TVP Historia Piątek, 07.08.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1856 - pierwsi polscy osadnicy w Australii; 1938 zmarł Konstanty Stanisławski, rosyjski reformator teatru; 1948 - pochwała tez niejakiego Łysenki - potępienie burżuazyjnej genetyki; 1991 - zmarła Kalina Jędrusik; 07:00 1920. WOJNA O WSZYSTKO - ODC. 4/20 Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Paweł Krzeminski Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Program realizowany w studiu wirtualnym. Wokół rozmówców, na ścianach studia, rozgrywają się sceny batalistyczne zarejestrowane na archiwalnych filmach sprzed 100 lat. W trakcie rozmowy, w studiu pojawiają się holograficzne postaci bohaterów wydarzeń sprzed wieku, zarówno ze strony polskiej, jak sowieckiej. Czwarty odcinek cyklu poświęconego całościowej analizie wydarzeń wojny polsko - bolszewickiej - od jej początku na przełomie 1918/19 i agresji strony sowieckiej, do podpisania i ratyfikowania Pokoju Ryskiego w 1921 r. Polska ofensywa na wschodzie posuwa się naprzód z sukcesami, zajmując kolejne tereny, osiągając linię starych okopów niemieckich z późnego lata 1915 r. Strona polska dysponowała większymi siłami, ponieważ bolszewicy wiele jednostek przerzucali na odcinki walki z armią białej Rosji. Polska przestała być dla Sowietów priorytetem na polu walki. Józef Piłsudski podejmuje decyzję o niewspieraniu sił białej Rosji. Kierując się polską racją stanu, nie popiera armii białych, słusznie przewidując, że po pokonaniu bolszewików Rosja przesunęłaby granice z Polską na linię, gdzie dawniej graniczyła z Królestwem Polskim. Omawiany w tym odcinku okres obejmuje m.in. wydarzenia: 8 V 1919 grupa gen. Józefa Lasockiego osiągnęła linię starych okopów niemieckich na odcinku Wiszniew - Smorgonie - jez. Narocz 9 V bolszewicy bezskutecznie atakowali w okolicach Podbrodzia 10 V oddziały polskie zajęły Smorgonie 12 V wyzwolenie Naliboków 13/14 V w nocy zaczęła się generalna polska ofensywa przeciw siłom ukraińskim na froncie od Prypeci po Karpaty 16 V wyzwolenie Święcian i Nowo - Święcian 16 V zajęcia Łucka, wojska URL nie stawiły oporu 17 V zdobycie Drohobycza 18 V JP udzielił wywiadu dziennikowi Journal de Geneve: - Nasi robotnicy są socjalistami, ale są też zaciekłymi Polakami, - Nie ma nic bardziej kompromitującego dla socjalizmu niż bolszewizm 19 V zdobycie Kamionki Strumiłowej 19 V JP rozmawiał z posłem brytyjskim Percy Wyndhamem. Oznajmił mu, że Lwów i Zagłębie Naftowe muszą zostać przy Polsce, a co do reszty Małopolski Wsch. , to decyzja zostanie pozostawiona konferencji pokojowej w Paryżu 20 V zdobycie Stryja i Brodów 22 V na Wołyniu wojska bolszewickie coraz bardziej zbliżały się do pozycji polskich, naciskając na wojska URL. Tego dnia bolszewicy zdobyli Równe, a rząd URL uciekł ze Zdołbunowa do Dubna 22 V odparte ataki bolszewickie w okolicy Święcian 24 V wojska rumuńskie wkroczyły na Pokucie, wypędzając stamtąd administrację ZURL; panika w rezydującym w Stanisławowie rządzie ZURL 25 V POW opanowuje Stanisławów - siedzibę rządu ZURL 27 V na wschód od Stanisławowa spotykają się oddziały polskie i rumuńskie, ofensywa polska w Galicji Wsch. osiągnęła swój cel i została zatrzymana na linii Brody - Załoźce - Złota Lipa 29 V zdobyto Stolin na Polesiu 31 V protesty mocarstw zach. ws ofensywy polskiej w Galicji Wsch; tego dnia poseł francuski Eugene Pralon złożył na ręce JP notę protestacyjną. Zarzucił Polsce lekceważenie Francji i Wlk. Brytanii oraz użycie niezgodnie z ustaleniami armii Hallera. JP odpowiedział, że chodziło o uzyskanie połączenia kolejowego z zachodem przez Rumunię wobec obstrukcji Niemiec; pod naciskiem Ententy polska ofensywa została wstrzymana, co wkrótce wykorzystały wojska ZURL, przechodząc do kontrofensywy 1 VI powstał front polsko - bolszewicki na Wołyniu 07:25 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 1/13 - POWRÓT Serial historyczny, 45 min, Polska 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Scenografia: Joanna Doroszkiewicz, Katarzyna Filimoniuk Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Lesław Żurek, Michał Żurawski, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Marek Lewandowski, Marek Kalita, Marcin Tyrol Serial historyczny z elementami sensacyjnymi "1920. Wojna i miłość" opowiada o jednym z najważniejszych okresów w dziejach Polski - o walce o niepodległość w 1920 r. Akcja rozpoczyna się w 1918 r. w pogrążonej chaosem Rosji, gdzie poznajemy głównych bohaterów - Bronka, Władka i Józefa. Bronek Jabłoński (Jakub Wesołowski) jest oficerem rosyjskiej armii. Wpada w ręce bolszewickiego oddziału dowodzonego przez okrutnego Tkaczenkę, ale udaje mu się zbiec. Władek Jarociński (Wojciech Zieliński) ze Śremu, żołnierz pruskiej armii i Józef Szymański (Tomasz Borkowski), matematyk ze Lwowa, oficer w austro - wegierskiej c. k. armii stają naprzeciw siebie w bitwie. Józefowi udaje się wyrwać z niemieckiego okrążenia. Władek, wbrew własnej woli, zostaje dezerterem. Wkrótce do uciekinierów dołącza Bronek. Całą trójkę zatrzymuje niemiecka żandarmeria. Trafiają do obozu internowania. 11 listopada 1918 r. przychodzi niepodległość. Trzej koledzy wyruszają w kierunku Warszawy. Los sprawia, że ich historie się przeplatają, a spotkania następują w najbardziej nieoczekiwanych okolicznościach. Młodzi ludzie, w tak dramatycznych czasach, wystawieni są na próbę odwagi i patriotyzmu. Czeka ich walka i zdrada, ale też miłość - nawet w tak trudnych latach można spotkać tę jedyną, która sprawi, że życie całkowicie się odmieni. W roli Marszałka Piłsudskiego zobaczymy Mirosława Bakę, w pozostałych rolach wystąpią m. in.: Karolina Chapko (Zosia), Monika Kwiatkowska - Dejczer (Jadwiga), Katarzyna Maciąg (Lulu), Lesław Żurek (Miecio), Karolina Nolbrzak (Pola), Michał Żurawski (Aleksander), Danuta Stenka (Teresa Olszyńska), Marek Bukowski (major Mikulicz), Eryk Lubos (Tkaczenko), Piotr Gąsowski (Lipman), Krzysztof Globisz (Lew Sribielnikow), Marek Kalita (porucznik Miłoszewski), Filip Garbacz (Leszek), Marcin Tyrol (ordynans Bocian), Ireneusz Czop (kapitan wywiadu), Małgorzata Puzio - Miękus (Sabina), Olgierd Łukaszewicz (Olszyński), Maciej Nawrocki (Teofil Olszyński), Marek Lewandowski (pułkownik sztabu generalnego), Jerzy Łapiński (Ambroży, ordynans we dworze), Tomasz Sobczak (dowódca pułku), Piotr Sobczak (Szpilman), Jagoda Pietruszkówna (Szczepanowa), Andrzej Mastalerz (Szczepan). 08:20 TWARZE SOLIDARNOŚCI - MARIAN KRÓL, JAN LEŚNIAK, URSZULA RADEK Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Świdnik, strajk 8 - 12 lipca, zakłady WSK. 08:40 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE WARSZAWSKIE W DOKUMENTACH Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1994 Scenariusz: Witold Zadrowski Muzyka: Eugeniusz Rudnik Wykonawcy: Władysław Kowalski, Władysław Kowalski, Tomasz Marzecki Witold Zadrowski przedstawia film oparty na dokumentach w większości dotąd nieznanych, dotyczących Powstania Warszawskiego i działań polityków, które z tamtymi wydarzeniami były związane. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:40 DIALOG - ŻYCIE ZAPISANE W LISTACH Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Justyna Syrek, Wojciech Kursa Scenariusz: Justyna Syrek Zdjęcia: Wojciech Kursa Filmowa opowieść o wyjątkowych, poruszających listach, które św. Jan Paweł II pisał do benedyktyńskiego mnicha, o. Leona Knabita. Ich korespondencja odbywała się regularnie od 28 października 1978 roku, czyli od pierwszego miesiąca pontyfikatu do 17 lutego 2005 roku. Pisali do siebie o sytuacji w Polsce, w polskim Kościele, na świecie, a także o zwykłych, prostych, codziennych sprawach. Listy odkrywają mistyczny świat, w którym autorzy nie odrywają się od spraw ziemskich, a w codziennej walce wspierają siebie słowem i modlitwą. Każdy list zawierał myśl, która nie traci nawet dzisiaj na aktualności i świadczy o prorockim myśleniu św. Jana Pawła II. Telewizja Polska jako pierwsza upublicznia treść tej niezwykłej korespondencji. 12:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 3/13 Serial wojenno - sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Marzec 1945 r. Do ośrodka szkoleniowego cichociemnych w Szkocji przyjeżdża tajemnicza Joanna, która poszukuje majora Andrzeja Czernego. Nakazuje mu pojechać do willi wywiadu brytyjskiego w Duxford. Czerny usiłuje protestować, gdyż rozkaz nie pochodzi od jego przełożonych, ale Joanna oświadcza, że są sprawy, o których przełożeni nie chcą wiedzieć. W Duxford Czerny poznaje kmdr. Compiegne'a, Amerykanina, dowódcę specjalnej grupy wywiadu, która ma poszukiwać niemieckich kryptologów i szyfrów. W zamku Czocha szef kryptologów, profesor Kunze, rozzłoszczony, że Globcke tak długo nie pozwala Jorgowi podjąć pracy, zmusza szefa bezpieczeństwa do wystawienia przepustki do tajnej strefy zamku. Jorg poznaje "Aparat" - niezwykłą maszynę łamiącą radzieckie szyfry jednorazowe, uchodzące za całkowicie pewne. Jednakże maszyna źle funkcjonuje. Wraz z Kerstin Nowolk oboje mają znaleźć błąd. 12:55 EWUŚKA, WRÓCIŁAŚ! Reportaż, 25 min, Polska, 2006 Scenariusz: Sławomir Koehler, Włodzimierz Frąckiewicz Reportaż przedstawia drogę uczestników Powstania Warszawskiego, którzy przedostawali się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia, w końcu września 1944 roku. Tragiczna droga od ul. Szustra, pod ulicą Dworkową, gdzie Niemcy przygotowali zasadzkę, aż do Wilczej, gdzie z siedemdziesięciu wchodzących do kanałów zostało tylko trzech. Wśród nich był autor scenariusza filmu "Kanał" Jerzy Stefan Stawiński. Opisuje on wędrówkę kanałami, konfrontując wspomnienia z filmem, w którym przedstawiona rzeczywistość prawie nie różni się od jego osobistych przeżyć. 13:30 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 14:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PROWANSJA (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Prowansja to niezwykle ciekawy region Francji. Liliowe pola lawendy, kobaltowe niebo, podmuch mistralu i upojne zapachy działają na zmysły jej mieszkańców i gości. Podróżni cenią Prowansję za gaje oliwne, wspaniałe zabytki i malownicze winnice, a także - za styl życia. Od Verdon po Mont Ventoux, od Forcalquier po Luberon - Prowansja to miejsce spotkań z niezwykłymi ludźmi, z kulturą i z historią. Wiosną powietrze przesycone jest wonią ziół. Kamienne domy pięknie wtapiają się w skaliste tło. Stoimy u bram Prowansji, krainy, która zapada w serce i cieszy oczy. Wąskie uliczki, stare domy, szum fontanny... w miasteczkach takich, jak to, życie płynie leniwie. Można usiąść na placu w cieniu drzewa oliwnego albo na schodkach kościoła. Każdy zakątek jest piękny i pełen harmonii. 16:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAMORDOWANY POMNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zamordowany pomnik Do Komorowa zaglądamy mniej więcej co pół roku i zawsze przecieramy oczy ze zdumienia. To co było smutna oazą zapomnienia, wygląda dziś imponująco. Mowa tu o odnowionej galerii pomników znajdujących się w miejscowym parku. Galeria ta ma pewna bolesną szczerbę. Gdy w 1944 roku weszli tu Sowieci i ujrzeli rzeźbę zatytułowaną Batory pod Pskowem, sięgnęli po materiały wybuchowe. Niedawno okazało się jednak, że fragmenty zniszczonego pomnika udało się odnaleźć. Teraz pojawił się pomysł przywrócenia rzeźby do życia Wykorzystać każdą szansę Kolejna opowieść to kolejna próba zmierzenia się z tajemnicą miejsca pochówku majora Henryka Dobrzańskiego Hubala. Mierzymy się z tym wspólnie z kolegami ze Stowarzyszenia Wizna 39. W tym przypadku uparcie po zasypaniu każdego nieudanego wykopu decydujemy się iść dalej. Dziś kolejny raz podążamy śladem Hubala, licząc na to, że nawet w razie kolejnej porażki znajdzie się nowa wskazówka, która przybliży nas do prawdy. 17:25 TWARZE SOLIDARNOŚCI - LECH CIĘŻKI, TADEUSZ BEDNARSKI Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Lublin, strajk 11 - 14 lipca, Fabryka Samochodów Ciężarowych Polmo im. Bolesława Bieruta. 17:45 HISTORIA POLSKI - CUDZOZIEMCY W POWSTANIU WARSZAWSKIM Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2019 "Cudzoziemcy w Powstaniu Warszawskim" w reż. Małgorzaty Bramy to pierwsza w Polsce produkcja poświęcona obcokrajowcom, którzy pomagali powstańcom warszawskim w walce z okupantem. Zdjęcia do filmu realizowano m.in. w Pałacu Branickich oraz Starej Papierni w Konstancinie - Jeziornie. To dokument, w którym sceny fabularne przeplatają się z wywiadami z powstańcami. Na ekranie zobaczymy m.in. Emilię Krakowską, Krzysztofa Dracza oraz Jerzego Rogalskiego. W filmie występują również obcokrajowcy Słowacy i Gruzini. 18:30 1920. WOJNA O WSZYSTKO - ODC. 5/20 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Paweł Krzeminski Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Program realizowany w studiu wirtualnym. Wokół rozmówców, na ścianach studia, rozgrywają się sceny batalistyczne zarejestrowane na archiwalnych filmach sprzed 100 lat. W trakcie rozmowy, w studiu pojawiają się holograficzne postaci bohaterów wydarzeń sprzed wieku, zarówno ze strony polskiej, jak sowieckiej. Piąty odcinek cyklu poświęconego całościowej analizie wydarzeń wojny polsko - bolszewickiej - od jej początku na przełomie 1918/19 i agresji strony sowieckiej, do podpisania i ratyfikowania Pokoju Ryskiego w 1921 r. Polacy dochodzą do Bobrujska, zdobywając po drodze Mińsk białoruski. Józef Piłsudski z końcem lata wstrzymuje ofensywę, by nie wspierać białych Rosjan mających w tym czasie przewagę nad bolszewikami. Strona polska podejmuje w Białowieży rozmowy z Julianem Marchlewskim, wysłannikiem Lenina, który dał do zrozumienia, że może przerwać działania Sowietów na froncie walki z polską armią. Podczas negocjacji w Białowieży strona polska dążyła przede wszystkim do uwolnienia zakładników i jeńców z rąk sowieckich. Rozmowy trwają długo, aż do zimy 1919/20. Z czasem strona sowiecka zaczyna się coraz bardziej radykalizować, wraz ze sprzyjającym układem sił na froncie walki z armią białej Rosji. Bolszewicy zdobywają wielką przewagę nad cofającym się w bezładzie przeciwnikiem. Omawiany w tym odcinku okres obejmuje m.in. wydarzenia: VII 1919 Józef Piłsudski wysłał do gen. Denikina misję gen. Aleksandra Karnickiego, który potwierdził negatywny stosunek białych do polskiej niepodległości VII początek formalnych negocjacji polsko - bolszewickich 1 VII zdobycie Wilejki, wstęp do zdobycia Mołodeczna 1 - 4 VII walki o Mołodeczno i jego zdobycie (4VII) 3 VII Denikin wydał rozkaz ofensywy na Moskwę 6 VII zdobycie Hancewicz na Polesiu 7 VII zdobycie Łunińca przez 9. DP 10 VII JP rozmawiał z wiceministrem SZ Władysławem Skrzyńskim nt. stosunku do białych Rosjan. Treść rozmowy Skrzyński opisał w liście do I. Paderewskiego: Naczelnik Państwa coraz bardziej przychyla się do zdania, iż układ z Rosją, na mocy którego zarysowane byłyby granice terytoriów bezsprzecznie polskich z jednej strony, a bezsprzecznie rosyjskich z drugiej strony, byłby korzystny, o ile by zostawił szeroką zonę pomiędzy tymi dwoma granicami, która mogłaby podlec okupacji wojskowej i propagandzie polskiej 12 VII zdobycie Łachwy na Polesiu 14 VII dowództwo naczelne UHA podjęło decyzję opuszczenia Galicji i ewakuacji za Zbrucz 15 VII wojska polskie ponownie zajęły Tarnopol 17 VII wyparcie wojsk ZURL za Zbrucz, koniec wojny polsko - ukraińskiej 19 VII odparte ataki bolszewickie na Mołodeczno i Wilejkę 20 VII w Białowieży rozpoczęły się tajne rozmowy między wysłannikiem Lenina J. Marchlewskim a przedstawicielem rządu polskiego J. Osmołowskim, nt. zawieszenia broni i ewentualnego pokoju 26 VII WP wkroczyło do opuszczonego przez Niemców Augustowa 28 VII kolejne ataki bolszewickie na Wilejkę 5/6 VIII w nocy oddziały Grupy Poleskiej zdobyły Słuck 6 VIII kawaleria polska zajęła Nieśwież, zdobyte też Kleck i Mir 8 VIII zdobycie Mińska 8 VIII ruszyła ofensywa na Wołyniu 9 VIII 4. DP zdobyła Krzemieniec i Dubno 10 VIII zdobycie Kojdanowa i Stołpców 10 VIII kozacy gen. Mamontowa z armii Denikina wdarli się na głębokie tyły bolszewików i zajęli Tambów 13/14 VIII zajęcie Równego 16 VIII zajęcie Ostroga 18 VIII JP zgodził się na udzielenie akredytacji posła rządu Kołczaka 18 VIII kawaleria polska zdobyła Zasław na Wołyniu 20 VIII zlikwidowano bolszewicki przyczółek mostowy w Borysowie 23 VIII powstanie sejneńskie przedwczesne, wbrew woli JP; zaalarmowało władze litewskie przeciw kowieńskiej POW 24 VIII Niemcy opuścili Suwałki, razem z nimi ewakuowały się miejscowe władze litewskie, wkroczenie oddziałów polskich 25 - 27 VIII ciężkie walki o Sejny 27/28 VIII aresztowania na Litwie kowieńskiej; POW - uniemożliwienie propolskiego przewrotu w Kownie 28 - 29 VIII zdobycie Bobrujska przez Grupę gen. Konarzewskiego; ważną rolę odegrały czołgi marki Renault 30 VIII zdobycie Olewska 31 VIII armia Denikina wyparła wojska URL z Kijowa i Odessy (łamiąc umowę o wzajemnych stosunkach) 18:50 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 2/13 - POCZĄTEK Serial historyczno-wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Marzec 1920 r. Władek przenosi się do garnizonu położonego we wschodniej części Mazowsza. Tam poznaje właścicieli pobliskiego majątku w Dąbrówce, państwa Olszyńskich i ich dzieci, świetnego jeźdźca Teofila i piękną, choć wyniosłą Zosię. Bronek dzięki przyjaźni z Mieciem, człowiekiem wątpliwej reputacji, poznaje świat warszawskiej cyganerii, zakochuje się w artystce kabaretowej Lulu. Pensja oficera nie wystarcza jednak na wystawne życie, zapożycza się u Miecia, a ten zamiast zwrotu długu, proponuje wspólny interes. Józef w sztabie wywiadu poznaje nowo przyjętą sekretarkę szefa, Jadwigę. Zakochuje się w niej. Aleksander, komisarz polityczny bolszewickiego oddziału pod komendą Tkaczenki, zaprowadza rewolucyjne porządki w białoruskich wsiach. 20:00 POLSKIE 100 LAT - EMIGRACJA 1957 - 1989 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Emigracja polska w latach 1957 - 1989 w istocie była emigracją polityczną. Nawet ewidentne motywy ekonomiczne wyjazdu z kraju były przede wszystkim radykalną odmową życia w ustroju komunistycznym i państwie PRL. Głównymi ośrodkami polskiej emigracji politycznej były przede wszystkim: Anglia, Stany Zjednoczone i Francja. W Londynie nadal urzędował Polski Rząd na uchodźctwie, w Nowym Jorku i Chicago rósł w siłę Kongres Polonii Amerykańskiej, próbując wpływać na amerykańską politykę wobec Związku Sowieckiego i Europy środkowo - wschodniej. W Paryżu zaś Instytut Literacki Jerzego Giedroycia wydawał miesięcznik Kultura, Zeszyty Historyczne i książki, które kształtowały niezależną myśl polityczną na emigracji i powoli przenikały do "zniewolonego kraju". W wyniku antysemickiej nagonki w marcu 68 roku zorganizowanej przez władze PRL, w ramach wewnętrznych, partyjnych porachunkach, opuściło Polskę lub zmuszonych zostało do wyjazdu ok. 15 tysięcy w przeważającej mierze polskich Żydów. Część z nich podjęła się działalności emigracyjnej na rzecz wolnej i demokratycznej Polski. Po ogłoszeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku, dynamiczne działania podjęły rozproszone środowiska emigracji solidarnościowej, które mobilizowały i organizowały polityczne, związkowe, logistyczne i finansowe wsparcie dla podziemnej "Solidarności" i "społeczeństwa obywatelskiego", które pomimo "stanu wojennego" i represyjnej peerelowskiej stabilizacji nie wyparło się marzenia o suwerennej, niepodległej Rzeczpospolitej. Środowiska te zwracały również uwagę międzynarodowej opinii na represje i rozwój wydarzeń w kraju. Dzięki powszechnie słuchanym w Polsce rozgłośniach: przede wszystkim Radia Wolna Europa, ale również Głosu Ameryki, BBC czy Radia France Internationale, w których zatrudnieni byli przedstawiciele emigracji politycznej, wolna myśl i wiarygodna informacja szeroko trafiała do polskich słuchaczy w kraju, walnie osłabiając monopol informacyjny władzy komunistycznej i w ten sposób przyczyniając się do odzyskania przez Polskę niepodległości. 20:35 MATYLDA (MATILDA) Film kostiumowy, historyczny, 104 min, Niemcy/Rosja 2017 Reżyseria: Aleksiej Uczitiel scenariusz: Aleksandr Tieriechow Aktorzy: Michalina Olszańska, Lars Eidinger, Luise Wolfram Historia tytułowej Matyldy, rosyjskiej tancerki polskiego pochodzenia, występującej na scenach Petersburga i Moskwy, którą łączyły bliskie związki z carewiczem Mikołajem, przyszłym carem Rosji. Spotkali się w 1890 roku. On miał wówczas 22 lata, ona 18 lat i kończyła właśnie szkołę baletową. Początkowa fascynacja przerodziła się w płomienny romans. Ich związek przetrwał kilka lat, do koronacji Mikołaja w 1896 r. i jego ślubu z Aleksandrą Fiodorowną. Premiera "Matyldy" odbyła się 23 października 2017 roku w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jeszcze przed swoją premierą film wywołał skandal w Rosji. Różnymi sposobami próbowano zablokować pierwszy pokaz. Zdaniem wielu film obraża bowiem uczucia religijne i hańbi pamięć rosyjskiego cara, którego wraz z rodziną zamordowali bolszewicy w 1918 r. Po upadku komunizmu car Mikołaj II został kanonizowany na świętego cerkwi prawosławnej. W roli Matyldy wystąpiła polska aktorka, skrzypaczka i wokalistka, Michalina Olszańska (rocznik 1992), która grała m.in. u Władysława Pasikowskiego w thrillerze szpiegowskim "Jack Strong", w "Córkach dancingu" Agnieszki Smoczyńskiej i "Anatomii zła" Jacka Bromskiego, a także w dramacie biograficznym "Ja, Olga Hepnarova", w koprodukcji Czechy/Francja/Polska/Słowacja. 23:10 SZEROKIE TORY - PLAC CZERWONY Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Pierwszy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu towarzyszy z kamerą 57 - letniemu Aleksandrowi Karbyszewowi, który od kilkunastu lat codziennie wciela się w postać wodza bolszewickiej rewolucji, Włodzimierza Lenina. W centrum Moskwy, na placu Maneżowym, przylegającym do placu Czerwonego, w przebraniu pozuje do zdjęć. Oczywiście robi to za pieniądze, bo jak sam mówi: "teraz mamy kapitalizm i za wszystko trzeba płacić"!. Na jego uderzające podobieństwo do Lenina zwrócili Karbyszewowi uwagę koledzy, a on postanowił wykorzystać daną mu przez los szansę. Miał trzydzieści kilka lat, kiedy porzucił pracę w Taszkiencie w fabryce futer i jako wódz rewolucji ruszył na podbój Moskwy. Jest w stolicy doskonale znany, jedni go podziwiają, ale są i tacy, którzy nienawidzą. Aleksander Karbyszew zaczyna dzień od niewielkiej w sumie charakteryzacji, potem jedzie na plac metrem (oczywiście jest przepuszczany przez bramkę bez biletu). "Lenin" zjawia się tu około południa i zostaje aż do wieczora, z krótką przerwą na gorącą kawę. Dopiero po skończonej pracy je kolację zakrapianą kieliszkiem czystej wódki, bo granie wodza według niego to stresujące zajęcie. Chętnych do sfotografowania się z "Leninem" nie brakuje, ale Karbyszew nie chce powiedzieć, ilu ma klientów, by nie zdradzać swoich zarobków. Kiedyś Zachód kusił go znacznie większymi pieniędzmi, ale nie skorzystał z tej propozycji. W Szwajcarii jest kawiarnia - bistro, do której Lenin wpadał na piwo. Nadal jest tam jego ulubiony stolik, przy którym teraz mógłby zasiadać sobowtór wodza, ale Karbyszew wolał pozostać w ojczyźnie. Nadal można go więc spotkać na placu Maneżowym. Nie ma jednak prawa wstępu w przebraniu na plac Czerwony, nie mówiąc już o robieniu tam zdjęć. To dla wielu święte miejsce, tu znajduje się mauzoleum Lenina, w którym wódz spoczywa od 1924 roku. Ekipa telewizyjna towarzyszy Aleksandrowi Karbyszewowi przez cały dzień, podpatruje go przy pracy, rejestruje jego rozmowy z przypadkowymi przechodniami na temat Lenina, obecnej sytuacji w kraju i w ogóle nowej rosyjskiej rzeczywistości. Do swojego niewielkiego pokoju z kuchnią bohater dokumentu wraca dopiero o dziesiątej wieczorem. Jako wychowanek domu dziecka na Uralu nigdy nie zaznał luksusów, nadal więc żyje bardzo skromnie, choć mógłby sobie pozwolić na znacznie więcej. Co miesiąc część zarobionych pieniędzy przeznacza dla wychowanków swego dawnego sierocińca, wspomaga też cerkiew w miasteczku, gdzie przyszedł na świat. Na zakończenie Barbara Włodarczyk zadaje jeszcze Karbyszewowi dwa pytania: Co jego zdaniem czeka Rosję? I czy kraj potrzebuje nowego Lenina? 23:40 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - DOMINACJA BRUCE’A ODC. 1/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Neil Oliver, Darren Mitchell, Hannah Young Dawne szkockie klany to owiani legendą, jedni z najsłynniejszych wojowników w historii. To dzikie plemiona ukształtowane przez surowe i niedostępne góry i doliny Szkocji. W tej fascynującej serii widzowie będą mogli poznać opowieści o bohaterstwie i niegodziwości kultowych postaci Szkocji: Roberta Bruce ’a czy Mary, królowej Szkotów. Widzowie dowiedzą się, jak zjednoczone klany pokonały największą potęgę militarną Europy, by zdobyć niepodległość Szkocji i jak wykorzystały swoje wpływy, aby obalić władców i zmienić bieg historii. To prawdziwa szkocka gra o tron: epicka walka o władzę, opowiedziana z punktu widzenia zwaśnionych klanów. Odc. 1 Supremacja Bruce'a. Neil Oliver ujawnia, jak Robert Bruce wykorzystał władzę klanów, aby zdobyć niepodległość Szkocji. 00:40 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAMORDOWANY POMNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zamordowany pomnik Do Komorowa zaglądamy mniej więcej co pół roku i zawsze przecieramy oczy ze zdumienia. To co było smutna oazą zapomnienia, wygląda dziś imponująco. Mowa tu o odnowionej galerii pomników znajdujących się w miejscowym parku. Galeria ta ma pewna bolesną szczerbę. Gdy w 1944 roku weszli tu Sowieci i ujrzeli rzeźbę zatytułowaną Batory pod Pskowem, sięgnęli po materiały wybuchowe. Niedawno okazało się jednak, że fragmenty zniszczonego pomnika udało się odnaleźć. Teraz pojawił się pomysł przywrócenia rzeźby do życia Wykorzystać każdą szansę Kolejna opowieść to kolejna próba zmierzenia się z tajemnicą miejsca pochówku majora Henryka Dobrzańskiego Hubala. Mierzymy się z tym wspólnie z kolegami ze Stowarzyszenia Wizna 39. W tym przypadku uparcie po zasypaniu każdego nieudanego wykopu decydujemy się iść dalej. Dziś kolejny raz podążamy śladem Hubala, licząc na to, że nawet w razie kolejnej porażki znajdzie się nowa wskazówka, która przybliży nas do prawdy. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.