TVP Historia Poniedziałek, 10.08.2020 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1675 - powstało Królewskie Obserwatorium w Greenwich; 1808 - zmarł Jan Chrzciciel Albertrandi; 1898 - urodził się Tadeusz Dołęga - Mostowicz; 1927 - początek wykuwania postaci prezydentów USA w Rushmore; 06:55 1920. WOJNA O WSZYSTKO - ODC. 5/20 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik, Paweł Krzeminski Wykonawcy: Piotr Gursztyn (prowadzący) Program realizowany w studiu wirtualnym. Wokół rozmówców, na ścianach studia, rozgrywają się sceny batalistyczne zarejestrowane na archiwalnych filmach sprzed 100 lat. W trakcie rozmowy, w studiu pojawiają się holograficzne postaci bohaterów wydarzeń sprzed wieku, zarówno ze strony polskiej, jak sowieckiej. Piąty odcinek cyklu poświęconego całościowej analizie wydarzeń wojny polsko - bolszewickiej - od jej początku na przełomie 1918/19 i agresji strony sowieckiej, do podpisania i ratyfikowania Pokoju Ryskiego w 1921 r. Polacy dochodzą do Bobrujska, zdobywając po drodze Mińsk białoruski. Józef Piłsudski z końcem lata wstrzymuje ofensywę, by nie wspierać białych Rosjan mających w tym czasie przewagę nad bolszewikami. Strona polska podejmuje w Białowieży rozmowy z Julianem Marchlewskim, wysłannikiem Lenina, który dał do zrozumienia, że może przerwać działania Sowietów na froncie walki z polską armią. Podczas negocjacji w Białowieży strona polska dążyła przede wszystkim do uwolnienia zakładników i jeńców z rąk sowieckich. Rozmowy trwają długo, aż do zimy 1919/20. Z czasem strona sowiecka zaczyna się coraz bardziej radykalizować, wraz ze sprzyjającym układem sił na froncie walki z armią białej Rosji. Bolszewicy zdobywają wielką przewagę nad cofającym się w bezładzie przeciwnikiem. Omawiany w tym odcinku okres obejmuje m.in. wydarzenia: VII 1919 Józef Piłsudski wysłał do gen. Denikina misję gen. Aleksandra Karnickiego, który potwierdził negatywny stosunek białych do polskiej niepodległości VII początek formalnych negocjacji polsko - bolszewickich 1 VII zdobycie Wilejki, wstęp do zdobycia Mołodeczna 1 - 4 VII walki o Mołodeczno i jego zdobycie (4VII) 3 VII Denikin wydał rozkaz ofensywy na Moskwę 6 VII zdobycie Hancewicz na Polesiu 7 VII zdobycie Łunińca przez 9. DP 10 VII JP rozmawiał z wiceministrem SZ Władysławem Skrzyńskim nt. stosunku do białych Rosjan. Treść rozmowy Skrzyński opisał w liście do I. Paderewskiego: Naczelnik Państwa coraz bardziej przychyla się do zdania, iż układ z Rosją, na mocy którego zarysowane byłyby granice terytoriów bezsprzecznie polskich z jednej strony, a bezsprzecznie rosyjskich z drugiej strony, byłby korzystny, o ile by zostawił szeroką zonę pomiędzy tymi dwoma granicami, która mogłaby podlec okupacji wojskowej i propagandzie polskiej 12 VII zdobycie Łachwy na Polesiu 14 VII dowództwo naczelne UHA podjęło decyzję opuszczenia Galicji i ewakuacji za Zbrucz 15 VII wojska polskie ponownie zajęły Tarnopol 17 VII wyparcie wojsk ZURL za Zbrucz, koniec wojny polsko - ukraińskiej 19 VII odparte ataki bolszewickie na Mołodeczno i Wilejkę 20 VII w Białowieży rozpoczęły się tajne rozmowy między wysłannikiem Lenina J. Marchlewskim a przedstawicielem rządu polskiego J. Osmołowskim, nt. zawieszenia broni i ewentualnego pokoju 26 VII WP wkroczyło do opuszczonego przez Niemców Augustowa 28 VII kolejne ataki bolszewickie na Wilejkę 5/6 VIII w nocy oddziały Grupy Poleskiej zdobyły Słuck 6 VIII kawaleria polska zajęła Nieśwież, zdobyte też Kleck i Mir 8 VIII zdobycie Mińska 8 VIII ruszyła ofensywa na Wołyniu 9 VIII 4. DP zdobyła Krzemieniec i Dubno 10 VIII zdobycie Kojdanowa i Stołpców 10 VIII kozacy gen. Mamontowa z armii Denikina wdarli się na głębokie tyły bolszewików i zajęli Tambów 13/14 VIII zajęcie Równego 16 VIII zajęcie Ostroga 18 VIII JP zgodził się na udzielenie akredytacji posła rządu Kołczaka 18 VIII kawaleria polska zdobyła Zasław na Wołyniu 20 VIII zlikwidowano bolszewicki przyczółek mostowy w Borysowie 23 VIII powstanie sejneńskie przedwczesne, wbrew woli JP; zaalarmowało władze litewskie przeciw kowieńskiej POW 24 VIII Niemcy opuścili Suwałki, razem z nimi ewakuowały się miejscowe władze litewskie, wkroczenie oddziałów polskich 25 - 27 VIII ciężkie walki o Sejny 27/28 VIII aresztowania na Litwie kowieńskiej; POW - uniemożliwienie propolskiego przewrotu w Kownie 28 - 29 VIII zdobycie Bobrujska przez Grupę gen. Konarzewskiego; ważną rolę odegrały czołgi marki Renault 30 VIII zdobycie Olewska 31 VIII armia Denikina wyparła wojska URL z Kijowa i Odessy (łamiąc umowę o wzajemnych stosunkach) 07:25 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 2/13 - POCZĄTEK Serial historyczny, wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Marzec 1920 r. Władek przenosi się do garnizonu położonego we wschodniej części Mazowsza. Tam poznaje właścicieli pobliskiego majątku w Dąbrówce, państwa Olszyńskich i ich dzieci, świetnego jeźdźca Teofila i piękną, choć wyniosłą Zosię. Bronek dzięki przyjaźni z Mieciem, człowiekiem wątpliwej reputacji, poznaje świat warszawskiej cyganerii, zakochuje się w artystce kabaretowej Lulu. Pensja oficera nie wystarcza jednak na wystawne życie, zapożycza się u Miecia, a ten zamiast zwrotu długu, proponuje wspólny interes. Józef w sztabie wywiadu poznaje nowo przyjętą sekretarkę szefa, Jadwigę. Zakochuje się w niej. Aleksander, komisarz polityczny bolszewickiego oddziału pod komendą Tkaczenki, zaprowadza rewolucyjne porządki w białoruskich wsiach. 08:40 TWARZE SOLIDARNOŚCI - LECH CIĘŻKI, TADEUSZ BEDNARSKI Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Lublin, strajk 11 - 14 lipca, Fabryka Samochodów Ciężarowych Polmo im. Bolesława Bieruta. 09:00 HISTORIA POLSKI - MÓJ KANAŁ Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Film dokumentalny Sławomira Koehlera o młodych uczestnikach powstania warszawskiego, którzy podjęli ryzyko walki w desancie kanałowym ze Starówki do Śródmieścia, poprzez Plac Bankowy, gdzie wielu z nich zginęło. W filmie wystąpili: Halina Dudzik - Jędrzejewska ps. Sławka sanitariuszka batalionu Miotła ze zgrupowania Radosław, która opowie o swoich ostatnich chwilach przed godziną W i desancie kanałowym, Roman Staniewski dowódca drużyny w plutonie Torpeda i Zofia Łazor ps. Zojda łączniczka i sanitariuszka batalionu Parasol. Film przedstawia też wyjątkowo dramatyczne przeżycia powstańców przedostających się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia, z ul. Szustra (dzisiaj Dąbrowskiego) do włazu na rogu Wilczej i al. Ujazdowskich, którzy uratowali się dzięki kanałom. Wspominają o tym: nieżyjący już Jerzy Stefan Stawiński, dowódca kompanii łączności pułku Baszta, scenarzysta filmu Kanał reżyserowanego przez Andrzeja Wajdę i Ewa Orzechowska - Jeglińska ps. Ewa 319 łączniczka akowskich Komend Obwodów Mokotowa i Śródmieścia. W filmie zobaczymy miejsca akcji na warszawskiej Starówce, w Śródmieściu i na Mokotowie też kanały przez które przechodzili powstańcy. Wydarzenia dziejące się w kanałach stanowią istotny fragment Powstania Warszawskiego. Stopień wykorzystania kanałów w walce, a przede wszystkim dramaty dziejących się tam zdarzeń nie mają sobie równych w historii II wojny światowej. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 10:50 WIELKIE WIDOWISKA NATURY. - WIELKA UCZTA ODC. 6/6 (NATURE’S GREAT EVENTS. THE GREAT FEAST.) Cykl dokumentalny, Wielka Brytania, 2009 Narracja: David Attenborough W rozległych obszarach Oceanu Spokojnego u wybrzeży Ameryki Północnej co roku dochodzi do prawdziwej eksplozji życia. A wszystko za sprawą miliardów małych organizmów, które służą za pożywienie rybom. Te z kolei padają ofiarą większych drapieżników. Największe z nich wieloryby humbaki potrafią zjeść tonę śledzi dziennie. Ów kulinarny festiwal, w którym uczestniczy ogromna liczba przedstawicieli morskiej fauny, to następne wielkie widowisko natury zarejestrowane kamerą telewizji BBC. Morza wzdłuż wybrzeży Alaski i Kolumbii Brytyjskiej słusznie uchodzą za największe zbiorowiska żywych organizmów na ziemi. Jednak w styczniu trudno w to uwierzyć. Mała ilość słońca i niska temperatura nie ułatwiają zdobywania pożywienia i wychowywania młodych. Jeszcze wiele miesięcy musi upłynąć, by nastąpił czas wielkiego ucztowania. Przy minus piętnastu stopniach Celsjusza uchatki grzywiaste skupiają się jak najbliżej siebie, by zachować tyle ciepła, ile tylko możliwe. Ławice ryb, którymi się żywią, spędzają zimę ukryte głęboko w wodzie, toteż niełatwo na nie polować. Tymczasem pięć tysięcy kilometrów stąd, u wybrzeży Hawajów, wieloryby humbaki szykują się już do wielkiej wędrówki. Instynkt niezawodnie podpowiada im, że w chwili, gdy dotrą do Alaski i Kolumbii Brytyjskiej, tamtejsze wody będą tak pełne pożywienia, że zwabią zwierzęta z całego Pacyfiku. Zarówno podczas pobytu w ciepłych wodach Hawajów, jak i podczas trzymiesięcznej peregrynacji na północ dorosłe humbaki nic nie jedzą. Ich post trwa w sumie około pół roku. W tym czasie młody humbak dostaje od samicy około czterystu litrów mleka dziennie. Nic dziwnego, że dorosłe wieloryby po przybyciu do celu podróży są niezwykle głodne i wychudzone. Na szczęście u wybrzeży Alaski nadchodzi marzec. Słońce świeci mocniej i dłużej. Ciepło dociera coraz głębiej do warstw bogatych w związki mineralne, aktywizując znajdujące się nich związki fosforu i azotu. Dzięki temu w wodzie pojawia się fitoplankton - organizmy samożywne wielkości drobiny kurzu, których ilość rośnie niemal w oczach. Wzrastająca temperatura morza sprawia, że ku przybrzeżnym płyciznom kierują się liczące setki milionów ryb ławice pacyficznych śledzi, dla których nadszedł właśnie czas rozmnażania. To z kolei prawdziwa gratka dla wygłodniałych uchatek. Jednak szybko pojawia się poważna konkurencja, miliony migrujących ptaków, dla których śledzie to również przysmak. Tymczasem rozwój fitoplanktonu szybko postępuje. Całe pasy morza pokrywają się zielonym osadem. W maju fitoplanktonu jest już tak dużo, że nawet laik przestaje się dziwić, skąd wzięło się określenie zakwit morza. Rozwijają się też prymitywne organizmy zwierzęce, tzw. zooplankton, skądinąd żerujący na swym roślinnym odpowiedniku. Rosnąca ilość fitoplanktonu zwabia coraz liczniejsze zastępy śledzi. Te z kolei przyciągają ptaki, delfiny i uchatki. Uchatki zaś przyciągają większe drapieżniki, np. orki. Wielkie ucztowanie zaczyna się w najlepsze. Jego ukoronowaniem staje się przybycie potężnych humbaków. Instynkt ich nie zawiódł. Jedzenia jest w bród. Przez kilkanaście tygodni na pewno zdołają powrócić do zwykłej masy ciała i zapewnić sobie energetyczne zapasy na kolejny półroczny post. 12:35 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 4/13 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W pobliżu zamku Czocha wybucha pożar. Jorg przedostaje się do ogarniętego płomieniami tajnego ośrodka ukrytego w lesie. Fotografuje znajdujący się tam reaktor atomowy. Na miejsce przybywają Globcke i Sauer. Widząc zabitego wartownika, Sauer wysyła do wnętrza zadymionego tunelu swojego pomocnika, Wolfa. W walce zwycięża Jorg, ale relacja Wolfa podsuwa Globckemu odpowiedź na pytanie, kim mógł być człowiek, który przedostał się do tajnych podziemi. Choć nie udaje mu się schwytać Jorga, nabiera przekonania, że jest on szpiegiem. W Paryżu komandor Compaigne i Czerny spotykają się z Joanną, która wyjawia im sekret zamku Czocha. To właśnie jest miejsce, do którego mają dotrzeć. Na Śląsku, gdzie wojska radzieckie toczą krwawe boje o Lubań odległy od Czochy o 20 kilometrów, generał Zawieniagin otrzymuje informacje od swojego szpiega "Kruka", że Niemcy odczytują radzieckie szyfrogramy. Generał musi przejąć maszynę lub zniszczyć ją, gdyż Stalin nie wybaczy mu, że pod jego bokiem pracowało takie urządzenie, a on nie znalazł sposobu, aby je zablokować. Uznaje więc, że należy dokonać desantu na zamek, co wydaje się samobójczym przedsięwzięciem. Generał nie troszczy się jednak o los swoich ludzi. Beer coraz częściej kręci się w pobliżu Natalii, chcąc się na niej zemścić po upokarzającej bójce z żołnierzami, o która ją obwinia. Zbiera informacje na jej temat, choć wciąż nie może znaleźć punktu zaczepienia. Wokół dziewczyny zaciska się pętla. Nowy wóz pelengacyjny coraz częściej i szybciej namierza miejsca, z których Natalia przekazuje radiogramy z wiadomościami od Jorga, lecz dziewczynie udaje się uniknąć aresztowania. Załoga wozu niespodziewanie odkrywa też, że w okolicy działa druga radiostacja, o czym jeden z techników informuje Globckego. Oznaczałoby to, że w małym miasteczku działa również drugi szpieg. 13:30 EPITAFIUM DLA BARBARY RADZIWIŁŁÓWNY Dramat historyczny, 90 min, Polska 1982 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska, Stanisław Kasprzysiak i Janusz Majewski Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak i Bohdan Mazurek Aktorzy: Anna Dymna, Jerzy Zelnik, Aleksandra Śląska, Krzysztof Kolberger, Zdzisław Kozień, Stanisław Zatłoka, Jerzy Trela, Bogusław Sochnacki, Bożena Adamek, Leonard Pietraszak, Franciszek Pieczka, Edward Rączkowski, Andrzej Hudziak, Wojciech Alaborski i inni Historia wielkiej miłości między Barbarą Radziwiłłówną a Zygmuntem Augustem inspirowała twórczość Jana Matejki i Artura Grottgera, swoje sztuki poświęcili jej Alojzy Feliński, Stanisław Wyspiański, Halina Auderska i Stanisław Grochowiak. Ogromny sukces kasowy odniósł zrealizowany ponad sześćdziesiąt lat temu przez Józefa Lejtesa film "Barbara Radziwiłłówna" z Jadwigą Smosarską w roli tytułowej. Autor scenariusza tego filmu, Anatol Stern, skłaniał się ku hipotezie, wedle której Barbara została otruta przez Bonę. Paweł Jasienica przedwczesną śmierć Radziwiłłówny upatrywał w przewlekłej "wstydliwej" chorobie, która dodatkowo sprawić miała bezpłodność Zygmunta Agusta. Natomiast Janusz Majewski tajemnicę śmierci królowej pozostawił niewyjaśnioną, skupił się bowiem na historii miłości Barbary i Zygmunta. Akcja filmu Janusza Majewskiego rozpoczyna się po śmierci królowej. Od 25 maja do 24 czerwca 1551 roku kondukt pogrzebowy przemieszcza się z Krakowa do Wilna, gdzie zgodnie z jej ostatnią wolą ma być pochowana Radziwiłłówna. Zygmunt August wraz z towarzyszącym mu orszakiem podąża za karawanem, a w czasie tej podróży wspomina chwile, które spędził z Barbarą. W większości scen wspomnieniowych wykorzystano fragmenty serialu telewizyjnego "Królowa Bona" zrealizowanego przez Janusza Majewskiego dwa lata wcześniej. Zygmunt August poślubia Elżbietę Habsburżankę. Wieczorem w jego sypialni Elżbieta dostaje konwulsji i traci przytomność. Za radą matki, królowej Bony, czujący wstręt do żony Zygmunt udaje się w podróż na Litwę. Tam poznaje Barbarę Radziwiłłównę. W leśniczówce dochodzi do pierwszego zbliżenia między nimi. W Wilnie Zygmunt ponownie odwiedza Barbarę. Zaskoczony w nocy w jej komnacie przez braci Radziwiłłówny król ślubuje jej miłość, poważanie i ochronę przed krzywdą. Po śmierci Zygmunta I Bona namawia owdowiałego syna, by poślubił księżniczkę francuską. Król stanowczo odmawia. Bracia natomiast namawiają Barbarę, by zażądała wprowadzenia na Wawel. Tymczasem na burzliwym posiedzeniu sejmu senatorowie domagają się, by król wyrzekł się tego nieformalnie zawartego małżeństwa. On jednak przerywa obrady mówiąc, że przysięgi złożonej przed Bogiem nie złamie. Zygmunt wprowadza Barbarę na Wawel i doprowadza do jej koronacji. W czasie ceremonii królowa słabnie. Szybko okazuje się, że jest bardzo chora. Na łożu śmierci prosi męża, by pochował ją w Wilnie. 15:10 WE WŁADANIU MONSUNÓW - CZEKAJĄC NA DESZCZE ODC. 1/5 (LANDS OF THE MONSOON) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Część 1. Czekając na deszcze Egzotyka, przyroda i kultura południowej Azji zostały ukształtowane przez jedno z największych zjawisk na ziemi: wiatry monsunowe. Przemierzają one ten rozległy region, zamieniając suszę w potop. Życie ludzi i zwierząt zdominowane jest przez to szalejące zjawisko pogodowe. Od północnych wybrzeży Australii po najwyższe szczyty Himalajów, pustynie północnych Indii, do bujnych lasów równikowych Borneo - uczestniczymy we wspaniałej podróży przez ziemie monsunu. Po drodze poznajemy różnorodne smaki i kolory niezwykłej przyrody oraz kultur w różnych regionach. Dowiadujemy się, w jaki sposób mieszkańcy tych terenów radzą sobie z burzliwą pogodą. Film to fascynująca historia relacji między naturą a ludźmi, którzy żyją przez tysiące lat w cieniu monsunu. 16:05 SPÓR O HISTORIĘ - OD SUKCESU DO PORAŻKI Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1587 roku, po śmierci Stefana Batorego na tronie polskim zasiadł królewicz szwedzki Zygmunt, wnuk Zygmunta I Starego. Panował jako Zygmunt III, był też królem Szwecji. Usunięty z tronu szwedzkiego walczył o jego odzyskanie, wciągając Rzeczpospolitą w swoją dynastyczną wojnę ze Szwecją. Panował aż 45 lat. Po nim tron Rzeczypospolitej objął jego najstarszy syn Władysław. W czasie szesnastoletniego panowania prowadził on wojny z Moskwą, Szwecją i Turcją. Ostatnim polskim monarchą z dynastii Wazów był Jan II Kazimierz, przyrodni brat Władysława IV. Jego Koronacja odbyła się w 1649 roku. Panowanie Jana Kazimierza naznaczone było wojnami za Szwecją, Moskwą i Kozakami. Abdykował w 1668 roku. Wazowie panowali w Rzeczpospolitej 80 lat. Gdy obejmowali państwo, było ono mocarstwem, gdy odchodzili, Rzeczpospolita była spustoszona, bezbronna i mało licząca się w Europie. Kwestie do dyskusji: w jakich okolicznościach Zygmunt III Waza zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Kto był największym rywalem syna Jana III i Katarzyny Jagiellonki? [starcie z Habsburgami]. Dlaczego na Północy szukaliśmy kandydata na króla Rzeczypospolitej? Krótko o dynastii Wazów - skąd pochodzi. Koronacja na króla Szwecji. Unia personalna. Detronizacja Zygmunta III w Szwecji. W jakich okolicznościach? Co Szwedzi proponowali Zygmuntowi? Roszczenia Zygmunta do tronu szwedzkiego. Wojny ze Szwecją. Zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza pod Kircholmem 1605 roku. POCZĄTEK WIEKU WOJEN! SKUTKI. Zwolennik kontrreformacji z luterańskiej Szwecji. Bilans panowania Zygmunta III. Wiele zwycięskich bitew, ale czy przyniosły korzyści Rzeczypospolitej? A także pytanie: czy Zygmuntowi bliższa była korona szwedzka? W jakich okolicznościach zasiada na tronie Władysław? Pretensje do tronu szwedzkiego. Korona należała mu się prawem dziedziczenia po ojcu; parlament szwedzki miał inne zdanie w tej kwestii] Czy miał szansę na koronę w Szwecji? Podpisanie 26 - letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi, bez ustaleń dotyczących pretensji Władysława IV do korony szwedzkiej. Polityka w oparciu o plany matrymonialne. Kim był ostatni z Wazów na polskim tronie? Jaką miał przeszłość? W jakich okolicznościach Jan Kazimierz zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Początek panowania - Jan Kazimierz obejmuje władzę w czasie, kiedy Ukrainę zdążyła już opanować rebelia Chmielnickiego. Wojna z Moskwą. [1654] Szwecja szykuje się do wojny. "Potop szwedzki"; śluby Jana Kazimierza. Okoliczności abdykacji Jana Kazimierza. Wyjazd do Francji. Na tronie Rzeczypospolitej zasiada Michał Korybut Wiśniowiecki. Bilans panowania Wazów w Rzeczypospolitej. Gdzie im było bliżej? Do Polski czy do Szwecji? Dokumentacja: Wazowie - dynastia szwedzka, której nazwa pochodzi od majątku Vasa nieopodal Uppsali lub od snopka (po szwedzku: vase) będącego w herbie rodu. Panowała w Szwecji w latach 1523 - 1654 i w Polsce w latach 1587 - 1668. W przeciwieństwie do innych domów królewskich Wazowie byli skromnego pochodzenia i nie mogli pochwalić się długim pocztem wspaniałych przodków. 16:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FORT 51 I 1/2 Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Jak wszystkie forty w Polsce, tak i te krakowskie w pewnym momencie stały się problemem dla miasta. Nie miały żadnych bieżących funkcji, nie wiedziano co z nimi począć, dopóki nie znalazły się grupy pasjonatów, które chciały roztoczyć nad nimi opiekę. Dziś spotykamy się z pasjonatami z Muzeum Spraw Wojskowych w Krakowie, by wysłuchać opowieści o historii i teraźniejszości fortu. , który w nomenklaturze austriackiej funkcjonował jako Fort 51 i 1/2 17:35 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ALEKSANDER SOLA Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Poniatowa, strajk 14 - 15 lipca, Zakłady Zmechanizowanego Sprzętu Domowego Predom - Eda. 17:55 HISTORIA POLSKI - RADOSŁAW Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2016 Reżyseria: Małgorzata Brama Bohaterem filmu jest legendarny dowódca Powstania Warszawskiego urodzony w 1896 roku we Lwowie Jan Mazurkiewicz. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach. Po jej zakończeniu na stałe związał się z armią. W sierpniu 1939, przed wybuchem II wojny światowej, był w sztabie Grupy Operacyjnej Dywersji. W połowie września 1939 w Stanisławowie założył Tajną Organizację Wojskową. Po jej połączeniu w marcu 1943 z "Kedywem" - Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej - został zastępcą szefa organizacji, pułkownika Augusta Emila Fieldorfa, ps. "Nil", a 1 lutego 1944 objął dowództwo Kedywu. W Powstaniu Warszawskim dowodził zgrupowaniem (nazwanym od jego pseudonimu Radosław), w skład którego wchodziły oddziały: Broda 53, Zośka, Parasol, Miotła, Pięść i Czata 49. Przeszedł szlak bojowy od Woli, poprzez Stare Miasto, ewakuację kanałami, na Czerniaków i ponownie kanałami na Mokotów. Został poważnie ranny 11 sierpnia, w czasie walk w rejonie ulic Okopowej i Stawki. 2 października 1944 został awansowany na pułkownika. Po kapitulacji kontynuował działalność konspiracyjną, a po rozwiązaniu Armii Krajowej został delegatem na Obszar Centralny Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. 1 sierpnia 1945, w pierwszą rocznicę wybuchu powstania, został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Zwolniony po miesiącu, stanął na czele tzw. Centralnej Komisji Likwidacyjnej AK. 8 września 1945 zwrócił się do AK - owców z apelem o ujawnienie się i skorzystanie z amnestii. 4 lutego 1949 został ponownie aresztowany. Poddano go długotrwałemu śledztwu, próbując wymusić zeznania obciążające gen. Fieldorfa "Nila". 16 listopada 1953 został skazany na karę dożywotniego więzienia. Na wolność wyszedł w wyniku amnestii w 1956, a rok później został zrehabilitowany. Zmarł 4 maja 1988. [cyt: Rafał Pawłowski Portal filmowy"Kręci się"] 19:15 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 3/13 - PIERWSZE UDERZENIE Serial wojenny, historyczny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Odc. 3 Aleksander, który pochodzi z rodziny rosyjsko - polskiej, zostaje skierowany do Polski, wraca do swych rodzinnych stron w okolice majątku Dąbrówka. Spotyka się tu ojcem, dawnym carskim urzędnikiem, teraz naczelnikiem pobliskiej stacji kolejowej. Zatrudnia się w majątku Olszyńskich jako ekonom. Jednocześnie przygotowuje w tajemnicy bunt żołnierzy w garnizonie, w którym służy Władek. Bronek załatwia dla znajomego Miecia kontrakt na dostawy mąki dla wojska. Józef i Jadwiga spotykają się coraz częściej, Józef poznaje też jej syna z poprzedniego małżeństwa, pogrobowca Tomka. Rusza wyprawa kijowska. Józef i Władek zostają skierowani na front ukraiński. Tam podczas walk o most, Władek zostaje ciężko ranny. 20:15 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - HENRYK IV, KRÓL NAWARRY I FRANCJI (HENRY IV) Film dokumentalny, 89 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stephane Bern (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka francuskiej serii, poświęconej sekretom historii, jest francuski król Henryk IV. Podobno, za życia prowadził politykę budowania swego wizerunku, dbał o to, by przedstawiano go wyłącznie w dobrym świetle, co mu się w dużej części udało, bo do historii przeszedł jako sprawiedliwy władca, dbający o swoich poddanych. To właśnie ten protestancki król jest autorem powiedzenia "Paryż wart jest mszy!" - dla zdobycia władzy potrafił zmienić wiarę. Za życia jednak wzbudzał wiele kontrowersji - nie wszyscy darzyli go sympatią, był obiektem... 25 prób zamachu. Niestety, ostatnia próba okazała się udana; 14 maja 1610 roku król Henryk IV został zasztyletowany. Zabójcą był Franois Ravaillac. Okoliczności tej zbrodni nie udało się nigdy wyjaśnić. Historia w postaciach zapisana (tytuł francuski: "Secrets d ' Histoire") to seria programów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Gospodarzem programu jest znany dziennikarz - Stephane Bern, którego przodkowie pochodzą z Polski. Każdy z odcinków przedstawia losy wybranej postaci historycznej oraz prezentuje skarby kultury - miejsca i zabytki stanowiące część europejskiego dziedzictwa. 22:35 TAJNA BROŃ JAPONII (JAPAN'S SECRET WEAPON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Masumi Mizunuma Scenariusz: Jeremy Evans Jednym z najlepiej strzeżonych sekretów II wojny światowej był ogromny okręt podwodny, który miał przetransportować japońskie bombowce, tak by znalazły się w zasięgu amerykańskich miast. Inżynierowie i historycy przeprowadzają serię eksperymentów, żeby odkryć tajemnice tego technologicznego cudu, który mógł zmienić losy wojny. W filmie pokazane zostaną także materiały archiwalne wyjaśniające, dlaczego okręty podwodne typu I - 400 były tak śmiercionośne i dlaczego technologia ta ostatecznie nie została wykorzystana w ataku na USA? 00:25 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FORT 51 I 1/2 Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Jak wszystkie forty w Polsce, tak i te krakowskie w pewnym momencie stały się problemem dla miasta. Nie miały żadnych bieżących funkcji, nie wiedziano co z nimi począć, dopóki nie znalazły się grupy pasjonatów, które chciały roztoczyć nad nimi opiekę. Dziś spotykamy się z pasjonatami z Muzeum Spraw Wojskowych w Krakowie, by wysłuchać opowieści o historii i teraźniejszości fortu. , który w nomenklaturze austriackiej funkcjonował jako Fort 51 i 1/2 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym.