TVP Kultura Środa, 29.07.2020 08:30 TRZECI PUNKT WIDZENIA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Dariusz Gawin, Dariusz Karłowicz, Marek Cichocki Wykonawcy: Dariusz Gawin (prowadzący), Marek Cichocki (prowadzący), Dariusz Karłowicz (prowadzący) W tym wydaniu "Trzeciego punktu widzenia": 1. HOSPICJA I EUTANAZJA Bulwersująca wiadomość z Kanady o odbieraniu finansowania hospicjom, które nie zgadzają się na stosowanie w swych placówkach eutanazji. Podobne zmiany akceptuje też Holandia. Dynamika tych przemian to nie tylko kompletne zaprzeczenie intencjom twórczyni idei hospicyjnej, Cicely Saunders, ale także nowa, potworna norma. 2. GLADIATOR DWADZIESCIA LAT PÓŹNIEJ Minęło 20 lat od premiery jednego z najlepszych obrazów historycznych w dziejach kina. Rozmowa poświęcona temu dziełu autorstwa Ridleya Scotta. 3. MIĘDZY NIEMCAMI A ROSJĄ Najgłośniejsze dzieło Adolfa Bocheńskiego, pisarza i publicysty politycznego, zatytułowane "MIĘDZY NIEMCAMI a Rosją" po latach wydał właśnie Ośrodek Myśli Politycznej. Książka uważana jest za najwybitniejszą polską analizę światowej geopolityki. Rozmowa poświęcona postaci autora i dziełu, które do dziś jest legendą polskiego realizmu politycznego. 09:05 PAU CASALS - SIŁA MILCZENIA (CASALS: THE POWER OF SILENCE/PAU, LA FORCA D'UN SILENCI) Film biograficzny, 97 min, Hiszpania, 2017 Reżyseria: Manuel Huerga Aktorzy: Joan Pera, Nao Albet, Carme Sansa Pablo Casals, znany również jako Pau Casals(1876 - 1973), był największym wiolonczelistą swoich czasów. Urodzony w Katalonii, uważany jest za założyciela hiszpańskiej szkoły wiolonczelistyki. Był również kompozytorem i dyrygentem. W 1939 roku, prześladowany przez Franco, opuścił Hiszpanię i osiedlił się w Prades we Francuskich Pirenejach. Z jego inicjatywy, własnie tam, w latach 1950 - 1968 odbywały się festiwale, poświęcone muzyce Bacha. W 1956 roku wyjechał do Portoryko, skąd pochodziła jego matka, gdzie nadal organizował festiwale. W tym czasie skomponował m. in. hymn pokoju dla ONZ. Film opowiada o jego życiu "na obczyźnie", o niesamowitym poświęceniu się samej muzyce i o przeciwstawianiu się dyktaturom generała Franco czy Hitlera. Nigdy nie było mu dane wrócić do ojczyzny. 11:00 KOLUMBOWIE - ODC. 1/5 - ŚMIERĆ PO RAZ PIERWSZY Serial wojenny, 54 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Krzysztof Machowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Ryszarda Hanin, Piotr Pawłowski, Ignacy Machowski, Karol Strasburger, Jerzy Trela, Alicja Jachiewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski, Wiktor Grotowicz i inni Filmowa adaptacja najlepszej, zdaniem wielu krytyków, powieści Romana Bratnego - "Kolumbowie - rocznik 20", a właściwie jej dwóch pierwszych tomów. Serial Janusza Morgensterna opowiada o polskim ruchu oporu przeciw hitlerowskim okupantom, o młodzieży lat wojny, jej codziennym życiu i walce. Głównymi bohaterami są dwudziestoletni chłopcy, wplątani nagle w dramatyczną historię narodu i zmuszeni do podejmowania trudnych, nierzadko tragicznych decyzji. Z właściwą ich wiekowi fantazją, poświęceniem, ale i ze świadomością ogromu ryzyka i odpowiedzialności, podejmują nierówną walkę z wrogiem. Początkowo jest ona spontaniczna. Z czasem przeradza się jednak w zorganizowaną i dokładnie planowaną działalność dywersyjną. Wielką zaletą filmu jest to, że reżyser nie ograniczył się do ukazania swoich bohaterów tylko w pracy konspiracyjnej. Sporo miejsca poświęcił też mniej heroicznemu obliczu okupacji. Sugestywnie ukazał osobiste dramaty i rozterki Zygmunta, Jerzego, Kolumba, Niteczki, opowiedział o ich miłościach skażonych mrocznym cieniem wszechobecnej śmierci; o drobnych i większych radościach jakby na przekór nieludzkiej rzeczywistości; o ich mężnej postawie, kiedy przyszło oddać życie na szańcach powstania. Dzięki znakomitym kreacjom Jana Englerta, Władysława Kowalskiego i Jerzego Matałowskiego ich bohaterowie podbili współczesną widownię. Potrafili przemówić do niej językiem lat siedemdziesiątych, w niczym nie zubożając swej historycznej i literackiej wiarygodności. Stanisław Dygat tak charakteryzował ten fenomen na łamach "Ekranu": "Byłem wtedy młodzieżą i spotykałem się z Kolumbami. Z tymi"prawdziwymi"z epopei Bratnego i z filmu Morgensterna też. Nie było wtedy Niemena ani Brigitte Bardot. Ani beatu, ani autostopu, ani podróży międzyplanetarnych. Nie było swobody poruszania ani swobody obyczajów, ani telewizji. Była godzina policyjna, łapanki i huk salw karabinowych. Ale Kolumbowie szli na śmierć dlatego, że tak bardzo kochali życie. Kochali je tak samo, jak kocha je młodzież dzisiejsza i starali się wykorzystać każdy urok, który mogło ofiarować. Pod tym względem nie różnili się od młodzieży dzisiejszej... Morgenstern odkrył w"Kolumbach"nowe i szerokie możliwości, jakie daje polskiemu filmowi tematyka okupacyjna. To nieprawda, że ludzie mają dosyć tej tematyki. Mają jej dosyć w wersji sfałszowanej". Innym odkryciem Morgensterna było ukazanie losów Kolumbów bez pseudopatriotycznego zadęcia i sztucznego patosu. Bez świadomości, że uczestniczą w wielkim dziejowym wydarzeniu i że po latach historia uczyni z nich bohaterów. Ten klimat filmu doskonale oddaje autentyczny, krążący po okupacyjnej Warszawie wierszyk: "Pod Rostowem od krwi ślisko / A my idziem na boisko". Cynizm? Nie, raczej postawa obronna, wisielczy humor jako odtrutka na czyhającą za każdym rogiem możliwość łapanki i nieustanne poczucie zagrożenia. Są wreszcie "Kolumbowie" dalekim echem szkoły polskiej - nurtu naszej kinematografii, który wygasł z górą dziesięć lat przed premierą dzieła Morgensterna. Stało się tak głównie za sprawą powieści Bratnego, która ujrzała światło dzienne w chwili, gdy "szkoła polska" przeżywała swe najlepsze lata. Adaptacja Janusza Morgensterna, zarówno w wersji kinowej, jak i telewizyjnej, odniosła sukces. Reżyserska wizja powieści Bratnego przypadła do gustu widowni i krytyce. Dowodem jest m. in. wielokrotne wznawianie filmu zwłaszcza na małym ekranie. W pierwszym odcinku reżyser zaznajamia widza z głównymi bohaterami. Zygmunt, Kolumb, Jerzy i Siwy tworzą grupkę dywersyjną pod dowództwem pierwszego z nich. Pewnego dnia młodzi konspiratorzy otrzymują rozkaz przerzucenia tajnej drukarni w bezpieczne miejsce. Podczas akcji dochodzi do potyczki z hitlerowcami. W jej wyniku ginie Siwy. 12:10 KOLUMBOWIE - ODC. 2/5 - ŻEGNAJ BAŚKA Serial wojenny, 53 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Krzysztof Machowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Ryszarda Hanin, Piotr Pawłowski, Ignacy Machowski, Jerzy Trela, Alicja Jachiewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski, Stefan Friedman, Wiktor Grotowicz i inni Grupa Zygmunta dostaje rozkaz likwidacji komendanta posterunku niemieckiej straży kolejowej, znanego z okrucieństwa bahnschutza Maltza. W czasie akcji Kolumb gubi dokumenty wraz z adresem mieszkania, w którym umówił się z Basią - swoją dziewczyną. Dokumenty dostają się w ręce hitlerowców. Pod wskazanym adresem gestapo urządza zasadzkę. Nieświadoma niczego Basia wpada w ręce niemieckich oprawców. 13:15 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MARIA JAREMA Magazyn, 5 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Daniel Muzyczuk O kompozycji "Rytmy" Marii Jaremy opowie Barbara Ilkosz, historyk sztuki z Muzeum Narodowego we Wrocławiu 13:30 JAPONIA Z GÓRY ODC. 4 ZIEMIA BOGÓW (JAPAN FROM ABOVE 4. THE LAND OF GODS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Stephane Milliere, Xavier Lefebvre, Laurent Martein Tym razem odkryjemy regiony Chgoku i Shikoku - poczynając od okolic Hiroszimy. W Zatoce Hiroszima mieści się chram Shint Itsukushima Jinja. Zasłynął z bramy torii, która wydaje się pływać. Ta atrakcja turystyczna to według filozofa Shunsai Havashi z 1643 roku jeden z trzech najpiękniejszych widoków w Japonii. W głębi zatoki leży miasto Hiroszima, wyglądające jak wiele innych miast. Jednak 6 sierpnia 1945 roku, Amerykanie, by zmusić siły japońskie do kapitulacji, zrzucili pierwszą z dwóch bomb atomowych. Na Morzu Wewnętrznym znajduje się więcej niż tysiąc wysp i zatoczek. Niektóre bardzo blisko siebie i ta bliskość umożliwiła wybudowanie dróg ekspresowych. Dzięki temu region Chugoku i sąsiedni Shikoku są połączone imponującymi mostami. Wracamy do Chugoku w prefekturze Okayama w okolice Bizen. Ostatni przystanek w Chugoku to wybrzeże prefektury Tottori. 14:25 NIEPOSPOLITA Film historyczny 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Dobosz Scenariusz: Danuta Nierada, Miłosz Lodowski Zdjęcia: Marcin Magiera Aktorzy: Patryk Szwichtenberg, Agata Różycka, Marek Karpowicz, Andrzej Szeremeta, Szymon Mysłakowski Pisarz Tadeusz Dołęga - Mostowicz w roku 1939 podróżuje po Polsce ze swoją uroczą asystentką Dianą i przeprowadza wywiady z ludźmi sukcesu. Na swojej drodze spotyka m.in. Melchiora Wańkowicza, o. Maksymiliana Kolbe, Janusza Kusocińskiego, Eugeniusza Kwiatkowskiego i Hankę Ordonównę. 14:55 TWÓJ VINCENT (LOVING VINCENT) Film animowany, 90 min, Wielka Brytania/Polska, 2017 Reżyseria: Dorota Kobiela, Hugh Welchman Wykonawcy: Danuta Stenka, Jerzy Stuhr, Józef Pawłowski Aktorzy: Douglas Booth, Jerome Flynn, Robert Rulaczyk Bohaterowie obrazów Vincenta van Gogha przedstawiają historię życia oraz tajemniczej śmierci artysty. Jak zginął Vincent van Gogh? Zagadkę śmierci genialnego malarza, którego sztukę doceniono na długo po jego śmierci, chcą rozwiązać twórcy filmu "Twój Vincent" w reż. Doroty Kobieli. To pierwsza na świecie pełnometrażowa animacja malarska. Na ekranie ożyją najsłynniejsze obrazy van Gogha. Bohaterowie filmu to poza samym Vincentem van Goghiem Adeline Ravoux, Armand Roulin, dr Gachet i jego córka Margaret Gachet czy listonosz Roulin, czyli postaci, które uwiecznił na swoich płótnach. Twórcy filmu poszukują odpowiedzi na pytanie, czy van Gogh popełnił samobójstwo, czy też może został przez kogoś zamordowany. 16:40 SUGARLAND EXPRESS (SUGARLAND EXPRESS) Dramat, 105 min, USA 1974 Scenariusz i reżyseria: Steven Spielberg Aktorzy: Goldie Hawn, Ben Johnson, Michael Sacks, William Atherton, Gregory Walcott, Steve Kanaly, Louise Latham, Harrison Zanuck Film Stevena Spielberga ("Szczęki", "Bliskie spotkania trzeciego stopnia", "Poszukiwacze zaginionej Arki", "E. T.", "Park Jurajski", "Lista Schndlera") został oparty na prawdziwych wydarzeniach, które miały miejsce w 1969 roku w Teksasie. Bohaterowie to Lou Jean i Clovis Michael Poplin, którzy uchodzą za zgodne i szczęśliwe małżeństwo. Ale życie przynosi im wiele problemów i ciągle popadają w konflikt z prawem. Kiedy kobieta opuszcza więzienne mury, gdzie odbywała karę za drobne przewinienie, dowiaduje się, że została pozbawiona praw rodzicielskich. Nieletni Langston ma trafić do rodziny zastępczej. W maju 1969 roku Lou Jean odwiedza męża w zakładzie karnym, by powiadomić go o losie ich syna. I choć Clovis ma do odsiadki jeszcze tylko kilka miesięcy, namawia go do ucieczki z więzienia. Chce, by razem odbili małego Langstona, który teraz mieszka u obcych ludzi w Sugar Land w Teksasie. Nie wszystko idzie jednak po ich myśli. Nieprzewidziane okoliczności sprawiają, że mają na karku policjanta. Obezwładniają posterunkowego Maxwella Slide'a i porywają jego radiowóz patrolowy. Za uciekinierami podąża pościg, dowodzony przez kapitana Harlina Tannera. 18:45 SERIALOWA NOSTALGIA - SIEDEM ŻYCZEŃ - ODC. 3/7 - BYĆ DOROSŁYM Serial przygodowy, 48 min, Polska, 1984 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Kotkowski, Maciej Zembaty Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Krystyna Borowicz, Krystyna Puchała, Renata Berger, Artur Barciś, Elżbieta Borkowska-Szukszta, Jacek Domański Być dorosłym to trzecie życzenie Darka. Dorośli nie muszą chodzić do szkoły ani odrabiać lekcji. Radamenes sprawia, że chłopiec zmienia się fizycznie, przybiera wygląd własnego ojca, ale zachowuje własną mentalność i sposób bycia. Wynika z tego mnóstwo zabawnych nieporozumień, kiedy na przykład Darek idzie do kina na "Seksmisję" i spotyka na seansie swoich nauczycieli. W rezultacie chłopiec stwierdza, że być dorosłym nie jest tak przyjemnie, jak się spodziewał. 22:00 GENIUSZ - ODC. 4 (EP. 4) Serial biograficzny, 47 min, USA, 2017 Reżyseria: Kevin Hooks Scenariusz: Kenneth Biller Aktorzy: Geoffrey Rush, Samantha Colley, Johnny Flynn Odc. 4 Zatrudniony w urzędzie patentowym w Bernie Albert Einstein pracuje po nocach, wspierany przez młodą żonę Milevę. Pisze cztery prace, w tym poświęconą teorii względności. Okres ten zostanie uznany za jego cudowny rok. Jedno z dzieł zwraca uwagę znanego fizyka, Maksa Plancka. 23:05 DOKUMENT W PODRÓŻY - DELACROIX. Z PARYŻA DO MAROKA (DELACROIX: FROM PARIS TO MOROCCO) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2018 Reżyseria: Arnaud Xainte Dokumentalny portret przedstawia sylwetkę Eugene Delacroix, francuskiego reprezentanta malarstwa romantycznego. Film opowiada o podróży artysty do Maroka, która otworzyła nowy rozdział w twórczości malarza. 00:55 POWIDOKI - THOMAS BERNHARD Dysk./wywiad/debata, 12 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku tematem dyskusji jest książka Thomasa Bernharda "Przegrany". Prowadzący szukają odpowiedzi, czy książka ta jest fikcją biograficzną? Hołdem złożonym największemu pianiście XX wieku? A może opowiada o niemożliwości przyjaźni pomiędzy artystami? 02:40 SCENA KLASYCZNA - (42) MACIEJ FRĄCKIEWICZ Koncert, 38 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Maciej Frąckiewicz Bohaterem kolejnego odcinka Sceny klasycznej jest wszechstronny i charyzmatyczny akordeonista Maciej Frąckiewicz. Na koncie ma dziesiątki prestiżowych osiągnięć, w tym Paszport Polityki (2013) czy zwycięstwo na prestiżowym konkursie akordeonowym Arrasate Hiria (Hiszpania) (2012). Artysta występuje jako solista z najważniejszymi polskimi orkiestrami, a jednocześnie współtworzy szereg wyjątkowych projektów kameralnych, w tym słynne TWOgether Duo z Magdaleną Bojanowicz, a także duety z Markiem Brachą oraz Łukaszem Kuropaczewskim. Jest także niestrudzonym propagatorem swego instrumentu wśród współcześnie tworzących kompozytorów. Z jego inspiracji powstało jak dotąd ponad 70 nowych utworów akordeonowych. Jest też laureatem nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej (2018) w kategorii Osobowość Roku. Nagrodę przyznano mu za bogaty sezon artystyczny 2017/2018, w tym liczne prawykonania utworów polskich kompozytorów współczesnych oraz zwycięstwo w konkursie i zdobycie nagrody publiczności na Deutscher Musikwettbewerb w Bonn. W programie usłyszymy utwory Mikołaja Majkusiaka, Krzysztofa Pendereckiego, Jeana Phillipe’a Rameau i Astora Piazzoli. 03:25 KINO NOCNE - MISTRZ Dramat psychologiczno - obyczajowy, 109 min, Polska 2005 Rezyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Piotr Trzaskalski, Wojciech Lepianka Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Konstantin Ławronienko, Jacek Braciak, Monika Buchowiec, Teresa Branna, Aurelia Georges, Monika Badowska, Adam Kowalski, Piotr Bienias, Piotr Kondrat i inni Piotr Trzaskalski, twórca "Ediego", po raz kolejny zrealizował film o życiowych rozbitkach, zepchniętych na boczny tor, naznaczonych piętnem odrzucenia, często skrywających bolesne tajemnice. Wprawdzie "Mistrz" nie dorównuje "Ediemu" prostotą, intensywnością emocji i siłą oddziaływania, ale nieśpieszną narracją i długimi ujęciami przywodzi na myśl tamten niezwykły film. Bohaterem "Mistrza" jest Rosjanin w średnim wieku, Aleksander Sapałow, dyplomowany mistrz sztuki cyrkowej, jak sam się przedstawia, ale też weteran wojny w Afganistanie. Wojenne przeżycia odcisnęły na nim trwałe piętno, pozostawiły gorycz i poczucie winy, które mężczyzna bezskutecznie próbuje topić w kolejnych butelkach wódki. Zarabia na życie rzucając nożami w wędrownym cyrku. To cygańskie życie jeszcze pogłębia jego frustrację i osamotnienie. Gdy pewnego wieczoru pijany Aleksander wypuszcza z klatek dzikie zwierzęta, zostaje za to zwolniony. W dalszą drogę rusza już sam zdezelowanym autobusem. Na jego burcie maluje napis "Cyrk noża": chce jeździć po miasteczkach i tam dawać pokazy swoich talentów. Zdobyte na wojnie umiejętności walki przydają mu się z kolei, gdy niebawem na leśnym parkingu ratuje z rąk dwóch zbirów gwałconą prostytutkę Andżelę. Dziewczyna w rzeczywistości nazywa się Agnieszka i przystaje na propozycję zostania asystentką nożownika. Wkrótce dołącza do nich również "Młody" - mężczyzna wędrujący po kraju z akordeonem, smutny i zamknięty w sobie. "Młody" ratuje Rosjanina, gdy ten po pijanemu zostaje zaatakowany przez miejscowych, pobity i okradziony. Aleksander namawia go, by pojechał z nim i uatrakcyjniał występy swoją muzyką. Wędrowne trio nieźle sobie radzi, zbierając po miasteczkach komplety widzów. Między "Młodym" i Andżelą rodzi się nić sympatii, za to Rosjanin nadal widzi w dziewczynie tylko dziwkę, która pewnie przy pierwszej okazji go okradnie. Kiedy więc Andżela znika któregoś ranka, nawet nie jest zdziwiony. Ona jednak wraca niebawem, przyprowadzając ze sobą młodą francuską malarkę Elodie, której nieśpieszno wracać do Paryża. Aleksander zachłannie słucha opowieści przybyszki o tym mieście, które stanowi dla niego ucieleśnienie wszystkich marzeń. Chciałby kiedyś tam dotrzeć, występować w tej mekce artystów. Elodie wiąże się z Andżelą i odtąd też bierze udział w przedstawieniach, obsługując zdezelowany magnetofon. Podczas jednego z występów mistrz, chcąc podnieść temperaturę przedstawienia, zaprasza na estradę ochotnika z widowni. Zgłasza się młoda, ładna kobieta, Anna, i odważnie staje pod tablicą, w którą Aleksander rzuca nożami. Zaintrygowany nią Rosjanin zaprasza ją później na przyjęcie nad rzeką, potem zabiera na przejażdżkę łódką. Oboje zakochują się w sobie, lecz mężczyzna boi się tego uczucia. Wbrew woli swojej trupy postanawia opuścić przyjazne, pełne turystów miasteczko. Zrządzeniem losu właśnie wtedy psuje się autobus. Anna i Aleksander zostają kochankami. Dla niej to pierwsze w życiu uczucie. On pod wpływem tej miłości zaczyna robić sztuki, które do tej pory nigdy mu się nie udawały. Cyrk noży odnosi coraz większe sukcesy, zarobki rosną. Niestety, sielankę przerywa nagłe odejście Elodie, która zdecydowała się na powrót do Francji. Ania zaczyna się obawiać, że również Aleksander, który nie przestał myśleć o Paryżu, pewnego dnia ją porzuci. Nadzieje dziewczyny na wspólną przyszłość odżywają, gdy okazuje się, że jest w ciąży.