, między innymi, na pytania: jak buddyjska mniszka stała się wojowniczką Kung Fu, jak saksońskie siły bojowe ostatecznie pokonały wikingów, jak cygańscy najemnicy Vlada Palownika zatrzymali inwazję osmańską i jak holenderskie plemię doprowadziło do przejęcia Brytanii przez cesarza rzymskiego Klaudiusza. Ta oryginalna, pełna akcji i niesamowitych aktów seria, wciągnie wszystkich miłośników historii. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 02:05 SENSACJE XX WIEKU - DZIEŃ, KTÓRY WSTRZĄSNĄŁ ŚWIATEM - SARAJEWO Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1995 Reżyseria: Andrzej Dźwierżyński Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz Program o zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie; Zamach był bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Program przedstawia przygotowania oraz przebieg zamachu, a także akcję dyplomatyczną, która doprowadziła do wybuchu wojny. 02:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BITWA POD WALIŁAMI KOLEJNE NATARCIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki To zdumiewające, jak gremialnie reagują koledzy poszukiwacze na hasło "dziś kolejny raz ruszamy powstańczą ścieżką". Mamy nadzieję, że dzisiaj puszcza zdecyduje się oddać nam tajemnicę, na której już raz połamaliśmy zęby. Ostatnio spod Walił wyjeżdżaliśmy z poczuciem klęski. Mamy dokładne źródła w postaci pamiętników Ignacego Aramowicza, są mapy i powstańcza mogiła, a jednak nie udało nam się znaleźć miejsca bitwy i powstańczego obozu. Wówczas jednak nie wszystkie prawdopodobne miejsca były całkowicie dostępne. Uzbrojeni w nowe raporty i źródła podejmujemy tę próbę raz jeszcze. 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.