TVP Historia Wtorek, 04.08.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1693 - Dom Perignon odkrył szampana; 1873 - zmarł Hans Christian Andersen; 1919 - otwarto muzeum Augusta Rodina; 1944 - poległ Krzysztof Kamil Baczyński; 07:10 NAD NIEMNEM - ODC. 2/4 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1986 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Iwona Pawlak, Marta Lipińska, Adam Marjański, Janusz Zakrzeński, Edmund Fetting, Bożena Rogalska, Jacek Chmielnik, Michał Pawlicki, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Decówna, Ewa Wencel, Jan Prochyra, Zbigniew Bogdański Zygmunt Korczyński chciałby uczynić z Justyny swoją kochankę. Ona tymczasem zakochuje się, z wzajemnością, w Janku Bohatyrowiczu. Jej pierwsza wizyta w zaścianku staje się wielkim wydarzeniem; jedni okazują jej życzliwość, drudzy wylewają przed nią pretensje do dworu. Anzelm i Jan Bohatyrowiczowie prowadzą Justynę na grób legendarnych przodków rodu, Jana i Cecylii, a także mogiłę, w której leżą brat Benedykta Korczyńskiego i brat Anzelma Bohatyrowicza. Tymczasem Teofil Różyc prosi swoją kuzynkę Kirłową, by wybadała, czy Justyna zechciałaby go poślubić. 08:25 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ADAM POLAK, BOGUSŁAW KOŁACZ, KRZYSZTOF BLECHARCZYK Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Mielec 1 lipca, strajk w zakładach PZL. 08:45 HISTORIA POLSKI - RACHUNEK SUMIENIA - GODZINA ZERO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Bolesław Sulik Scenariusz: Bolesław Sulik Zdjęcia: Ryszard Janowski, Michał Jarosiński Fragmenty sztuki "Ziarno zroszone krwią" w reż. Kazimierza Kutza oraz dyskusja na temat decyzji o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Świadkiem wydarzeń jest Jan Nowak - Jeziorański, który ma własne wspomnienia i poglądy na Powstanie Warszawskie. Relacje i spory historyków Normana Davisa i Jana Ciechanowskiego, powstańca i żołnierza AK, który miał wtedy 14 lat, potraktowane zostały jak elementy narracji. Inne głosy weteranów są świadectwem nastrojów panujących w szeregach AK tuż przed wybuchem powstania. Materiały archiwalne, filmowe i fotograficzne, są uzupełnieniem wspomnień. 09:40 1920. WOJNA O WSZYSTKO - ODC. 1/20 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Paweł Krzeminski Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Program realizowany w studiu wirtualnym. Wokół rozmówców, na ścianach studia, rozgrywają się sceny batalistyczne zarejestrowane na archiwalnych filmach sprzed 100 lat. W trakcie rozmowy, w studiu pojawiają się holograficzne postaci bohaterów wydarzeń sprzed wieku, zarówno ze strony polskiej, jak i sowieckiej. Pierwszy odcinek cyklu poświęconego całościowej analizie wydarzeń wojny polsko - bolszewickiej, od jej początku na przełomie 1918/19 i agresji strony sowieckiej do podpisania i ratyfikowania Pokoju Ryskiego w 1921 r. Jesienią 1918 r, gdy kształtowały się dopiero zręby odrodzonego Państwa Polskiego, doszło do pierwszych starć z Ukraińcami w obronie Lwowa. Na północ od Galicji Wschodniej i Zachodniej Ukrainy znajdowały się bardzo silne oddziały niemieckiego Ober - Ost, od Białegostoku na południu do Kurlandii i Bałtyku na północy. Polska była otoczona przez duże siły niemieckie z trzech stron: z zachodu, od północy i ze wschodu. W celu ułożenia stosunków z Ober - Ostem, Józef Piłsudski przyjął niemieckiego posła hr. Harrego Kesslera - co bardzo nie podobało się opozycji, szczególnie ND i KNP - by omówić przemarsz powrotny niemieckiej armii z ominięciem ziem polskich. Tymczasem bolszewickie kierownictwo - Lenin, Trocki i Kamieniew - planuje wywołać rewolucję komunistyczną w Niemczech. Jedną z głównych przeszkód jest odradzająca się niepodległa Polska. W grudniu 1918 r. powstaje komunistyczna Robotnicza Partia Polski, będąca sowieckim przyczółkiem ideologicznym mającym przygotować grunt pod zdobycie i całkowite podporządkowanie naszego kraju na drodze do potencjalnie zrewoltowanych Niemiec i Francji. Ten zamysł był bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny sowiecko - polskiej. Omawiany w tym odcinku okres obejmuje m.in. wydarzenia: 31 X / 1 XI 1918 Ukraińska Rada Narodowa przejęła władzę we Lwowie 1 XI godz. 9.00 początek walk o Lwów, miasto zostało przedzielone linią frontu 2 XI polsko - ukraińska umowa dzieląca władzę w Przemyślu3/4 XI w nocy oddziały ukraińskie zajęły Przemyśl z wyjątkiem Zasania, początek walk o Przemyśl 9 XI z Krakowa wyjeżdża grupa San pod dowództwem płk. Juliana Stachiewicza - pierwsza polska odsiecz dla Lwowa 10 XI powrót Józefa Piłsudskiego z Magdeburga11 XI oddziały odsieczy Lwowa zaatakowały Ukraińców w Przemyślu, do 12 XI miasto przeszło całkowicie w polskie ręce 11 XI zawieszenie broni w Compiegne, ewakuacja wojsk Ober - Ostu; bolszewicy zawarli tajną umowę z Niemcami o przejmowaniu terytoriów opuszczanych przez wojska Ober - Ostu; 16XI powstanie Armii Zachodniej (Zachodnia Dywizja Strzelców) 11 XI obrońcy Lwowa rozluźnili okrążenie, zajmując szereg miejscowości podlwowskich 12 XI rozkaz Józefa Piłsudskiego ws. wzmocnienia ekspedycji wschodniogalicyjskiej 13 XI początek ukraińskiego szturmu Lwowa 14 XI intensywne ataki ukraińskie na Lwów 16 - 17 XI najbardziej zacięte walki o Lwów, obrońcom zaczęła kończyć się żywność i amunicja; jednak wszystkie ataki ukraińskie zostały odparte 17 XI Armia Zachodnia rusza w kierunku zachodnim 18 XI początek zawieszenia broni we Lwowie 19 XI koniec ewakuacji Niemców z Królestwa z wyjątkiem Suwalszczyzny i części Podlasia 19 XI o 9:00 z Przemyśla wyruszyła kolumna marszowa, czyli pociąg pancerny i pięć pociągów z posiłkami i zaopatrzeniem dla Lwowa; odsiecz dotarła do Lwowa 20 XI 20 XI do Warszawy przyjechał poseł republiki niemieckiej hr. Kessler, co było znakiem uznania niepodległości Polski przez Niemcy (jako pierwsze państwo) 20/21 XI polska odsiecz ruszyła do ataku na pozostającą w rękach Ukraińców część Lwowa 21 XI - dowództwo ukraińskie podjęło zaskakującą decyzję wycofania swoich oddziałów z miasta 21 XI zebrany w Sanoku oddział ochotników pod dowództwem płk. Swobody z Borysławia, Sanoka i Krosna ruszył do walki z ZURL (Maczek); tego samego dnia ruszył oddział odsieczy Lwowa z Zamościa 21/22 XI grupa ppłk. Tokarzewskiego dotarła do Lwowa, poprawiając sytuację obrońców i zmuszając wojska ZURL do wycofania się poza miasto 22 XI dekret powołujący Józefa Piłsudskiego na stanowisko Naczelnika Państwa 23 XI oddział płk. Swobody zdobył Ustrzyki 25 XI oddział płk. Swobody zdobył węzeł kolejowy w Chyrowie, miasto jednak przez następne dni wielokrotnie przechodziło z rąk do rak 10:00 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:50 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 6. WYSOKIE LOTY (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, nasi filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, chyba nigdy wcześniej nie obserwowanych. Spojrzeli świeżym okiem na spektakle natury zaliczane do najpiękniejszych w świecie. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. To dzieki niej mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. Wiosna w środkowej Francji. Wkrótce będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do naszego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. 12:00 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 13 ZWYCIĘSTWO BEZ WODZÓW Serial historyczny, 91 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Joanna Żółkowska, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Wirgiliusz Gryń, Jerzy Fedorowicz, Bogusław Sobczuk, Sławomira Łozińska, Marek Walczewski, Hanna Mikuć, Magdalena Wołłejko, Wojciech Alaborski, Włodzimierz Bednarski Zbliża się koniec I wojny światowej - niepodległość Polski jest coraz bardziej realna. W zaborze pruskim rozwija sie konsiracja. Frankowscy i Gieruszowie uczestniczą w tym ruchu. Wkrótce wybucha powstanie. Jednym z przywódców jest Wojciech Korfanty. W Poznaniu odbywają się wybory Polskiej Rady Ludowej i delegatów na sejm dzielnicowy. Michał Połturzycki pomaga Polakom w zdobyciu koszar i przystępuje do oddziałów powstańczych. Giną Bogumił i Katarzyna Frankowska. Przemówienie Korfantego pod ratuszem w Poznaniu, wywieszenie flagi z orłem. 13:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - EUGENIA, CESARZOWA FRANCUZÓW (EMPRESS EUGENIE) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Fascynująca opowieść filmowa o ostatniej francuskiej cesarzowej, żonie Napoleona III, pochodzącej ze znanej arystokratycznej rodziny z Andaluzji. Eugenia dożyła sędziwego wieku 94 lat, zmarła dopiero w roku 1920. Interesowała się sztuką i modą, była protoplastką turystyki uzdrowiskowej: to dzięki jej staraniom powstał francuski kurort w Biarritz. Kolekcjonerka drogiej biżuterii i wykwintnych sukien, uczestniczyła w wielu politycznych wydarzeniach XIX wieku: inauguracji Kanału Sueskiego, wojnie francusko - pruskiej 1870 roku. Do grona jej bliskich przyjaciół zaliczyć można brytyjską królow Wiktorię, a także wielu artystów, w tym Stendhala czy Prospera Merimee. Film ukazuje wszystkie ważne miejsca związane z życiem dworu trzeciego cesarstwa i aktywnością cesarzowej Eugenii. 15:35 MARZYCIELE - OJCIEC ZŁOTÓWKI Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Władysław Grabski (1874 - 1938) był ekonomistą, ministrem skarbu, dwukrotnie premierem (1920, 1923 - 25) i autorem reformy walutowej. Ukończył Szkołę Nauk Politycznych w Paryżu, studiował też historię i ekonomię na Sorbonie oraz agronomię w Hadze. Po studiach wrócił do rodzinnego majątku w zaborze rosyjskim i podjął nowatorską działalność rolniczą w swoim 520 - hektarowym gospodarstwie. Przez trzy kadencje (1905 - 12) był posłem ziemi łowickiej w rosyjskiej Dumie z ramienia Narodowej Demokracji. Występował na wiecach jako orędownik swobód politycznych i poprawy losu chłopów w Królestwie Polskim. Po zakończeniu I wojny światowej został delegatem na Konferencję Pokojową w Paryżu (obok Paderewskiego i Dmowskiego) odpowiedzialnym za sprawy ekonomiczne. Policzył, że Niemcy powinny zapłacić Polsce 20 mld marek w złocie za okupację ziem polskich podczas I wojny światowej. Po zamachu na Narutowicza (1922) zerwał z endecją. Jako premier rządu w 1923 roku podjął gruntowne reformy ekonomiczne państwa. W 1924 roku wyemitował nową walutę polski złoty. Po dymisji w 1925 roku poświęcił się pracy naukowej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. 16:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ARCHEOLOGIA W DIABELSKIM GNIEŹDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W Łańcucie intryguje nas historia dawna. Okres naszych zainteresowań zaczyna się w czasach Kazimierza Wielkiego. Przez dwieście pięćdziesiąt kolejnych lat swoją siedzibę miał tutaj ród Pileckich, zaś w roku 1586 pojawił się tu ktoś, kto budził trwogę w całej Rzeczpospolitej - Stanisław Stadnicki, który nabył majątek w Łańcucie od Anny Pileckiej z Sienawskich. Miejsce to określano potem w podaniach upiornym gniazdem diabła z Łańcuta. Wokół postaci Stadnickiego narosło wiele legend, a dla badacza sprowadzanie ich na ziemię nie jest sprawą łatwą. To, co nałożyła na nie wielowiekowa, wzbogacona wyobraźnią narracja, trzeba jak rdzę ze starożytnego miecza usunąć, by dobrać się do prawdy historycznej. Tak też od tego sezonu archeologicznego owo upiorne gniazdo to nie jakieś mityczne gdzieś. Dzięki badaniom geofizycznym spróbujemy ustalić dokładnie dawne położenie zamku Stadnickiego i granic jego majątku. 17:00 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ZBIGNIEW BUJAK, ZBIGNIEW JANAS Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Ursus, Zakłady Mechaniczne, strajk 1 lipca. 17:20 HISTORIA POLSKI - RUDY, ALEK, ZOŚKA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1996 Reżyseria: Benedykta Gliszczyńska Scenariusz: Barbara Wachowicz Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski, Wojciech Dębski Trzej przyjaciele, bohaterowie "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego. Jan Bytnar - Rudy. Młodzieniec szalenie inteligentny, o rozległych zainteresowaniach, geniusz matematyczny obdarzony niespotykanym talentem konstruktorskim; wbrew psedonimowi złocistowłosy. Maciej Aleksy Dawidowski - Alek. Chłopak niesłychanie wrażliwy, bardzo dobry, zawsze gotów nieść pomoc; wysoki, wysportowany, na zdjęciach wygląda jak brunet, ale jego piękne włosy były jasne i coś jasnego było w całej jego postaci. Tadeusz Zawadzki - Zośka: prawy, zdecydowany, odważny, urodzony wódz obdarzony charyzmą; bardzo przystojny, zawsze starannie ubrany, z charakterystycznym półuśmiechem na miłej twarzy. Ten pierwszy zmarł w kwietniu 1943 r. w wyniku obrażeń doznanych podczas przesłuchań w al. Szucha. Ten drugi zmarł tego samego dnia wskutek ran odniesionych w słynnej akcji pod Arsenałem, zorganizowanej, by wyrwać Rudego z rąk Niemców. Trzeci z przyjaciół zginął w kilka miesięcy później, ugodzony kulą w serce w czasie zdobywania niemieckiego posterunku granicznego w Sieczychach. Mieli zaledwie po 22 lata. Spoczywają pod brzozowymi krzyżami w kwaterze Szarych Szeregów na warszawskich Powązkach. Film opowiada o ich zbyt krótkim życiu i o tym, co ich ukształtowało. Na początku były to domy rodzinne, potem Liceum im. Batorego i 23. Warszawska Drużyna Harcerska - słynna "Pomarańczarnia", w której aktywnie działali. Dalej przedmiotem filmowej opowieści staje się czas wojny. Ciężka praca, studia na tajnej politechnice, nauka w szkole podchorążych, udział w akcjach Grup Szturmowych Szarych Szeregów, a także pierwsze miłości. I wreszcie chwile ostatecznych pożegnań. Autorki filmu wykorzystały zdjęcia archiwalne, zapiski i listy bohaterów, fotografie z rodzinnych albumów. Przed kamerą wspominają ich przyjaciele i przełożeni z Szarych Szeregów, siostry Rudego i Zośki i nieżyjąca już dziś matka Rudego - matula polskich harcerzy. 18:30 NAD NIEMNEM - ODC. 3/4 Serial obyczajowy, 56 min, Polska 1986 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Iwona Pawlak, Marta Lipińska, Adam Marjański, Janusz Zakrzeński, Edmund Fetting, Bożena Rogalska, Jacek Chmielnik, Michał Pawlicki, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Decówna, Ewa Wencel, Jan Prochyra, Zbigniew Bogdański Kirło i jego żona gorliwie swatają Różyca, ale Justyna patrzy na niego z obrzydzeniem. Pomaga Bohatyrowiczom w czasie żniw. Dowiaduje się, że matka Janka marzy o ślubie syna z bogatą sąsiadką, Jadwigą Domuntówną. Mimo to Justyna spędza coraz więcej czasu z Janem, a także Anzelmem. Ciotka Marta namawia ją na małżeństwo z Różycem, choć sama kiedyś popełniła błąd, odrzucając człowieka, którego kochała. Na wiadomość o zamiarach Różyca wobec Justyny Zygmunt Korczyński jedzie do Korczyna. Prosi dziewczynę o wybaczenie i przekonuje, że ich młodzieńcza miłość może się odrodzić. 19:35 1920. WOJNA O WSZYSTKO - ODC. 2/20 Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Paweł Krzeminski Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Program realizowany w studiu wirtualnym. Wokół rozmówców, na ścianach studia, rozgrywają się sceny batalistyczne zarejestrowane na archiwalnych filmach sprzed 100 lat. W trakcie rozmowy, w studiu pojawiają się holograficzne postaci bohaterów wydarzeń sprzed wieku, zarówno ze strony polskiej, jak sowieckiej. Drugi odcinek cyklu poświęconego całościowej analizie wydarzeń wojny polsko - bolszewickiej - od jej początku na przełomie 1918/19 i agresji strony sowieckiej, do podpisania i ratyfikowania Pokoju Ryskiego w 1921 r. W styczniu 1919 r, spod okolic Smoleńska ruszyła na zachód armia sowiecka, by zająć ziemie opuszczane przez okupacyjne wojska niemieckie Ober - Ostu. W Polsce powstają spontanicznie liczne formacje militarne mające charakter ochotniczy, które wspólnie z regularnymi oddziałami łączą się w Wojsko Polskie. Do pierwszych starć doszło na Wileńszczyźnie na przełomie grudnia 1918 i stycznia 1919 r. Wobec przeważających sił sowieckich Polacy musieli ustąpić i w tym rejonie przeszli do walk partyzanckich. Rozpoczęła się wojna, której nikt nie wypowiedział. W Polsce trwa gorączkowa dysputa polityczna nt. nowych granic odrodzonej Rzeczpospolitej. Niemcy opuszczający Ober - Ost faworyzują Sowietów kosztem Polaków. Jednak sytuacja zmienia się po wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Niemcom zależy na Wielkopolsce, wolą, by powstańcy zaangażowali się w walkach z Rosjanami, dlatego przystają na zawarcie Umowy Białostockiej, której ratyfikowanie zwiększa szanse sił polskich na froncie wschodnim. Armia powstańcza jednak zostaje przez to poważnie osłabiona, co Niemcy chcą wykorzystać, przechodząc do decydującej ofensywy. Sytuację uratował podczas Rozejmu w Trewirze marszałek Ferdynand Foch, stawiając Niemcom ultimatum: przerywacie ofensywę albo Siły Sprzymierzone wracają na froncie zachodnim do stanu wojny sprzed rozejmu w Compiegne 11 listopada 1918. Omawiany w tym odcinku okres obejmuje m.in. wydarzenia: 1 I 1919 bolszewicy powołali w Smoleńsku Białoruską SSR 1 I oddziały polskie zajęły Białą Podlaską opuszczoną przez Niemców 1 I powołanie grupy operacyjnej Bug pod dowództwem gen. Jana Romera z zadaniem przełamanie między Rawą Ruską, Żółkwią a Bugiem stojących sił nieprzyjacielskich, raptowne wpadnięcie na tyły oddziałów nieprzyjacielskich na północ i północny wschód od Lwowa, zniszczenie tychże, zawładnięcie linia kolejową Rawa Ruska - Żółkiew - Lwów 2 I bolszewicy zajęli Nową Wilejkę 2 I żandarmi zastrzelili członków misji bolszewickiego Czerwonego Krzyża 2/3 I wileński dworzec kolejowy w rękach Polaków 3 I bolszewicy utworzyli polski Rejwojensowiet 4 I pod Nową Wilejką oddziały Samoobrony wileńskiej stoczyły pierwszy bój z nadchodzącymi oddziałami armii bolszewickiej 4 I litewska Taryba zaprotestowała przeciw mianowaniu przez Polskę urzędników i przedstawicieli czynnych na terenach uznanych przez Tarybę za litewskie 4/5 I pucz Januszajtisa 5 I bolszewicy rozpoczęli bezpośredni atak na Wilno, o godz. 19.00 dowództwo Samoobrony Wileńskiej zdecydowało o wycofaniu się z miasta 8 I grupa Bug wyruszyła z Rawy Ruskiej 10 I gen. Anton Denikin objął naczelne dowództwo nad siłami zbrojnymi na południu Rosji, wkrótce rozpoczął ofensywę przeciw bolszewikom 10 I grupa Bug dotarła do Lwowa 12 I sowieckie naczelne dowództwo wydało Armii Zachodniej rozkaz rozpoznania w kierunku rzek Niemna i Szczary 15 I JP rozkazał częściowy pobór do wojska rocznika 1898 17 I bolszewicy zajęli Kowno 17 I JP w liście napisanym tego dnia: Niemcy bynajmniej nie są rozbici i współdziałają z bolszewikami i Polskę czeka konieczność wojny z tym sojuszem niemiecko - bolszewickim 19:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 22:30 KLUCZ DO WOJTYŁY WEDŁUG ŁUCZEWSKIEGO - SOLIDARNOŚĆ I MIŁOSIERDZIE Kameralne i studyjne (widowisko), 5 min, Polska, 2020 Scenariusz: Michał Łuczewski Wykonawcy: Michał Łuczewski (prowadzący) W ostatnim odcinku "Klucza do Wojtyły..." Michał Łuczewski mówi o dwóch słowach, dwóch wartościach, które miały szczególne znaczenie w życiu Karola Wojtyły. To Solidarność i Miłosierdzie. Już w 1969 roku, w dziele filozoficznym "Osoba i czyn", Wojtyła pisał o solidarności - solidarność potrzebuje głębi i tą głębią jest miłosierdzie. Kwestię miłosierdzia papież Jan Paweł II podjął już w drugiej encyklice "Dives in Misericordia". Potem kanonizował siostrę Faustynę Kowalską i otworzył Kościół na Kult Miłosierdzia Bożego. Wojtyła podkreślał, że właśnie solidarność i miłosierdzie są istotą miłości. 22:45 WOLNE MIASTO Dramat wojenny, 96 min, Polska, 1958 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Jan Józef Szczepański Zdjęcia: Władysław Forbert Muzyka: Andrzej Dobrowolski Aktorzy: Włodzisław Ziembiński, Kazimierz Wichniarz, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Śliwa, Bronisław Dardziński, Piotr Fronczewski, Hanna Zembrzuska, Jan Machulski, Irena Netto, Danuta Królska "Pierwszy polski film o wrześniu 1939 roku". Pod tym hasłem "Wolne miasto" ma zapewnione miejsce w annałach rodzimej kinematografii. Reżyser Stanisław Różewicz z obfitującego w dramatyczne wydarzenia pierwszego miesiąca II wojny światowej wybrał epizod rzadko eksponowany w podręcznikach historii. Obrona Poczty Gdańskiej nie pochłonęła wszak tylu ofiar, co walki o Westerplatte czy Warszawę. Nie miała też takiego polityczno - militarnego znaczenia, jak zmagania o Hel czy twierdzę Modlin. Trwała też znacznie krócej niż tamte, przełomowe bitwy. Jeśli jednak bliżej przyjrzeć się jej dziejom, odsłoni się skondensowany do minimum, ale przez to niesłychanie wyrazisty dramat grupy cywilów, którzy niczym dawni bohaterowie Żeromskiego do końca bronili z góry przegranej sprawy. Jaką bowiem szansę na zwycięstwo miał personel poczty wobec świetnie uzbrojonych, przeważających sił niemieckich? Pod względem gatunkowym "Wolne miasto" również otwiera w polskiej kinematografii nowy rozdział. Jest bowiem pierwszym rodzimym "reinscenizowanym dokumentem wojennym". Ten typ filmu wywodzi się w prostej linii z dokumentu, powstającego "na placu boju". Kinematografia europejska zna przykłady dzieł ważnych i wybitnych, realizowanych w tej konwencji. Recenzenci "Wolnego miasta" przywoływali na poparcie tej tezy takie filmy jak: "Bitwa o ciężką wodę" Mllera i Dreville'a, "Bitwę Stalingradzką" Pietrowa i "Ostatni akt" Pabsta. Mimo utyskiwań części krytyki "Wolne miasto" przyjęte zostało bardzo dobrze. Chwalono pracę aktorów i reżysera. Podobały się zdjęcia Władysława Forberta, zwłaszcza te ukazujące powolną wewnętrzną agonię Poczty, wstrząsanej wybuchami, targanej pociskami, wypełnionej ludzkim przerażeniem, poświęceniem i heroizmem. Fabuła filmu dzieli się na trzy części. Pierwsza opowiada o codziennym życiu przyszłych bohaterów. Ukazuje ich w pracy, w domu, na ulicy. Widz łatwo odnajduje w nich własne problemy, nadzieje, marzenia. Z drugiej jednak strony reżyser wyraźnie kreśli okoliczności poprzedzające dramat - napiętą sytuację w Gdańsku, coraz dokuczliwszą hitlerowską butę i agresywność. Atmosfera zagęszcza się, bliskość kataklizmu staje się wyczuwalna. Część druga to zapis rozpaczliwej walki nie tylko o obronę Poczty, ale o własną godność i honor. Kamera operuje głównie w gmachu oblężonego budynku. Jeśli go opuszcza, to tylko po to, by uprzytomnić widzowi beznadziejność położenia obrońców wrześniowej reduty. I wreszcie część trzecia - gorzki finał, w którym pozostali przy życiu pocztowcy z rękami na karku idą na stracenie pośród szyderstw i drwin swych pogromców. 00:30 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ARCHEOLOGIA W DIABELSKIM GNIEŹDZIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W Łańcucie intryguje nas historia dawna. Okres naszych zainteresowań zaczyna się w czasach Kazimierza Wielkiego. Przez dwieście pięćdziesiąt kolejnych lat swoją siedzibę miał tutaj ród Pileckich, zaś w roku 1586 pojawił się tu ktoś, kto budził trwogę w całej Rzeczpospolitej - Stanisław Stadnicki, który nabył majątek w Łańcucie od Anny Pileckiej z Sienawskich. Miejsce to określano potem w podaniach upiornym gniazdem diabła z Łańcuta. Wokół postaci Stadnickiego narosło wiele legend, a dla badacza sprowadzanie ich na ziemię nie jest sprawą łatwą. To, co nałożyła na nie wielowiekowa, wzbogacona wyobraźnią narracja, trzeba jak rdzę ze starożytnego miecza usunąć, by dobrać się do prawdy historycznej. Tak też od tego sezonu archeologicznego owo upiorne gniazdo to nie jakieś mityczne gdzieś. Dzięki badaniom geofizycznym spróbujemy ustalić dokładnie dawne położenie zamku Stadnickiego i granic jego majątku. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JEŃCY CZ 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego jeńcom.